장음표시 사용
341쪽
. LIBER V. 33scepisse, ut praesto haberent Locos Communes Varios, jam pridem adornatos, &in utramque partem tractatos & illustratos: Exempli gratia , pro sententia Legis adversu Verba Legis, ct e contra: Pro Fide Argumentorum adversus Tectimonia. . e contra. Cicero autem
ipse, longa doctus experientia, plane asserit, posse Oratorem diligentem, & sedulum jam
praemeditata & elaborata habere, quaecunque in disceptationem venient: Adeo ut in causae ipsius actione, nihil novum, aut subitum inseri necesse suerit, praeter nomina nova, & circumstantias aliquas speciales. At Demosthenis diligentia, &sollicitudo eo usque proces ut quoniam primus ad causam aditus, & in-gIessus, ad animos auditorum praeparandos, plurimum virium haberet , operaepretium pu et , complura concionum & orationum ex-0 dia componerc, & in promptu habere. At- 'de haec exempla, & auctoritates merito Arist0telis opinioni praeponderare poisint , quid0bis Auctor foret, ut Vectiarium cum Forfice ς0mmutaremus. Itaque non ibit omittenda pars doctrina circa Promptuarium. De qualide loco satis. Cum enim sit utrique, tam LO- ς' ae, quam Rhetoricae, communis; visium est 'λm hic inter Logica cursim tantum perstrin-PIe , pleniorem ejus tractationem ad Rhetori tam rejicientibus. partem alteram Inventiva nimirum Topi- 'mi partiemur in Generalem & Particularem
si erat, illa est, quae in Dialeo rica diligenter
342쪽
3is Da Aus M. SCIENT.& abunde tractata est; ut in ejus explicatione morari non fit opus. Illud tamen obiter monendum videtur , Topicam istam non tantum in Argumentationibus, ubi cum aliis manum conserimus ; verum & in meditationibus, cum quid nobiscum ipsi commentamur , aut revolvimus, valere. Imo, neque solummodo in hoe
sitam esse, ut inde fiat suggestio, aut admonitio, quid affirmare, amitassererex verum etiam quid inquirere, aut interrogare debeamus. At prudens interrogatio, quasi dimidium scientiae.
R ecte squidem Plato, aeui aliquid quaerit, id
ipsum, quod prarit, generali quadam nosione comprehendit: aliter, qui fieri potest, ut illud, cum fuerit inventum, agnoscat ' Idcirco quo amplior & certior fuerit anticipatio nostra eo magis directa, & compendiost erit investigatio. Iidem igitur illi loci, qui ad intellectus
nostri sinus intra nos excutiendos, & concyestam illic Scientiam depromendam , conclucent , etiam ad Scientiam extrinsecus hauriendam juvabunt: Ita ut si praesto fuerit quis gnarus & peritus, commode & prudenter de ea interrogari a nobis possit, & similiter auctores,& libri, & partes librorum, qui nos de iis, quae quaerimus, edoceant & informent, utiliter deligi & evolvi. At Dpica particularis, ad ea, qtri dicimus, longe conseri magis, & pro re fructuosillima habenda est. Illius certe mentio levis a nonnullis Scriptoribus facta ost, sed integre, &pro rei dignitate , minime tractata. Verum
343쪽
L r B E R V. IT missum facientes vitium illud & fastum, quae nimium diu regnarunt in Scholis: videlicet, ut quae praesto sunt, infinita subtilitate persequantur; quae paulo Iemotiora,ne attingant quidem: nos sane Topicam Particularem, tanquam rem
apprime utilem, amplectimur, hoc est, locos inquesitionis & inventionis . particularibus μέμαι Scscientiis appropriatos. Illi autem, mixturae quaedam sunt ex Logica 3c Materia ipsa, propria singularum Scientiarum. Futilem enim esse constat, & angusti cujusdam animi, qui existimet, Artem de Scientiis inveniendis perfectam jam a principio excogitari & proponi posse, eandemque postea in opere poni & exerceri debere. At certo sciant homines, Artes inveniendisioliam , verm adolescere se incrementa sumere cum ipsis inventis: Adeo ut cum quis primum ad perscrutatione Icianti e alicujus accesserit, possit habere Precepta Inventiva non ulla utilia: postquam autem ampliores in ipsa Scientia progressus fecerit, possit etiam & debeat nova Inventionis PrAcepta excogitare,quae ad ultcriora eum felicius deducant. Similis est sane haec res viae initae in planitie: postquam enim viae partem aliquam fuerimus emensi, non tantum hoc lucrati sumus, ut ad exitum Itineris propius accesserimus ; verum etiam ut, quod restat viae, clarius prospiciamus: Eodem modo, in Scientiis, gradus Itineris quisque,ea, quae a tergo reliquit, praetervectus, etiam illa, quae supersunt, propius dat in conspectum. Hujus autem Topica Exemplum, quoniam eam Ρ intel
344쪽
318 DE Auc M. SCIENT. inter Desiderata reponimus, subjungere visum
Topica particularis, sive Articuli Inquia sitisnis de Gravi ct Levi.
I. Inquiratur, qualia sint Corpor , quae Mo- tuae gravitatis sunt susceptibiba, qualia qua le
vitatis , ct si qua sint Media, sive Adiaphorae
Naturae 2. PGF inquisitionem/Gravitate se Levitate simplicem , procedatur ad inquisitionem comparatam; Lua nimirum ex Gravibus plus,
qua minus ponderent in eodem Dimenso ' E sam, que ex Levrbus celerius serantur in altum, qua tardius λ
. Inquiratur de eo , quid possit se operetur
Quantum Corporis ia Motum Gravitatis λ --que videatur hoc primo assectu quasi superumetium, quia rationes Motus debeant sequi Rationes Quanti. Sed res aliterse habet. Nam θυι iis lancibus, Quantitas Gravitatem Corporisi incompenset, viribm corporis undiq,co euntibus per repercussionem, sive re entiam laniscium vel trabis J tamen ubi parva datur re enita veluti in Decasu corporum per aerem θQuantum Corporis parum valet ad incitationem Descensus; Cum viginti pondo plumbi, selibra una, eodem fere spatio cadant. 4. Inquiratur , utrum Quantum corporis ita augeri possit,ut Motus Gravitatis proris deponatur ut fit in globo terra, qui penssis eis, non cadit. Vtrum igiturpossint esse alia massa tam
345쪽
LIBER V. 3I 'grandes, ulse ipsasuctentent ' Nam latio ad centrum terra, resfictilia eis: Atque omnis massa grandis motum latronis quemcunque exhorret
nisi ab alio appetitu fortiori vincatur. s. Inquiratur de eo,quidpost se operetur resistentia corporis medii, vel occurrentis ad regimen motus gravitatis. Corpud vero descendens, aut penetrat , siecat corpus occurrens: Aut ab eo sistitur. Si penetret, Alpenetratio: Aut eum levire tentia, ut in Aiere: Aut cum fortior ut in
aqua. Si si statur,suisur, aut resistentia dissari, ubi sis pragravatio, ut si lignum superponatur cera. Aut aqua, velutis aqua superponatur aquε, aut lignum,ejusdemgeneris ligno.Id quod appellat Schola apprehensione quadam inanil Non ponderare corpus nisi extra locum suam.Atque hae omnia motum gravitatis variant: Aliter enim moventur gravia in lancibus, aliter in de siur
Etiam abiter quod mirum videri possit in lanciabmpendentibus in aere, aliter in lancibus. mersis in aqua: aliter in decasu per aquam, aliter in natantibus, sive vectis super Aquam. 6. Inquiratur de eo, quid possis ct operetur Figura Corporis descendentis , ad regendum
modum gravitatu' veluti figura lata eum tenuia tale, cubica, oblonga, rotunda, uramidalis: Oruando se vertant corpora, quando eadem, qua limittuntur, positura permaneant 'T. Inquiratur de eo, quid post, ct operetur Zontinuatio, & progressio ipsius Casus sive Descensus, ad hoc, ut m ori incitatione ct --
ieiu feratur ' ct qua propo rtione, ct quo qua
346쪽
31o DE Aus M. SCIANT. invalesiat ista incitatio ' si quidem veteres levi contemplatione opinati sunt, cum monias naturalis sit intel eum perpetuo augeri S intendi. S. Inquiratur de eo , quid post ct operetur. Distantia, aut proximitas Corporis descendentatis a Terra, ad hoe,ut celerius cadat, aut tardius aut etiam non omnino, si modo fuerit extra orbem activitatis globi terra, qua Gilberti opinio fuit: l Atque simul de eo, quid operetur Immersio Corporis Descendentis magis in prolandum terrae, aut Collocatio ejusdempropim ad stiperficiem terrae Etenim haec res etram motum variat, ut operantibus in Mineris per pectam es. 9. Inquiratur de eo , quid possit , operetur Differentia Corporum, per quae motus gravitatis diffunditur & communicatur : atqi utrumaque communicetur per corpora molitastporosa,
ac per dura se solidar veluti si trabs Laneis se
ex altera parte Linguia lignea, ex altera argentea, licet fuerim reducta ad idem pondus, utrum non progignat variationem in lancibuου ' Sim/ILser, utrum Metallum,Lanae, aut Vescat infata,
s erimpositum, idem ponderet, quod in F undo
Lancis λi o. Inquiratur de eo. quidpossit fi operetur, in communicatione Moim Gravatatis Distanti a corporis a Libramine: Hoc eri, cita &Iera perceptio incubitus,siυe depressionis: Veluti in lancibm,uba altera pars trabis ect longior, clicet reduesa ad idem po mi an inclinet hoc ipsum Iancem p Aut in tubu arcuatis , ubi longior pars certe trahet aquam; licet brevior pars, fa-ι m
347쪽
LIBAR V. - cya scilicet capacior, mavus contineat ponduo
II. Inquiratur de eo, quidpossit Intermixtio, usve Copulatio Corporis Levis cum CorpoIeGravi, ad elevandam corporis gravitatem in pondere animalium vivortim ct mortuorum 'I 2. Inquiratur de secretis Ascensibus, ct De scensibus partium leviorum, & graviorum in uno corpore integro: unde fiant sepe accurata separationes ' ut in separatione vini ct aqM :
in ascension oris, lactis, ct similibus. I . Inquiratur, quae sit Linea ct Directio
motus Gravitatis inquatenus sequatur vel centrum terra, id eu, massism terra, vel centrum
corporis ipsiu3,ides, Nexum partium ejus. Centra enim illa ad demonstrationes apta sint, ira Natura nihil valent. I . Inquiratur de Comparatione MotusGravitatis cum Motibus aliis , quos scilicet vincat,qurbus cedat ' Veluti in Motu quem appellant Violento, motus gravitatis compescitur ad tem-ρM: Etiam, cum pondisου longe majus ferri ab exiguo magneta at ostitur, cedit motus gravitatis motui sympathia. II. Inquiratur de Motu Aeris, utrum fer tur Hrsum, an sit tanquam adlaphorus Z Cluod di tu HI intentu, nisi per experimenta aliqua ' i sita. Nam emicatio aeris infundo aqua, sit pqtivi per plagam aqua, quam per motum Heris, cum idem esiam fiat in ligno. Aeri autem aeri Ommi Liud nihil prodit, eum non minus levita- - exhibeat aer in aere,quam gravitatem aqua
348쪽
Dx Auo M. SCIENT. in actua: In bulla autem, exili obducta pellieula, ad tempus stat.16. Inquiratur, quis sit Terminus Levitatis Neque enim, quemadmodum centrum terra posuerant centrum gravitatis, volunt credo uetillima convexitas Coeli sit terminus levitaris. An potius,velutigravia videntur eo usique ferri, ni de cumbant, tanquam ad immobile , ita levia eo usque ferantur , ut rotari incipiant, O tanquam admotum sine termino fIT. Inquiratur, quid in causa sit, eur Vapo res & Halitus eo usque in altum,aesita est Regio quam vocant meia aeris, ferantur ' cum s
crassiuscula sint Matoria, ct Radii solis per vices noctu sciliceti cessent.
I 8. Inquiratur de Regimine Motus Flammae in sursum. Suod eo abum s eri , quia singulis momentis flamma peris,nisi forte in medio Flammarum majorum: Etenim flamma abrupta a continuitate sua, parum durant. I9. Inquiratur de Motu in sursum ipsius Achivitatis Calidi : veluti eum ealor in ferro candente citius gliscis in sursum, quam in deorsum. Exemplum igitur Topica particularis tale sit: Illud intelim, quod monere occepimuS,iterum monemus. Nempe ut homines debeant Topicaου particulares suas alternare, ita ut post majores progressus aliquos, in inquisitione factos, aliam& subinde aliam instituant Topicam ε, si modo Scientiarum fastigia conscendere cupiant. Nos autem Topicis particularibud tantum tribuimus,
349쪽
LIBER V. 3τ ut proprium opus de ipsis, in subjectis naturalibus dignioribus ,& obscurioribus, conficere in animo habeamus. Domini enim quaestionum sumus, rerum non item. Atque de Inven-iiυa hactenus. C A. P. I V.
Partitio artis Iudicandi, in Iudicium per Inductionem, per Syllogismum. Guorum prius arar gatur Os- gano Novo. Partitio prima ludicii per Syllogismum . in Redactionem Rectam, ct Inversam. Partitio secunda uua in Analyticam , O Doctrinam de Elenchis. Partitis Doctrinae de Elenchis , in Eleninchos sophismatum, Elenchos Hermeniae , ct Elenchos Imaginum, si ve Idolorum. Partitio Idolorum. in Idola Tribus, Idola Specus, ct Idola Fori. Appendix Attis Iudicandi, υidelieet de Analogia Demonstrationum pro Natura Subjecti.
V Ranseamus nunc ad Iudicium, sive ArtemA Dicandi, in qua agitur de natura proba
tionum , sive demonstrationum. In arte autem
isti Iudicandi ut etiam vulgo receptum est aut per Inductionem, aut per θllogisimum concluditur. Nam Ent memata & Exemptu, illorum duorum Compend a tantum sunt. At 'quatenus ad Iudicium, quod fit per Inductiovem , nihil est , quod nos detinere debeat: Uno siquidem codemque mentis opere illud, 'dod quaeritur , & invenitur , & judicatur. Neque enim per medium aliquod res transigitur, sed immediate, eodem fere modo, quo fit -
350쪽
Dg Aus M. SCIENT.veritati consentit. Aliter autem fit in S)siogisme; cujus probatio immediata non est, sed per medium perficitur. Itaque alia res est Inventro Medii , alia Iudicium de Consequentia Argumenti. Nam primo discurrit mens, postea acquiescit. At diductio,iu formam vitiosam prorsus valere jubemus ; legitimam ad Novum Ofrganum re inmittimus. Itaque de Iudicio per industionem hoc loco satis.
De illo altero per Dilogi um quid attinet dicereὶ cum subtilismis ingeniorum limis haec
res sere attrita sit, & in multas minutias redacta. Nec mirum, cum sit res,quae cum intellectu humano magnam habeat sympathiam. Nam animus humanus miris modis ad hoc contendit,& anhelat, ut non pensilis sit, sed nanciscatur aliquid fixum & immobile,cui tanquam firmamento in transcursibus & disquisitionibus suis innitatur. Sane quemadmodum Aristoteles
probata conatur, inveniri in omni motu corpo
rum aliquid qudd quiescit, & fabulam antiquam de Atlante, qui ipse erectus Coelum humeris sustinuit, pereleganter ad Polos Mundi
traducit, circa quos conversiones expediuntur: Similiter magno studio appetunt homines, aliquem habete intra se cogitationum Atlantem , aut Polos, qui intellectus fluctuationes & vertigines aliquatenus regant , Timentes scilicet, ne Coelum ipsorum ruat. Itaque ad Principia Scientiarum constituenda praepropere festinarunt, circa quae omnis disputationum varietas Verteretes, sine Periculo ruinae & casus: Nesci-zntes