R.P.Fr. Dominici Bannes Mondragonensis, ... Institutiones minoris dialecticae, quas Summulas vocant

411쪽

A. Omnis homo est albus. Nullus homo est assus.B.C.Quin homo est alb'.umda homo no est alb'.D.

N Am si Cest falsa, tuc B. eius Contradictoria erit vera. similiter si C. est falsa eius contradi storia, A, vera erit:aC proinde duae contrariae erunt Verς re Consequenter,ut ostensum est duae Contradictoriae essent verae. Secunda vero pars legis sib contretriarum videlicet quod possint es simul verae , probatur,quia inde nullum in- conueniens sequitur, praeter quam duas Contrarias, esse falsas: quod quidem illis permisium est,quia utraque vel uniuersaliter, assirmat vel uniuersaliternegat.

412쪽

Liberquarim Ex dictis sequitur maximam oppo sitionem Dialoeticam esse inter contradi istorias, quae ex diametro pugnat tam in veritate quam in falsitate. Minor vero oppositio est contrariarum, quae in sola veritate repugnant.Minima tandem oppositio est subcoia trariarii, quae in Ala falsitate repugnant, non autem in veritate. Imo vero si a tente consideremus in sub contrariis non est negatio eiusdem de eodem secundum rem: Quamuis enim subieetum sit idem secundumvocem dc lycundum significationem dc mentis Coceptum non enim est in illis aequi- uocatio) tamen utriusque veritas non pro eadem re singulari constat: sed altera verificatur pro quodam homine, altera verificabitur pro alio homino. Verum est tamen quod quado estoras est vera &altera falsa in idem suppositum singulare recurrunt, v. g. si haec est vera scurrit, ic haec est falsae homo non currit: idcirco falsa est, quia ad idem suppositum,de quo verificatur respicit, de illo remouet

cursum.

413쪽

Tr.I. Cap. II.de Opposis simplicium. νcursum. Ete1 im illa existente falsa nota cesse est uniuersalem affirmatiuarex quae est eius c5tradictoria,esse veram, Omnis homo currit. Quae cum includat omnia supposita praesentiS temporis, necesse est, ut Comprehendat etiam

singulare suppositum, pro quo ilia

particularis negativa falsificatur, Homo non currit. Et ex hac parte sub con

trariae participant aliquid de lege c5- tradictoriarum; scilicet, quantum ad repugnatiam in falsitate. Tunc enim quantum ad falsitatem est affirmatici& negatio eiusdem de eodem. Ecce totum artificium Dialecticae opposi tionis. Nihilominus quoniam variis

sophisimatibus praedicta documenta, confundi & impugnari possunt: non

eritin utile,quasdam conditiones tam Constiones Communes omni oppositioni quam etiam speciales cuiuslibet oppositionis proprias in medium cum moderinnis breuiter proferre. Prima conditio uniuersalis est, ut nulla sit aequivocatio in eXtremis,

neq; in adiunctis: Huius conditionis

414쪽

meminit Aristoteles. Vnde istae non sunt oppositae: Petrus eis isseus, Petrus non est iustus, si subiectum pro distinctis hominibus, qui eo nomine appellantur,accipiatur.Et eadem erit ratio, s interuenerit aequivocatio in aliquo syncathegoremate ipsis extremis adiuncto. Secunda conditio. Vt utraque pr

positio habeat idem si1biectum Midem praedicatum, neque enim sussicit si utraque habeat eadem extrema, sed oportet, ut quod in una est subie

ctum, in altera sit ibiectum:& quod in altera est praedicatum, idem sit in

altera : non Llum secundum rem dc Conceptum,sed etiam secundum v cem. Et idcirco istae non sint contra' dictoriae, Minus orat, Tullius non orat, etiam si utriusque subiectum secundum rem & secundum coceptum sividem Tertia conditio generalis est, ut in extremis & in partibus extremorum

seruetur idem genus sappositionis; quatum ad illamprimam diuisionem factam

415쪽

factam de suppositione in materiale,& simplicem & personalem. cir-'Ca non Opponuntur: Homo es nomen,

nultas homo est nomen, quia in affirmatiua subiectum supponit materialiter&in negativa personaliter. Similiter neque istae opponuntur ; Homo ess ries, nullus homo es Pecies: quia in altera subiectum supponit simpliciter , in altera persenaliter. Et profecto in his duobus exemplis est quasi aequi uo-'catio subiecti. Caeterum quantum ad alias diuisiones stippositionis, vidclicet, distributivae vel confuta vel de 'terminatae non selum non requiritur,

ut seruetur eadem supposito: sed ne-'cesse est, ut in quibusdam oppositis propositionib.sit aliqua varietas i nisi

forte omnia eXtrema sint singularia: sicut in istis ; Petrus es Ioannes, Petrus non es Ioannes: quae sunt maxime con- tradi ctoriae , quia reuera sent assi matio & negatio omnino eiusdem de eodem omnino. In aliis Vero oppositis de extremis eommunibus

416쪽

36 quuris , & in sub contrariis aliquando,Varieta tem suppositionis , In contrariis vera Contingit omnia extrema uniuersaliter supponere,verbi gratia. Nu homo es animes,omnis homo es omne mimia: Imo etiam in subcontrariis de inusitato modo loquedi, etiam continget, nullam inueniri varietatem huiusmodi sicut in is is,Homo es homo,Homo homo non es.

Quarta coditio, qluae a quibusdam generalis ponitur,ea est, ut seruetur in extremis, si ue in partibus extremoria, eadem appellatio, dc eadem ampliatio vel restrictio. Et quidem quantum ad Contradictorias necesse emeruari Omnino hanc conditionem. Verum in contrariis & subcontrariis regula exceptionem habet, verbi gratia istae oppositiones: Homo currit, &, qtiadam homo non currit, sunt subcontrariae, dctamen non seruatur eadem restrictici

suppono enim quod, s mdam,m -- gatiua restringat pro masculis) probo maiorem, quia sunt assirmatio & negatio eiusde de eodem, quae pessunt,

417쪽

bent legem subcontrariaria ac proinde subcotrariae sunt. Neque valet restondere , quod non participant in Labiecto: nam profecto in negativa non est stabiectum totum illud; βω-

dum homo , sed duntaxat, Homo. Alias neque istae essent contradictoriae; ita lin homo currit, quidam homo currit; quia non participarent in extremis,si signuparticularitatis , ΑΝ , efficeretur pars extremi. QDd autem illae pro posiviones stomo currit,quidam homo non currit, habeant legem subcontraria-hum , ita ut possint dari verae & nullo modo fatis: sic ostenditur,nam ex falsitate affirmativae sequitur veritas ne gatiuae, ergo non possunt esse simul falsis. Probo antedens,nam ex falsitate affirmativae sequitur veritas illius

contradictoriae, omnu homo non currit,& ex veritate istius sequitur veritas itilius negatiuae. Inidam homo non currit, ergo de primo ad ultimum ex falsitate illius, homo currit, sequitur veritas homo non currit. Quod

418쪽

366 Liber quartus, vero possint esse simul verie, patet incas id, quod mulier currat & quidam

vir non currat. Item ratione probatur; quia illa consequentia non valet, quidam homo non currit, ergo omnis homo non currit, ergo poterit dari antecedens verum & consequens falsum; tunc ergo contradictoria consequentis,quae est; homo currit, erit vera simul cum altera, quidam homo non currit. Proportionabiliter in contrariis poterit esse exceptio verbi gratia in istis, Lothbei homo currit,st, omnis homo non currit. Non enim desinunt esse contrariae, quavis signum distributivum is uilibet, restringat pro masculis & signum, omnis, inmmerens sit ad mascu- Ios& foeminas. Ratio est, quia propter maiorem restrictione in assirmativa constargit inter illas propositiones repugnantia in veritate & non in falsitate. Et probatur, quia ex veritate assirmativae sequitur veritas contradidioriae negatiuae uniuersalis, ergo Aquitur fallitas ipsius uniuersalis ne-

satiuae. Consequentia patet quia duae

419쪽

Contrariae non possunt essse s1mul v rae. Et probatur antecedens, nam bene sequitur : Aquilibet homo currit, ergo homo currit contradictoria illiuS , omnis homo non currit. Quod a tem non repugnent in falsitate, probatur, quia ista est mala Consequentia, Homo currit , ergo quilibet homo cur rit , ergo poterit dari antecedens verum & consequens falsum, ac proinde tunc Contradictoria antecedentis quae est, omnis homo non mirrit, erit fausa,simul cum altera, iamlibet homo eum rit. Habemus itaque ex dictis quod

variatio suppositionis extremorum non impedit in contrariis,quando ex illa varietate consurgit repugnantia

in veritate, neque destruitur Com

sitate,ut ostensum est.Hoc autem Vo-Cant moderniores, committi des ctum veritatis. Quod cotingit quando in assirmativa est maior restrictio, quam in negativa. Proportionabiliter in subcontrariis, quando cst m ior restrictio in negativa, quam in

420쪽

a firmativa, non estimpedimentum, quia dicunt committi defectum falsi-xatis. Id quod nos Conuenientius dici mus,quia tunc cosiurgii repugnanitia in falsitate,ut ostendimus in exemplo posito. Nam ex falsitate affirmatiuae sequitur veritas negatiuae.Quae Ο-mnia ipso exercitio manifestiora flui. Recurrendum enim est quando contigerit talis variatio ad regulas duas. Prior est pro contrariis: Si affirmativa

infert contradictoriam negatiuae, dc non infertur ex illa ; erunt contraria Cuius ratio est, quia tunC repugnabunt in veritate&non in falsitate, ut

ostenditur per diffinitionem bonae8c

malae consequentiae. Secunda regula pro siubcontrariis. Quando affirmatiua infertur ex contradictoria negatiua dc non infert illam, erunt subcontrariae: quia tunc non poterunt dari salta& poterunt dari verae. Vt autem dignoscas,quando huiusmodi consequentiae erunt bonae aut malae, recole supra positas regulas in libro tertio de Varietate argumentandi in ampliationibus