Fr. Baconis de Verulam. ... De augmentis scientiarum lib. 9

81쪽

66 DE A uo M. SCIENT.minum, qui variis , & indomitis cupiditatibus agitantur, lucri, libidinis, vindictae: qui tamen quamdiu aures praebent praeceptis &suasionibus religionis, legum, Magistrorum,

in libris, sermonibus, & concionibus , eloquenter & suaviter modulantibus, .lam diu pacem colunt, & societatem; sin ista' sileant, aut seditiones, & tumultus obstrepant, Omnia dissiliunt,& in Anarchiam, atque confusionem relabuntur.

Sed enim hoc clarius cernitur,cum Reges ipsi, aut Magnates, aut Praefecti eruditione praediti sunt. Ut ut enim suis addictus nimium partibus videatur, qui dixit, tum demum Resp. fore felices, cum aut Philosophi regnant, aut Regraphilosiophantur ; Hoc tamen eXperientia notum est, sub eruditis Principibus & custodibus Reipub. secula maxime felicia lasse. Quamvis enim Reges ipsi suos habeant errores dc vitia, affectibus scilicet &pravis consuetudinibus pro more caetra rum hominum obnoxii;tamen doctrinarum si accedat lumen , anticipatae quaedam notities religionis, prudenti at, honestatis,retinente OS, & ab omni praecipiti, & immedicabili

excessu , & errore restam an Maurem sempervellentes, etiam cum Constiarii , & Do mestici silent. Quin Senatores ipsi, & Consiliarii , qui literis exculti sunt, solidioribus inni. ituntur principiis, quam qui ab experientia tantum edocti sunt; illis ex longinquo pro spi-

82쪽

tibus, cum isti tantum ex propinquio, α cominus sapiant, nihil videntes , nisi quod imminet, & tunc demum agilitate ingenii sui, se in ipso periculorum articulo expediredi eripere posse confidentes. Quae felicitas temporum sub eruditis Principibus lut semper brevitati studeam, adhibens non nisi lectissima quaeque exempla , & maxime illustria in praecipue cernitugeo in seculo, quod a morte Domitiani Imperatoris, usque ad Imperium Commodi defluxit ; seccessionem ex Principum eruditorum, aut certe eruditioni impense faventium,

complectente ; omniumque, si temporalia bona spectemus, quae unquam vidit Roma, totius orbis tune Epitome, longe florenti fsimo. Id quod Domitiano, pridie ejus diei, quo intersectus est, in somnis praemonstratum erat. Quippe qui videre visias est, C put aureum siti pone cervicem enatum esse. 1od sane vaticinium aureis illis subsequentibus seculis adimpletum est. De quibus sigillatim, sed brevissime, verba fa

ciam.

Nerva vir doctus suit, Apollonii illius Pythagorei familiaris, & quasi discipulus.

qui etiam fere expiravit in versu illo Homeri :Tuis Phoebe tuis lachrimas ulciscere no-

83쪽

set Da Auo M. S cIENT. Trajanus non ipse quidem doctus , sed doctrinae admirator, & erga literatos munificas, Bibliothecarum institutor, & in cujus aula ilicet Imperatoris Bellicosit Professo res & Paedagogos gratiosissimos fuisse, memoriae proditum est. Adrianus curiosissimus mortalium, & inexplebilis omnis varietatis& Secreti investigator. Antonius subtilis &quasi Scholasticus, unde etiam Cymini sector

vocatus est. Ex Divis Fratribus autem Lu eius commodus, molliori literarum genere eruditus. Marcus etiam cognomine ipso

Philosophus. Hi Principes, ut doctissimi, ita& optimi fuerunt. Nerva clementissimus Imperator, quique, si nihil aliud, orbi Tra-j-um dedit. Trajanus, omnium qui imperarunt, & belli & pacis artibus maxime florens: Idem Imperii fines longissime protulit; Idem vim Dominationis modestillime

cohibuit:Maximorum etiam extructor Operum; unde a Constantino, Parietaria per invidiam vocatus est, propter nomen ejus tot parietibus incisum drianus temporis ipsius aemulus: Injurias enim & ruinas temporis, in quoquo genere, cura Sc munificentia sua , Ieparavit. Antomnus, cui etiam appellatus esti vir maxime Pius, nativa quadam Minsita bonitate, omnibus ordinibuS gratus,

cujusque regnum licet haud breve omnis

calamitatis expers. Lucius Commodus fratri quidem bonitate cedens, reliquos Impera

84쪽

LIBERI.' ε' tores plurimos superans. Marcus vir ad exemplar virtutis compositus, cuique scurra il- Ie , in convivio Deoi um, nihil habuit, quod objiceret, pIaeter patientiam erga mores Uxoris. In hac itaque continua sex Principum serie , videre cuivis liceat felicissimos fructiis doctrinae, in Imperib collocatae, iri maxima orbis terrarum Tabula depictos.

Iam vero doctrina, non in civilia tantum, i atque artes pacis, influxum habet, sed dc in i militari virtute exercet vim suam ac poten, tiam;ut clare perspicitur in exemplisAlexan-: Hri Magni , & Caesaris Dictatoris quorumi antea obiter meminimus, nunc vero ea paul l o fusius retractabimus. Horum virtuteS --i Iitares, & res in bello gestas, supervacaneum

1 esset notare, aut recensere ,cum in eo generes mundi miracula extiterint: sed de amorei ipsorum, & studio erga literas , nec non in iisdem excellentia propria,non alienum erit,

si pauca subjungamuS. Educatus fuit Alexander, edoctusque ab Aristotele, Philosepho certe magnoi qui nonnullos e libris suis Philosophicis ei nuncupavit: a latere illius nunquam discedebat Callisthenes,aliique per eruditi viri, qui castra sequebantur, & perpetui erant omnium ejus itinerum & expeditionum comites:quo autem pretio literas habuerit, haud pauca

liquido demonstrant: veluti invidia, qua dignam

85쪽

o DE Aus M. SCIENT.dignam censuit Achillis fortunam,quod ge starum rerum, laudumque suarum, Homerum praeconem invenerat: Iudicium de pre tiola Darii arcula, inter reliqua sipolia reperta, de qua cum quaestio moveretur, quidnam potissimum dignum esset, quod in ea aitervaretur, ipse, cum al:ialia dicerent, pro Homeri operibus sententiam tulit: Epistoli objurgatoria ad Aristotelem missa,postquam

libros Physicorum edidisset,in qua expost lat, quod Philosophiae M1 lteria evulgasset;

simulque rescribit, malle se omnibus doctrina & cognitione, quam potentia ac Imperio praecellere. Sunt & alia, quae huc spectant. Ipse vero quam egregie animum excoluisset doctiina, in omnibus ejus dictis Aresponsis apparet, vel potius refulget, eruditione plenissimis ; in quibus , licet numero pauca sint, qUete adhuc supersint, singularum

scientiatum vestigia alte impressa repeIias. In Moralibus observetur primo Alexandri Apophthegma circa Diogenem, & adverte si placet J si forte non unum ex gravissimis quaeitionibus moralis Philosophia

constituat: Virum qui fruitur externis bonis, felicior sit, an qui contemnit' cum enim Dio

genem cerneIet, tam parvo contentum,cOB

versus ad circumstantes , qui ejus conditionem subsannabant, Nisi essem, inquit, Alexander . optarem esse Diogenes. A t Seneca in hac comparatione Diogenem praetuliI,

86쪽

Lr AER I. 71 cum diceret, plus erat quod Diogenes nollet accipere, quam quod Alexander posset dare. In naturalibus observetur illud, quod erebro usurpabat, In duabus se rebus mortalitatem suam maxime percipere, somno ct libidine: quod sane dictum ex intima naturali Philosophia depromptum est, non tam Alexandrum,quam ΑIistotelem,aut Democritum sapiens, cum tam indigentia, quam redundantia naturae, per illa duo designata, mortis sint tanquam Arrhabones. In Poeticis,observetur dictum illud quum sanguine ἡ vulneribus ejus effluente, acceta seret unum ex adulatoribus,qui ei Divinitatem tribuere solebat, Specta, inquit, hominis sesanguis est, non talis bquor , qualem dixit Homerus Peneris e manu manasse, vulnerata a Diomeda; hoc dicto & Poetas, & esset latores suos, & se ipsum ridens. In Dial inicis, accipe reprehensionem illam argutiarum dial: Ficarum, circa rejicienda,& retorquenda argumenta, in dicto suo , quo perstrinxit Cassandrum,delatores patris lui Antipatri repellentem. Cum enim Alexander forte dixisset, Numquidputas, hos homines tam longum iter suscepturos fuisse

nisijustam doloris eausam habuissent' Respondit Cassander, Imo hoc ipsium animos eis dedit, quodsiperabant longinquitatem via obiastituram, quo minus calumnia proderetur. Euge, inquit Rex, Strophas Arictotelis, rem

87쪽

1 DE A uo M. SCIENT. pro se contra detorquentes. Attamen hac ipsa, quam in alio carpebat, arte, cum Impostularet, in commodum suum uti probe noverat. Ita enim accidit, ut Callisthenes quem odio clam habebat, quod novae ejus inter Divos relationi refragaretur, in quodam convivio rogatus esset ab una discumbentibus, ut oblectationis gratia cum esset vir eloquentissimus Thema aliquod pro ambitrio sibi sumeret, de quo subito diceret;ille autem annuens, & laudes gentis Macedonicae eligens, mirifico cum omnium applausu disseruit: At neutiquam hoc delectatus Α- lexander, subjecit, in bona causa, facile es euiliber ese eloquenti. quin verte, inquitium, ct quid contra noi possis, audiamus. Callisthenes negotium in se recepit, idque

tam acerbe, tamque aculeate praestitit, ut Alexander interpellans diceret, Etiam malus animus, aque ac bona causa, indit elo

quent am.

In Rhetoricis, ad quae tropi 8c ornamenta pertinent, ecce tibi elegantissimum Metaphorae usum,qua Antipatrum, imperiosum& tyrannicum Praesidem perstrinxit. Cum lenim amicus quidam tipatri laudaret eum coram Alexandro, quod tam moderatus esset, neque in Persicum, prout alii Praefecti, lluxum, usumque purpurae, veteri Macedo niae amictu exuto, degeneraret, At intus, inquit Alexander, Antipator es totus Purpu

reus.

88쪽

L I B Ε R I. 73etis. Et iam & illa metaphora insignis: Cum 'armenio ad eum accederet, in Campis Ar- ellae ; eique ingentem hostium exercitum nonstraret, qui oculis subjacens noctu,pro- , ter infinitum numerum ignium, veluti al-erum firmamentum stellarum repraesentactat; ideoque consuleret, ut nocturno praeliolios invaderet, Nolo,inquit Alexander ,sus Curari victoriam. Iri politicis,attende gravissimam illam, &prudentissimam distinctionem, quam omnis posteritas amplexa e qua duos ex pr cipuis ejus amicis , Ephaestionem & Craterum;discrevit, quum diceret, Alterum Alexandrum amine, alterum amaro Regem: Dis. similitudinem maximi ponderis, etiam inter fidelissimosRegum servos constituens,quod alii magis Dominorum suorum personas ve ro affectu prosequantur,alii potius moveantur ossicio erga principatum ipsum. Spectetur etiam, quam eximie redargueret er-xorem , principum Consiliariis familiarem, qui plerumque consilia, pro modulo sui animi, & fortunae, non Dominorum, suggerunt. Cum Darius magnas Alexandro offerret conditiones, Parmenio ; Ego, inquit, si essem Alexander, acciperem. Subjecit Alexander, Et ego quidem, si essem Parmenio. Postremo, excutiatur acre illud atque acutum responsum, ad amicos inte rosantes , quid sibi reservaret, cum tot dc

tanta

89쪽

7 DE Aus M. SCIENT. tanta donaretὶ Spem,inquit. quippe qui probe sciret, subductis rationibus, spem veram esse sortem, & tanquam haereditatem, ad magna aspirantium. Haec Julii Caesaris sors, cum proficiscens in Galliam , universas opes exhausisset. Haec prolasis largitionibus etiam sors Henrici Ducis Guisiti, Nobilissimi Principis, licet nimium ambitiosi. de quo illud increbuit, Faeneratorem eumfuisse unum omnium Gallorum maximum, e quod omnes opes in nominibus haberet, atque patrimonium universum in obligationes convertisset. Caeterum admiratio hujus Principis, dum eum mihi, non ut Alexandrum

Magnum, sed ut Aristotelis discipulum propono, longius fortasse me provexit. Quantum ad Iulium Caesarem, non est opus, ut de praestantia eruditionis ejus, aut ex educatione, aut ex familiaribus, aut ex responsis suis, conjecturam faciamus. Haec siquidem eminet in ejus scriptis, & libris: quorum alii extant, alii infeliciter desiderantur. Primo enim hodie in manibus habetur insimiis illa bellorum suorum historia,

cui nomen & titulum Commentariorum

duntaxat praefixit: In quo omnes posteri Q lidum rerum pondus, & viva tam actionumquam persisnarum simulachra, cum casti Dsma puritate sermonis, narrationisque perspicuitate eximia, conjuncta admirantur: quas quidem dotes, non a natura insisas

fuisse,

90쪽

LrBERI. 73uisse, sed a praeceptis institutisque doctrinae icquisitas, tellatur liber egus de Analogiaraui nihil aliud erat, quam Grammaticalis

quaedam Philosophia; in quo sedulo dedit

peram, ut vox ad placitum, redderetur vox id licitum; & consuetudo quoquo modooquendi, ad congruitatem revocaretur emendate loquendi; & verba, quae sunt erum imagines, rebus ipsis convenirent,ion vulgi prorsus arbitrium sequerentur. Ita etiam veluti monumentum doctrinae,aon minus quam potentiae, emendatam ejus dicto habemus computationem anni ; quae

3 i serte tellatur, aeque eum gloriae sibi duxis. e, siderum in coelis leges pernolle, ac hominibus in terris leges dedisse. Ex libro quoque , cui titulum praeposuit A.nti-Cato, facile constat, eum tanto studio iccensum ad victoriam ingenii,quvnto belli

uec armoruin, obtinendam; certamen calami um suscipientem contra maximum eo tem-rempore pugilem, Ciceronem Oratorem.

Rursius in libro Apophlegmatum, quae collegit videmus,honorificentius sibi putause;si se ipsum tanquam inTabellas autCodicillos mutaret, in quos prudentia aliorum dicta, graviaque reberrentur; quam si dicta sua propria, velut oracula sacrarentur, scuti nepti Principes nonnulli, adulatione corrupti , sibi fieri gestiunt. Attamen si recensere vellem, pleraque ejus dicta, lut feci in