장음표시 사용
591쪽
termittere non licuerit. Restit jam desideratum alterum ex iis, quae posuimus, duobus, nimirum, de Iustitia universali, silve defonti-biu juris. Qui de Legibus scripserunt, omnes Vel tanquam Philosophi, vel tanquam Iutisconsulti, argumentum illud tractaverunt. Atque Philosophi proponunt multa, dictu pulchra, sed ab ritu remota. Jurisconsulti autem, suae quisque
Patriae Legum , vel etiam Romanarum, aUt Pontificiarum , placitis obnoxii & addicti, Judicio sincero non utuntur, sedi quam e vinculis sermocinantur. Certe cognitio ista ad viros civiles proprie spectat: qui optime norunt, quid ferat societas humana, quid salus populi, quid aequitas naturalis, quid gentium mores, quid Rerum publ. formae divertar: ideoque pol lant de legibus , ex principiis & praeceptis, tam
aequitatis naturalis, quam politices, decernere. Quamobrem id nunc agatur, ulsoutcsIustitiae, Ac utilitatra publica, petantur, & in singulis turis partibus character quidam Sc idea Iusti exhibeatur, ad quam particularium regnorum&Rerumpub. Leges probare, atque inde emendationem moliri, quisque , cui hoc cordi erit Sc curae, possit. Hujus igitur rei, more nostro , exemplum , in titulo, propone
592쪽
Exemplum Tractatin de Iustitia Universali , sive de Fontibus Juris , inun Titulo, per Aphorismos. PROOEMIUM.Aphorisimus I. Ι Vsocietate civili aut lex , aut vis valet. Esautem ct vis quadam legem simulam: ct lex nonnulla magis vim sapiens, quam aequitatem jutis. Triplex est igitur injustitiae sons, vis mera illaqueatio malitiosa pratextu legis; ci, acerbitas ipsius legis.
. Aphorismus 2. Firmamentum juris privati tale est. Sui imjuriam facit , re utilitatem aut voluptatem capit , exemplo periculum. Cateri utilitatis aut voluptatis illius participes nonsunt, sed exemplum a se pertinere putant. Itaque facile coeunt in consensum, ut caveatursibi per i egesine injuria per vices adplagidos redeant. Suodsi ex ratione temporum, O, communione culpa, id eveniat, ut pluribus , potentioribus er legem aliquam, periculum creetur, quam caveatur, factioso
Aphorismus . At jus privatum sub tutela jurispublici latet.
Lex enim cavet civibus, Magistratud Legibus. Magistratuum autem auctorat spendet ex majesage imperii, ct fabrisa Poluta, & Legibus Mundamentalibus. aeuare, si ex ista parte sanitas
593쪽
L1BAR VIII 163nitas fuerit, est, recta consiιtutio, Leges erunt in bono usu; sin minus, parum in iis prεμιι
Aphorismus A. Neque tamen ius publicum ad hoc tantum spectat, ut addatur tanquam custos juri privato, ne istud moletur, atque cessent injuria sed exten-ῶIur etiam ad religionem, oe arma, disciplinam, ct ornamenta, ct opes, denique ad omnia circa bene esse Civitatis.
Aphorismus s. Finis enim se scopus, quem leges intueri,atisque ad quemissiones is sanctiones suas dirigere debent, non alius est, quam ut cives feliciter degant. I fiet, si pietate ct religione recte insι- tuti; moribus honesti; armis adversus hostes externos tuti; legum auxilio adversus seditiones , privatas inrurias muniti ; imperio se magistratibus obsequentes ; copiis ct opibus locupletes , florentes fuerint. Earum autem rerum instrumenta nc j sum Aphorismus 6. Atque hune finem optima leges assequuntur:
plurima vero ipsarum aberrant. Leges enim mirum in modum, maximo intervasio, inter sedisserunt: ut alia excellant, alia mediocriter se habeant, aba prorsus vitiosaesint. Dictabimus
igitur pro judicii nostri modulo quasdam sanquam legum leges ,, ex quibus informatio peti possit, quid in singulu legibus bene aut perperam positum aut constitutum sit.
594쪽
-3M DE AUGM. S cIENT. Aphorismus T. Antequam vero ad corpus ipsum legum particularium deveniamus: perfringemus paucis virtutes se dignitates Legum in genere. Lex bona censeri possit, qua sit intimatione certa, praecepto justa, executione commoda ; cum sorma politiae congrua, er generans virtutem in subditis.
TITULUS I. De prima Dignitate Legum, ut
Aphorismus 8. Legis tantum interes ut certa sit, ut abseque hoc nec justa esse possit. Si enim incertam vocem det tuba, quis se parabit ad bellum Θ Similiter, si incertam vocem det Lex, quid se parabit ad parendum ' Vt moneat igitur oportet, pri quam feriat. Etiam istud recte positum ess . ' Optimam esse Legem, quae iiiiinimum relinquit arbitrio Judicis: Id quod certitudo ejus practat . AphorismuS M. Duplex legum incertitudo : altera, tibi lex nulla praescribitur: altera, ubi ambigua obscura. Itaque de casibus omissis a lege primo diacendum est; ut in his etiam inveniatur aliqua
Aphorisinus Io. Anguritia prudentiae humanae, casus omnes. quos
595쪽
Ling R VIII. 16squos tempud reperit, non potest capere. Non raro itaque se oKendunt casius omisti O, novi. In hujusmodi casibus triplex adhibetur remedium , sive supplementum: velper processum ad simi lia: vel per usum exemplorum , licet in legem non coaluerint; velper jurisdictiones, quae statuunt ex arbitrio boni viri, sicundum discretionem sanam, sive illa curiae fuerint Praetoriae, με
De processu ad similia, & extensionibus legum.
In casibus omissis deducenda es norma legis a similibus , sed caute, , eum judicio. Circa quod servanda. Regula sequentes. Ratio pro lilica: consuetudo sterilis esto, nec generet casus. Itaque quod contra rationem juris receptum est, mel etiam ubi Ratio ejus es obscura, non trahendum est ad consequentiam. AphorismuS o. Bonum publicum insigne, rapit ad se casus omistos. Luamobrem, quando Lex aliqua Rei-ptibi. Commoda notabiliter o majorem in modum intuetur, ct procurat, interpretatio ejuέ extensiva ecto, amplians. Aphorismus I . Durum es, torquere Leges, ad hoc, ut torqueant homines. Non placet igitur, extendi Leges poenales, multo minus Capitales,ad delicta nova. Luod si crimen vetusfuerit, ct legibus notum, sedprosecutio ejus incidat in caseum novum, a Legibus non provisum ; omnino receda-
596쪽
166 D, A G M: ς o I EN T. tur is placitis juris, potius quam deliora ma.
Aphori sinus I . In Statutis, Die Jas Commune prasertim circa ea, quae frequenter incidunt, ct diu soaluerunti plane abrogant, non placet procedi per similitudinem ad casus omissos. Suando enim Ressubl. tota lege earuerit, idque in casibus ex- prelsis ; parum periculi est, si casus omissi expotient remedium a Statuto novo. Aphorismus II. Statuta , qua manifesto temporis legessuere, atque ex occasionibus Reipubl. tunc invalescentibus nata ; mutata ratione temporum, satis habent , si se in propriis casibus sustinere possint: praeposterum autem esset ,si ad casus omissos ullo
Aphorismus I 6. Consequentia non es Consequentia : sed si debet extenso intra casus proximos: Alioqui labetur paulatim ad dissimilia , ct muti valebunt acumina ingeniorum, quam auctoritate legum.
Aphori sinus IT. In Legibus Statutis brevioris 'b, extenso facienda est liberius. At in illis, qua sium enumerativa casuum particularium , cautius. Nam ut exceptio firmat vim Legis, in casibu non exceptis; ita enumeratio infirmat eam, ira
597쪽
pstioris 1 nee recipitur postea extensio in alter utro statuto. Neque facienda est superextensio α Indiae, ubi semel coepit eri extensio a Leo e. Aphorisinus I9. Solennitas verborum a florum, non recipit extensionem ad similia. Perdit enim naturam solennis , quo transit a more ad arbitrium: Et sntroductio novorum, corrumpit majestatem
Aphorismus 2O. Proclivis es extensio Legis iacasus postna tos , qui in rerum natura non fuerunt tempore Legis lata. Vel enim casus exprimi non poterat, quia tunc nullas erat, vel casus omissus habetur pro expresso, si ilis fuerit ratio. Atque de extensionibus Legum in casibus omissis, haec dicta sint: Nunc de usu exemplorum dicendum.
De exemplis, & use eorum. Aphorismus 2I. 'De exemplis jam dicendum est, ex quibus Jus hauriendum sit, ubi Lex deficit. Atqui de consuetudine , qua Legis jecies est , deque exemplis , qua per frequentem usum, in con- suetusietem transierunt, tanquam Legem tacitam , suo loco dicemus. Nunc autem de exemplis loquimur, qua raro S siparsim interveniunt , nee in Legis vim coaluerunt, quando, qua caut/one, norma Iuris ab ipsis petenda sit, cum Lex deficit. Aphorismus 22. Exempla a temporibus bonis se moderatis pe-
598쪽
;68 DEAus M. SCIENT.ten sunt, non Urannicis, factiosis, aut dissolutis. Huyusmodi exempla temporis partu puris sunt, is magis nocent, quam docent. . Aphorismus 2 . In exemplis, recentiora habenda fiunt pro tutioribus. Suod enim paulo ante factum es, unde nudum sit secutum incommodum, quidni iterum repetatur ' Sed tamen minin habent auctoritatis Iecentia. Et orte res in melius resilui opussit, resentia exempla magis secutum suumsapiunt,
- Aphorismus 24. At vetustiora exempla caute ct cum delectu recipienda: Decursu siquidem atatis multa mutat, ut quod tempore videatur antiquum, id perturbatione, informitate adprasentia, sit plane novum. Medii itaque temporis exempla sunt optima, vel etiam talis temporis,quod cum tempore currente plurimum conveniat; quo aliquando pristat tempus remotius, magis quam in prOXimo. Aphorismus 2I. Intra fines exempli, vel potivi circa, se cohibeto , nec istos ulti modo excedito. Vbi enim non
ades norma Legis,omnιa quasipro suspectis habenda sunt. Itaque, ut in obscuris, minimumst-quisor.
Aphorismus 26. Cavendum ab exemplorum fragmentis o compendiis: atque integram exemplum, se universi s eum proces in introspiciendus. Si enim imcivile sit, nisi tota Lege perspecta de parte ejus judicarea
599쪽
LIBER VIII. judicare, multo magis hoc valere debet in e-Xemplis: qua ancipitissunt usus, nisi Me qua
Aphorismus 27.. In exemplis plurimum interest, per quas manus transierint, transactasint. Si enim apud scribas tantum, ministros justitiae, ra: cursu curiae, re que notitia manifesta Superiorum, obtinuerint, aut etiam apud errorum magistrum Populum 1, conculcanda sunt, ct parvifacienda. Sin apud Senatores, aut Iudices, aut curias principales, ita sub occultis postafuerint, ut necesse fuerit ilia, approbatione Iudicum, saltem tacita , munita fuisse, plud dignationis habent.
Aphorismus 28. Exemplis qua publicata fuerunt, utcunque minus fuerint in usu, cum tamen sermonibus, o, disceptationibus hominum, agitata is
ventilata extiterint, plus auoctoritatis tribuendum. Sua vero in schriniti se archivis manserunt tanquam sepulta, ct palam in oblivionem transierunt, minus. Exempla enim, sicut ΠΤ-, in profluente nissima. Aphorismus 29. Exempla, qua ad leges spectant, non placet ab Historicis peti; sedab actis publicis traditionibus dii igentioribus. Versatur enim infelicitas quadam inter historicos vel optimos, ut legibus, o, actis judicialibus, non satis immorenturiaut si forte diligentiam quandam adhibuerintritamen ab authenticisi e variως, Apho
600쪽
17o DE A uo M. SCIENT. Aphorismus 3 O. Exemplam , quod aetas contemporanea aut proxima respuit, cum casus subinde recurreret, non facile admittendum est. Neque enim tantum pro isto facit, quod homines iliud quandoque usurparunt ; quam contra , quod experti reliquerunt. Aphorismus 3 r. Exempla in consilium adhibentur, non utique jubent, aut imperant. Igitur ita regantur, ut auctoritas praeteriti temporis flectatur ad usum praesentis.
Atque de tuformatione ab exemplis, ubi lex deficit, haec dicta sint. Jam dicendum decuriis praetoriis, & censoriis. De curiis praetoriis & censoriis. Aphorismus 32. Curia sunto se jurisdictiones, qua tuant ex arbitrio boni viri, discretion ana , ubi legis norma deficit. Lex enim, cui antea dia
ctum est non sufficit casibus Si sed ad ea, qua ple
runque accidunt, aptatur. Sapientissima autem res tempus, ut ab antiquis dictum si s novorum casuum quotidie auctor, ct inventor. Aphorismus Interveniunt autem novi casus ct in criminalibus , qui poena indigent, ct in civilibus,qui auxilio. Curias, qua ad priora ista ressiciunt, censorias ; qua a seriora, praetorias appel