Baldassaris Castiglionij De Aulico, Ioanne Ricio Annoberensi interprete, liber primus

141쪽

LIB. DE AULICO. in se assequi facultatem, cum Vero experiatur rem,ac tentet,procul ab illa se videat abesse, quasique longissimo inte uallo ipsam, spatioque sequi. Vellem DFederice aulicum nostrum loqui, &scribere hoc modo, nec itum probarem , si verba splendida, & elegantia ex omniassiimerct Italia,Verum etiam lau darem, si dictiones illas Gallicas inte dum usurparet,& Hispanas, quae in conisuetudinem nunc nostram Venerunt,

siquidem intelligi posse speraret,& pedicipi res,quas ipsis subij ceret. Nonnumquam placeret mihi, si tanquam ab a boribus surculos verba a rebus , quara sint propria,transferret, quassique melioribus tria ncis rebus insereret alijs, Ut maiori cum pulchritudine florerent,&venustate, ijsque hae res ita statueretur Ob oculos, pene ut tangi possent manibus cum delectatione, & voluptate eius,que1 audiret ipsa, vel legeret. Quin vellem,ut idem non refugeret interdu,& reformidaret vocabula, & orationis Ornamenta fingere nO' a, eleganterque haec ad nos traducere accepta a Latinis,

142쪽

xo, R CASTILION Itquemadmodum Latini ipsi olim ad se itransfuderunt hausta a Graecis. Statuo- que, si inter homines literatos , inge- φnioque,&iudicio bono praeditos, qui nunc sunt nobiscum, aliqui contende- ire vellet neruos,ut nostra in lingua hoc igenere scriptionis, & styli ros lectudi- s ignas mandarent literis,breui culta eam inos visuros, & abundantem tum Voci, i huS,tum exornationibus bellis, nec vl- lli alij facultate concedentem rem quancunque dictione explicandi, quod si ip- salingua Thusca intiqua non esset , ei lset tamen Itala, esset communis, esset j copiosa, & varia, quasique hortus qui- i in amaenus florum,fructuumque x . lxietate refertus existeret. Neque hoc lserct nouo more, atq; inusitato, quo- lniam ipsi quondam scriptores Graeci e lquatuor linguis suis, quibus Vsi merui, isingulis nunc voces, atq; el*cutiones; lnuncilla verborum,& sententiarii inimignia, prout commode hoc illis cecidit, itanquam riuos quosdam ducent fecerunt quasi flumen nouum linguain

143쪽

LIB. DE AVDICO

glos quinque Unius nominis compi xu,&societate coniunctas lingua Grae, Cam Vsurparunt, ac etsi Attica fuit clegans,fuit pura, fuit ad dicendum copiosa plus, quam ceterae,non propterea tarnaen scriptores boni, qui ortu Atheni-benses non fuere, hanc ita affectarunt, ut

ex ipso scribedi modo, ex eoque, quod sermonis, quo domi matre magistra loqui didicerant,esset proprium, & naturale , quodam quasi ex odore no cognoscerentur, &,quanquam id facere Omi

seru nt, non despecti tamen idcirco fuerunt,itulloque loco habiri, quinimo illi, qui nimium scite videri volviertit, nimiumq; Attice loqui,in reprehensione

omniunt incurrerunt. In scriptoribus sinaniter Latinis magnum nomen harbuerunt multi , quibus Roma non fuit patria, quanuis in eoruna oratione minime eluxerit munditia illa Romanae

linguae propria, quam res o admodum xi exm, libique natia equuntur Inimen im tibi ven Liuij, & Maronis, quom si ille lingua Patauina, hic non, haud tamen,

144쪽

quae eos carpsit,eadem de manibustio nainum excutere potuit, iudicij seuerbias. Etenim non paucos praeterea scriptores Romae scis lectos fuisse, imagia que ςstimatos natione barbaros Et nos multo seueriores scilicet antiquis certas quasdam nobisipsi imponimus i

ges nouas, quae nihil ad rc in pertinent, quasique via recta,quae ante oculos est, ac trita relicta pdiuerticilla, flexioneiq; incedentes in lingua nostra propria,cu' ius est,qu em admodum caeterarum Omnium,offici u m,ac mu tau s pro be,perspicueque exprimere, quae animo cocipimus,obscuritate delectamur, & caligine, dumque eam nominamus Vulgare, vocabulis in ipsa utimur, quorum non

solum vulgus, verum etiam ipsit homines nobil cs,& literati nullam habet intelligentiam, quaeque ab usu quotidi ni sermonis ubicunque terrarum lana diu sunt intermissa,nec nobiscum reputamuS,atque attendimus,cunctos veteres scriptores bonos reprehendete, ae improbare ver a spreta, & repudiata a

145쪽

Lissi DE AVOCO. iii Federice mihi es visus intelligere bene, dum, si apud m ultos imperi tos timcrcbuisset mos vitiosis loquendi,hunc dixisti non esse appellandum consuerudinem, nec ut regulam habendum i quendi, visque, ut alias imo memini ex te audire, voces quasdam mutatis literis corruptas nos usurpare propterea, quod ab antiquo aliquo homine Thusco licet ignorante ita scriptae reperiamtur,hodieque in Thuscia sic illis utatur rusticani. Ego enim consiletudinem loquendi bonam ab hominibus credo ficisci ingeniosis, qui usii cum doctrina coniuncto iudicium rectum sint,& prudens consecuti, quo consentiant, quasique conspirent in deligedis verbis idoneis, esque lumine quodam, sensuque naturae dispiciuntur, no arte Vlla,regia' laue iudicantur. Exornationesne illis vides verborum , quae tantam venust,tem,&splendoretii accersunt oratipes, uniuersas quasi abusonetii esse legum Grammatitarum,sed inductas, & probatas a consiletudi o

146쪽

B. CASTILION Hi tantumodo propterea, quod ipsi, pc

cato placeant,& suauitate moueant, 'fundantque sensum aurium 3 Haec est mea opinione consuetudo loquondi proba,eamque tam apud RomanOS, ire

Neapolitanos,& Insubres, & alios, si apud Thuscos , existere posse arbitror. . Sunt quidem omni in lingua res quaedam semper bonae, Oratio perspicua, &perceptu facilis, ordo in hac, & series

reru iri venusta,abundantia,& copia af- fluens, elegantes, & concinnae sentelati , numerose,iucundeq; cadentes clausulae, superstitiosius vero, solicitiusque .studium, cura, cunctaeque res his rebus contrariae perpetuo sunt malae. Id,

quod aliter se habet in verbis, quorum alia ad tempus aliquod sunt bona , ha - heiaturque in delitijs , pbst velut sene scentia bona esse desi'unt, penitusque displicent, & despiciuntur, alia ccotra- i id quasi aetatis progressu Vigere, place ireque, & in rebus numerari incipiunt etiosis. Nana; quemadmod an aliud. 'ni tenapys aQxibus,stin tu induit ac V

147쪽

' stit nouis,ita illa verba tempus secu at u stit:haec affert, essi itqtie Vsus, Vt Venustatem ea habeant, &dignitatem tantisper, luna perinde, ac nos cum rebus nos i stris cunctis caduci ad extremum,mOr- . talesque esse cernimur, ipsa etiam sen- G, sim aetate quodammodo decursa mor-uta tem obcant suam. En lingua Osca, c ius nullam amplius habemus noticia,

sis en illa Galliae Narbonensis a nobilibus dici enim hoc sane potest illustribusque

est celebrata scriptoribus, quae ab habita lar toribus eius prouinciaehodie non inteI ri ligi tu r. Existimo igitur pro eo, ac recte. te dixit I ulianiis, Periarcham, &Boccacili um, si in hoc tempore aetatem ageren t,

illi Verba multa no positu os, qua in m

2 rum scriptis Vsurpata cernimus , prope ptereaque erraturos nos putarem, et 1 auros naal e,nisi ab horum usu calam usta, se noster abstineret. Laudo quide sum- α me,siqui rationem,Viamq; callenti mi- sal, latione cringendi eum, qui essingi de-. iiii beatis non tamen an hac minc siim sen-

tentia , ut sinu ea ipsa im latione scribi Sua

148쪽

gua hac nostraad quaadiuuaritudine possimaus,quod non idem dices re audere,& affirmare in Latina.HTum Federicus,obsecro te,inquit, cur in hac mi nus vis, quam in illa, costa et udinem valere ad scribendum 3 Equidena,inquitComes,utriusque magistram hanc lesse reor,ac ducem,sed, quoniam, quibus lingua Latina olim aeque propria fuit,ac nobis hodie vernacula est,ex or- be terrarum excesserunt,quae illi a consuetudine didicerunt, ea nos ex ipsoru sc iptis oportet,librisque haurire, neq; est sane aliud, antiquo sermone loqui, quam ad coniuetudinem loqui vetere; cssetquc ineptiis, qui orationem vellet suam ad similiti them vetustatis accedere, Ut potius, qtio loqui Latini soliti filissent,quam, quo solerent, modo in queretur. Quid Z inquit Federicus, minem ergo imitabantur antiquiὶ Mutti, t cfedo,aliquos, inquit Comes, sed n in omnibus. Etenim, sit res plane culictas imitatione illi ex alijs expressis

stlit nec Hesita dum Marci in momCi ier neci exieris '

149쪽

non minus ortus Vetustate, quam caseminis praestantia Epicis anteeat poeti , ct cuiusnam imitatore eum, aemulumque vis fuisse ξ Cuiuspiam alterius, imquit Federicus, antiquioxis, quam ipse fuerit,poets,cuius memoriam temporis deleverit longinquitas. QSemnam ergo, inquit Comes, imitatos esse ais Petrarcham, &Boc cacium, quos quasi ante triduum possumus de vita migrasi

se dicere 3 Equidem, inquit Federicu , sim nescius, sed credibile est, hos quinque auinorem adumbrasse aliquem, tametsi, quem adumbrarim, ignore mus. Cre&bile est,inquit Comes in hptores, qui alios inutandi sui incende, rint studio illis,quiipsos sint imitati,s isse meliores, essetque res multo mira bilissima i bonifuissem, nomen eorsi, memoriamq; omnem obliuione tam cito fuisse extinctam ,sed existimo ego, Veram, manamquemagistramipis habuish naturam secitatque esselocus . sum pserint,

150쪽

ώου B. CAS TILION H pserint,adhibuisse in conssilium,proprioumq; iudicium iuuatum, id,quod nulli mirum videri debet, potest enim fere

seni per vijs diuersiis ad summium omnis excellentiae tendi gradum. Eleis na natura nulla est, quae non res in suo gonere plurimas habeat intes se dimimiles

consimili dignas laude. Animum enim mihi icfer ad mussicam, Suius harmo nite quanquain aliae sunt graues; & tar dae,alia: scstinantusimae, alijsque, atque alijs modis variatae , cum delectatione tamen in aures influunt cu nctae,sed cau sa,rationeque dispari. Cui rei testimo nio est,quo Bido utitur,canedi modus,

nihil enim hoc est artificiosius,nihil ex peditius,nihil vehementius, nihil comcitatius, nihil varietate distincti' adeo, Vt, qui ad eum admoueat aures . illius subito per moueri videantur, atque im flammari cuncti sensus,sublatusque quastin coelum rapianimus Non minus auditoiaes mouet Marchetius noster ora, sed halinoniis lentinibus, quae modo placido, ficossi que pleno dulcedi

rus penetrent animos, & i