장음표시 사용
51쪽
ct an malum ρ hiare, muraniis inedialtera in aureum abit. Cap. y IIII.
A es o uignoro quo clariori argumento demonstrare possim, quod plantae es solo qualitates hauriant, si terra, coelumq; non solum antimalium , & plan tarum qualitates mutat, sed altera in alteram,ut com
meet cogut: mutato enim alimento, mutantur cum forma qualitates.
Demonstrat Theophrastus aliquas stirpes cum facie qualitates mut re: nam populus alba in nigram abit. Et mutatur vel in propinquam,s finem, & congenerem, quum triticum in lolium mutatur: vel in alienam, & in longius, quam in proximum genus, ut linum in solium. Ait enim Tempus, alimentum, de
coelum alterationes effciunt animalium pariter,& plantarum,& omnino ad genus mutandum, qualitatem, quantitatem 1; alimenti conuenienter statuendum censemus Aquam mutationem afferre aliquam dicitur, sed omnium maxime, euidentissimeq; locorum quorundam, atq; coeli naturam mutationis causam habere notantur. Triticum
in solium degenerat,&lolium in triticum mutatur, quu nullum es frumentis validius istis perspiciatur, di tam magnam mutationem recipiunt: id accidit ex imbrium frequetia tempore verno, & simul cum soles incanduerint . Triticum quoq; & hordeum sylvestre, quum feritate mitigata per temporis tantundem in cereale mansuescunt,&haec fieri mutatione loci, & cultura videntur. Plinius frumenti vitium auenam dicit, &auena frumenti fit instar, quippe quum Germaniae populi serant eam, nec alia pulte vivant, soli maxime, coeliqό humore hoc euenit vitium, diutius enim detentum sub terra, priusquam erumpat, vel si cariosum fuerit. Robus apud nos non suo loco satus, abit in filiginem, deterius pondere, colore, & pollinis rubore, inde facile videre est diuersitate terrarum non semper tellure omnia similia referre, sed euenit vliginoso, di depresso aruα Vertitur etiam triticum in typham & γeam, & Zea & typha in triticum,idq; quodam paratu contingit ii pinsita seratur, idq; non protinus, sed anno tertio. Hordeum etiam in auenam mutatur, abit etiam 2ea in auenam, & linum in lolium, cum & hac inter se plurimum distent. Desciscit enim siligo in geam, in hordeum rarius, ct tandem vel ta tione telluris,vel alia ob causam auena in hordeo, aracus in lente,securidica in aphacis, atq; in omnibus fere est , quod nascatur, intermisceaturq;. Sed ego puto soli vitio, vel anni in haec genera transmutari. Ocimum solibus expositum transit in serpillum, quo niam accedente maiori siccitate, solium durescit inopia alimenti, & odoris acrimonia gliseit. Martialis Graecus affrmat illius fores in albos, roseos ,& purpureos mutari, es m do in serpillum, modo in sisymbrium desciscere. Vetula semina tantum valent in quibusdam,authore Varrone,xt naturam commutent, & ex semine brassicae vetere satonasci aiunt rapa, ct contra ex raporum brassica. Sisymbrium nimio cultu ecteminatur, transtq; in mentam sui odoris acore. Poeta.
radi ego lectis uia, s miato lectata labore
Menta, mentastrum,& sisymbrium tantopere inter se conueniunt,ut quas naturae miluo symbolla alterum in alterum abeat: nempe mentam in mentastrum, hoc in disymbrium,&id in mentam. Fit &haec mutatio in animalibus, & in his magis naturales sunt, pluresq; cernuntur pro locorum mutatione Coluber stagnis exiccatis marcescit,& es tinea, eruca, & ex eruca papilio gignitur, sic de psiche, di chrysalide. Sed quid in singulis litreo, praesertim in re non obscura ξ
52쪽
A M videre videor affatim demonstrasse, quod plantae ex natalibus locis virtutes exugant situ , coelo, & cultu. Nunc ea loca quae fuerint, equum est recensere. Sed ut nostra lucidior reddatur oratio,a locorudiuersitate exordiemur ac cumTheophrasto dicimus,omnis plantarii differentia a l cis accipi debet, quippe quoniam fortasse aliter accipi nequeant, & generalem quandam facere posse distinctionem viden. tur, aquatilium, &terrestrium, ut in animalium genere. Sunt enim quaedam, quae nonisi in aquis vivere possunt, quae secundum genus humorum discernuntur,ut lacubus, paludibus, fluuijs,&quae in ipso mari nascuntur . Nos ita diuidemus. Plantarum loca vel in aquis, uel in terris. Aquae sunt dulces, ut lacus, palus, dissuuius, salsae, in mari. Terrarum varietas pinguis, macra, mediocris, saxum, vel arena. Amphibiae sunt , quae in lacubus & terris, vel mariti montibus , vel asperginosis locis,& littoribus nascuturi
Aa r TIc As planeus appositu reprimit tabel ulla. Ad Da ytii parte e lacti tribulam detineaturisabeepγo pensenti capite. In medio stilustrem smpheum peculiarem proderimotertio rapite. Tostremo Ioco marinum re sitim proqviislodecimo dese=ibendis.
53쪽
Nos ab aquarum incolis incipiemus, thm quod facilius dignoscuntur, minusq suo
natales deserunt: nam facilius montana in palustribus vivit, quam palustris in monti bus, tum quia earum indoles minus decipit, mox ad marinas, terrenas,&ancipites deueniemus,&ab his primo, ouae non nisi in aquis vivere possint. Nunc Iacuum in cola faciem, idaeam , vel archetypum effgitifimus, non quod singulae, quae in aquis vi uant, notas omnes, quas collegimus retineant, sed con muniores, & minus Allacesivi hu ius coparatione de aliarti stirpium parti sus congeneris facultatis indicium suma must sc quae plus huius gescriptionis retinebit, plus ad aquatiis plante natura accedit.: AN P LIORI igitur forma, quam sui generis terrestris , succulento, pinguiuenem, L molli aspeelu conuictiκε & squarum alumna hirps e lacubus, vel torpentibus aquis emergit. Caulem everit rotundum, glabrum, enodem, mollem, & saccida me ulla in sartum 4 Dentissimo, & numeroso foliBrum sipatu . solio peramplo, circinate r6 tunditarisi. lGbtusiore ambitu, laui, crasso, earnoso, e nersi, sontiori pediculo innixo, dilu tiotis viroris, sed siccescente, satura tioris, atriorisque. Flore ex albido pallescenti Fructu e scolori in olido nspidoq; & efunq; sterili. Radice magna, iubeassa, fuim si, diu mero 3s capillsinentis graciliori bin erproliuioribusi nixa. Virium etaetaru
Germinans pnepropere Breuis vitae . Liguo, dum vetitur, sumOio. Sed eius Physiognon oniat naturales rationes reddamus , quo curtior nostra reddatur praeceptio: hunt enim hau dicendorum sundamenta . Quod maiora sint semper, quae in aquis nascuntur ias, quae utroq; loco, aquis scilicet , ct terris oriantur, reddemus rationes ex Aristotele, quum de animalibus in aquis nascentibus dicemus: &Theophrasus libro de causis, ea facilius crescere disit, quae humidiora, rariora, lasioraq; sunt, &ad summum humiditas germina, incrementaq; praestat. Heming ob id facilius , quam mares augescunt. Virgilius de herbis humidis locis nascentibus dixit.
Humi misiores herbas aut ipsas iusto Laetior isb nimium nesse mihi fretilis illis, Ne e praualidam primis orient et aristis.
Enodes plerunq; sunt , non quod no3is omnino careant, talis enim arbor fere nulla est, sed quae nullos habere videntiat, i uti uncus, typha,& gladiolus, sed ut paucos nodos, naturae ordine habeant, visam hucus&ficus. Tandem palustres, Sin umbrossio eis nascentes,ubi neqia sole, neq; frigoribus,vel salibus densitatem recipere possunt, minus nodosae sunt,quia humidiores,& solutiores sunt, Theophrasto.peculiarem sortitur caulem sine nodo Micimus . Mesulla sunt fungota , ut quae praepropere a natura gignantur, & aquea natura constent, ut in iuncis, huto inis, cyperis, papyris, sambucis, salicibus videre est terrestres ver3,ut quercus,esculus,& montanae durior corneaq; natura reserta sunt, &Theophrastus armamentariam harundinem humidiorem nacta conditionem, pleniorem, carnosiorem, in totumq; facie lasciuiorem spectari; solium amplius,candidius, ct breuius. solio rotundo sunt, ratione humiditatis,& si anguloso sunt, saltem umbone depresso, hebetiq;. Quae enim humidiora sunt, facile guunt, &m se proprio termino terminantur,abest enim terrestre siccum, &tenax. Vrbana quia humidiora sunt, rotundiori solio sunt, sylvestria, quia magis sicca, angulosa. Praeterea antae quum primitus germinant, quia humidiora, rotundiora ierunt folia, ad ultiora siccescunt, ct in angulis sinuantur. Amplius orbicularis figura simplicior est, & qu, do aliquid festinantius nari ira producit, circulari figura utituri in angulosis maioli paratu opus est. Pueri in ortu teretioribus membris sunt, adultis contrahuntur. Ricini folium prius orbiculatum, mox e solio uniangulo diffunduntur orae in multos angulos. Inouit Theophrastus in omni generatione primum confusa est moles , dein procedit
opus ad articulationem, quod enim simpli facilius est. Idqua bumidiaberbi: I
54쪽
mentum capies . Alterum sisymbrijsenus in rignis nascens, solia primum rotunda pro Tert; adulta finduntur. Alleariae folia vidimus primum erumpentia rotunda, ubi ado leuerint in ambitu laciniosa facta. Serratula folia fert primo hetonicae similia, excan. Iescens profundioribus laciniis inciditur. Legumina quam frumentacea humidiora, ideo rotundiori solio sunt. Humidissimi iungi sunt, & rotunda forma constant. Cotyledones rotundi, &humidi sunt. Lens palustris rotunda,lenticular smilis, refrigeratoriae natura est. Pyra aquea humidiise abundant, solio itisigniuntur rotundo, &sic de aliis. Folio sunt etiam peramplo, ob aqueam humiditatem, qua abundant. Popu Ius alba, quam nigra humidior, ideo ampliori fron fle, idq; in iuuentute, sed i ii senecta succi inopia frondes angustiores affert dicit Theophrastus. Spanachia aquea humiditate abundant, & solio sunt crasmo,ipsa se iure suo coquunt. Lata fronde buglossum,
dilactuca sunt, quae aquea humiditate abundant. Plantago aquatica caeteris maiorem gerit frondem Hippos elinum, quod in aquis nascitur, suis congeneribus in latiores frondes luxuriat, idemq; de hippo lapatho dicendum. Contra aquatica montana gradior Uasto solio colocasa est, quae in aquis suos natales habet. Clerum deniq; omniufrondes maiores sunt arboreis, quia aquationibus adiuuantur, quibus pro esca viamur, iam in Agricultura docuimus: ut in atriplice, & blito videre est, quae humida &fronde maiori constant. Foliis etiam abundant lacustria, ut dixit Theophrastus. Quod dilutiore virore colorentur aquatica,& mox siccescentia nigrescant, reddit Aristoteles rationem libro de coloribus. Frondes primo vere germinant claro virore, quia tunc humidiores sunt, sed aestatis progressu fiunt porracem, nigrioresq; sed cum aquis extrahuntur, &resccescunt, a sole aduritur humidum, & atriore vir re colorantur: nam humidum inueteratum resccescens, nigricat, ut in cisternarum tectorijs videre est. Id
etiam lapidibus euenit aqua latentibus, 3einde soli expositis. Aqua in nubibus causa nigreginis est, scin terra, & alijs. Et Theophrastus pronam solia partem semper nigricare scripsit,propter humorem e terra subeu litem,unde pars supina ab altera discrepat. Flore albo pallescenti plerunq; sunt . In siore nimia humiditas perit, ergo pallidi flores lacustres. Plumbum inter metalla humidissimum liuescit. Omnibus in rebus plerunq; color albus imbecillitatem notare solet, Aristotelis de Theophrasti testimonio: aquatica imbecillia sunt, ob id albo fore esse oportebat. Sunt di fructus pallidi, & excolores,
ut persica, chrysomela, pruna,vuae, mora, caeteriq;, qui in palustribus, concauis'; locis nascunturi Color enim ex concoctiones t. Quae humida sunt, minus coco qui possunt, ει plus temporis requirunt ad concoquendum: propterea fructus cum exoriuntur, pallidi sunt, quia tunc humidissimi. Insipidi saporis fruditus causam assignat Theophrastus. Quae uliginosa terra proueniunt, aqua sapiunt, quae inspida est. Quae diluta di insipida
sunt, haec fere omnia in olida sentimus, di qua alimento uberiori, vehemen tioriq; nutriuntur, ut palustria. Sapor neq; in siccitate, neq; humiditate nimia consistere potest. Legumina qu in aquosis nascuntur,incoctilia sunt ob nimiam humiditatem,frigiditatemq;. Sed ex insipiditate ad dulcedinem aliquantulum vergunt, quod non reticuit in sari, papyro,&manasio. Sunt& in olidi, quia odor saporis rationem sequitur. Magna est odoris, saporisq; cognatio, nam ambo ex siccitate, es minus absoluta concoctiorine nascuntur,& plantae que olidum fructum perferre querunt,timosam, pinguemue terra minus desiderant, calor siquidem humore, lentoreq; obsessus, minus probe suo quit fungi officio. Qui dilutis, & opacis tractibus degunt, in odora sentiuntur In Thracia, caeterisque locis ubi humor multus & vehemens, ct hyems cocture repugnantibus, O re penitus carent. Aqua suapte natura frigida nil attrahere potest, quia tenuis, simplex, exilis, odorem tueri susceptum non potest, quin elabatur, effusuiq; evan escat, quasi in ea sedimentum insit nullum, quo figi , & cohaerere valeat odor. Et plerun q; steriles sunt. Theophrastus aquarum praeauidas, plerasq; steriles dixit, vi salix populus, tama
xla. Auetroea in colliget imperfectas vocat plantas unius elementi, ut aquatieas, ob id
55쪽
steriles dixit, ut lens palustris: & homines, ut c tera animalia, nimia humiditateste ite, sititit. Ex nimia humiditate eis tarum virium sunt, & Vbiq; apud optimos scriptore, A filicitelem, Theophrastum, Dioscoridem , Galenum, caeterosq; in montibus, ct se ei, to eis enata, validiora & in agendo esse, & maximarum virium , contra in humidis ena tu imbecillia debiliaq; , ut in aloe, eleos elino, hippolapatho,conizabangelica ,reliquis'; idere est. Et in Telethrio, cum opacus & subriguus sit locus, deteriora nascuntur o mania meliora, quae ferat Aegae: quum siccissimus esset. De magnis & sungoss radi ei bus, idetur Ari1 oteles in problematis rationem reddidisse: nam arbores, quae loca vento, oliq; inposita tenent, paruae&spita fiunt, quia spiritus &solesiccando incrementu
moediunt, molemq; minorem reddunt, at quae cauis & riguis manent, sunt magnae,siano ossa q, , euenit eo im aquae obiectu, ne pabulum arescat, & evanescat Fadem ratio
ne mulier quae frigida, humidaq crura &scemora pinguia, laxa, tumidaq; habet: & q us stolida magnitudine tument semper peiora existimauit Galenus ijs,que bene munitames adstrictam substatiam habent. Properatius germinat,inquit Theophrastus,qus in paludibus, quam quae in planis . Idemq; aquatilium plantarum vitam breuiorem terrestrihus diviti vet in animalium genere manifesto videtur: Aristoteles eius rei rationem adsEit in problematis . ocius enim senescunt quae in cauis, S palus ribus degunt, quam tuae in uditis locis, nam senectus quaedam putredo est, put in autem quod quiescit. In maludibus aer semper impuras, idemque semper emarcescens, contra autem locis aeditis es undiq; esilante spiritum Ouetur, &fit purior. Et tandem ligna earum fumosa esse noti celauit Theophrastus. Fumosa quidem in uniuersum sunt, quae humida, ut palustia, sic platanus, populus, & salix. OVAE SINT A VATILIVM p LANTARUM VIRES.
ED aquatilium plantarum qualitates in uestigemus, ae de iis quid prImo
senserant Philosophi discutiamus. Mnestor Empedoclis opinionem secutus, quam ipse in animalibus habuit, iudicat aquatilia calidiora esse; argumento iunci odorati, harundinis,&gladioli,&ob id frigoribus obstate ne gelascant. Ad haec rationem de ignariis adiecit; nam ex aqua. tilibus plantis ignaria fieri dixit, quae celeriter ignem concipiant, dea
dent, ut re , quae caloris plus contineat. Cui respondet Theophrastus, quod res con traria, neq, alere, neq; seruare apta est, sed restiunt humidis humida non contrarietate, sest potius assinitate naturae, unum fit humor in ternus cum humore externo, ut alni lignum quod sub aquis incorruptibile. Quod de ignarijs notat,id sortasse non calo. ris; sed vehementioris conficius potius indicium esse quispiam dixerit, ut praetenue humidum attritu attenuatum aerescat, & incensatur. Has opiniones Lucretius & Vitru- Dius es Latinis sequuti sunt; ut alibi disimus. Sed rei veritas est, quod corporei excessus c6ntrarijs in locis & temporibus conseruantur, similibus laeduntur. Contra naturales corporis habitus, similibus gaudent,&conseruantur, contrarijs vero Ieduntur . Ad cimus quod aqua undiq; circumfusa suo humore imbuens, &peruadens, atq; intro alimenti Decessitate attracta, similem inuehit suae temperaturae constitutionem, & aquarum varietate earum qualitates variantur. Averro es in Colliget imperfectas vocat plantas, in quibus unum praedominatur elementum,earumque complexionem frigidam, & humidam esse,& ex corporis vasta magnitudine, humiditas augetur. Theophrastus frigida esse aquatilia dixit. Vnde uires quas possident ex his qualitatibus coniici poterunt, scilicet frigida, & humida, quibus medeantur, ut igni sacro, phthis, capi eis doloribus es calida causa exortis es smilibus, sic hydrophiliam inducere, &praecipue venerem elanguescentem reddere. Sed lacustrium herbarum exempla reddamus.
56쪽
Palustris lens aquis tesdibus, & nullo lapsu repentibus innatat, muscus lenticular smilis, tisa recentioribus rerum vestigatoribus obseruatum sit radices exerere, & tandeplantam euadereia Dioscorides retrigeratoris naturae diesit. Illinitur igni sacro, & po dagris . Compertum recenter est mederi iussam mationibus, febribus pestiferis, oculis rubentibus, palpebrarum phlegmoni, & capitis doloribus Eodem modo torpentibus undis superstat herba, quam ranam morsum vocant, lenticulae similis, rotundo folio, io termicantibus Iacteis sculis, erebris radicum staminibus, longius se porrigentibusta fandum, unde ranae lubentius habitant,unde nomen. Nil pigris suentis, & stagnantibus undis familiarius virescit tribula, ex eisdem comam exerit folios rotundis Orn etiam, laetis, crassis, longo pediculo innixis, partim in aquis natantibus, partim infundux tantibus, & mersis . Caule crassis, pingui quem refrigerantis natura Dioscorides dixit, & perinde inflamiuationibus, gingiuis, & tonsillis v ilis. Tam lacustribus, quam Imari agmine se mouentibus undis supetfiuitat muscosa, suesceniculisella planta innumeris foliorum capillamentis exilibus, e caule per aequa interues Ia pin natim exeuntibus, molli cellis,tenellis colore ex viridi fusco, radice euulsu facili, pallidula, sapore insulto, qua eY Aniano prope Neapolim lacu collegimus , eiusde facultatis. Lotus agyptia prouenit campis inundatis, flore candiso, liliaceo, vespera tota asit in Iacum, dein ad solis exortum extra aquam emergit, radax cocta editur in paneficium. Serapio articulo
tum doloribus mederi dixit Plinius est. Herba qus cunq; a riui aut fluminibus ante so lis ortum collecta, adalligata laeuo brachio, ita ut ager quid sit illud ignoret, tertianas arcere traditur. Fungi in humidis, vel ex nimia humiditate nascuntur , eruti quam celeriime computrescunt, rotundo umbone, caule tenero, frigida di humida planta est. Ca num morsibus ex aqua illinuntur.
N I ia , L 1 eandem sequuntur rationem. Et s animalium loca d fficilius cognoscantur, quum pedibus praedira longe a suis abeant locis, quibus Vivunt ; sed ubi sepius stabulantur, conueniunt,versanturi, ea sua dicemus loca Quorum liscerit sorma A QVA T ILIA animalia ampliori constant forma, quam sui generis terrestria,rotundis membris,cute glabra D molli, carne saccida, colore pallida, inolida ,sa ris insipidi, & breuis vita . Cuius naturales rationes reddemus. Quod ampliori forma sint, quam sui generis terrestia, reddit Aristoteles rationem pro bla, matum libro . Terrestrium Visolis consumatur corpus, detrahiturq; copia alimenti, unde quae abdita vivunt, vegetiora sunt, his incommodis quum aqua tale genus immunest adolescit corpore ampliori. Et Plinius. Quod aquatilia maiora sint terrestibus, causa euidens humori uuuria. Quod rotunda sint serma, vidimus in humana Physiognomonia mulieres, vel humidos viros, vel nuper Ortos pueros, qui vere humidiores sunt, teretibus, laeuibus, di molliusculis esse membris. Carne etiam constant lasa, quia humitia sunt. humidoq; vescuntur cibo, aquis, luto, & mucor secus aulcm in ijs, qua radicibu , herbis, alijsue durioribus vescuntur: nam carne duriori, vegetioriq; constant. Pallidi eoloris causas reddit Aristoteles in problematis, quum humorem cincere pallidit
Lem discerit, quando putrescit,& immobilitatis etiam causa euense, ob id pallidos esse, qui palustria colunt. Cur vero inspida, di in olida sint, causam reddidimus in aquatilibus plantis. Sed aquatilium animalium vires vestigemus, ct veterum Philosophorusententias perscru temur. Aristoteles libro de partibus, ct respiratione refert Empedoclem non bene cetisere exanimalibus ea caliciissima esse, & ignis plurimum hahere quae G aquatilia
57쪽
aquatilia: na re sus entia naturalis caliditatis excessum, quum frigido &humido d/grinantur, loco ipso haec contraria asciscunt, humorem enim aere minus esse calidum Feloci frigiditatem, caliditate naturae ipsorum pensari. Theophrastus idem resert Empe docte, piscium constitutionem calidissimam putat, ob id in frigidissimum ablegatos elementum. Contraria contrarijs locis posse perdurare censebat, calida frigidi & srigi da calidis. Sic enim naturam in principio generasse volunt, & rem a suosmili per exta
cessum perire, conseruari a contrarios maxime posse, velut medio quodam exultante te peramento. Cui ita respondet . Quod res contraria neq; alere,neq; seruare apta est,sed similis, is inepte Empedoclem asseruisse naturam ad locum humoris transtulisse, quae in arido genuerat, quo enim pacto animantes aquarum incolae vel quantumlibet temporis in arido pellistere potuissent, si modo his nostris temporibus similes sunt Θ Item
quod nostris temporibus in generatione euenire sentimus, rem plane declarant: nam in uniuersum animalium pJantarumq genus tum generari, tum permanere suo tantuin loco posse videmus, quo circa suo quoq; loco assici nequeunt, contrario &aduersi auectionibus patent, vi pote cum distractio & permutatio magna ita accedat, sed ut diximus de plantis, corporei effectus excessus contrari s in locis, & temporibus conseruat iiii similibus desti Lutur, cotia naturales corporis habitus smilibus gaudent,& coseruatur. Sed si res, quas ex animalibus, quie dulci aqua vivunt, coniscere possumus, erunt, ouum humida & frigida snt, ias, quae refrigeratione opus habent, iuuant, vi iam ditii- mus, & ebrietati, ct canis morsibus. Sicca enim animalia suis morsibus rabiem, & hyiadrophobiam inducunt, ut catus, lupus, vulpes, mustela S alia , di aquatica medentur eis, quum solus cancer putaret Galenus ex Pelope. Sed ad exempla accedamus. Can cri suuralis cinis magnopere prodest rabidi canis morsibus, ea ratione, quam diximus, quod multis etiam animalibus competit, quum antiquiores medici huic uni soli tribuerint. Prodest etiam tabidis,&carcinomata lenit. Hippo campus aquaticum animal ei, qui eum deuorauerit aquae amorem inducit, ut perennes fluuij, iuges sontes, lacus, &Iittora grata snti vires salutares contra rabidi canis morsus habet, ex quibus aque pMuor exoritur, ex Aelian O. Ranae ' si extra aquam aliquando vivant, inter aquatilia numerantur, carne saccida, lapui, hecticis, S phthisicis apponuntur, dolores capitu mulcent, sacro igni, tonsilis,&smilibus morbis medentur. Testudo aquatica frigido su co constat hecticis,&phthiscis datur ad refrigerandum, valet etiam ad ambusta, quarianas, ignem sacrum, capitis dolorem, & ebrietatem. Anguilla in aquis,&luto degut, ad eadem fere remedia solent propinari. Vino suffocatae, G ab ebrio potate, tollunt temulent ana. Piscium pleriq; hecticis prosunt, ut es Medicorum libris habetur. Mullus
vino suffocatus ad ebrietatem valet. Anser, aquaticum animal,solus animalium non rahit ex Aristotele, ob id con ita hydrophobiam. Mergus in aquis, & mari degit, mirifico experimento contra rabidi canis morsus valet, ut illico hydrophobi aquam sagitent ex Aetio. Miluus ebrietatem arcet, qui in aquis versatur. II I Agr az 3IS PLANTAE P Η Υ SIo G N o Mo NIA P ET
Gripus. Cas. XIII. V , di paludum, &resdum aquarum accolas planta dicemus, ut quae aquis partium immersta vivant, partim citra innatent, exiccatisq; stupaludibus etiam vivant, ct humidis, udoiisq; reperiantur: unde terrae,& aquae figurarum, & viriu misturam reserant Harum indoles lec erit.
ΗVIVs .conem requiis in mediis talestis decimi capitis
utica tanguloso, callo, medulloso, fractu contumaci palustrium locoruangulata, vel laciniata. ucruosa, hispidiuscula, flore albo, croceo cO
58쪽
mugo. Radice magna acerba, odorataq; , vegetioribus viribus, & tandem iam dictae se te simili, nisi ex terreis partibus aliquantulum villo a. Sed effigiaturae rationes assignemus. Angulosos caules nimia siccitas redditi disimus
humida tot undari, sicca ergo in angulos restringi.Sylvestria quia sacciora, ut dicemus, magis angulosa, striataq;. Caule cavo,& medulloso assurgunt l, Divida ex Theophrasto:
nam de vitibus ait, solutas uites esse, quae plus medullae, quam ligni haberent, di his meatus ampli, multiq; sunt, & alimenti largam copiam desiderant, ob id pluuio solo, humidoq; pangendas esse: proinde quae larga medulla abundant, humida sunt, quae
pauca, selidam sicca, ut quereus, olea, cornus,ebenus,& buxus. Facilis sexus,&contu inacis fractus 1 unt,inquit idem, quq Ienta sunt:humiditas siccitate temperata lentitiam,ta obsequium praestat. Flore partim albo, partim croceo, quod euenit siccitate missa humiditati, ut dicemus in forum coloribus. Fronde parum angulosae siccitas enim frondes angustas reddit acuitq:, de neruos & hirsutiem addit,ut dicemus Radice vesca, odorataq; aliquantulum, quod ex siccitate euenit. Theophrastus libro de causs sexto sapore neq; in nimia siccitate, neq; nimia humiditate residere posse disit. Caules qui extra aquam nimia siccitate insuaues, dulcedinem nanq; recipere nequeut, at in radicibus siccitas nimia humiditate temperatur: & ratio odoris saporem sequitur,ut aliqua tutum dulcis, odorataq; sit. Viribus vegetioribus sunt, quia vires ex modico aliment proueniunt, modo siccitas modicum praestat alimentum luestria validiora sunt ut hanis virium robore, quia sicciora. Vires quas possident frigidae sunt, & sccm via aqua, s terrestrem essentiam, non Omnino siccae quia plus aquae habent,sed sicci ulcula. Quia leuiter & sine morsu desiccan combustis depascentibus ulceribus, dysentericis, coeli cis, alopecias, foeminarum proquuiis, igni sacro, in gammationibus, ambustis, strumis, α sulnerum conglutinationibus iuuant. Exempla erunt. Secus fluenta in palustribuunt lotica papyrus frutescit iunce , triquetro caule, tomentacea medulla infarto, nitido, super gurgitum altitudinem attollitur, cui nuspiam, nisi ad ima folia sunt, semine in foecundo . Ad usum sonium valet, quia obsequiola. Radicem crudam, coetamq; mandunt: succo deuorato manducamentum expuunt Frigidam &siccam esse contendiit Arabes, Calenus vultiera conglutinate dixit similis natalibus sari, quod vado is esurigat, ubi recedens amni plana dimisi, caule triangulo, sore luculenta caesarie decora to, uti in papyro, radice edula, quam mansam expuant: sic etiam Mnasum ex Theo. phrasto Faba Egyptia in paludibus, stagnisq; nascitur, calamo molli,solio raritudine, recavitate spectabili, ut intus aquam continere possit, radix manditur cruda, tosta, eluxaq; , fabaesiccata nigrescit. Dioscorides astringendi potestatem obtinere, utilem somacho, & dysentericis dixit. E limoso lacu strium,& stagnantium aquarum tando traiicit lymphas nymphea , &ob id sibi id nomen uendicauit, perampla soli a summis aquis plurima innatant, plurima etiam se porrigentia in imis, circinals rotunditatis, flore candido in medio cro eos habente, caule laui, radice cluuae simili. Calenu refccare sine morsu, & refrigerare dixit: Coeliacis, dysenteticis, alopeciis, venereis inso Dijs medetur edi Dioscoride Potamoge ni nome quod suuiorum accola sit, sed etiam segnius labentium, vel torpentium aquarum. Folio hirsuto hetae, fiore spicato, coloris obsoletae purpurae, gunuastringente, & resccante. Stagnosis & palustribus nil familiatius, aut vividius iuncis caule surgutiqui, en di, fungosa medulla inlaeto, obsequiosae lentitim ob id a iungendo iuncus, ct a funibus es loris schoenos, texendis storeis per accomodus, aluit sistit, ct crebras minarum prosu uia. Galeno frigidus & siccus. Aquosorum locorum indigena plantago aquatica . Caule surgit procero, solio laeui , crasso, sosculo caudido. Procidentia curat, hentem podagran capitis dolorem a calida causa Crium mulcet, cruento sputo, urinaeq; medetur. Equisetum dictum, quod palustribus,di humentibus Letetur locis, culmos exerit leniter scabros, cauos iuncea peiacie, folia equitia fetas caudae imitatur, fioribua albis. Sanguini enatibus,& vulneribus
59쪽
erumpenti medetur, ruptis, 'escae, & intestinorure dissectionibus, & enterocell, . Caeliati, sine morsu exiccare dixit, Avicenna frigida in primo, siccam in secundo, & herunia, intestinati, & hydropicis mederi. Phleon aculeato caule&solio seuro , non a ibi, quam in udis proueniens, in lacu Orchomeno vhere nascens, scemina sterili es, ad ne estis utilis. Pecori radix gratissima est, & radici partem proximam teneram pueris exeutari. Nonnulli stoeben dicunt, nomen videtur inditum ex tomentitia,& fungosa natu ia, an sit Dioscoridis stoehe hariolari non ausim, sed videtur saltim cognata. quum vires eaedem, quae palustribus. Auribus purulentis, oculis ab ictu crue atis , dysentericis.& erumpenti sanguini prodest. Galenus desceare sine mordacitate divit, oh id vulnera conglutinare. Typha ex eisdem natalibus, nempe stagnantibus & palustribus aquis emergit, caule procero, tereti, recto, lami, folio triquetro , mucro nato, fore papposse, oblongo, cylindrea figura, turbinata elfigie . Ambustis medetur ex Dioscoride. Paulus euidentissime refrigerare, & resccare disit; &aestuantibus lumbis prodesse Iisde nanq; paludosis, typha assinis prouenit butomus Theophrasti, sparganium Dioscoridis,&Galeni Xiphion, triquetro solio, dorso pro minuto, & carinato, manu arripientis utrinq; coelim saucian te radix etiam pecudibus, di puerulis vesca. Galenus desiccare dixi t. Ritiguis di humentibus convallibus emica erinos Dioscoridis, echinos Galeni, fore luteo, semine acerbo oculorum fluxionibus S aurium doloribus , alens. Galenus desiccato ct repellentis facultatis in aurium gusionibus valete dixit. t a F LV V I AT IL I U M p L A N T. M a V M X AF I GI E, ET
VN C suentium aquarum incolas plantas prosequamur . sed no quod humentibus alueis,&labentibus aquis vivant humidam, vel frigi flamtemperiem sortiri dicet quispiam , sed in excessia calidissimas , siccissi- malui, quum Ob necessitatem i)s locis vivant,ut semper nouis frigidis,& praeterquentibus undis abluantur , quas refocillationis, &fiigidi iis egerent alimentie sunt enim labentes frigidiores, nec alibi, quam ijs locis uiuere possunt, quarum sorma plerunq; Physiognomones decipere solet, quunotas aliquas humidarum habeant, quod in aquis vivant, aliquas vero calidarii, quod cal: do, siccoq; habitu constent.
C A v L E igitur quentium aquarum accolae surriguntur latui ό sed gracili fronde lae .ui , pinguis cula, sed pluribus i ncisuris laciniata, fore albo, sed plerunq; luteo, radice
tenera, sed exi aua, odorata, acri sapore linguam exulcerante.
Causa sunt Catile laevi vivunt, quod aquis nascantur, sed gracili ex caliditate,sronde liatiis 1 in gniuscula ex humiditate, in qua nascuntur, incisurae es siccitate, calidita tei ν, radice tenera ex humiditate, sed exigua odorata, & acri sapore ex calidi tate, fio stulti albo ex humote,sauo ex calore plerunqέ,& tandem calidae di aquatica plantae eL fatem ierinent . Vires adeo calidas habent, ut linguam exulcerent, cutemq;: Ob id lepras, psoras, scabiem, stigmata, scabros ungues, alopeciam,& calculum curant Ranu cultis ranis cognomines fecerunt, quod ijsdem suuius, &Iacustribus locis obieruntur, A ssoribus sint colore ranatis, id est luteis herbido permistis,utpote tanis conuictrices, ct a uatum po trices. Folia initio rotunda, dein incisa, fores aureo fulgent nitore, caule gracili, radice parua, alba, urentis gustus, nec iniucundi odoris . Scabros ungues eΣiamin , stigmata delent, formicantes verrucas, ct alopecias. Galenus calidas ct siccas e
1b dixit. b. dranunculorum plures speci 4 inter eas nammeus ri
60쪽
oblonga, carnosa, ambitu serrata, caulis cauus, iubellus, enecat pecora e/endo, am it enim vescentium exta. Chelidonium minus soliis subpinguibus, radice pusilla, go' re eleganti, foliolis aureis radiatim stellato,nascitur in aquis . Exulcerat, sed non ubiq, Pro agri conditione. Psoras, &scabros ungues e,imit. Galenus calidum, ' siccum in primo esse dixit. Ex &piperis nominibus conssatum nomen hydropiper, ac si aquaticum piper diceres, acre ut piper, nascitur in aquis pigro lapsu repentibus. PrO- uenit caule numeroso, gracili, flore albido, purpurascenti, semine acri laporis, radice, parua Sigillata delet. Calidum, sccumq; paulo infra piper esse Galenus dixit. Sion , --, quas quatiatur in aquis es praeterfluentibus,& alluentibus undis Unde etiaLatinis laueris nomen, solijs Olusatri similibus, sed minoribus, ct odoratis. Calculos deturbat,cit partus. Galenus excalefacere dixit. Etiam lympidorum riuulorum sectator sisymbrium aquaticum, ubi etiam sion prouenit, gracile est, ct tenellum, solio primum rotundo, adultum erucs modo finditur, cauliculos nerveos habet, acri gustus, excalefacit, utriusvis vires paris fere sunt commodi. Purgat Ientigines, di vitia cutis . Galenus excalefacientis, & exiccantis virtutis manifestauit. ΣΕ γ LANTA RVM pNT SIO GNOMON IA, IT VIRI EVS IN
maritimis sis nascensium. Cap. an
D. Ler vi aquis ad salsis deuenimus, de marinis plantis loquemur, sed priusquam ad harum formas & vires descendamus, videamus nunquid in falsis plantae nasci, & nutriri possunt, ut inde colligere posimus, quibus pnustent. Claris argumentis probat Theophrastus in stirpium genere salsuginem nullam sentiri, neq; in salsis aliquid gigni posse, hoc modo salsum neq; alit, neq; aptum est generationi ; argum
to quod sus, i actibus nil prouenit, sed di si videamus in salsis quippiam gigni,ut plantae, pisces,&alia animalia, quae dulcia sunt, non Ob id ex mari gigni, uel ali putandum est: nam id, quod alicuius materia futurum est, necessario esse oportet transmietabile, nam generatio transmutatio est, porro sal non est transmutabilis, ergo neq; persectum quicquam, neq; aliquid ullo pacto generari eκ eo potest: nam plantae calor internus, di solis humorem trahunt, qui alimento plantae futurus sit,qui humor purior , leuiorq; est, sed salsum omne terreum est,& graue hauriri non potest, quia subsidet. Secunda latio quod sal facultates omnes desiccat, & erodit, ut desiccetur vis generationis: Unde id quod in aliis generationem prohibet, ipsum videtur author incommodi etiam sibi idest quod ali)ς in utile ad generandum, inutile quoq; sibi futurum. Praeterea quae nulla mutationem, vel corrupticinem sentiunt,auersam penitus a plantis qualitatem habere necesse est, porro sal est eiusmodi, nam omnia vindicat a putrilagine. Aliud erit arou
mentum . Quod non multum euacuatur, non multo indiget alimento, planta non euacuatur, quia caret excrementis, non ergo multo indiget alimento, non igitur cooum
tur quicquam sugere, quod inutile iit ad alendum. Plantis excrementa non sunt, quias inessent escernerentur, nec insuperficie residerent, a solis vi eousq; eleuata. Alia deinde addit rationes, quibus videtur disquirere, quod plantis insit salsugo,nam salsugini, sapor, qui plantis inhaere vel intrinsecus est, vel eci trinsecus i si intrinsectis erit alimentum, naturaeq; conuenit, si extrinsecus accidit, unde ingrediturὸ & ees quo Θ uel ab aere ambiente, qui se itiduit in meatus, vela vaporibus humorum a radice attrahi sur sim feruntur, deinde exiguntur a medulla, & tanquam sordes erumpunt ad cutemὸ quippe salsugo superficiaria videtur, sed cicerivernacula,& necessiaria est, squidem imbribus elota, in tetit eius planta, Unde constat naturale ei esse,ut se tueri, &conseruare .aleat. Est & in quarundam solios, & ramis salsugo, quae in aquis immissa & elota, ou
stu manifesto deprehendituri non tu ha soluta, sed in fructibus quoque, si quis non itu-