장음표시 사용
61쪽
etum mandat, sed lingua consis at, quippe non in carne , sed in tegumentis salsugo re 'posta est, quasi a natura consulto faetum, ut semen inclusum a corruptionis labe vindicetur, ac salsugine custodiatur: nam dum viret, in caule & sliqua est, adulta vero secescens in putamine residet, tan si intrinsecus adueniens. Rem ergo naturalem esse salsuginem, atq; natiuam latissime patet, nam ubicunq; seratur,aut non satus aIi ubi ori tur, salsum suturum, etiam si ager salsus non fuerit: nam ea quae locis salsis proueniunt,
haud temere salsuginem coeperit, sicut halimus, hali, & alia pleraq;. Alibi vero de salsis
aquis haec habet. In genere aquarum, quae nitrum, vel alumen, vel aliquid aliud ei usi modi sapiunt, plantas neq; alere, neq; gignere posse disit, sed esse quasdam priuata naturae plantas, quibus priuata deberi alimenta par est, tantumq; mari genitales sacvltare; tribuit, vi suas ibi plantas agnoscat peculiares, qua in terra nasci nequeat, vi suas etiam animantes, idest pisces. praeterea alias esse arbores, quae in aestuarijs vivanti haenon a mari capere alimentum, sed e venis subterraneis. Marinas enim aquas percolaistas salsitaris virus amittere, & ex interiore terrae sinu dulce haurire, quo vivant, & mare ipsum circumfusum nihil nocere; per vices enim accedit, receditq; Post aestuari uni
aliam littoralium apponit speciem, quasi mediam, inter dictas, hasce falso humore subterraneo frui, tum ad alimentum, tum ad robur ; ut non sol tim inde vivant, sed bene valeant , ut palma, brassica, beta, ruta, & eruca; tantumq; in his abest a maleficio,vtetia afferat emolumentum. Salsis si culta tuerit brassica, vitream acquirit friabilitatem , ut terrae allisa, dissilias in partes. Tollitur Sacrimonia&amaritudo. Sed si salsus humor plantas nutrire possit, deterius alit, prohibet enim incrementum esiccando, quod ab humido est. Sed Galenus salsam aquam aridam, eviccantemq; naturam habere dixit, cum eiusmodi facultas in amaris insit ob id enutriendo corpori prorsus inepta existimada. In stagno bituminoso syria Palestinae nullum neq; animal, neq; plantam conspici, cumq; sumen,quod prope Hiericianta fuit Iordanes,pisciumq; copia scatens in stagnuingreditur, nullos omnino suuii ostium pisces excedere ,&s quis captos in stagna co-nhelat, celeriter mori. Sed videmus in mari tanta piscium genera gigni, ali, ct commo , dissime viuere, vi aliter credere non possimus, ut eorum naturae familiaritate dulce, &iucundum esse, quod si aliter esset, facile utiq; foret ad suuiorum osta ingredi,&ausi gere, sedes tam mirabili multitudine paucos constat, qui fluuios subeant. sed si cui nouum videbitur in mari dulcem aquam contineri, consulat Aristotelem, qui cereo vase mari immerso percolatione dulcem aquam exhauriri dixit,&littoraliu accolas,qui dulcibus aquis destituti, puteis vix tres cubitos altis in arena e sis, dulcem ex salsis secernere. Sunt qui dicant arbores marina aqua non ali, quod nec quidem terrestria animalia, quod ariditate praecipue offendantur arbores, atq; arefacit marina aqua, vel quod oleum quidem infestum stirpibus absumit illitum, aut marina aqua multam participet pinguedinem, ideo etiam conflagrat, vel quod amara stremissione exussae terrae,ut dicit Aristoteles, potumq; respuat. Lixiuium nanu; fit ex dulci aqua in cinerem missa, quod serunt in Rubro mari bluosas materies, stirpesq; fruticari , nullum quidem edulfructum,grandescuntq; suminibus multum inferentibus in mari lutum ,&proinde nolonge a terra absunt Plutarchus in libro de causis negat plantas salsis ali posse Averro es maioris maris aquam salsiorem amarioremq; carteris esse, ob id nullum animal in eo vivere posse, quia amaritudo est in ultima contrarietate nutrimenti animalium, quod deside est.Sed id subtilius disquirere nostra haud magnopere interest. Nos haec recitauimus, ut perscrutat emur ex his vires maritimarum plantarum. Quae igitur in marinascuntur talem praeses erunt speciem.
SI NE caule plerunq; assurgunt, Vel cauo, inani,& fungoso. Foliis capillaceis, vel absq: Diijς, fructu vidue, sine radice, quod saxis, lepadum more adhaereant. Tote moblis & sine ligno, ne maris aestu collidi, sie frangi possint. Colore ruta. Issigraturae cause hae sunt. Quod caule, ijs &seminibus vacet, causam diximus etiRuerrue
62쪽
Auerroe, quod si unius elementi plantae omnes imperfectae sunt, marinae imperfecti si Naae, quod in sale vivant, qui generationi contrarius existit. Et locis etiam siccis, & in saxis natae plantae fore, fructu, ct caule vacant. Colore rufio sunt. Russi coloris causas reddemus in animalibus eiusdem loci. Vires pronunciamus frigidas ct siccas, frigidas ob aquam, sccus ob sal, quem apud omnes sine dubio siccare constat: ob id morbis illis praestare possunt, qui frigidis, & siccis qualitatibus iuuantur, ut podagris calidis hydropicis, insammationibus, &sanguini profluenti. Marini phiaci genera plura 1unt,
num latum, alterum oblongius , & tubeum, tertium candidum in Creta fores. Pod gris valent, inflammationibus, & venenis; sed iis humidis Qti oportet. Galenus resti gerare, dcresccare dixit. Muscus marinus nascitur in scopulis, testaceisq; , haud procul a mari, gracilis, capillaceus, caulis expers. Praecipua ei spissandi vis, collectiones cohibet, & podagris confert, quas refrigerare Opus sit. Galenus ex aquea & terrea es n-tia compostum dicit, utraq; frigida: si quidem astringit, & calida euigenter refrigerat. Bryon herba marina , Plinio non capillacea, sed lactucae foliis similis, rugosa veluti contracta, sine caule, ab ima radice exeuntibus folijs. Nascitur in scopulis maxime, te stis': terra compraehenss . Praecipua siccandi ei,spissandique vis, collectiones omnes in-sammationesq: cohibendi , praecipue podagrae,&quicquid refrigerare opus sit Androsaces in maritimis aquis nascitur, perpusilla planta, umbilicata, cirris glabris, esilibu , crebris, surrectis, sngulis umbilicum medio fulcientibus, urinas cit hydropicis, &podagricis illinitur. Galeno humens & acris est, desiccata desiccat, sic Aegyneta & Plinius. Sed aliquibus diuretica est, demendum in Galeni textu suspicor. Corallus marinus frutex, qui alto extractus, duratur statim, astringit & refrigerat mediocriter, excrescentiacoercet, oculorum cicatrices abstergit, sanguinis reiectioni, & utinae dissicultati
auxiliatur. Antipathes coralli species, vires supradicti habet. a A L a A RV M.A IV A RV M EFFIGIES, ET VIII s
Niv xi, vero quae in salsis aquis degunt, aliam reserunt qualitatem,& efigiem: quippe & viribus, & nutrition e varianti S a
terrestribus non solum locorum varietate; sed etiam alimento rum, quibus vescuntur. Diuersa enim maris loca diuersae qua litatis pisces pariunt Salmonem aquaticum in Aquitania mari nis omnibus Plinius praesert, amiabietantia, vulpecula rhodia, anquilla boeotica, mus ponticus, thynnus megarensis, muraena es freto,&tartesia, mugil ex Scyatho , hoedus e Melo, concha peloritis commendantur. Quorum forma haec.
MAGNI TU DINE pasum subsident a dulcium aquarum incolis, corio duriori, squamosioriq; , carne constantiori, odoratiori, sapidioriq; capillo rufo, facilioris de coctionis, potentioris virtutis, & vitae perenni oris . Ratio descriptionis talis est. Diximus humorem, in quo degunt, magnitudinis cauialam utriusq; esse, sal desiccando semper minuit. Eademq; siccitas causa est, ut duriori earne, disquamosiores sinit Immo multae squamae, spinae, ossa, claui, & ungues in pia scibus laudantur, quia in ijs ostendunt multu esse terrestris qualitaris, es rem contrariasue complexioni. quia sicciores sunt, di in petrosis locis nascuntur,ut satiatiles iubi illo ii substantiae, & minoris superfluitatis ali)s, ut Averro es in Colliget Sapidiori etiam stitit carne. Galenus hanc differentiam diligentissime adnotauit, quippe diuersum gentis pelagici mugilis ab eo facit, quod in fluminibus, stagnis, lacubus, aut rivulis urbiudoacas expurgantibus prouenit: nam horum caro excrementitia est admodum, & mu
irata, optima autem eo Iu qui in puro mari degunt, alijs vero locis non insuauis modo
63쪽
sed etiam ad co qnendum dissicilis, mesiq; succi . HoratiuS his versibus de hipo pisce idesentire videtur .
Vnde datum terris lupus sila, uberinus an alto
Captus hiet J pontes ne inter iactatus, an amnis
Et apud Columellam extat non illepide dictum de hac re. Philippus quum ad Numi diata hospitent deuenisset,&sibi e vicino sumine lupum sermosum appositum deg ssasset, expuissetq; dixit. Peream ni piscem putaui ; usqueadeo a tyberino , vel marino differre putauit,' t illium piscis nomine indignes iudicauerit Qud drui colore snt, Aristoteles in problematis rationem reddit , nain omnes qui in mari degunt, russo sunt pi. Io, quia quum mare calidum S siccum sit, tales pilos reddere potest,ut lixivium, di auripigmentum. Vires hae sunt. Piscium naturam S substantiam immutat aqua, illos undequaq; peruadens, & intro alimenti, & refrigerationis necessitate attracta, similem inuehit suae temperaturae constitutionem. Salsa enim aqua per sal sicca est,& siccos uos incolas effcit, aqua per se frigida: vnde morbis iis, quibus frigida & sicca prosunt, opi tutan tur. Marini cancri sicci natura sunt ob salis militionem, secus autem aquatiles, vetex Pelope resert Galenus. Marini gobij a fiuviatilibus multum differunt, nam Calenus aegris marinum opponi iubet, succi bonitate etiam commendatis: sed suuiatiles hac dote multum super titur, carne enim molli, & insipida flant, parvis squamis, quum aquaci luto vescantur. Anguillae marinae ct fluviatiles sunt, pie caeteris laudantur, quae in siculo freto intra Rhegium ti Messanam nascuntur. Diphilus palustribus marinas iu uiores esse dixit. DE FACIE, ET FACULTATE TERRESTRIUM STIRPIUM, o primo de ise, qua pingsi sis nasi χιών.
A M post tergum relictis aquatilibus herbis, illas docemus, quae e terra
suas facultates hauriunt, sed prius terIae varietates perquirere oporteret,quae cu innumerabiles sint, ne noster sermo longius protrahatur,& tyronum ingenia diuexemus, sol iam aliquas S principes memor bimus: nam & colore variant, alia enim pulla,alia cinerea, fulvaq; est,
- : sic etiam sapore differunt, ut pinguis,dulcis, amara, salia, astringens, sic alijs qualitatibus sicca, densa, soluta, arenosa, & calculosa, quarum nostri de agria cultura libri pleni sunt, ob id lectores ad eos relegamus: solum pinguis, macrae, mediocris aerenosae telluris qualitatem referemus: ex his ingeniosus Phytopta reliquas poterit in uestigare, di primo a pingui incipiemus. Pinguis terra est, quae linguae admota pinguedinem quandam praeseset, lentescitq; quasi glutinum. Sed pinguis humi incolam plantam describamus.
64쪽
. ASSURGIT planta pinguis humi accola perampla corporis specie,& multiplici
ramorum stipatu, pingui & hilari aspectu, nec alibi laetior. Trunco tereti, Vdo turgemiti. Cortice Levi, nitido, succo .immodica soliorum petulantia, ex atro viridantium, crassorumq; , pracocis germinis. Frui tu pulpa pingui, succosa & friabili, mollii vel paruo intus ligno, sapore dulei, non multum odorato. Flores &frucitus excrescentias quasdam ostendunt supra eos . Radicibus magnis, hinc inde reptantibus. Hae sunt causae essigiaturae. Peramplo corpore, ingentibus ramis, solio numero ,magno, rnosoq; fruticat pinguium locorum inquilina ex Theophrasto, ob id quod platae ra lik solo alte descendat, imaque subiens succosa, multum alimenti trahit, quod in esucca &strigosa terra facere non potest, quum eius radix per summa acilia reat, minimumq: alimenti trahat. Arbores nanq; pingui solo alimenti copiam adeo largam at trahunt, ut optime germinare, magnitudinem q, accipere possint, sed fruetum parere nequeunt, quoniam non concoquunt quantum abunde sit. Pingue solum , calidu est: caliditate radices vegetiores sunt, & uberius attrahunt pabulum, quod Vberius, verti-
65쪽
qtq; habilis naturasti, qua gramine iato
Parturit, r illas Atili creat diuida eris, Tum, quaponte svafrondosas educat et mos,
Gaudet, s iniussic onsternitur ubere mali.
Agrieolationis rei periti arbores, quae leui cortice, udo, tereti,turgentiq; si fit; pin, quis soli indicia pra bere dri erut Sic quae scabra cute Merust sta strigosaq; obsta sunt, exusti, lapidosq; soli argumento esse. Valdequa nanumeroso solio sunt & ssore stirpes' pingui agro consitari nam olitotes stercore pingui resa io, angent oleribus solia, quae ad escam sunt. Fi coronarii florum mangones pinguedinis,' culturae lenocinijs stores a pristinaseima desciscere, & multiplicem, S soliosam redesunt stirpium, &ssorum s miliam, ' eximiam pulchritudinem storistis inducunt, ut in lilijς, porcissis, bellidibus, garyophyllis, & caeteris passim videre est. EY arui pinguedine vidimus rosam rubram
centisoliam redditam , h cuius medici glomeruli aceruatim collecti erumpebant,&mia me vidimus alterum forem super alterum insiderite, es ulrsiq; odoraeum, & in quercus scili)s pisulam rotundam succrescentem , sic&in ulmo, alijsq; arboribus, qua corii, et anni ci ementia, vel loci pinguedine eueniunt. Natura, cui crebra & multa materia suggeritur,luxuriat, variando,&luculentam steturam foliorum forium,3 fruetitu hmultiplicati do: sic contra, quum ei alimentum deficit, aliquid plantis des Aeratur. In Thessalia ne segetes lutiurient, in frondem cuius agri frugales sunt ) depascere, & detondere agricolae solent. Sed cerealia, quae simplici pubent culmo, ieiuno& gracili si, Jo contenta sunt, quae vero multipl4ci, pingui. Typha&seme in e mirio sunt. Pingui pabulo oblato stirpibus, augetur pulpe caro & imminui tu r os, vel tegumentum . ut in causis urbanae plantae latius docebimus. Omne υrbanti nucleo minori fructificat, quam incultum, quonram amplius humescunt, & alimentum uberius ad pulpam augendam deducunt, atq; etiam succos pro nostro usu congruentes maturant. Pingue enim Ioluti ab urbano parum differt. Quod cito germinent, ratio est, quod viribus prevalent, alimentoq; abundanti ut amygdala , S punica & ad summum sylvestria, quam urbana, quia robustiora, quum humiditas, di molliti es ad emittendum plurimum conferunt, siccum enim &spissum neqptransmeatu facile est, neq; c piam habet materiae . Pingue' solum vice stercoris est,es stercus sua caliditate plantae poros aperit, & radices vegetas reddit, vi ct cito fructifictit. Quod parui odoris sint . Odor ex liccitate, ut diximus proveniebat; sed non omni sciitate, verum terra pinguis lenta, glutinosaq; humoris, len- rorisq; causa non aeque calor suo fungi ossicio potest, ob id odoratos fructus haud mulis tum a Verre potest. Et ut diximus de ramis,ita & de radicibus intelligendum, quod magnae & procurren tes sint. vires habet calidas, ' humidas, quia pinguis terra calida &humida est, ct planta huius loci inquilina easdem retinet fac state; . Tritico solum pingue, & restibile accomodatum ex Theophrasti sententia, & quorum Galenus e secudo ordine calefacientium di xit, nec refrigerare, nec exiccare posse: ergo humectare. Sesamum putre solum expostulat ex Ccilia messa,vel pinguiores arenas. calanus modice calefacere dixit. Linum pingue solum Varro requirere scribit. Calidum, sed humiditate, disiccitate lymi metrurn. Zea pingue veru actum exoptat, quum nil magisteriam exutat Theophrastus dixerit, inter hordeum, di triticum temperatura medium. Sic olyra, ct illigo: Malua pingui deletiatur loco, &humido gaudet laetamine hortorum, calida, humidaq. Faseoli pingui, &restibili loco nascuntur ex Columella, calefaciunt &hum Getant circline primo ex Galeno. Malus, & pyrus es Palladi; sen tentia leue & pingue solum desiderant.Idem de sorbo dicendum quorum temperies calidae, humidaeq; sunt.
66쪽
I x 1 . v s de iis, quae pingui & frugali solo nascuntur, nunc quae scico,stienti,&aspero, quorum facies, ct vis opposita. Diximus in hii mana Physiognomoma calidi &sicci corporis indicia esse carne macram ,&hirsutam, duram, &siccam, capillos nigros, neruos ct v nas apparentes: sic IEIV m soli deestim plantam tertia tusellae leto iappo mo iam descripto
capite demonstrauimus, quare eam cognoscendi anxios istuc γ Muttatis, ne iterata ei iam stapae lappositione fus, dium potius, quam Dittitistra tegentibus sariamus.
AE squallida te ieiuna stirps, ut plurimum obuia fit humo, aspectu exili & maci
Iento infelieia sua testatur natalia . Caule nanq; strigoso, rigenti, hirsuto, exucto, gracili essureulciso. Fronde angusta, vel acuta, vel profundioribus incisa lacinijs Flore luteolo nonnihil interdum rubente, sepissime in umbellis. Fructu paruo, intus offoso, minusq; succoso, iucundum halitum eructante, sapore amaro, vel aspero. Tarde fi ctificat. Radiee euili, paucis fibrillis innisa. Lente crescit, vitae diuturnioris Sed descriptionis causas reddamus . Quod paruo corpore sint, diximus in superiori ex Theophrasto, quod quae uberi humo nascebantur, peram plo corpore, & alto, sic qugoracili minus alta tellure, quu radices per summa adhaereant, & minus alimenti, quam competat,hauriant, breui corpore crescunt. Frons altioribus lacinijs proscissa est Di ximus quod Naturae ordo poscebat, quod si in riguis nascentes plantae rotundiori, vel retusiori anoulo essent, contra quae in siccis nascerentur,profundioribus sci silaris, di lacinijs inciderentur, vel mucronatis angulis. Siccitas frondes angustas reddit. Populus alba in iuuenta latiori fronde est , sed eadem in seraeeta alimenti inopia angustas fron. des. &scabrum corticem reddit. Ocymum in humentibus& umbrosis natum, latiori,M rotundiori solio est, at soli expositum, contrahit frondes adeo, ut in serpyllum abi te videatur, quia uehementer siccatur, ut diximus Sic de urbana&sylvestri eruca dicedum. Si luestris lactuca rotundis Olia &latifolia, quam hieraciam υocant, quod accipi tres scalpendti eam, eiusq; succo oculos inungedo,obscuritatem quu sensere,discutiat, secta locis sata, breuioribus solijs, diuisuris profundioribus incisis nascetur, sic etiam euadit,cum senescendo mutatur aetas. Deos e&pulpa fructus Q,ius loquemur. Plan tas , qui culto & pingui solo proueniunt, diximus plus pulpae, minus ossis habere, sequae estucco, &lapidoso, plus ossis, minus pulpae ex contraria causa. Tarde fruetificat, germinatq; , quia ex pauco, siccoq; alimento lignosa, solida, spissaq; sunt, sed qui se da, solida, & spissa sunt, nec transmeatu facilia, cum copiam materiae non habeant, tarde erminant, Vt diximus. MinuS habent virium, cu alimento minimo fruantur. Odo rat fructu, sunt, quia quae flaca sunt, parum humoris habent, quod paruum est, facile okeoqui potest. Suavitas odoris eA concoctione consistit, quae olfactui congruunt, neq; duleia, neq: υllam saporis gratiam habent. Aridis locis omnia ad plenum eticoquuti ius, Ut apudCyrenem, cuius ager tenui , &sccus. Quod sapore aspero sitit,reddit Aristotelex rationem in Problematis. Thymum in terra attica acerrimi saporis est, quod illa uolt tenuis de siccus sit, quamobrem non multuae humoris obtinent; quae in co na se utitur. Thymum quod siccum natura , minimeq; dulce, nam ob inopiam tantum humoris retinet, quantum suo conuenit generi, quod dulce nequaquam est, sol autem quod dulcissimum est exigit, ut acerrimum relinquatur. Acria sunt, quae quum parum humotis habeant, set vehementer incoqueas, di dulce&leuissimum eximens, rem H a nct
67쪽
ne taceriimum Ductamnum, quod talo at MN S. scitur, excalefacit &iere est. seudodictamnum, quod laetioribus locis nastitur , ignauumdixi, Theophrastus. Quod tarde
crescat, rationem eY eodem adducemus,& quu ipsus rationes adducimus, nil maius adducere putamus, quum in plantarum philo phia eminentissimus t habitus: EV lium iloitate prouenit corporis raritas. 3e per poros facile M perdolatio , de sine' llo impediamento, sic quae spissa natura sunt, dimile augescere possunt, quod enim spissum si tu, timaruq; est, natura ignis consistit,&hinc letita huius Meessio est Contra quod raru axum, &humidum est, id celeriter crescit. Vmbellas pm fore adducere, scearum praecipue est, calidarumq;. quum oes fere , inbelliferin siccae qualitatio sint. Testimonia iunt panaci, apium, seseli, ligusticum, anisum, carum, anethum, cuminum, a mi elapho Eicum, daucum, peucedanum, sphondissum, angelica, mr 1s,imperatoria,thapsia, sinniculum, smyrnium, pyrethrum, ferui achillama, ageratum,pastinaca, siser, crithmon, gingidium, caucalis, me tithagreca, cachrys , illi pendula, libanotis, &alia. Diuturnioris vitae sunt,quae carne sicca constant, & arbores, quae corticem tenuem, & siccum ha bent intrinsecus, sane diuturnae su n t nec facile putrescuisti: Sic in anima libus testudianes, &qiuicquid eiusmodi est, es Hippocrate libro de humoribus. Calidae &siccae te
peraturae sunt, & tenuis essentiae, ciunt urinam, finienses , comitialibus, di serpentum letibus valent, partu& extraliut, &quia sapore acri sunt, incidunt, ideo expurgantesa racem, N pulmonem & vermes Decant P Eringi j marini, montani depresta aspera, flein culta loca persequuntur, di quo asperiora gustu plus gratie, & aromata citatis habent pluribus aculeis circundantur, incituris alte laciniatis, echinatis capitibus, colore albo viti dante, &c sio, ex loci caloreia Cit urinam & menstrua kserpentium morsibus opisthonici ς, ct comitialibus medetur. Galenus tenuis es lentiae dixit. Cinereus pallor, pallenses salutae, qualis in apricis, exussis,&asperis collibus aenatae nomen quasi sole tabefacta & syderata, fruticat multiplici 1surculo lignostiis, lio 1 cabis, rugos & squallente, iucundi odoris, utinam cit, menses, & partus, pastinaca etibus auxiliatur, & tetra ulcera purgat, capitis trigidis affectibus, articulorum doloribus,comitialibus, veternosis, stupidis,& pectoris vitiis. Calefacit, sicca t, ct ab tergita mum pusiliis fruticat, & ligno sis surculis, soli s exiguis,anguitis, & destis, flore purpureo: petros &gracili solo prouenit. CL hopnoicis S anhelatoribus prode1i, tineas ventris exigit menses, partus, diutina pestit, a schi adicis utat enit. Galenus manifeste calefacete di xit .Saturea in asperis, & salebrosis locis nascitur: herbilla est virgulis exilibus, sarmen itosis lignosis, crebris loliis, angustis, rigidiusculis, gustu acri, di odoro: uniuersa ab Aleta purpura albicat, lignosci radice: IEademth; mi vis sed minori acrimonia. Anthe mis numerosis lusuriat surculis, in alas diuisis,quibus ab radice pusilla folia, crebra,minutatim incisa, perangusta diuisura anethi adhaerent. Flores eandidi, uberes. Nascititur in asperis, excalefacit&extenuat . Pellit menstrua, cit utinam &partum,sanat lae ris vitia. Lithospermum obuiam fit locis stragosis, aut quibus coli desitum sit, tamis gracilibus, hirsutis, porrectioribus,duris . itala angusta, tactu rudia, sosculi albent in alisi & summo sectis solia uniones praelucidi , rotundi, lapidea duritie & fractu. Siccitatis, s hstersionis, & nonnihil acrimonia habet . Urinas pellit . Dictamnum pulegio simile,
solia tomento, lanugineqt pubescunt, in asperis locis nascitur, si in hetis nudodicia,
num dicitur. Excalefacit vehementer, ad mulierum partust Theophrastas valere dixit, lienem imminuit, serpentum letibus Α&venenatis morsibus auxiliatur. Lon chitid nascitur in silentibus S asperis Cit urinam. Marrhubium trutex a radice ramosus, sub hirsiatus, quadrangularibus ramis, flores asperi. Nascitur propter aedificia, ruinas,&rudera. Cratiam e pectore pituitam e ij cit, menstrua, ct secundar extrahit, venenis&sea
pentuin morsibus valet. Galenus calidum &siccum dixit.
68쪽
- DE F ORMA, Eet COMMODIS PL A NORVM IN MEDIO- cristis terris A centiam. p. XVIIII. I x a M u s extremas, huc se intriast & mesia, idest planta mediocri humo nascens,non pinguibus, neq; aridis, non faciosis, neq; arcnosis,idest soluto &leui. Theophrastus optimam describens soli qualitatem, dicit,eam esse, quae mediam obtinet conlusionem extre morum,id in soluti &spiis,leuis ponderos, sicci & humidi,superiora modice inferioribus respondenti barboribus, frugibus optimam esse, etenim ad habitum aeris quodammodo videtur accedo. re,sc& alimentum in se continet,& facilem meatum radicibus praebet. Sed ad formam
accedamus. I decimo septimo capite. secundo lassa eloeo reperis laniam, me diseri Iravii acco am, ibi eam contemptime.
MEDIOCRIS ter e conuictrix,& fam iliaris forma Vulgatior est, quam fit opus afΩbre delineamentis depingi, nam quaI descriptimus extremas confusm imitatur, ut qui ambas nouerit, nempe&mediam ipsam norit. Magnitudo paulo infra eam, quae iti pingui subsidet, sic etiam proceritate & foliorum luxuria quae in exuctis excellit. Necsmplua adolescit caule, nec multis propagatur virgultis a Folio leniter cretiato , nec seriore, nec absoletiore colore. Non laeuis, non hirsuta eo molli quadam lanugine ri. pidiuscula Spirat Odorem non tetrum, non aromaticum, sed nec ingratum. Reliqua omnia medio habitu consimilia. Formae,&commoda confinialia sunt: quippe non calidMnon rigida, nee Ha humidaq; sunt, sed tepida, di noxae naturae is miliaria, ut n n ad. medicamenta, se ad Himenta potius venian AExempla. Hor hςophrastus solum pracile praestat, quumtiui 8e pauco egeat alimento. Sisistim de trimestri tritico, quaim reptao,vel frigidiu stulo sint temperamento. Triticum paululum calefacite non resiccpte , nec refrigerare mani estis potest omni solo nascitur, Tea mediam obtinet faci litem 4nter triticum A hoideum , idest inter calidum & frigidum. Urbana lotus in medio'rigiditatis, ct ca ticlitatis a Galetio locatur, ut quodam do temperata. Asparagus non calidus,nonsi ,
si tu, Didymus simplici gaudere solo dixit. Hemero callis fac illatem habet leniim
X ,so sti , es silentibus locis ad arenas deuentum est, quasi sine maiori siccitate donata, quod alimento sicciori, tenuioriq; vescan.
s A CIE M smilem natalibus habet, quae quum e ucca, sitiens, ' arida it arenara materia, suo aspectu testificatus. D edtuo a plerunm est, cquie, flore, vel se ne vacas. Catiles ignoso, exili, aspero, nodoso, hirsuto . Folio pusillo,duro, neruoso flore meliano, vel subpurpureo . Radice dura, sed vegeta. Descriptionis causas reὰ dens Theophrastus, ait, in arenosis pars ima optime constat, superna vitiosa est, quod fieri solet, quum solum arenosum, vel topho sum, vel adustum quidem subditum est, uis enim radicis moditur ex dit: sed alimentum multum ad superiora transmittun t. Reliquas, quia saepius
69쪽
addo, sint, non visum est opportunum repetere : Vnde ad vῖres accin atrue 'sunt enim temperamento calido & sicco,& quum tenuium sint partium, urinam cient Cast paris gaudet locis tenuibus,arenaceis,& iuvita rudera nasci ex Theophrasto. Folium &catilem habet sub hispidum, radice ligno sa.Menses & vri nas cit,&liene; ab se mi t e2 Dicis eo fide. Galenus tenuium partium esse, & calefacere, & desiccare di sit . Brassea aro nosum, vel salebrosiim solum amat ex Theophrasto. Urinam, aluum,' menses cit,morsibus viperatum medetur, &lienosis.'Armoracea agricolarum obseruatione arenosulaeta Visiur. Calida &sicca est,& urinacit. Foeniculum sylvestre talenter exiccat, ina enis feli citer nascitur. Calidum disiccum est, menses cit,& urinam. Halimus in mariti miς arenis nascitur. Calida di sicca est ex Galeno, quia circa mare, ideo aliquantulum
humida es ob id misia facultatis . Pulegium in arenis proueniti vidimus ipsi, & quorsidam aliorum experimento constat .Excalefacit, menstrua, urinam, S secundas cit, contra serpentum morsibus, &lienosis subuenit. Cucumis sylvestras in arenis nascitur, se huletis, & ruderibus, Calenus menses ciere, & Iotiu euocare, & calidu esse flixit. Thrasi in arenis nascitur Lybiae,& I libet Sicilia, calidum est.Anchusa Alcibiadion viminagnam' medicatam habet: nam acrior & calidior caeteris , cum reliqua geneta refrigerirent. In fabuletis maxime gliscit. Da AMPHI EI Is p LANTIs, ET PRI AD ZE LACU ST IIS, cs ιὸν estris sivis psy Pomoniis. Cisp. XXI.
ix iuvi hactenus simplicia plantarum natalia, nunc quae utruq habitum mentiuntur, scilicet terrestris,& aquatici. Graeci vocant. nos ancipitis vitae dicimus, id est quod utroq; loco & teriaris, S aquis vivant. Inter eas quoq; , inquit Theophrastus, si quis arctius inquirere velit, alias communem, &quasi ancipitem uita, agentes inueniet, ut myrtus,salix, ct alnus . st alibi. Vtroq; auteloco, idest terra, & aqua salix, harundo, cepta tibiali) gladio
-lus, typha, phleon,&butomum exeunt. Nos quia compbstam
formam & vires utroq; loco nascentium retinent, iam de i)s primitus loquutis , de ijs
QVI A vitiusq; loci Incolae sunt, utriusq; loci mistum habitum praeseserunt,es aqua
frondes laeves, multas &carnosas, radices magnas & sinuosas,&caules multiplice habent, eti terrae caulem &stata rigidiuscula, sapidiuscula, odoratulaq; : sic etiam temperamentum mistum ex utioq; habent, &plerunq; ex contrariis,& contrarias quoq; vires, id est duplices, ut utriusq; temperamenti remedijs aptare possis: nam ex dulci-hus aquis uires habent, quas iam frigidis, de humidis prouenire diximus, ex terris uero , quae es ealidis, siccis ue. Scordium in montibus f paludibus nascitur, caule qua dranaulo sore, rubro, odore alii j. Galenus ex multiformibus sapotibus,& qualit tibus esse dicit, gustu amaro abstergit, & calefacit. Ad venenatorum serpentum morissus valet,c t urinas, & menses dysenteriae iuuat, pus e pectore extrahit, & vulnera glutinat. Oxylapathum palustribus nasci scripsit Dioscorides, ego sem per sceis locis, &tenuibu vidi. Galenus mistae facultatis esse dixit, digerit, repercutit,&costringit,dvsentetias, diarrheas ,& profluuium sanat. Smilax aspera in palustribus& ssperis nascitur, radice crassa, & dura, Venenosorum antidotum est. Galenus quia acria, ex
70쪽
ANCIPITI ANIM ALIV M FORMA, ET U IRES.
V N et & animalia quamplurima, quae aquis& terris vivunt, A ancipite vitam ducunt Dicimus amphibia,ut que nunc aquis,nunc terris vluat, ut virum d ica s terrestre, vel aquaticum ignores, & quia ancipitis natu- Π , divis., sic &ancipitem formam habent, idest ex utroq; compotitalia, ut ditiimus de herbis: Unde & teguntur pilis, ut ipsa ter e .tria, & clura carne, scabra, tea umento&squamis, ut ipsa aquatilia . uti laui carne S molli , & tandem sicut utriusq; elementi formam referunt, sic Utriusq; elementi vires retinen t, adest mistam ex contrari; s, vi calida, frigida, humida, &scca: ob ad pluribus xeinedios valent, & pra sertim qui contrarijς his, vel smilibus gaudent qualitatibus. Fiber primos pedes sutiis habet, quos in terris gerit,posteriores anseras in aq*s,pru ribus Meam sibi estauat, posterioribui innatat, cauda. squamata . t piscis &proii essemperta aqua, sed corpus, ut animal in terris. Sic viriu4 vires obtinet, es ob id multiplices&tam varias, ut nos breuitati consulamus, dicimus quod Archigenes librum de eius viribus scripserit , in quo, quae ex aquis & terris .ires sunt, om nes continentur . Anser circa laeus & amnes versatur ex Aristotele, pedibus latis & membrano-ss, quibus innatat, pennis indutus, quibus in terris volat. Ex Galeno caro excrementitia est, 't cunctis domesticis animalibus carnem humidiorem , calidioremq; habeat,eti Simeone Sethi, ex Alberto vero stigidam & sccam, & ob id ad uaria remedia . Eius dem generis formar& vis anas, cuius caro omnium domesticarum auium carnium calidi si ria est re Avicenna, & Serapione, sed oti P est' humida, excrementitiaqή, ees Alberto trifida, ct melancholica. Olores circa lacus,& paludes vivunt in stagnis ali Oppianus tradit, eiusdem vis, & temperamenti anseris, &anatis ex Medicorum doctrina. Columba dis terrestreanimal, aquis rigati & madefieri gaudet,euius caroaealida & ex crementitia est .sus aquis gaudet,& circa tigna versatur, carnem excremetitia habet, humidam, calidamq; , &quo pinguior, eo humi mor. Elephapi s alis palustres, alij motant Iiij xampestres , qui & moribus & ingenio inter se dister utito sed propria est eoru natura roscida , S palustria loca amare, vere fluuis illes noci sint, riparios dicemus ex Aristo tele, & Aeliano. Eius caro frigida est G Rhali, sc testudo amp hibia , & rube ia in humidis . DE F ACIX , ET VI A M p HIIIAE PLANTAE IN ASPER ginosis roris enala. Cisp. XXIII. AM ex aquis & terris ad asperiora saxa supervecti sumus, de amphibij, etiam nunc sermo erit, quae in saxis S aquis simul vivunt, vel udis la. nidibus, & fontium specubus, nusquam alioquin aptiorem locum in uniuersa hac nostra historia nacturi, ex utroq; enim natali mistam ha bent faciem A s S u R GIT ergo caule ligno , susco, gracili. Fronde parua, oblonga, venaeta,. n eruosa, glabra, tarde crescens. Odor immani testus. Plerutiq: sterili Rationes descriptionis sunt. Quia sevi aqua lentitiam & obsequentia ciminibus dat, se terra fragilitatem . Succus, quem haurit e terra,frigidam teneritatem conciliat, adeo fragili caule sunt. Steriles plerun qi, quia ut Aristoteles & ab eo Theophrastus tradidit, ealida ct humida animalia i cocunda sunt, frigida, & sicca ex contrarijs causis, sterilia Reliquas rationes superius assignauimus. Frigidae & siccae temperiei sunt, ex aquis enim in quibus vivunt, frigidi ἰatem habent, & a saxis, quibus adhaerent, siccitatem. Quod Galenus sentit de lichcne loquens,refrigerat ratione aquae, desiccat ratione te