장음표시 사용
521쪽
LIBER VIII. 4 ΗQuire videmus, sub veteri lege haud paucasu ille praecepta, non tam mere remonialia, quam misericordia instituti e Quile fuit illud, -de non comedendo carnem cum sanguine ejus; &similia. Etiam in sectis Essaeorurn, & Pythagoraeorum, ab esu animalium omnino abstinebant. Quod etiam hodie obtinet seperstitione inviolataὶ apud incolas nonnullos Imperii Mogollensis. Quin & Turcae Gens licet, &stirpe dedisciplina, crudelis, & sanguinaria, Brutis tamen eleemosynas largiri solent; neque animalium vexationes 3 torturas fieri sustinent. Verum, ne forte haec quae diximus, omnis generis misericordia patrocinari videantur, salubriter subjungit Salomon, impiorum misericorim esse crudeles. Eae sunt, quando hominibus sceleratis δc facinorosis parcitur, justitiae gladio feriendis : Crudelior enim hujusmodi missericordia, quam crudelitas ipsa. Nam crudelitas ex- ercetur in singulos: at misericordia illa unive sum facinorosorum exercitum, concesta impunitate, in homines innocentes armat & im
Parabola.rs. Totum spiritum suum profert stultus ; at sapiens reservat aliquid inposterum. Explicatio. Corrigit parabola praecipue ut videturi non hominum vanorum futilitatem,qui dicenda,iacenda, facile proserunt: non Parrhesiam illam, qua absque discrimine& judicio in omnes Scomma involant: non gatrulitatem, qua ad nau-
522쪽
DE Auc l. SCIENT.seam usque aliis obstrepunt: sed vitium aliud
magis occultum; nempe sermonis regimen minime omnium prudens & politicum ; hoc est, cum quis ita sermonem lin colloquiis privatisὶ instituit, ut, quaecunque in animo habet, quae
ad rem pertinere putet, simul, & tanquam uno spiritu, & oratione continuata, proferat. Hoc
enim plurimum negotiis officit. Siquidem primo, oratio intercis, & per partes infusa, longe
magis penetrat, quam continuata ; quoniam in continuata pondus rerum non distincte & sigillatim excipitur , nec per moram nunnullam insidet, sed ratio rationem, antequam penitus insederit, expellit. Secundo, nemo tam potenti & felici eloquentia valet, ut primo sermonis impetu eum, quem alloquitur, mutum & elin
guem plane reddat: quin & alter aliquid vicisi sim respondebit, & sortasse objiciet. Tum vero accidit, ut quae in refutationem aut replicationem reservanda fuissent, praemissa jam, &antea delibata, vires suas & gratiam amiserint. Tertio, si quis ea, quae dicenda sunt, non simul effundat, sed per partes eloquatur, aliud primo, aliud subinde injiciens , sentiet ex ejus,
quem alloquitur, vultu, &responso, quomodo singula illum affecerint, quam in partem accepta fuerint ; ut, quae adhuc restant dicenda, cautius aut supprimat, aut excerpat. Parabola. 16. Si Spiritis potestatem habentis adscende rissuper te, locum tuum ne dimiseris, quia curas tofaciet cessare metua peccm
523쪽
4'ILIBER VIII. Explicatio. Praecipit parabola, quomodo se quis gerere
Aebeat, cum iram atque indignationem principis incuri erit. Praeceptum duplex : Prjmo, ut non dimittat locum suum: Secundo, ut curatio-m, tanquam in morbo aliquo gravi, diligenter& caute attendat. Consueverunt enim homineS, postquam commotos contra se Principes suos senserint, partim ex dedecoris impatientia, partim ne vulnus observando refricent,partim ut tristitiam & humilitatem eorum Principes sui perspiciant, se a muneribus & functionibus suis subducere,quinetiam interdum ipsos Magistratus,& Dignitates quas gerunt, in Principum manus restituere. At Salomon, hanc . medendi viam, veluti noxiam, improbat ue idque summa profecto ratione. Priino enim, δε- decus ipsium nimis ilia publicat; unde tum inimici, atque invidi, audaciores fiunt ad laedendum; tum amici timidiores ad subveniendum. Secundo, hoc pacto fit, ut Principis ira, quae sertasse, si non evulgaretur, sponte concideret,
mriis figatur, &, veluti principio jam facto hominis deturbanssi, in praecipitium illius feratur. Postremo, Secessus iste, aliquid sapit ex male volo , & temporibus insense ; Id quod malum indignationis, malo suspicionis cumulat. Ad
curationem autem pertinent ista. Primo , caveat ante omnia, ne stupiditate quadam, aut etiam animi elatione, larignationem Principis minimesentire, aut inde, prout debeat, assici , videatur: Hoc est, ut & vultum, non adtri-Y s stitiam
524쪽
DE Auc.M. SCIENT.seam usque aliis obstrepunt: sed vitium aliud magis occultum; nempe sermonis regimen minime omnium prudens & politicum; hoc est, cum quis ita sermonem lin colloquiis privatis instituit, ut, quaecunque in animo habet, quae ad rem pertinere putet, simul, & tanquam uno spiritu, & oratione continuata, proferat. Hoc enim plurimum negoetiis officit. Siquidem primo, oratio intercis, & per partes infusa, longe magis penetrat, quam continuata; quoniam in continuata pondus rerum non distincte & sigillatim excipitur , nec per moram nunnullam insidet, sed ratio rationem, antequam penitus insederit, expellit. Secundo, nemo tam potenti & felici eloquentia valet, ut primo sermonis impetu eum, quem alloquitur, mutum & elinguem plane reddat: quin & alter aliquid vicistim respondebit, & fortasse objiciet. Tum vero accidit, ut quae in refutationem aut replicationem reservanda suissent, praemissa jam, &antea delibata, vires suas & gratiam amiserint.
Tertio, si quis ea, quae dicenda sunt, non simul effundat, sed per partes eloquatur, aliud primo, aliud subinde injiciens, sentiet ex ejus,
quem alloquitur, vultu, &response, quomodo singula illum affecerint, quam in partem accepta fuerint; ut, quae adhuc restant dicenda , cautius aut supprimat, aut eXcerpat. Parabola. 16. Si Spiritu. potestatem habentis adscenderit super te, locum tuum ne dimiseras, quia cineatio faciet cessare magna pecως .
525쪽
LI AER VIII. Explicatio. Praecipit parabola, quomodo se quis gerere
debeat, cum iram atque indignationem principis incuri erit. Praeceptum duplex : Primo, ut non dimittat locum suum: Secundo, ut curatio-nι, tanquam in morbo aliquo gravi, diligenter& caute attendat. Consueverunt enim homines, postquam commotos contra se Principes suos senserint, partim ex dedecoris impatientia, partim ne vulnus observando resticent,partim ut tristitiam & humilitatem eorum Principes sui perspiciant, se a muneribus & functio nibus suis subducere,quinetiam interdum ipsos Magistratus,& Dignitates quas gerunt,in Principum manus restituere. At Salomon , hanc medendi viam, veluti noxiam, improbat; idque summa profecto ratione. Primo enim, δε- decus ipsium nimis ista publieat ; unde tum inimici, atque invidi, audaciores fiunt ad laedendum; tum amici timidiores ad subveniendum. Secundo, hoc pacto fit, ut Principis ira, quae sortasse, si non evulgaretur, sponte concideret,
magos Agatur, &, veluti principio jam facto hominis deturbangi, in praecipitium illius feratur. Postremo, Secessim iste, aliquid sapit ex mal volo , & temporibus infenso; Id quod malum indignationis, malo suspicionis cumulat. Ad
curationem autem pertinent ista. Primo , caveat ante omnia, ne stupiditate quadam, aut etiam animi elatione, larignationem Principis minime sentire, aut inde, prout debeat, affici, videatur: Hoc est, ut & vultum, non adtri-Y s stitiam
526쪽
96 DE Aus M. SCIENT.stitiam contumacem, sed ad moestitiam gravem atque modestam componat: & in rebus quibuscunque agendis se minus solito hilarem de laetum ostendat: Quin & in rem suam erit, amici alicujus opera, & sermone, apud Primcipem uti, qui, quanto doloris sensu in intimis
excrucietur, tempestive insinuet. Secundo, occasiones omnes, vel minimas, sedulo eviter,
per quas aut res ipsa, quae indignationi ca sam praebuit, refricetur, aut Princeps denuo excandescendi, & ipsum, quacunque de causa, coram aliis objurgandi, ansam arripiat. Tertio , perquirat etiam diligenter occasiones omnes, in quibus opera ejus Principi grata esse possit ; ut & voluntatem promptam redimendi culpam praeteritam ostendat ; & Princeps suus sentiat, quali tandem servo, si eum dimittat, privari se contigerit. Quarto, Culpam ipsam, aut sagaciter in alios transferat ; aut animo illam non malo commissam esse insinuet ; aut etiam malitiam illorum, qui ipsum Regi detul runt , vel rem supra modum aggravarunt, indicet. Denique in omnibus evigilet, & cur lioni sit intentus. Parabola. II. Primus in causa sua jactus: tum venit altera pars, ct inquirit in eum. Explicatio. Prima in unaquaque ea a informatio. si paulisper animo judicis insederit, altas radicev
agit, eumque imbuit, &occupat; adeo ut aegre elui Pollit, nisi aut manifesta aliqua falsitas
527쪽
in materia informationis, aut artificium aliis quod in eadem exhibenda deprehendatur. Etenim nuda & simplex defensio, licet justa sit &praeponderans, vix praejudicium informationis primae compensare, aut libram justitiae semel propendentem ad aequilibrium reducere, per se valet. Itaque & judici tutillimum, ut nihil, quod ad merita causae spectat,praelibetur,prius quam utraque pars simul audiantur ; & dese fori optimum, si judicem senserit praeoccupa tum , in hoc potissimum quantum dat cauti incumbere, ut versutiam aliquam, & dolum malum, ab adversa parte, in judicis abusum adhibitum, detegat. Parabola. I 8. Lui delicate a pueritia nutrit servum, poctea sentiet eum contumacem. Explicatio. Servandus est, Principibus & Dominis, ex 'consilio Salomonis, in gratia & favore suo et ga servos, modus. Is triplex est. Primo, ut promoveantur per gradus, non per saliud: Secundo,
ut interdum assuefiam repulsa: Tertio, i quod bene praecipit Macciavellusὶ ut habeant pra culis suis semper aliquid, quo ulteriu3 asstrare possint. Nisi enim haec fiant, reportabunt prOculdubio Principes in fine a servis suis, loco animi grati, & ossiciosi, fastidium & contumaciam. Etenim, ex promotione subita, oritur insolentia; ex perpetua desideratorum adeptione
impatientia repulsa; Denique si vota desint, deerit itidem alacritas & indu tria.
528쪽
98 D E Aua M. S cIANT. Parabola. I9. Viasi virum velocem in opere suo; coram Regibuου stabit, nec erit inter igno&les. Explicatio. Inter virtutes, quas Reges, in delectu servorum, potissimum spectant & requirunt,gratissima est prae cunctis celeritas , & in negotiis expediendis strenuitas. Viri profunda prudentia Regibu4 suspecti, utpote qui nimium sint in spectores, & dominos suos, inscios & invitos, ingenii sui viribus stanquam machinal circumagere possint. Populares, invisi; utpote qui Regum Luminibus ossiciunt, & oculos populi in
se convertunt. Animosi, pro turbulentis saepe habentur, & ultra, quam par est, ausuris. Probi, & vitae integrae, tanquam dissiciles existimantur, nec ad omnes nutus heriles apti. Denique non est virtus alia, quae non habeat aliquam quasi umbram, qua Regum animi offendantur ;Sola veloelim ad mandata, nihil habet, quod
non placeat. Insuper, motus animorum regiorum celeres sunt, & morae minus patientes. Putant enim, se quidvis essicere pone ; Illud tantum deesse, ut cito fiat. Itaque antea omnia iis grata est celeritas. Parabola. 2O. Ridicunctis viventes, qui ambulant βώfo,cum adolescente secundo,qui consurgitpro eo. Explicatio. Notat parabola vanitatem hominum , qui
se agglomerare solent ad successores designatos principum. Radix autem hujus rei est insa nis
529쪽
nia illa, hominum animis penitus a natura insta; nimirum ut spes suas nimium adament. Vix enim reperitur, qui non delectetur magis iis, quaesserat, quam iis, quaesitur. Quinetiam novitaι humanae natutae grata est, & avide expetitur. In successore autem Principis ista duci concurrunt; Spes & Novitas. Innuit autem p
rabola idem, quod olim dictum erat; primo a Pompdo ad Syllam; postea a Tiberio de Macrone; Plures adoraresolem retentem, quam o eidentem. Neque tamen imperantes multum hac re commoventur, aut eam magni faciunt, sicut
nec Sylla, nec Tiberius fecit, sed rident potius hominum levitatem, nec pugnant cum somniis:
Est autem l ut ajebat ille Jes vigilantis inso
Parabola. 2I. Erat Civitas parva, ct pauet in ea viri; Venit contra eam Rex magnu/, ct vadavit eam,
instruxitque munitiones per Drum, ct perfectas obsidio: inventusque est in ea vir pauper ρων sapiens ,-liberavit eam per sapientiam suam ;ct nullus deinceps recordatus es hominis illius
pauperis. Explicatio. Describit parabola ingenium hominum pravum & malevolum. Ii in rebus duris, &angustis, confugiunt fere ad viros prudentes, & strenuos, licet antea contemptui habitos. Quamprimum autem tempestas transierit, ingrati demum erga conservatores suos reperiuntur. Macciavellus rero, non sine causa, instituiC quaestio-
530쪽
1oo DA AUGM. SCIANT.qugstionem, Vter ingratior esset erga benemeritos, Princeps, aut populu3 8 Sed interim utrunque ingratitudinis arguit. Attamen hoc non solum ex ingratitudine Principis aut populi or itur , sed aω cedit plerunque his invidia procerum, qui secreto indolent eventui, licet felici & prospero,quia ab ipsis profectus non sit:Itaque& meritum hominis extenuant, & ipsum deprimunt. Parabola.
22. Per pigrorum, quasi sepes spinarum. Explicatio. Elegantissime ostendit parabola, pigritiam in fine laboriosam esse. Diligentia enim, & sedula Praeparatio, id praestant,ut pes in aliquod offendiculum non impingat; sed ut complanetur via, antequam ineatur: At qui piger est, & omnia in
extremum momentum executionis differt, necesse est, ut perpetuo, & singulis passibus, quasi per rubos & sentes incedat, qui eum subinde detineant, & impediant. Idem observari possit, etiam in familia regenda; in qua, si adhibeatur cura&providentia,omnia placide&veluti sponte procedunt, absque strepitu & tumultu: Sin
haec desint, ubi major aliquis motus intervenerit , omnia simul agenda turmatim occurrunt; tumultuantur servi, aedes personant. Parabola.
α3. Qui cognoscit in judicio faciem, non benefacit Me ct pro buccella panis defieret verita