장음표시 사용
31쪽
canis cynoglossium, auis orneo ossum, &caetera , quae a linguarum sermis nomen au spicantur. Serpentum dentes sentico herba ut diximus. Mergi collum smilati aspera, telliculos canum cynos orchis , asini veretrum lilium, scorpionum caudam fores helio tio pii pastinacae piicis, siue trigoni caudam pastinaca radiΣ, equi caudam equisetum alopecuros vulpis, leoni opodion leonium pedem, lagopus leporis. Apari ne viperatu conceptum imitatur, citrium, arbutus diiuniperus superseetationes leporis, quorum virtutes mutuae sint, vi latius quarto volumine referentur. ῬLANTAS p Λ IT IV M sIMILI TV D I NE N O M I NV M
morbos, quitas meis viis orendere. cap. XIIII.
Es potios Ni & plantae suarum partium smilitudinibus humanisi morbis adeo vero similibus, ut verisimiles coniectentur illi morbo pos
ti se opitulari, idq; duplicite vel morbos simpliciter figurando,vel earu
a aritudinibus,quibus affliguntur, assidio homini posse subuenire. Ad id exequendum sedula inspecti ne plantarum partes introspiciendae
sunt, radiX, truncus, esiuim,sos,frui ius, de semen an parilitate aliqua morbos ostendant. Dempla erunt. Planis vineum succum pressu remittentes obsoleti coloris, caput temulentias iunt,ono thera, cycla minus, mandragora, contra purpu. reum succum hilar m fundentes, auertunt, ut rosa,iris, myrtus, viola. Faciei maculas abolent plantae maculose, arum, ianunculus,pei Maria, qua prorsus maculas reserui,
squamosae squamas, ut scabiosa, mor1us diaboli, chamaeleon. Vulneratiae sunt persor idi omnes,livpeticon, & gentianae species cruciata dicta . Glutinosae plantae ad xulneruinguina eximiae vires, consolida maior, viscus, aqui lium. Quartanas,de tertianas tollunt qu1drati di trilateri caules. Noctivaga animalia ad hebetes oculorum acies,& nyctalopiam valent,capra, canis, bubo. Quorum oculi cons ossi renascuntur, nullum re medium praestantius opinamur ad vulnera & cicatrices oculorum,hirundo,palumbus,aacertus . Lapideae Auritiei semina,lithospermon, lachryma iobbea ad deturbangos ca culos nunquam satis laudata . Scrophialaria, quae tuberculis, ct papillosis capitulis sic, tet, diarum minus tonsillas, &hemorrhoidas mulcet. Conducunt & arborum vitia hominum morbis Longaeua animalia&plantaeaequevam vitam largiuntur,olea,palma, pinus, coruus, cornix & serpens. Contra ex putredine nata vitae ossiciunt. Pingues ad saginam valent, olea, pinus, nux,sus, hoedus,lacertus. Ad maciem inducendam, in cilenta omnia fraxinus, cancamum, lepus, & lupus piscis . Ad sphaccetismum cicer, ad vermes laurus, lupinus, cicer Quae supra ramos & frondes contra naturae ordinem ex crescunt, humanoru artuum excrescentibus partibus medes tur, ut agaricu. Quae caudicis scissuras sistiment ad cicatrices & Vulnera certissimo experimeto utilissime, oleavimus,&res nisere. in m corticem abiiciunt, ad cutem deglubendam, & squamarum vitia vitis, &resin inter Gummost plantae ad gummictimium raudant medicamen,pria nus, persicus. Ex uda ntes, & lachrymose ad lachrymas ct sudores valent, thua myr rha,& maiora, que quinto libro esequi pollicemur.
vires rancis pos mus. Cap. XV.EC solum facie morbosimulantur, sed hominum,&anrmalium cat rorum actiones referunt, ex quibuς utenui rerum abstrusarum v euatores multa possunt coti hcere. Aetiones plantatum Ocamuci nal in
di, Eoretidi, concipiendi, prolisieandi modum, ne id controuer umphilosephis relinquam, nec non evinsiderando tempuS, numerum
32쪽
motum & eiusmodismilia, quae plura sunt, quam doceri, aut scribi possint, nos aliqua
exponemus, quorum exemplo quisti vir ingenii poterit quamplurima in uestigaretnam si omnia superaddere ausi essemus, in immensum excresceret opus. Prolificς plantaequs iuxta radicum stolones sn numerosam sobole emittunt, nobis proli famulatur, ut chamiriphes, asparagi, cratgogonum,& bulbi Contra radices nepotum exortes, ut abies, pinus, cedrus foetum perimunt. etiam in utero parentis . Herbs caule, sore, fruetu orban,admo nent hominem masime diras esse ad atocia, ceu populus, talis sabina, ct hemio nitis. Multifere planis foecunditati mulierum conducunt, ut quercus. Arbores qus aliis arboribus steriJibus praestant, ut concipiant ad steriles tacundandas valet, ut ficus S palma. Pulcherrimi planis si ad pulchros filios procreados vaIeant, non tam nescio, quam facile credo, ut palma, crocus, elio chrysos. Herbs quae saxa suis radicibus
terebrant, frangu utq; , ad calculos frangendos in ignium sunt virium,ut vix aliam reperias, quae id magis praestet sic omnes congeneres cosmilis virtutis Tempus Obstru re refert, quo Orem, uel fructum pretemonstrant plan, nam morbis eo tempore inua- Iescentibus conueniunt, officiose naturs munere, remedium demonstrantis,&sormidinis tempus praemonetatis,ut dracunculus,&fraxinus,serpentum morsbus impostm opiferae r adeo ierpentes fraxinum procul fugiant, ut ne matutinas, occidentesve umbras attingant,& aA primas serpentium uernationes eserit se terra dracunculus & cum ijs in
terram conditur, nec omnino occultato eo apparet serpens. Scolymus eo tempore solet, quo mulieres libMinis auidissimae, & viri ad coitum pigerrimi. Obseruanda sunt Ioca, in quibus aliqui vigent morbi, nam ibi & remedia con nascuntur. Africa se entum Bracissima, fert aromata. In Argo copia scorpionum, ibi locusta uascitur aduersus scorpiones insurgens. In occidentali India gallica lues, ibi&guaiacum lignum nascitur. Unumquodq; animal sui veneni remedium affert stelliones a demorsis deuorarae s nanti Crocodili adipe in vicus instillata,suo ipsus veneno medetur. Sc rpio,draco m
tinus, di pastinaca, disiecti, & impositi plagis opiseri. Ex pulchritudine, & deformitare plantarum coniicimus salutares, aut notitas cum res, rota, lilium,iris nobis argumentum praestant quam plurimis pollere virtutibus,contra cicuta,aconitum certissimi inter nee ionis cause . Produnt es odores aliarum virtutes, geranium odoratum, rosa alba,
ct alia moschi animalis odore amulantur cordi & cerebro subueniunt, ut animal ipsu. Hirculus herba, ct sasi Daga hircina,&alia hirci odorem reserunt, luxuriem proritant, ut hircus. Cumulati ora sexto libro dabuntur. PLANTA RVM. AT uNIMA L I V M MORES.
ut animalium actiones, sic & mores repraesentan t, sed ut mois rum, ita & uirtutum compotes sunt. At oportet prius animalium viares perquirantur: nos vires ex moribus perquirimus, ac ne fallamur in . eorum perquisitione, eum dissicilius sit plantarum,&animalium mori tes inuestigare,quam earum partium similitudine cognoscere. Trad tura nobis modus, quo facile,ut spero, animalium vires possint inue-sigari, immo & quae ab antiquis reperta & tradita vera ne, an falsa sint, ad trutina expediere possimus&alia infinita reperiri possit. Idq; non alia ratione quam eorum mori-sus,di mores tum ex apparentibus, non internarum, externoumq; partium anatome cognoscuntur: nam summus opifex animalium corporis partes ad eorum suctionesesplendas, accomodatas fecit, ut suos mores facile possent eti equi. Mores vocamus ingeniosa, vel hebetia esse, vigilantia, & somniculosa, loquacia tacita & eiusmodi smilia. Elephas, ceruus, simia, di psittacus,discendi facilitate praepollent mem ris conserunt,
33쪽
& indoe litatem inclinant. Vigilantia, ut cancri, alcyones, lusciniae vIgillam asserunt,
somniculosa ceu lepus, sus, herinaceus, ursus alliciendo somno propinantur.Quaeso inniant, insomnia nobis mouent: ut lepus, simia, & arietes, & interdum vera. Canora &obstrepera ad loquacitatem, ut anser, gallus, canis. Et quae noetii vocalia, valent ut in somnis patrata narrentur, ut rana, anser, luscinia, bubo . ntra lupus, rubeta,testudoaphona, taciturnitatem inducunt. Fortissima, ut leo, draco, gallus fortitudi nem. Ita cunsa vi canis, ursus iram accendunt. Praeterea sunt dissimilitudines , & mutua qua danaturarum odia inter res surdas, etiam sensu carentes, ut lapides, herbas , & animalia.
adeoq; caecis flagrant discordiis, ut vires sibi impediant, & refrenentur: contra sunt &pare, substantiarum similitudines, ut veluti inito quodam foedere non renituntur, sed ultro se porrigunt, ut amico fruantur consortio, quae Graeci antipathian, & sympathia vocant, nos plantarum & animalium mores dicimus, ex quibus mirifici vires indagantur. Cerastem horret elephas, ob id serpentes medentur elephantias. Equi odio habent lupos, medentur lupi anhelosis, qui morbus equos assigit. Mutuo inimica sunt serpens,
di herinaceus: herinacei caro a serpentibus morsis succurrit, di serpens partum occursu vitiat, ut illico parere cogat, cum echinus pariendo cun Aetur. Attagenae ceruum amant, cuius cerebrum luxuriem mouet, quo morbo cerui obnoxij. Vlpes cum serpente amice degit, utriusq; caro ad elephantiam salutaris. Vitis brassicam perhorret, ob iciebrietatem propulsat litu, & potu . Sunt di alia naturae prodigia,quae septimo libro describentur, ne diutius lectorem moremur.
prunais coniecturi. Cap. XVII.
A E x r v v v M est ut a maris es steming partium smilitudine virium signa
Dauspicemur. Natum enim diligentissimi perscrutatores omnibus fere tum arboribus, tum herbis utrunq; sexum discriminarunt: nec pauca: Danimaduersone, scituq; digna es plantarum sexus dignotione periclin tantes edocuere. Nam quemadmodum in humana Physiognomonia - ex sexuum partium discretione internorum morum masima pendebat notitia, ita & in hac Phytognomonica non sine magna naturae benignitate in alia quibus distinctius, in aliquibus incertius plantarum sexus disterminatur. Est enim sce mina natura imbecilla, minusve robusta, ideo scemineς herbae minus potentes, in sceminarum medicamenta veniunt, maris robustior, ob id mascula planta, quae multo v getiores vires habet, maribus conuenit. Ad vulvarum praesidia sceminet plantae multa praestan t commoda, mascule ijs nos te. Hippocrates mercurialem sceminam, quae tessuculis caret, miris laudibus in mulierum usum predicat. Ad hunc modum medicorum nemo nouit ad cledos menses,seeudasq; . At quia magnus philosophus, alumnus Theophrastus, eorumq; sequaces in se&us distinctione nimis supine loquuti sunt, nos ex animalium Physiognomonia hoc modo distinguemus. Mas procero corpore praeditus est, robusto, o floso, neruoso, costis validis, brach ijs, & manibus articulatis, carne duriOri, siccioriq; hirsuta, cute aspera, colore nigriori, validus in operando, & rectus. Remana contrario modo se habet, corpore paruo,carnoso,pingui,& glabro,in quo neq; ne vi, ossa, aut venae apparent, colore albo, scetificans, viribus imbecillioribus, & dolosa, fraudulentaq;. Sic in arboribus fruticat mas eorpore celsiori, sicco, ramis densis, validis, lin gnosis, neruosis, nodosisq; fractu contumacibus, signo coloratiori, corticescabriori contecto, fructu pauco,vel pleritq; sterili, asperi saporis, odorato, tarde cresceS,& tandem magis ad sylvestrem habit um acceden, , validis viribus, in operando Hrmis: contra vero scemina arbore breuiori conten ta, latiori, pinguioriq;,ligno laxo, imbecibit, mollicello, enodi, enervi, fragili, excolori, laeui cortice, hilariq:, tructu magno, puΙ-
34쪽
poso, in odoro saporis vesci, & tandem habitu corporis comptiori, soridiorique ad urba.
num & mitem accedenti,& in cultis prouenienti, viribus effoetis, non firmis, constantio
vibusq; , & quae sepissime fallant ; sed fructu foecundissima, celerrime crescens, & sene scens. Cum enim corporis tetitus Iasior, & humidior quasi imperfectum genus)facile
crescit,senescitq; imperfecta enim minus operosa, citius opus absoluunt, 'incrementa capessunt , in mare sterilitatis causa densitas est, quae non transmittit, & nimio robore, quo alimentum trahit, sibi consulit, &sibi soli vivit, &succum omnem in sua comoda conuertit, quia natura viriq; parti satisfacere non possit, & augmento &generationi,generatio enim partem supersuam alimenti desiderat scemina autem alimentum
non per se absumit , sed fructibus impertit, quia imbecilla est ex Theophrasto. Masinatio genere concipita mulier in se ipsa, planta in se ipsa concipit, & generat, quaeso
mina est. In animalibus quamplurima sine mare concipiunt, de chan ne traditur, & leporibus utramq; vim esse maris &sceminae, di de ali)s, ut dicemus Ex his arbor durior rigidior, macilentior, hirsutior qui fieri coeperit, masculescere dicitur, nascens praecipue in sabuletis, saxosis, ruderibus, & apricis locis. sic quae mollior,latior, pinguior, gla-hriorq; euadit, effreminari dicitur, in pinguibus, Letamine saturatis, humidisq; te Tis, umbrosis, ut de napis, raphanis, alijsq; graci pariter & latini scriptores simius usurpant & iam foeminas in mares mutatas multas legimus. Sed uideamus num maiores his subscribant. Theophrastus marem tileam a foemina differre omnimodo dicit ma nq, materies maris dura, nodosa, rufior,&Odoratior, cortice quoq; crassior, ac detractus inflexibilis, nec semen fer aut sorem.Foemina crassore arbore, materie caniadida obsequentissima, ex qua cunae fiunt, atq; cistae, sorem & semen affert. De quercu-hus 'ero loquens. Arborum uniuersarum quo ad genera sigillatim accipi possunt, plures sane differentiae intelliguntur, publica tamen, qua scemina, masq; distinguitur, quarum altera sterilis, altera fructifera, ubi ambo fruetifera, meliorem scemina praestat. Pe
culiare fago,& haliphloeo quod in genere virili glades postrema parte lapidescui. Quer
cus Remina corpore neq; erecto, neq; excelso,sed in Orbem comat,torqueturq; in alas, crebro ramorum situ caua, glans ei dulcissima. Cerrus in genere roborum, mas excet se corpore, materie robusta, glans amarissima, nunquam in cultis nascens. Ex arundi nibus armamentaria ab aliis distat ptiestantia nutritionis, quippe pinguiorem, carnosorem, S in totum facies minae lasciuiorem spe nari,&folium maius & cadidius ha here, di minus lanuginis, & esse, quae omnino glabrae sint, quas spadonias dicunt. Spissius mari corpus Indi tradunt cominae capacius. Mas cornus corticem habet neruosumes tenuem, caudicem non minus crassium, materies ei excors, totaq; solida, ut cornibu
spasitate non absimilis respondeat, foemina caudice fungoso, virgulis frutica infirma hians, mollis, medulla praegnans, fistulosa & inutilis. In Ida mas sterilis, scemina fructifera. Plimus nulli manifestius sexus, quam palmis, nec sine maribus sceminas pioni confirmat, circaq; singulos plures nutare in eum blandioribus comis, illum erectis i spidum, affatu, visuq; ipso & puluere etiam reliquas maritare. Huius arbore excisa viia duas post sterilescere foeminas, ut coitus eius ab homine sit excogitatus. Fx maribus so te, atq; lanugine, interim vero tantum puluere in sparsos eminis .. Dum mascula fio tet spatham abscindentes superfruitium scemine decutiunt,illa eo aspersu tuos fructuanullo pacto amittit,unde fit ut bifario adiumento mas esse sceming valeat fructiferam enim foeminam vocant, quod veluti coitus est. Haud secus de ficu & caprifico dicendu Est enim capriscus in genere mas & sylvestris, ficus nunquam maturescens, sed quod ipse non habet, foeminas tribuat, nam suas fructibus sceminae circumpositis, facit ut ma- iuiescat suos fruetus & non labantur :Ideo in siccis campestribus permittuntur ad rationem venti, ut satus feratur in ficus, vel eius fruictus aliunde allati, & colligati,iniiciam
tuis eui . Caprificus tactis minus habet, robustior, spissior, fructuq; infoecundior, ac diuturnior vita, multo fico validior, nam tauros quoslibet feroces collo earum ramis
35쪽
alligatos mirabili natura compescit. Sed vires inuestigemus. Mas plerunq; conceptus
disperdit, scemina vero ad conceptum valet. Aristolochia scemina rotunda radice, ad vulvarum, & partuum remedia prautans, unde nomen adepta, mas longa. Myrtus motana nigra maris nomen habet, domestica candida in cultis nascens scemina,procidentiae & uuluarum susionibus utilis, mas multo validior. Longum rapum mas est, rotundum scemina, illud venerem concitat, validiusq; est medicamentis, foemina alimentis idonea. Est cedrus mas, ct scemina, laurus, cupressus, & sabina, in quibus mares steri te,& ad disperdendum conceptum valent, tamine fructifers. Phyllon Crateus&Theophiasti, siue mercurialis vulgata, mas qui testiculis insignitus, ad mares generandos valet, foemina ad iste minas. Artemine duo genera, unum laetius, habiti usq; sol ijs latioribus, quod sceminam dicimus, alterum unicaule, solijs tenuibus, colore flavo, ad re. media sceminarum percelebre ex Regina Artemisia. Distingunt in preon ijs sexum ad muliebria vittatissimae. Altea marisiormam sibi arrogauit, malua foeminae, solia hiis uata, caule maiori,sylvestrioremq; praeseserens habitum,ad muliebres usus praecip : a Vrticarum asperior altera ,s uestrior, nigriorq;, altera non aeque aspera: quam sceminam dicunt, ad menses, ad procidentes,&patefactas vulvas Valens. Eu verbascis foemina folia maiora latiora, candidioraq; , caulis subhirsutus sos albus, ex luteo pallescens,n sces in campestribus, mas niger,angustis folijs, caule tenuiori nigrioriq; folio. Aelitesi mina lapis intra se & velut in aluo habentem argillam suauem,candidam, ipsum friabilem, praegnantibus,& patientibus mulieribus maxime valet, non ita mas. Caetera omittimus putantes haec suilectura.
Aram, merastortim , gemmarum, muιικὰ Besso mi , se Orundem irrum conforressunt. Cap. XVIII.
Essaves et & plantae forma,colore, alia'; qualitatibus syderum smul litudines,&ii non explent, saltim tamen adumbrant, nam s aliteri possent, aliter quoq; demonstrarent, quorum facies & vires imitan- tur. Ex quibus strenuus perscrutator quae hucusq; incerta ratione, &naturae abdita maiestate latuere contemplando, non vana spe lact tum se confitebitur. Solares herbae vel sorma, quod eius flores in centro bullatum glomerulum, quas pro minutum umbonem habeant, soliolis ordinata serie in ambitu cingentibus, ut radiati videantur, ut oculorum, vel solaris faciei effigiem concinnent, ut chrysanthemo, & anthemidi. Sic enim colore, quod ut sol fauo colore coruscent, vel quod solis cursum sequantur, soli equi aedictae viricinus,hesiostrophon, helioscopius, & strides. Vel quae occidentes le contrahantur, & in aquis condantur,& mane, quas solaris cursus praenunciae emergant, & ad ortum oscitent, ut niliaca lothos. Vel quae sub solis circulo nascuntur, ubi maxime viget, & feruet, in Africa, ut aromata, quia sol syderum princeps,ideo har omnes cordi viscerum principi valde magno molumento famulantur, calideq; &siccae temperiei sunt. Lunares herbae sunt, vel ab his orae, ut allium, amaracus, cenanthes, dictamnum . Vel quae rotundifoliae plenum o rbem humentis Lunae repraesen tant. Vel quae lunato, sue in cornua sinuato,ut lunaria minor. Vel quibus in store,solio, & caule nigricant sordes, vel candicant maculae, ut Videantur notas imitari,qua Lunae faciem inhonestant, Ut claminus. Vel crescendo&decrescendo eius vices indicant, & contrarias etiam, ut cepa, qua Luna crescente tabescit, & decrescente gliscit,&ob id Pelusio is Aegyptij cepam non edendam sanxerunt Vel quod crescente luna singulis diebus soles promant, minuta vero deponant,& ad easdem vices redeant. Vel quod siliquae argenteo colore splendeant, & lunaris tu minis repercussit noctu fiammulentae videantur, ut lunt lumen reiciant, ut in lunariagrica
36쪽
graeca vocata, & seleniti de lapicie videre est. Vel quod noctu sores aperiantur ad pisnam orbis lucem, eaq; silente condantur. Vel quod spumam , vel spumae effigiem sori,
bus, solijsqi ostentent, ut in eorum ore videre est, qui lunari morbo laborant. Hae Omnes agitatione & participatione lunaris virtutis vulgatae commendationis sunt ad comitiales, nam cerebrum roborant. Duobus enim maximis coeli luminibus duom a1ima hominis viscera dicata sunt omnium astrologorum suffragijs, cor, & cere-hrum. Aelianus a glaophotidis meminit, quae interdiu delitescit, noctu Iunae instat igneo fulgore coruscat, & ad comitialem morbum commendat. Sed a re plantaria egrediamur. Eandem sortem metalla & lapides sequuntur,quippe aurum, quod solis lumen imitatur, valde cordi subuenit, sic argentum cerebro,& ad reliqua quae diximus valent, quae omnia cumulatius in libro dicentur, quem de metallorum virtutibus priuatim meditamur. Et hyacinthus cordi es colore subuenit, quo solem refert, sic saphyrus melancholie,amethy stus ebrietatem arcet, quia vinum aemulatur, ophites lapis ad serpentum morsum valet, quod
Pruritas iste notis mariatam tingitur altium Otiam paruis tinctas maculis Thebianus ophites.
Dionysi lapidis frustillum effractum,& in aquam solutum, vinum redolet, & ob id con
tra ebrietatem valet. Aelites lapis veluti praegnans, cum quatitur, alio in utero sonante, grauidis continet partus, cum vulvae parum tenaces, sinistro brachio adalligatus.
Sed parturientibus e brachio amoueatur, di seminibus alligetur, ut sine dolore pariat. Alia postremo libro describetur, nam &s excetas, s licuisset, poteramus huc aceruare. MOD MISTAE PLANTARUM EFFIGIES MISTAS, ET COM
I x x v s de simplicibus, nunc de missis plantae sormis, nam sicut ex humanis signis duplices hominum mores cognosci posse iam olim
ut quid velint, nolint nequaquam agnoscas, nec sbi satis constent, immo contrariorum sunt morum, pij, crudeles, auari, prodigi, timidi,occisores Eosdem plane mores in plantis esse non refragabimur, nec sollim similes mistas, sed contrarias facultate ut frigefacere, topefacer humectare,& resccare occidere,fanare,destruere,& opitulari quas mediet mi has & inter se aduersantes facultates dictit Ad id cognosce ascitote dici posse aliquod esse mistum, vel ex duobus naturis compositum, ut animalia amphibia, siue duplicia, vi castor, quadrupes,&piscis, in terris aquis uiuens, utriusq; qualitates retinens. In plantis exemplum habes in scorodropaso, siue alliporro, ex allio di porro missa planta, cuius natura promiscua, temperatis i n eo utriusq; parentis proprietatibus.Vel dicimus mistum aliquod, quod uniforme & sincerum: sed ex varijs coloribus, odoribus, ne di eam saporibus, & formis conssatum est. Nobis ad has plantas cognoscendas, ea vestiugia,&coniectura fauent, quae ad duplicis nature homines cognoscendos fauebant vi delicet calculi in oculis variorum colorum,&praecipue non communium, ut crocei
igneis admisti, vel viridantes ces)s, vel plures circuli pupillam ambientes rulei, & sanguitiei, Vel pupillarum orbes inaequales, vel orbes sordidi igneis maculis ,& turbidis. Eadem fere signa Phytognomon agnoscet in plantarum floribus, qui earum oculos prsses erunt, nam ubi colorum in eis misturam animaduerterit intermistam punetillis&lituris, quas lugubres literas vocant, vel frondes, radices, & caules versicolores,vel ru-hidis, fuscis, croceis, vel nigricantibus notulis descriptos, vel varios conspicient Odo ies , vel aliquod insuetu,quod in ali)S videre non est, quas praeter naturae normam,po. terit,
37쪽
terit illico proserre, non mistas solum, sed inter se aduersantes vires ei inesse. Euem pluapponemus. Lilium immaculati candoris, intus crocea filamenta, flos suauissimi odo ris, solia nescio quid tetri, & uiros halant, mistas qualitates demonstrat. Magno cen taurio fos purpureus ad caeruleum inclinatus, radicis succus tauus subrufescens, con. trarias qualitates, &effectus praestat, colore flavo, caliditate, menses cit, & euellit fide tum ex utero, & xulnera glutinando terrestris frigiditatis se participem notat, ex ru
fescente succo, & subcaeruleo flore. Ia IVDICANDI METHODO, ET A V MAIgna praeferoda. Cap. XX.
I , ev s , i s iam multis indicijs magnopere accurata recenso ne,ex quibus plantarum non contemnenda commoda in lucem ueniret, nunc operaepretium est indicare, quae in iudicando primas partes
sbi usurpent, quaede post habenda: Disimus in priori physiogno
monia eas notas prae caeteris sibi principatum assumere, quae ex proprietate proficiscebantur inee propris erant, quae exanimaliu partium collatione opportune eas refereban t, vi extrema magna habere sortitudinem indicabant, quia leonis erant. Et apud nos alectorolophon gallinaccae cristae similia solia eserendo, ad venerea illicia praestare cognoscebamus. Secundo ea sequuntur signa, quae humanas corporis partes mentiuntur . Ad exempla veniebat
adiamum,&trichomanes,qugiigidiusculis cincinnis, exilibusq; fibrillis capillotu i eie exprimebant & crines densos, crispos & pulchriores reddebant. Praeterea quae morbo, significabant suis imaginibus, ut quae saκeis seminibus, ad comminuendos calculos ualebant, & propria dicebantur indicia, quod substantialem formam sequerentur . Sut& aliae notae, quae potius degeneres sunt, & manifestas qualitates indicant, forma, color, odor, sapor, laeuitas, hirsuties, &similia, quae ex locorum mutatione mutabantur, ne pluries in longe diuersas, de fortasse contrarias commeabant. sed merito quispiam vi aeret, ut in humana Physiognomonia quesitum. Vtrum signa firmiora essent, quae ex Vultu, vel pectore, dorso , an pedibus sumerentur Θ Diximus ibi ex vultu prima esse,&ma&ime ex oculis, mox edi pectore, inde ex dorso, postrema es pedibus: eadem in hae nostra Phytognomonica obseruando, quia dignior pars semen est,ad quod natura prscipue intendit, vocat Theophrastus semen perfectissimia naturae munus, δε Aristoteles stirpes ad semen esse natas dixit, quia ad semen usq; duntaxat veniunt, dein postscetu aeam arescunt,ideo firmiora signa ex semine petenda Echium quia viperinu caput adeo argutis notis refert, vi ab eo nil dissideat, minime Iulgari experimento valet non modo a serpente percussis, sed eos,qui an tea biberint, feriri non patiatur, immo ' viperae 4mpositum torporem inducit, & necat. Alia fgna ex soribus assumenda. Respondetolos oculo. Pulcherrima in homine pars oculus, gorem ad ornandum, formosumq; stirpium genus reddendum a natura liberalissime donatum retulit Aphrodiseus. Oculi ex re Raaioribus, &pellucidioribus corporis partibus compositi, quod trans parentes sint, ct fiores eX tenuioribus, & purioribus suceis, quia plerunq; transparentes sunt. Radix omnis sere alba, frons viridis, truncus cortice intectus est, sola in soribus colorum mini: ra, & varietas; &in ijs solus succorum internorum mistura, & colores spectandi voniunt, ct ex his abditae vires coni)ciuntur. Et si in humana Physiognomon1a dicebamus
D in imam in oculiS viuere, quia inde interni, & profundiores hominum mores cogno- erentur, & cogitationes ; ita in floribus plantae natura sedet, ridetq; Ἀ&inde velu- ccultis verbis fgriS mortalibus vires reserat,& abstrusarum rerum inesauros.Et si na i a in uniuersa nostri corporis fabrica admirabilis est, admirabilior nempe in oculis,
quippe paruo loco humores, tunicari colores, & misturas composuit,ut di&imus cellos, uirides,
38쪽
virides , caprinos, sui uos&varios, sic&insorum formatione stupenda videri potest,
paruo in loco frondes, apices, stamina,& tam varios colores construxit, composuitq;
Est enim in his carbunculi tenuior ignis, amethysti fulgens purpura, est smaragdi vires mare , est sulphuris ardens flamma, de cuncta pariter in eredibili mistura lucentia. Sed quis de mirabili natura proprietate forum loqui potest Θ lasciuientis praesertim in tam magno gaudio relicissimi temporis verme hilaritatisὸ Sie signa quae ex radicibus accipiuntur, eadem sunt, ut ea, quae excorde. Aristoteles eas vite causas vocat, cum ipsis plantam alao i, &viuere faciant. Democritus tortas arbores ob id diutius vivere,propterea quia vegetiore radice fulcirentur. Qua ad vitam faciebant, dicebamus notas ex ventriculo desumi, minima signa quae ex frondibus,ut ea quae ex capillis. Possumus es alia indagine scrutari. Prisci Physiognomones in humanis moribus perscrutandis, eorum vestigia ex iis membris capienda diverunt, quibus passio illa exercebatur videliacet, quia cor irae subiectum, ira notas ex corde accipieban t, ct priora esse ijs, quae ex cerebro, capite, &aliis partibus: pariter & sortitudinis a brachiis,humeris, & pedibus capienda, quod ijs membris palestris uterentur; haud secus in nostra Phytognomonica Si humores nobis purgandi sunt, plantarum humores inspiciendi, iiq; assumendi, qui nostris similes. si ad oculorum medicamenta sunt aliqua nobis ex plantis eligenda, ea
ex floribus potius colligemus,quam ex alijs partibus: quae ad Ventriculum ex radicibus, tandem, quae ad semen, ex earum semine. Praeterea memorari non obliviscamur, quae inhumana Physiognomonia commemoranda erant. Vni signo non esse credendum, ct praecipue communi, sed plura circa unum congruentia speculanda erant, ut ex multis in unum congruentibus iudiciu proseretur, haud dispar dissicultas in hac methodo, ut si accidat laruor in frondibus, non illico inserendum humidae qualitatis plantam, sed inspicienda natalitia loca, filum, & coelum, his omnibus consideratis iudicandum. Id
postremo duximus admonendum eos, qui huic scientia strenuam nauant operam , ut euercitatissimi sint in plantatum dignotionibus, oportet prius extima facies cognoscatur,quam interna occultarum facultatum, portet enim illa cognitio anteuertat.Neq; quis unquam eorum simplicium vires conisciat, quae nunqua aspexerit, sed ubi plantam manibus assumpseri consideret primo integram,mox eius partes quam diligentissime, scilicet radicem truncum,frondes,fructus & semen,deinde natalicia soca, itum, aether,
ψhi sepius nasci solita sit: & tempus quo a terra pullulat, adolescit, fructificat, pulles, di, crescendi & fructificandi modum attentius perpendat: postremo ubi multa in . num convenientia contulerit, quae coniecturam fulciant, tunc suum proferat iudicium. EXEMPLA c o NI A CTATI o Nys VIRTVτVM
ED in hae uirtutum disquisitione exerceamur,rosam contemplemur, dieius abditas dotes ex suae extime faciei inspectione venemur, principio manifestas qualitates, mox Occultas proprietates vestigemus. Quia eiussoris extrema foliorum rubescunt, ungues albescunt, & in medio crocea stamina videntur, non simplicis, sed mistae qualitatis augurabimur. Rubedo igneae subtilitatis, & caloris nos admonet,& stiplicitatis, argumento, quod si artificio aliquo extrahatur rubedo, ab ea odor, stiplicitas, ct operandi tenuitas abit. Albedo in unguibus, & in alijs rose speciebus, frigiditatem,&aqueam humiditatem arguit, crocum calorem, eius natalitia loca seca, arida, aspera, insolata, siceitatem&astringentiam. Sed ad interna descendamus. Sui pulchritudine,&deco reccelestem quod amodo maiestatem redolere videtur, ob id diuinis virtutibus pollere Didymus ditiit. Praecipui in ea colores sunt, rubeus in frondibus ,&croceus in stamentis, ex hoc soluendo, tauam bilem educit, di ab ea sanguinem expurgat, vel cotrafebres
39쪽
itiores ex bile exortas praestat ex Simeone Sethi.Croceus etia staminis color est icteritit, di uri ne cieds perqus accomodus esse in dicat, vi ex Mesue habetur Flagras sanas rubor, igni sacro, non veteri, & infamationibus praecipue stomachi subuenit. Cruentu, eoloe adeo, v t finxeri n t Poete cx vulnerato Veneris pede candida adrubuisie, vel Cupidini sanguine, ob id sanguine supprimit,cruentas reiectiones sistit, & vulnerariis antidotis admisceri solet, ex Dioscoride. Folia albo ct rubro colore mista, muliebres sutius tu bros, pracipue albos inhibent ex Plinio. Quia vini etia pulchellu colore emulatur, noxios capiti temeti vapores eius corolla aufert. Ex hominu artubus oculu piscit,& Poeia te solem rose terre occulu vocant, ob id Zoroastres in Geoponicis dicit, per integres ani u non doliturum qui primum viderit calices in planta conclusos, ct ex tribus ipsorum oculos confiicueritia rosis ipsis in planta relictis Ros insidens ross,munda pinna lectus, S genarum palpebris circumlitus, oculoris lippitudini medetur Foliorum partes candide ungura vocantiar,ab humano tu unguis facie,ob id oculoru unguibus prestant. Sunt ungues in oculis, Celso teste, neruossi quaedam adnais membra ne excrescentie a maiori oculi angulo, ut plurimis ad oculi coronam ita procedentes, ut quandoq; pupillam operiant, Greci τερυγ M vocant. Vngues rota epiphoris salubres, vicera enim oculoru rosa sordescu nt,praeterquam initiis epiphoreata vi arida cum pane imponatur, ex Plinio. Folia vero sine unguibus ophthalmis,scilicet inflammationi prodest,ex Avicenna Nec minus valens ad digitorii plerigia, Dioscorides misceri solere dicit compositionibus, quas antheras vocant,cuius usus ex Celso, Caleno, & Paulo erat ad digitorii plerigia. Spinosa& acutissimis mucronibus infesta, ob id trita extrahit spinas &surculos, qui earni infitii sunt. Alabastri patula verrucas refert, quas aufert ex Avicenna. Crocei in umbelico crines,capilliti u referunt, ob id sylvestris alopecias pilo mirifice restituit.Multis alis c ua est. Diapasmata inde funt ad sudores coercendos, ita ut a balneis inarescant corpo ra , dein frigida abluantur, es Plinio. Contra sudoris virus corollarii vice collo pedere debet,Avicennae monitu Ub suam pulchritudinem Veneri dicata est.Alabastri aqua stillatitia nitorem, & ruborem mulierum faciei conciliat, & eius solia utuntur ad hone- sandas palpebras, di reliqua, quae longum esset recensere. Σή o D SIT P N T τ o G N o M O N IC A. C p. XXII.
ST autem Phylognomonica virium plantarii vestigandi methodus, ex partibu & viti, quae insunt lignis fixis, &mobilibus. Sed ratione dis. finitionis reddamus. Disimus rmam vestigandi methodum, quia firmior, &1eracior est viriu plantae vestigandi methodus, quam ex signis
hominum .eorum mores Nam ut diXimus homines ratione intellectus
elictum habent vitii, & virtutis, quo carent planta . Aspexit Zopyrus in Socratu signa luxurie,&stupiditatis , sed vitia in anima non erant, quia ea philosephiae studio abstulerat. Diximus virium xt vitia, & virtutes amplesaremur. Diximus eX partibus di vita, quia non solum similitudine suarum partium, humanas partes, morbos in & animalium demonstrat, sed es ipso vivendi modo, similitudines germinandi, ructificandi & similibus ut supra. Diximus signis mobilibus & fitiis, nam & fixa, ct m hilia esse possu nt. Fitia sunt, quae sumuntur eti seminibus radicibus,& soribuS,quae semper eadem sunt in omni loco, & coelo, ut in semine echij, & olchidibus, sed mobilia signa furit odor, sapor, color, forma, hirsuties, lauitas, quae ad soli, coeli, cultusq; mutatione mutantur, ut in urbanis &sylvestribus plantis videbimus. Nominis declaratioe, plan ta est, scientia, sunt enim dentes iumentorum, ex quibus aetas dignoscitur. Sunt & Athenis magistratus, quasi homines aceuiatae prudentiae, quasi scienetia plantas cognoscendi. Et ut Φ-ογν Mia ex corpori, aspectu humani mores iudicant tur, ea plantarum aspectu genuinae vires poterunt diuinari.
40쪽
rum lubetae, decreparticularem cuiu narratione aggredi, oe egentilitatibus, oe natalitise locis hiatoria eriem inire, tum quiasimplicioris minus ope rose cognitionis, ac zeluti dicendorum rudimenta, tum ijsprimitus ignoratis, facile nobis reliquorum dilucidior docErina interciperetur. Dixi ae plantarum tires alias manifestas, alias occultas esse, a manifest is incipiemus, east ab alimentis quisus vescuntur, coelo quo nasicuntur oriri docebimus,oe exi qui ae si turmissuris, ali, constare,oe operari, i , liquido ex propria cuius planta in
Pectione a quopiam cognosci posse. Ex sesi enim natura , caelibabitu, loci
genio, re cultus illicebris, uti stirpium effigiaturam, ita oe dotes vari ri cum t. Alia enim udis gnantibos, prater entibus, mel salsis aquis sit avent, alia alposis locis, μmmis alia montium iugis, bel praeruptis crepidinibus, vel depressis con assibus, ab eruidis, astidis, vel teperatisca bsegmentis uiuunt,aba omUi abdicato cultu mi luisse ultro porrigentes, alia viretis cultus blanditi foueri quarunt.