장음표시 사용
61쪽
res ex proprio usu, non abusu aestimanda em nam si abusium sipectemus, nihil est ere tam rectum,aut tam sanctum, quod non deprauari, atque molari queat. quo quidem errore ducti quidam, ineptisa ne atq; impij, nostrae tempestatis homines sacrosanctas christianae religionis institutiones ualde
impudenter e gitarunt. Porro utilis est dialectica ad gymnasiorum disputationes , ad iiiiiles congressus, ad scientias, O ad rhetoricam ad gymnasiorum quidem di putationes, quod tu bis modo in utranque propositae quaenionis partem ,
virgumentari oper retium eLl,modo aliorum sententias infirmare,modo nostras tueri, aliorumque
argumenta disioluere ; haec autem absiq; dialecticae beneficio praestari nequeunt. Ad ciuiles autemi congressius, collocutiones conducit; quoniam in his, probandi aliquid, et improbandi occasiones frequenter incidunt; in quibus probabiles rati nes, quae dialectica fiunt, eXquisitis etiam argu
mentis antecellunt I quoniam communi hominum captui sunt magis accommodata. Ad scientias autem confert,cum ut probentur earum principia, tum ut ueritas inuestigetur:kientiara enim principia propriss ac necessuriis rationibus probari nequeunt ό quod si interdum ea probare aut tueri oporteat,ad dialecticam hoc munus pertinet: qua quidem ratione sitientiae omnes huic facultati plurimum debent; qu0d sicilicet earum principia ubi sit opus confirmet, O ab his, qui ea demoliri teu ,
62쪽
tent,ualidissime tueatur. Ad inuestigandam autem ueritatem proficit; ' quoniam tunc de in , quid uerum sit, aut salsumsi denter iudicari potest,cum in utranque proposit quaestioni ε partem rationes asseruntum. Huc accedιt quod dialectica Lludiosiorum ingenia mirifice exacuit, et ad omnim reddit contempsationem , O commentationem aptisma ; ut uel hac sola rationesiumma commendatione digna esie uideatur. Dialecticae demumcisus in rhetorica maxime cernitur, ea enim , argumenta inuenit, ct inuenta certis quibusdam nexibus, eatra quos parum habent firmitatis,
astringit; ea quae diffusie,et late explicata siunt, dempto uerborum an irae tu breui quadam , Oastricta ratione concludit, O quid in eis reprehendendum sit,diligenter ostendit. Ex quo consequitur eos, qui eloquentiam adipisici ludent, diale incam etiam 1acultatem sibi assumere dcbere: quod ut magis probetur, Ciceronis,Platonisq; testimo- ilium afferrc libet. Cicero quidem in suo oratore IEsse cinquio persecte eloquentis puto, non eam solum sacultatem habere, quae sit eius propria, fuse lateq; dicendi , sed etiam uicinam eius, atq; fini-
rimam dialecticorum sitientiam assumere; quali quam aliud uidetur oratio esse, aliud diputatio, nec idem loqui esse, quod dicere, attamen utrunq; in disserendo est; divulandi ratio, ct loquendi dialecticorum sit, oratorum autem dicendi, O ornandi. Zeno quidem ille,a quo di iplina stoic
63쪽
rum est,manu demonstrare solebat, quid inter basartes interesset ; nam cum compresserat digitos, pugnumq; fecerat, dialecticam aiebat eiusmodi esse ses cum autem diduxerat, palmae illius similem eloquentiam esse dicebat. Haec ibi: in libro uero de claris oratoribus; Eram, inquio cum stoico Diodoro, qui cum habitauisset apud me, nuper est domi meae mortuus; a quo cum aliis in rebus, tum studiosissime in dialectica exercebar, qua quasi cotracta quaedam eloquentia putanda est, sine qua etiam tu Erute iudicauisti te illam iustam eloquentiam, quam dialecticam dilatatam putant, consequi non posse. Plato autem in Phaedro, inquit, Periclem oratorum omnium persectissimum exti tisse,quoniam exercitationem dialecticam, O rerum sublimium contemplationem ad ingeni, acumen adiunxerat . quam magnus itaque sit, O qua late pateat dialectica usius, ex his quae diximus , satis intelligi posse arbitror. uoniam autem dialecticam rhetoricae plurimum prodesse ostendimus,non iniuria dubitari posse utra earum praestantior existimanda sit: quae aes licet hactenus, quod siciam, in controuersiam .adducta non sit, inquisitione tamen digna esse uia detur ; eam igitur hoc loco breui me perfringere mihi uisium est, ut ipsius etiam dialectice usus hoc exemplo satis quidem, ut opinor, ad rem, de qua
agitur, accommodato, declaretur. Et quoniam
unicuique studium proprium commendare licet;ac iuxta
64쪽
iuxta uetus adagium, quam nactus est spartam , hanc ornare, dialecticam ego rhetoricae praestare conabor ostendere; ijs tamen, qui a nobis illen tiant, facile concedens , ut rhetoricam uicismextollant, ac dialecticae, si libeat, anteponant. Dialectica igitur rhetoricae praestare nobis vide' tur, quoniam siue argumentandi genera Ject mus,quibus utitur, siue materiam, in qua uersa tur,exquisita magis esse deprehenditur . cum enim quatuor sint argumentandi genera, syllogismus , inductio, exemplum, atq; enthymema, dialectica quidem, ut Aristotelessaepenumero tradit, syllo
gi o utitur, inductione, rhetorica uero exemplo, o enthymemate, que sunt prioribus multo imperfectiora:quod si materiam consideremus, in ijs certe dialectica uersatur, que sunt a materia magis seiuncta ; rhetorica enim quaestiones illastra Iar, quae certis locis,personis, O temporibus definita Aunt,et a nostris causa appellantur, agremos υ αρξεσεις I veluti quod Milo Clodium iure interfecerit; dialectica uero quaestiones tractaς uniuersales,quae neq; locis, neque personis, neque
temporibus definitae sunt, oea Cicerone proposita, agraecis , σεις dicuntur; ueluti quod anima sit immortalis, quodque peius sit iniuriam facere, quam pati: scientiam autem illam, quae in magis
seiunctis a materia,uersatur,magis exquisitam esse dicimus; qua sane ratione geometria peripedi ua praeitat , O arithmetica musica. quae se uera E
65쪽
fiunt, dialectica exquisita magis eri quam rhetorica,eaq; ratione praestantior. Quod si quis putet vhetoricam etiam in communibus illis quaestionibus disputandis uersari, is cum Hermagora quidε constentiet, sied ab aristotele, O M. Tullio preclarissimis huius artis straptoribus longe dissentiet; hi enim rhetorio elria illa causarum genera supponunt udiciale, deliberativum, demonstrativum ; communes uero quaestiones procul ab oratoris o scio remotis ego uolunt: ut enim inquit M. Tullius, quibus in rebus Dmma ingenia plutosophoruplurimo cum labore con sumpta intelligimus, eas
sicut aliquasparuas res oratorι attribuere,magna
amentia uidetur. Deinde dialectica in Vs uorsa rur,qua priora sunt, O meliora,nimirum in argumentis inueniendis, formandis, O soluendis , rhei rorica uero in eo potissimum digeri a dialecti cu , quod in ea ternis quibusdam rebus, quae ab orato- ribus adhibentur ad animos conciliandos, comm Mendos,et delectandos,est occupata: quanuis enim in in prioribus illis uersetur, id tamen proprium eius artificium non est, sed a dialectica mutuatu rquamobrem Aristoteles rhetoricam in probationibus a dialectica pendere, O ob id propaginem eius quandam esse, testatus est: cum autem sit i lud melius,quod in prioribus, O melioribus consistit, dialecticam rhetoricae praestare necesse est: hac . enim ratione, et robur corporis pulchritudini pro, stare dicimus; quod hec quidem in membrorum
66쪽
θmmetria quadam, illud uero in Uybas , O nervis, que priora sunt, cdi melior consista Traeterea dialecticam sicienti s magno esse usui compertu est: id enim et nos ante OItendimus, oe Aristote les Uu comprobari dum scilicet dialecticis rationi bus in Fulosiopbia frequenter utitur; in Plato in Thaedro testatur,dum inquit, artes omnes nobiles dialectica exercitatione indigere; rhetoridam uero, quὐd sit ad ueritatis inuentionem, O traditionem inutilis,a cienti s excludi videmus: quare et Galenus in libris de Hippocratis,' T latonis dest cretis Chrisippum stoicum carpit, quod in philosophia rhetorica uteretur , O Socrates apud Platonem cum Gorgia rhetore disserens, ipsum rogat, ut nolixitatem uerborum in aliud tempus restruas , ad interrogata quam breuissime respondeat: cum igitur dialectica magnum in scientijs usum habeat , a quibus rhetorica excludatur, icciaeco.prae. stantior existimanda est. Illud deinde constat, fientiam dialectica, rhetorica,qusfacultam cessunt quedam, praestantiorem esse; cum autem
dialectica scientia similior sit, quam rhetorica, cumq; sit illud melius, quod est meliori similius ,
dialecticam rhetorica meliorem esse consequitur. M autem dialectica cientia propterea similior, quod non alitere ac sicientia prolixitatem,ac lenocinia uerborum fugien breuiter, O sincere de rebus agit, etorica uero copiosa, abundanti , varia oratione utitur , pompams oe ornamentavieris'E 2
67쪽
rum assectat: iam neque animi affectus dialectica
commouet, quemadmodum neque scientia ,sed rationibus tantum inmixa liberum alioqui iudicium auditoribus relinquit , rhetorica uero in id uehementer incumbit, ut auditoris ac iudicis animum commoueat impellat . His ratisinibus accedunt Aristotelis, Platonis grauissima testimonia cristoteles enim in primo rhetorices ait, meistoricam particulam quandam , O imaginem esse dialectica; ac enthstmemata, probationes esse persuasionis corpus,in hisq; rhetoricam a dialectiaca pendere; caetera uero, ut ad iram , aut odium, aut misericordiam iudicis animum commouere ,
extra causam esse, ac improbanda i simile est enim ac si quis regulam, qua in dirigenda materia uti debet, intorqueat, cum eam rectissimam esse oporteat. .Plato autem in Gorgia de rhetorica loquens inquit. Videtur Uibi rhetorica studium esse quosdam , non arrificiosum quidem, sed sagacis animi, aptiq; natura,atq; potentis ad humanam confiu tudia sibi conciliandam; appello autem fummam, puto eius,adulationem. contra uero dialecticam magnopere solet extollere, inseptimo de republica legem statuit, qua adolescentes eam potismum disiciplinam capessere iubeantur , ex qua ad interrogandum reo dendum, ut scientem decet, aptissimi t. His itaque rationibus intentimoniys adducti dialecticam rhetoricae p*Ilare dicimus i neque ob id tamen rhetoricam
68쪽
G ravis, aut tontemnimus, Dam esse praestan- ' dis is,ut utilissimam artem, i quis ea cistasiis dubitamus. sed iam ne iovgius euage' tur oratio, quae reliqua sunt instituti nostri pro
Illud utro nobis superest, uisophisticaefatali
tis,quae dialecticae adnectitur, usium ponamus.'
Hanc igitu facultatem tractant milosophi , non ut raptissis, O fallacibus rationibus utantur ;ηeque enim decet philosophum , O veritatis amatorem aliquem fallere ; sed ea ratione de his uni, ut βphistas qui eis utuntur, refellere Maleaent, Oeauillationes eorum diffsoluere . quemadmodum, et medici de uenenis agant, non ut ipsis utantur, sedis eorum peniseram uim arceant aut depellant.
ut exemplis quibusdam huius etiam partis Asiam patefaciamus, si quis hoc modo nos deludat i ullum animes,dum dormit,uigilat, omnis homo est anima dum domit, ergo nullus homo uigilat; aut si quis boc modo argumentetur; omne uniueris sale est immortale, homo est quiddam uniuersale , ergo homo est immortalis, male igitur in definitione hominis dicitur , ipsi ese .animal mortale. aut si quis nos ita circunueniat; omnis actus inseparabilis est ab eo, cuius est actui, anima enactus corporis,ergo est a corpore inseparabusis primum quidem argumentum peccare dicemus, quod particula illa,dum dormit, ad maius extremum , non ad medium adiungenda est:Aecundum uero ex
69쪽
eo uitissum esse quod singuli homines intereunt ,
tura Emmanimn interit ideoq; uerum est ho
nunem esse mortalem, si singulos sipectemus; Oesse imi mortarem si communem natumum considere mus: tertium adhibita distinctione di oluemus; nam actus ali informat, qui est iis arabilis, alius risistit, qui est harabilis a talis autem est ση - , fidem omnis, sed rationalis. qua hactenus de Logice .s dicta sunt, corollarium hoc, Mi Geometrae dicunt, elicerepos suημ4.1s et Grillas praeclaras, oe nobiles, nimi- philos biam , medicivam, theylogiam, in se ινμ 'uaui, Logica dissiplina plurimum indi gere inm cssim in omnibus, in res definire, genera dioeNiri, est ambigua tuternetari, O uera pm V acfalsa confutare, ας intelligere, qui uo inpleom siequatur, oe quid repugnet, praetera ea probabiliter , O acute disputara, ct fallaces qων έ soluere oporteat, Logicas illai methodos pΠηρ Ugηostere ope pretium est. nisi quis earibuesecius sine arte, quam ex arte,fieri posse opi-- Gs Od tamen a sentate multum abesse iud subit,sie citharam pul iri, tabulas pingi, Cr. Πέρι rui, aliaq; omnia ex ane, melius, quam sisse arte eri , cogitabit. Uerum ut corollarium hoc magis confirmetar, uirorum sapientum testimonia quae iam adducemus. Logicam igitur dijipi nam philosophiae in primis conferre omni ineue - χος Peripatetaei affirmant; quemadmodum enim
70쪽
operariae artet is is inni v viis destitutae, pro 'pria munia exercere nequeunt, sic philosophia sine Logica disciplina,quae est eius instrumentum, em suum assequi non potest; sed in multos errores ne cessam iabitur; quare nou est mirum, si ueteres scriptores latius artis ignari in uarias posteriora reprehensiones incurrerunt, cum Teripateticis consentiunt Academici, qui disserendi artem phi--sopbo: necessariam esse dicunt c esse diuinum d divum perPrometheum una cum igne uobis datum:
Vtcnim stris dis milia diuisit, composita resol , sit implicis emit,Vcuncta luce sua demou-pra praeterea perspicua replet lumine , accendit sicca, Oarauia tollit in siublime, ita Logica L eriplina ea,qi ae in contemplationem cadunt, diuidis, resoluit, desivit, HemonNrat ; praeterea illum nat mentem, accendit uoluntatem, O utranque
eleuat ad sublimia. Idipsium comprobant Stoici qui absque Logica disciplina sapientem dicunt sine Iapsu non futurum; ex illa enim disicerni verum falsium; ac in dicendo acutum, ingeniosium, O 'μm h ominem reddi : O cum philosophiam
animanti similem esse dicant,vibus ac neruis M. scen,caruibus p0sicen, anima ethicen, conferunt . ipsam praeterea Logicen inter uirtutes numerant Ctoici; quod rationem habeat, ut Cicero in quit,ne cur falsio asentiamur,ne lie unqua captiosa probabilitate Iallamur ;O ea quae sientiamus, ut tenere tuerique posmus; nam sine hac arte