장음표시 사용
31쪽
nimirum ses, & desse ratios audacia, & timor, ac demum isa, eui nul- Iam opponi passionem multi docent. Et erimo quidem hunc numerum
circa appetitum concupiscentem conantur ita stabilire. Tot ex appetitu concupiscente profluent passiones, quot diversis modis continget imagia nationem tendere in binum, vel malum absolute, & non ut arduum, consideratum: hoc autem accidere sex modis censentc Primb enim ob
Iata rei bonitate inclinatur anima propensitone quadam in illud;ita tamen, ut praescindat ab illius praesentia, vel absentia, & haec coaptatio exprimitur voce amoris. Si bonum illud sit absens, & facile consequibile, excitabitur desiderium. Si praesens, eXorietur gaudium, totusque animus illi incumbet. Similiter proposito malo, si illud repraesentetur, ut abstrahens a possessione, & non possessione, progignetur odium, seu aversio; si solum immineat, & sit vitabile, essicietur fuga; si denique malum praeiens ingruat, anima illi succumbet, nasceturque tristitia. Secundo aia fectus facultatis irascentis ad quinque classes reducere statagunt. Vel enim bonum absens arduum elucebit ut obtentu consequibile, & ut prasponderet dissicultati, & concipietur sipes; vel aestimabitur obtentu impossibile, ita ut arduitas praevaleat bonitati Θ & erumpet desiperatio. Si malum aliquod respiciat, tunc hoc apparebit vel ut repulsi facile, &ut dignum, pro quo obtinendo superetur dissicultas, quae inest, & pro quo fiant tantisiumptus Θ & crescet audacia; Vel tendet in malum arduum ita, ut eidem obviam prodire, & ingruentis dissicultatis impetum sui objectu sistere kon praesumat Z & talem invadet timor. Vel denique occupatur appetitus circa malum praesens Vindicandum Z dc incendetur ira , quae nullam habere passionem oppositam dicitur, ut in reliquis ais gnatur aliqua ubique contraria. Sit enim, quod potentia irascibilis circa bonum aliquod versetur, contrarium priori malo. Hoc si attingatur, ut pro sens, fieri non potest , Ut proponatur circumVestitum arduitate; quia praesentia boni non accidit , nisi sublata omni obtinendi dissicultate. Igitur ex nullo bono praesenti erui potest alius affectus, quam gaudii, &deIectationis , qui ad animam concupiscentem accersitur. Quodsi ponas malum praesens apparere, ut irreijcibile nullis viribus , tantum in angustijs exprimes tristitiam : si ut reiicibile quidem, sed non nisi summo Conatu, qui praeponderet bonitati rejectionis, iterum aliud non obtinebis , quam tristitiae affectum , qui ad priorem ordinem est redigendus. Ad hanc partitionem stabiliendam excogitarunt duos Versiculos, mem riae juvandae cauSarvistor, amo, eupio, delector, abominor, odi.
Desero, is cor, timeo, multum aurio , Perri
32쪽
33쪽
Alii adhuc melius consultum imaginationi credebant, si omnes passio nes in schematismum describerentur, prout Dialectici lineam praedica mentalem , aut jurisconsulti arborem sanguine junctorum depingere
Hac tam ampla partitione quidam adhuc non contenti, ulterius ad
fallendum otium suis divisionibus progrediuntur; & quosdam quidem
natura ι, alios ultra naturales barbaro vocabulo dicere solent. Anfectus illos, quibus animal indiget, ad statum suum, Vitam, & sipeciem
tuendam , conservandamque naturalium appellatione completiuntur ob aliqualem conformitatem, qua eadem bona subjacent appetitui quoque innato, & naturali, quique omnibus tam sensu praeditis, quam sensu orbatis, est communis. Hujusmodi esse Volunt famem, & siitim, ac potissimum timores illos, quibus refugit animal a rebus corpus laedentubus,aut mortem afferentibus. Qui vero excedunt limites appetitus innati, quique feruntur in bonum, aut malum futurum, praeter naturalis voce indigitant, ob hanc conjecturam, quod appetitus innatus moveri non possit, nisi in bonum , aut malum sibi actu praesens vel certe quia praescindit ab absentia, & tempore Venturo. Eadem ratione ad praeternaturales affectus redigunt, quicunque tendunt in objectum compositum ex bono & malo invicem permixtis, eo quod appetitus pure naturalis, ac innatus ne confusia quidem virtute dotatus sit diversia inter se comparandi , qua tamen praerogativa sensius pollet. Ad hos etiam reducuntur varij assectus, quibus aliqui assiciuntur ex sinistra rerum apprehensione ad comedenda illa, a quibus, tanquam rebus foedissimis, alias natura secundum se abhorret, de quibus canit Poeta:
Sic ubi jam gravidas imulant fastidia Matru, obscoenam satiant rcla pudenda famem:
Scilicet expetitur modo calx, modo creta palato sEt modo, quaesomacho disticuere, placent. Ulterius non omittunt discrimen stuperaddere inter assectius infinitos,& finitos, eo sensu, ut primi ordinis sint, qui non cessant, aut terminum ponunt, sed appetendo pergunt sine fine, etiam dum objecti concupiti praesentia fruuntur. Contra secundae clallis, ubi certam objecti sui possesnonem aliquando sint adepti, veluti saturi explentur. Causiam reddunt, quia nempe intellectus amplissima si1 sphaera peregrmatur per Omnia, adeoque capax est, ut species bonitatis apprehendat sine fine,& hoc ipso excitetur passio illimitata. Hoc didicisse se dicunt ex Philosopho , qui lib. I. polit. cap. 6. inquit: quod infinito concupiscentiae eXistente, homines infinita desiderant. Primorum exerr plum dant amo
34쪽
De partitione , ordinepassionum: Io
rem inexplebilem opum, aut honorum : secundi ordinis sunt appetitus edendi, bibendiqne, & similium, quibus limitem natura fastidio, & na
Nisi temeritatis notam incurrere metuerem, si me opinioni ab universia vetustate per tot siecula approbatae opponerem; fortε non male de fenderem, non esse, nisi unicam passionem, & omnes commotiones, quibus anima exagitatur, nihil esse, nisi stolum amorem variis schematis exornatum. Quia tamen reS haec ad quaestionem de nomenclatura devolvitur; neso tanto molimine eam hic librare. Quem enim quaestum facerem Z nempe integram nubem Auctorum contra me excitarem, in
qua, quia singuli inimicorum debellari non possent, quaecunque pars remaneret illana, victoriam sibi adscriberet. Adiice, si vulgatae huic divisioni insistatur, magnum compendium construi ad partem secundam in suas disiertationes commodius disiecandam.
od ad ordinem passonum spectat, duplex ille considerari potest:
unus causae essicientis , quatenus passiones aliae ex alijs excitari, &se consequi possunt; alter dignitatis, quo aliae alias perfectione stuperant. Ac in ordine quidem productionis generativae, si resipiciamus ad ipsiam indolem animae appetentis, & ad naturam objectorum secundum se a ceptam, non attendendo casis particulares, pathemata facultatis concupiscentis, primum locum abripiunt passionibus potentiae irascentis. Quemadmodum enim priorem sedem tenet bonum, & malum absolute prae malo, & bono arduitate contracto ; ita etiam amor boni, dc aversio mali absoluth talis quae animae concupisicens sibi arrogat) priorem sedem obtinebit, quam prosequi bonum arduum , & malum arduum fugere, quo ossicio appetitus irascibilis fungitur. Rursus idcirco animal bono arduo, tanquam hamo, ine sicatur, ut superata tandem dissicultate in eo, tanquam in auro ab omni scoria purgato , tanquam in rosis sine omnibus spinis, & velut in optatissimo centro quiescat. . Igitur passiones consistentes in aVersione ex pros cutivis via naturali oriuntur, & in ipsas, velut in finem, ordinantur. Inter ipsias autem passiones appetitus concupiscibilis, illae, quae in prosecutione consistunt, ordinariε praecedunt eas , quae comsistunt in fuga. Rursus inter prosecutiones potentiae concupiscibilis or-
35쪽
dine praecipua erit amor; succedet desiderium; ultimo loco delectatio. Atque idem ordo inter fugas his tribus prosecutionibus oppositas est d terminandus circa sontraria objecta, scilicet inter odium, abominationem, & dolorem , seu tristitiam. Inter prosecutiones irascibilis prima habenda est sipes; annectitur proximε audacia, & postremo loco venit ira. Inter fugas autem, quae sunt in irascibili, scilicet inter desperationem, & timorem , Vix ordo aliquis certus tradi potest quoad executionem, sed videntur hae potius disparate se habere. Crasta tamen aequuvocationis vitandae causa insinuatio facta est de praecisione a casibus pamticularibus , quos scientificae quaestiones negligunt, solumque ruminant, quid singulis per se conveniat. Quodsi enim aliquando ad initium subveniat menti objectum arduum, cessante postea dissicultate, fiet transitus ab irascibili ad concupiscibilem affectum , & ira inflammatus potest concitari postea amore alicujus boni necessarij ad vindictam sume
De ipso dignitatis, & persectionis ordine, si quid compertum est, hoc fori' statui potest. Prim6 passiones concupiscibilis , sialtem quae
prosecutionem sapiunt, praestantiores sunt pathematis irascibilis virtutis, quandoquidem, posteriores ad priores reseruntur tanquam media ad finem, sic tam vulgare, quam verum Philosophi axioma magis inconcussum reddunt. Vide ergo, quod, sicut actus intellectiis origine, &dignitate praeeminent operationibus voluntatis; ita affectiones appetitus concupiscibilis praevaleant symptomatis potentiae irascibilis duplici modo, & generationis , & perfectionis. Secundo tam inter assectus concupiscibilis, quam potentiae irascibilis praecipuus competit gradus ijs, in quibus praevalet praedicatum prosecutionis, postpositis illis, in quibus
elucet ratio aversionis, & fugae. Suaderi potest hic dominatus ratione quadam deducta ex persectione motus rerum naturalium. Qu6d enim motus naturalis lapidis cadentis intensior deprehendatur in fine, cum nempe magis appropinquat ad terminum suae naturae convenientem, quam in principio, ubi ab eo violentia adhibita avellitur, argumento est, magis naturae consentire, atque adeo perfectius esse accedere ad terminum , quam ab eodem recedere. Sic etiam cum prosecutio in appetitu
se habeat quasi instar alicujus accessus, praestantia sua praecellet fugae, quam similitudine recessus ostendit. Tertio inter passiones omnes quatuor praecipue potiores censeri solent, sicilicet delectatio, dolor, seu tristitia, spes, & timor, qua'ssib. I. de consiolatione Philosophia metro ultimo complexus est Boctius illis versiculis:
36쪽
Caudia pesis, Iesie timorem, dpemque fato, nec dolor aseis.
Supersedeo minutiores series ex his ordinare, cum nec operae pretiumesie,l nec gustui legentium sapere judicem. Riplicem passionibus sedem statuit Plato; motibus facultatis irascibilis in corde, nisiibus concupiscibilis in jecore , vel lumbis, & r tionalibus in cerebro, ut sic in eodem individuo descriptus habeatur triplex rerum publicarum status : scilicet consularis in appetitu rationali; militaris, & contentiosus in irascibili; quaestuosus , & aVarus in VegetatiVO. . Si quis ex discipulis antiquae Philosophiae Deum hunc ab hac ignorantia excusare studebit, id facila praestabit dicendo , non locu tum esse de animabus, sed de animarum viribus. Juxta delirium Manichaeorum , qui duplici anima rationali corpus humanum informabant, bona una, quae Velut particula Divinitatis a Deo esset resecta, & mala altera, quae portio aliqua a doemone originem duceret; iuxta hoc delirium , inquam, passiones in anima deteriori stabulabuntur, unde nobiliori insidiabuntur. Sed ouamam intemperies adeo eos in tranSVersum egit, ut substantiam essentialiter malam non perspicerent esse chymericam ignorabant scilicet, tam physicum , quam morale malum solum respective dici, & tape non aliud esse, quam bonum minus , & desect uosum. Stoicorum abortivum vagae mentis foetum, existimantium affectus in sola opinione erronea, & judicio sitas esse, jam supra explosimus: hoc solum hic insinuare sufficiat, ridiculum hoc essatum plurimum faVere Carte anis, quatenus pathemata aliud esse non Volunt, quam meras cognitiones sipirituales. Nolint, quae , confundere spiritualia cum cor- pDrsti ; id, 'uod plerumque comitatur passiones, cum ipsis passionibus. Superest ergo nunc solum, ut quaeramus, an in ipsa anima rationali pausiones sint collocandae; pro qua controversia aliqua prius de animae na-t ae sunt advertenda.
De Sede, in qua passiones recipiuntur. An pastiones in anima recipiantur C 3
37쪽
Sicut unitas ineffabilis Deitatis adeo est simplex, ut ad illius essentiam melius comprehendendam coacti fuerint philosophi eam quasi divideren diversias illius perfectiones variis eXprimere nominibus, utentes jam phrasi naturae, jam fati, modo providentiae, modo motoris supremi &c ; atque hac ratione in orbem terrarum pluralitatem Deorum induxerunt, ac innumeris populis idololatriam affricuerunt : sic pariter iidem, cum indivisibilitatem animae rationalis mente si a concludere non valerent , absolutissimam hanc Dei imaginem variis adumbrarunt nomenclaturis , ut Varias ejusdem operationes Vivacius ob oculos ponerent. Contemplati sunt eam in tribus statibus inter se maximὲ differentibus , ita ut in primo plurimum appropinquaret dignitati Angelicorum sipirituum ; in secundo deprimeretur ad conditionerrta animantium brutorum ; & in tertio vilesceret adeo, ut plantarum naturae assimilaretur. Ut est VegetatiVa, in alio non occupatur , qUam in corpore nutriendo, in alimentis digerendis , convertendis iis in sanguinem , & distributione per arterias & venas facta , mirabili prorsus
metamorphosi conatur eandem prorsus materiam condensare in carnis si abstantiam, extendere in nervorum propagines, indurare in osseurn.
sceleton, & in cartilagineos processus elongare. Ιmo a Divina providentia impulsia curam suscipit universum ipsum conservandi, dum producit, quod constanter deficit, generatque sibi simile , ut perpetuo species sitia perduret. Verum in his omnibus anima rationalis aliud non agit, quam arbores, & flores, quae aequaliter excrescunt alimento a coelo delapso, & Solis calore per occultos meatus in altum sublato. In secundo statu anima rationalis sensibilis fieri videtur, quando incipit acquirere rerum cognitiones , & producere Varias Ve sus easdem inclinationes. Miratur varia objecta famulantibus sensi-hils externis, qui nuncii munere funguntur imaginationi; sipecies productas fideli memoria recludit, ut magna cura conservatae iterUm OC-
currente occassione restituantur. Exsplicata rerum bonitate aut malitia, incipit anima amare, Vel odisse ; accurrit ad sibi placentia, refugit ab iis , quae offendunt. & a diversis qualitatibus , que ipsit obviam fiunt, incitatur differentibus motibus , quos Latini Verbo paLsionis declarant. In hoc gradu anima rationalis constituta non transcendit perfectionem brutorum , cum illa non minus auxiliantibus sensibus detegant objectorum qualitates, non minus recipiant in phantasia species, easdemque memoria retineant. Denique in statu tertio a corpore extricata occupatur circa veritates altissimas , tractat cum Angelorum choris, per Varias creaturas, tanquam per scalarum gra-
38쪽
De de , in qua passiones recipiuutur. 2 3
dus , scandit usque ad Divinitatis sedem , ibique inexhausta pulchritudinis abysso absiorbetur. In aliis rebus , Deitate inferioribus , erecta mente examinat qualitates ad indagandam essentiam , comparat praeterita cum praesentibus , & ex utroque de futuris conclussiones praesagit. Facultas haec tot miraculorum Vocatur spiritus , domina reliquarum potentiarum , arbitrium ita liberum, ut coelum ipsium suspiciat illius libertatem , nec ullo unquam tempore Violenta praedeterminatione phystica Vim ipsi inferat ; sed potius dexterrime procuret obtinere consensum gratia tali , quae quidem, si conversionem enficaci voluntate intendit, certo certius obtinebit effectum, quin tamen dira, saevaque necessitate obstringat. His connotatis Dicendum jam , in anima rationali passiones sedem non obtinere, si illa consideretur , prout ultimo loco fuit depicta. Sic enim repurgata ab omnibuS faecibus terrenae materiae , solum poterit Vim suam exercere in operationibus spiritualibus eliciendis, eritque tam parum capax pathematum , quae sunt sensiationes materiales , quam parum sensiationes possunt inhaerere alicui non sensibili, quam parum oculus potest recipere sonum invisibilem , & auditus esse subjectum lucis. Haec ipsa etiam est ratio , cur Doctor Hypponensis lib. 9. de CiVit. Cap. F. circa finem in aligeris spiritibus ante faciem Dei adstantibus passiones excludat, dum docet: Sancti Angeli, o ne ira puniunt, ct ne misericordiae compassione subveniunt, or tamen istarum nomina passionum
conssetudine locutionis humanae etiam in eos usurpanturpropter quandam offerum militudinem, non propter Uectionum in mitatem. Quodsi tamen natura animae inspiciatur, prout in secundo statu fuit descripta, prout corporea mole est circumdata, nihil vetat, in ea pausiones immediate recipi. An non enim omnium philosophorum placitum hucusque fuit, ad appetitiones hominis animam necessario debere Concurrere, ut subjectum saltem partiale clariora sunt D. Augustini Verba, quam ut etiam a malevolis in sinistrum sensium detorqueri possint. Sic autem lib. de spiritu, & anima cap. 4. habet. Anim ecu iam operis sui officium diversis nuneupatur nominibus f dicitur namque anima, dum vegetat; siritin , dum contemplatur ; sensem, dum sentiti ratio, dum di currit; memoria, dum recordatur i voluntas, dum consentit. Igitur anima vegetat, igitur sentit, & eo quidem modo, quo intelligit, hoc est, ut non solum sensationem producat, sed eandem etiam recipiat. Rationum pondus hoc potest auctoritati accedere. Si
animae non uniuntur appetitiones, non magis reddetur appetens, quam
materia prima; Vitae euim ratio, si ulla fides est peripato, seque dicit re
39쪽
eeptionem , ac effectionem sensiationis : productionis titulo primario
fruetur anima, altero gaudebit materia: consectarium ergo erit tam via talem esse materiam, quam animam, quod refugit unanimis hominum consensio. Rursus si in anima non collocantur Cognitiones , quae materiales dicuntur, quomodo poterit homo per eas cognoscere Θ certh ut aliquam denominationem totum mereatur, oportet illam supra aliquam totius partem determinatam cadere. At, sit anima non est subjectum
immediatum cognitionis materialis , & materia illam recipiens tam parum est capax formae denominantis cognoscentem , quam parum anima apta est, ut per albedinem Vocetur alba, nulli parti hominis tribueretur determinath denominatio cognoscentis : ergo recth colligeretur nullam partem, & consequenter nec totum animal cognoscere. Jam si in anima rationali ponuntur cognitiones Corporeae, fatendum est, in ea etiam ex- eitari appetitiones materiales; alias non erit idem principium determinans ad essiciendum amorem appetitos cum principio cognoscente, quod tamen scholae unanimi voce loquuntur. Cum autem hujusmodi inclinationes & aVersiones corporales ex natura sua exigant etiam unionem physticam sui cum materia , idebcolligitur , adaequatam sedem passionum consistere in complexo ex corpore,& anima eam partem ViVificante , ubi dantur hujusmodi motatus , nec non in combinatione humorum , quae inest tali parti. Et quia humorum combinatio diversia fit in diversis hominibus , ideo , licet omnes sint compositi ex simili materia & forma, sollicitantur tamen diversis impulsibus corporalibus, sicut iisdem diversia vitae men fura , Uni longiores, alteri breviores, etiam abstrahendo h causis e trinsecis contingit. Imo idem individuus homo aetatis mutatione eveniente experitur eam diversitatem , ob immutatam nempe tam peramenti constitutionem. CompleXum, ut dicit humorum & spiritu utria combinationem , existens veI in una , Vel pluribus corporis humani partibus informatis anima sensiitiva, exprimi solet variis vocibus. Quoties Onim audimus similes locutiones r homo superior, homo inferior ; homo noVus, homo Vetus ; homo animalis, homo rationalis, quibus libri ascetici sunt referti Z ista non sint larvae, ideae, moralitates, & Voces sine re ; sed omnia, quae similibus nominibus includuntur , distinguuntur inter se vere realiter, saltem distinctione in- adaequata. Quid enim censes intelligi per partem superiorem 2 cave ne aliquid aliud tibi fingas, quam animam rationalem, quam melius recentioris philosophiae patroni cum siuis potentiis identificatam ponunt. Partem autem inferiorem si audire contingat, ob oculos me tis
40쪽
De seri , in qua passiones recipiuntur. 2 s
tis tibi propone collectionem ex humoribus . cum parte corporis, in qua resident , & anima illam informante. Ubi vides , animam in adsequati ab eo complexo distingui , & sie a puncto veritatis non
aberrabis. In unaquaque ex hiS duabus partibus hominis, nempe superiore & inseriore iterum aliae duae fiunt partitienes. Una appellatur pars concupiscibilis , qua facultas eXpedita redditur ad facili appetendum , vel saltem ad aliquid approbandum , sive id accidat actu voluntatis, sive actione CorporiS. Altera sortitur nomen irascibilis quae nempe celerius fluit ad repellendum aliquid alterutro ex illis duobus actibus, ad quam allusisse Videtur regius psaltes, quando psial-mo 4. dixit: Irascimini, se nolite peccarer Interdum etiam contingit, ut eandem operationem sibi Vindicet tam Virtus concupiscibilis, quam irascibilis : vel quia operatio per propriam suam arduitatem invitat ut constat in generosis animis , qui ad facilia languescunt, ad ardua verbmoventur , & excitantur: vel quia ipsium objectum ita Vchementer desideratUr, ut appetitus proterat omnes obices contra illud instirgentes, prout facit actus sipei, per quem anima ita Deum ut ultimum finem appetit, ut insiurgat contra omnes dissicultates ad possessionem Dei impediendam emergentes. Usus tamen communis Obtinuit, ut in nomine imponendo toti complexui communiter homines subscribant sacris coclucibus , ubi legimus Genesis . Subtus te erit Vpetitus tuus, , tu δε- minaleris istius & ideo hac loquendi methodo utuntur, dicuntque communiter, passiones sitas esse in appetitu sensitivo.
Ubi resideat appetitus sensiumus p
JAm Vero cum appetitus statuatur sedes, in qua passiones sustentantur;
hic autem praeter ipsiam animam imbibat etiam tanquam partem Organum aliquod eorporeum: ideo ulterius animosa contentione inquiritur, qua nam humani corporis pars prae altera sit in thronum eligenda. Et primo quidem Platonis Dogma hoc fuit: tres dari animas: rationalem, mentis Optimam partem; es hanc capitis arcem tenere ς irascentem procul a ratione ad domicilium cordis deductam esse, illique obsequi, &resipondere loco sapientiae ; cupidinem infernas abdominis sedes tenere, ut popinas quasdam & latrinarum latebras, ac diversoro nequitiae; legatam Vero idcirco longius , sapientia hanc partem videri, ne im- P portu-