R.P.Fr. Dominici Bannes Mondragonensis, ... Institutiones minoris dialecticae, quas Summulas vocant

91쪽

iectio Ira.

14 Liber primin, vicariae sunt, explicatur. Si quae vero lspecialis in scriptura di multas est, ad

Orthographiam & Grammaticalem punes uationem pertinebit, cuius ignorantia orationis sensum tape v

De pronominibus tandem, an sine nomina simpliciter, dubitari potest. Ratioque dubitandi est, quia non apparet perquam particulam di finitionis excludantur. Praesertim quia pronomina adiuncta verbo perfectam orationem constituunt, vos bi gratia, Ego sum , T pro altera par te facit, quod apud Gramniaticos pronome est alia pars orationiS,quam nomen . Quidam aiunt idcirco pr nomina non esse nomina, qua non ratione sui sed ratione nominum, pro quibus ponuntur, veram vel falsam propositionem essiciunt. Sed isti non aduertunt id, quod iam diximus, illam conditionem in dissinitione nominis superfluam esse , nam nequo nomini adiectivo conuenit, quod i

92쪽

T L cap. II. ri Nomine. Notandum est igitur aliter pronomina a Grammaticis considerari, &tiliter a Dialecticis. GrammaticuS nim idcirco ait pronomen dici, quia ponitur loco nominis proprii, verbi gratia, ego dissuto, perinde est, ac si dicerem, Domi--di luto. Sed profecto haec Etymologiano necesse est,ut v rum habeat, quotiescunque pronomine utimur: Nam etsi mihi nullum nome proprium esset impositum, vere dicerem, Ego dissuto, Dicimus e iam, hunc montem esse altissimum, qui

tamen proprium nomen non habet.

Dialecticus autem aliquid in huius , modi pronominibus in modo significandi intelligit, quod aliis nominibus

non competit.

Habent enim pronomina demonstrativa significare demonstrative cu Certa proprietate differentiae per narum vel suppositorum , pro quibus accipiuntur , verbi gratia pro-

nomen , Ego, singulare suppositum designat non quomodolibet, sed singularem personam , qtiae de seipsa

D - aliquid

93쪽

aliquid assiimat vel negat. Sic etiam lyronome, Tu, determinat personam, cui prima loquitur, & pronomen se, Vel, e,Vel,Hic, tertiam personam designat,de qua prima ad secundam i quitur. Hςc igitur pronomina,si d-- taxat haberent demonstrative significare,essent pure syncathegoremata, vi fortassis aliquando syncatbeg ematice accipiuntur, ut cum dicimus: 'Hic homo currio bi dictio, Hic,signum est demonstrativum singularitatis Mproprietatis hominis. Sed quia non semper necesse est rei demonstratae distinctum conceptum formare, sed unico simplici conceptu intelligimus

rem demonstratam pronomine,non video qua ratione pronomina eXCludantur a dissitatione nominis a DialectiCC. Sed obseruandum est, non asser re huiusmodi pronomina esse nomina Communia,& vniuoca, quae Unico conceptu significent sua significata. Hoc enim palsum est : Nemo enim concipit audita ista voce, Ego, Vnum

94쪽

T M. Cat IIde Nomim SP Conceptum Communem singulis hominibus qui illa voce utuntur, dum de se ipsis aliquid assirmant aut negant. Quamuis enim vox communis sit, tamen alium Conceptum singularem exprimit, cum illam mihi applico, & eum Petrus sibi illam applicat. Et idem sentiendum est de pronomine,Tν,6c de pronomine, vel, Illa, quando demonstrative accipiuntur Dixi demonstratiue,quonia aliquando quaedam pronomina relativa sitivi quae non singulariter referunt antecedentia, sed etiam in communi,Ve bi gratia cum dico: aam tramnale,&'Hes sis, Pus est animia Et de huius. modi pronominibus , arbitror non solum esse nomina, sed veluti transcendentia , habentia tamen aliquam fgnificationem syncathegorema. ticam,quae sine ossicio referendi intelligi non potest.

95쪽

18 Liber primm

De diffinitione Verbi. V Erbum prout a nomine disti m

guitur, praecipua pars orationis est. Comparatur enim verbum ad nomen , quasi forma ad materiam. Nam cum verum & falsum in omni oratione sit finis Dialecticae considerationis, idque superueniente verbo nomini compleatur: Constat verbum quasi informare subiectum nomen,

ut eX Vtroque consurgat oratio vera

vel falsa. Vbi ante dissinitionem ruerbi notandum est huius dictionis, Verbum, apud Latinos latam esse significationem. Etenim omnis dictio simplex verbum appellari potest. Veruntamequia verba ad explicationem mentis i nstituta sunt, no imm erito illa dictio quae sensum mentis perfecte supra nome cxplicat verbia quasi per excellentia specialiter vocata est&hac intendimus modo cu Aristotele diffinire.

Verbum;

96쪽

L Cap. III. de Verbo.

igitur , ut eX Aristotis colli gitur ubi supra , es vox significalmasticitum eum tempore, ita se recta,cinus nulla pars separatimsignissat, se est nota eorum, praeia antur. l n hac distinitione verbi duae duntaxat particulae sunt differentes ab eis , quae in dissint. tione nominis positae sunt & explica-.tae. Videlicet, An caree cum tempore,&,6se notam eorum praedicantur. Illa prior diligenter explicanda est. Ait Enim Aristoteles; verbum est quod consi-Di cute Q. Quam ipsemet, sicut

Plo. Nam quidem significat actionem no per modum actionis, sed per modum rei,& ideo cursus nomen est : Currit autem verbum est, consignificat enim tempus Cum actione,' quod est consignificare tempus, Vel Cum tempore, ut moderni loquuntur. Et hoc esst, in quo potissima differentia inter nomen & verbum Consistit, ut aduertit D. Thomas lib. I. Peri-her. lectione V bi tria considerat circat Cmpus In prire ,

97쪽

so Liber primus, In primis potest tempus Considerari, ut est res quaedam,&sic nomine significatur sicut quaelibet alia reS. Deinde potest considerari id quod

tempore mensuratur prout mensur

tur, quod quidem est motus, qui prumo & per se tempore mensi, ratur, in quo motu consistit actio passio. Quamobrem verbum, quod signifi- lcat actionem, vel passionem, dicitur consignificare tempus,vel significare Cum tempore, nimirum, quia in ipsa actione vel passione significata, intelligimus illa tempore mensurari. Nam lsubstantia secundum se considerata prout significatur nomine aut pronomine, non habet tempore mensurari, sed selum secundum quod subiicitur motui etiam prout per participium significatur. Vt cum dicimus: Petrus atmos. Neque enim verbum dc parti- icipium disserunt iuxta sententiam D. Thomae in hoc , quod est significare

eum tempore.

Tertio potest cosiderari circa tempus ipsa habitudo temporis mensurantis,

98쪽

T M. Cap.ΠL de Nomine. cirantis, quae saepe significatur per adverbia temporalia, Vt, Cras, Heri, Pr die,Vesere, Me, CMeridie.Et haec adverbia non dicuntur consignificare

tempus, Vel cum tempore, sed solum significat quandam habitudines tem- Poris , quae amplius explicabitur cum de particula , recta, dixerimus. Haec enim aliter in verbo ,& aliter in nomine intelligenda est. Sed operaepretitim est prius asit gnare rationem, quare verbum infinitum excludatur a dissinitione vesbi, nam si est eadem ratio, propter quam nomen infinitum excluditura

ratione nominis, non videbatur repetenda in dissinitione verbi. Respondetur, Aripotelem voluisse aduertere ne quis falleretur & putaret verbum infinitum esse simpliciter

verbum: quia significat cum tempore , & est nota eorum, q uae praedicantur. Et idcirco voluit admonere,non esse s1mpliciter verbum ob eandem rationem, propter quam nec nomen infinitum nomen est.

99쪽

Liber primm,

Hic aduerte, quod verbum inses, tum accipitur in vi unius dictionis, verbi gratia. Non alias si essent

duae dictiones, iam excluderetur per aliam particulam: Cuius nisa par eo

sumsimMat. Vbi etiam secundo aduerte, quod

verba importantia priuationem , Ut verbum,Siis,quamuis importent ne gationem, sunt tamen simpliciter ve

ba, eo quod significant illam negatio nem in subiecto determinato, videlicet in animali, quod aptitudinem hasbet ad loquedum. Est autem alienum a verbo infinito determinare subie- istum suae negationis , sed in hac parte omnino se habet ut nomen infinitum, ut supra satis explicatum est. Hoc in loco moderni prolixe quaerunt, an verbum infinitum inuenia tur in mente,&an in propositione re periatur. Ait utramq; tamen interrogati ne assirmanter respondemus. Et ratio

prioris est in promptu , quia sicut nomen insini cum tiruenitur incomplexo in

100쪽

ma I. Cap. IIIae Verso. io mente,alias non excluderetur a ratione nominis; quia infinitum es sed quia partes eius iliparatim significant.

Sic etiam ob eandem rationem VCr- Dum infinitum in mente inuenitur,Vt unus Conceptus incompi us , alias

stiperflue poneretur in dissinitione, verbi ni a cum sissicienter excluderetur per aliam: Cuius nulti pars separ

ii Di cat. Deinde quod verbum infinitum

in propositione inueniatur, probo;q uia secundum Aristotelem: verbum im nitum est nota eorum,qua praedicantur, fedhoc exercere nonpotesni in propositi ne. Confirmatur, nam verbum infini tum dicituria de eo, quod est, quamd C eo, quod non est: id quod fieri nisi in propositione non potest. Et deniq; omnis dictio significativa ad placitu

ad hoc instituta est, ut eius usius sit in propositione, sed verbum infinitum est vox significativa ad placitum, emgo in propositione inueniri potest. Sed obiiciunt,quia Boetius Sc Albertus Magnus &D. Thom.&aly antiquisuper librum