장음표시 사용
92쪽
ARCA nomen huius urbis eiusque inuestigandam Originem,mirum est quatopere in. iter se dissentiant scriptores. Ranganus corrupte Budam Vocari putat, quum Bledadi. cenda sit,a Bleda Attilae fratre. Et hoc quidem nomine Atti lce fratrem fini si Bonfinius E quoque putat idem tamen paullo post in eodem libro, quasi sui oblitus, Attilam m ub tis vastatis gentibus domum reuersam,sua manu fratrem Obtruncasse sic ibit, quod Si. ΦCambriae,quam muro cinxerat, non Attilae,sed Budae nomen indidiiset In quo etiam Nicolaus Olatius in suoAttila ei astipulatur qui addi interfecto fratre, iussisseAttilam, Ut Budar memoria abolita, Attilae nomine deinceps appellaretur:id tamen ut plerum. A que iustis obnituntur humana ingenia a pauciS mime obseruatum; Hungaros quidem eam arcem & Vrbem etiamnum Badam;Germanos vero nunc Egeunburg, quasi dicas Attilae castrum) nunc ifurnis,quibus calx ibi olim coquebatur D*n,id est,fornacem Vocare Alij Budam dictam volunt a Budinis, ve. tum itimo Scytharum populo & in hanc sententiam idem Bonfinius magiS inclinare videtur qui cum Attili Hunnoram rege in Pannonias descenderint. Quidquid sit,plerique duplicem Budam, Veterem &nouam se. ciunt. Illam Sicambriam prius nominatam Volunt;quod Romanorum legio e Sicambris conscripta, ibi loco. rum prauidia agitarit,atque urbem construxerit Lapidem certe in Buda Veteri,Matthia regnante, dum funda. menta aedium Beatricis Reginae iacerentur, effossum scribit Bonfinius,cum tali inscriptione Z LEGIO SI
C AMBRORUM HIC PRAESIDIO COLLOCATA CIVITATEM AEDIFICARUNT QVAM EX SUO NOMIΝE SIC AMBRI ΛΜ VOCAV ERUNT. Quaesivera est quamuis eru
ditiori alicui fortasse antiquitatem parum sapere Videri possit Omnis dubitandi ratio sublata est. Aliorum omitto ineptias,quia nescio quo Bada,inter Indiae GymnosophistaS seu Brachmanas doctrinae principe dictam nugantur;quasi tam nobili ac praeclarae Urbi ex India Vsque auctor quaerendus sit. An Vero Curta Ptolemaei vel Aquin cum si alijs discutiendum relinquo. Sed ut ad nostrum praecipue institutum veniamus,BUDA haud dubie vetus est urbs,ad Danubiae ripam, du. obus & triginta milliaribus infra Viennam Austriae,edito in colle sita,& quidem tam decliui alibi,ut ad facilio. rem ascensum ac descensium olim Regum magnificentia lapidei positi fuerint gradus. Ad ipsius loci genium
quod attinet, vix ulla non in Hungaria modo,sed & tota fere Europa ciuitas olim fuit, quae cum hac vel amocinitate situs, vel soli Decunditate,vel opportunitate fluminis,Vel publicorum ac priuatorum aedificiorum nito. re,vel omnium rerum tam ad neceissitatem quani luxum ac Voluptatem Vitae pertinentium Vbertate potuerit comparari. Arcis quidem,& natura de operibus permunita ea fuit magnificentia, Vt intus ac foris auro radiare omnia viderentur Quid de splendore Basilicae dicam,quam Geys a & Ladissaus reges fratres in honorem Dei. parae Virginis exstruxerunt,& Paestanis Vectigalibus,tribusque in Simigiensi agro vicis niuitisque villis & atareis atque argenteis Ornamentis dotarunt Ex aduerso arcis mons aliquanto editior assii it ubi Turcae hodie propugnaculum ac validum tenent praesidium olim a B.Gerardo,a templo sub eius nomine diuini pietati di. cato,appellatus:cuius interceisionem peste correptis Dei misericordiam rite inuocantibus salutarem esse, pl. ctae imagines dc appensa persolutis votis donaria testantur.Sed haec faerunt. Nunc en1m Omnia Christianae o. lim pietatis dc instrumenta dc ornamenta ineptis di foedis Mahumetanorum superstitionibus vel cedere vel inseruire coacta 1 in
In aduersa Danubi j ripa Paestum,Buda aliquanto minus,sed & ipsum inprimis elegans ac locuples oppidum
in planitie positum, multis itidem dotibus commendatur. Et Vt ager circa Budam totus in colles partim vineis, partim amoenis nemor1bus consitos assurgit;sic Paestano oppido subiecti campi mira hortorum iucunditate& pasicia oram Vbertate luxuriant ut totius regni metropolis merito hoc loco collocari debuisse videatur. Restat ut quomodo in Turcarum Venerit potestatem,paucis edisseramus. Ludovico rege in clade Mogacensi interempto,quam inter Ferdinandam Regem,i Ioannem Sceputium Transylvaniae Valuodam de regno lis esset orta,& Vterque sinae factionis opera in regem electus ac coronatus Ioannes Ferdinandi viribus impar, in Poloniam primum,inde ad Solymanum Turcarum Imperatorem confugit. Cui nulla Vnquam gratior res ac. cidit statimque ad Ioannem in regnum reducendum,cum trecentiS hominum millibus in Hungariam venit. Eius aduentu cognito,qui Budae in praesidio erant,partim Strigonium profugerunt,partim in arcem se incloeserunt,annitente maxime Thoma Nadasto,qui omnibus modiS retinere eos laborabat. Quum vero hostem magnis viribus ad obsidionem properare accepissen metu hostis perculsi,arcis hostibus statim dedendae con silium capiunt,eique reclamantem Praefectum in vincula conjiciunt. Pacti Vt cum impedimentis incolumes dimitterentur mox egressi,a barbaris hanc eorum perfidiam &ignauiam detestantibus circumuenti, spoliati ac caesi sunt Praefectum vero Solymanus,collaudata eius virtuteaiberam dimisit.Idem publico edicto promulgari iussit,quicumque Ioanni Scepusio,cuius in regnum reponendi gratia se venisse praedicabat, se no dederet, dictoque esset audiens,in eum se ferro flammaque vindicaturum;qui vero eidem tamquam regi parere in animum inducerent, ijs libertatem,pristina iura ac priuilegia conseruaturum. Hinc ad Viennae Obsidionem pro fectus,Ioannem quidem in speciem pro Hungariae rege haberi voluit quum reuera regnum in ipsius esset m, . Paulo post, nempe Anno M.D.XXXVIII mortuo loanne,unico relicto Elisabetha Poloniae Regis filia,
Paullo ante morte nato filio,quum Ferdinandus viduam ac tutores, Ut pacti S cum Ioanne Initis starent, admonuisset.uaibas,secreto tamen, ne Solymanus offenderetur,cautum Crat,vi Ioanne defuncto, mS omne regni titulus Qui Vtrique communis erat,ad Ferdinandum rediret. tutores infantas, & quὶ IoannaS steterant parti
94쪽
hus proceres Turcicum implorant auxilium.Iam FerdinanduS Vice ado, Alba regali & Paesto occupatis, Budam magnis viribus oppugnaba ductu Romendulpiti cuiusdam. sed Turcicis superuenietibus auxilijs ingenti acceptaciade, Paesto etiam per Iummam ignaciam amisso,ab obsidione discessum fuit Paulo post ipse quoque SolvmanuS cum reliquo exercitu ad Budam castra ponit,& munera mittit infanti Stephano, Vestes auro textas.& equoS valde speciosos; matri vero nunciari iubet,c ere se puerum Vidererpetit Vt in Ca stra eu ni mir-rat. Mul Ier Vehementer anxia,quam aliter facere non possier, hortatu proceriam Puexum mittit, Una cum nutrice, comitatum turba nobilium,& in his Georgio Franciscano monacho, Vara di nensi Episico ,qui una cum Petrouitio infanti a patre tutor datus erat Solvianus perhumaniter tam neS CXcepit,&legari S splendidum c uiuium apparari iubet mox per suos ostendit velle sibi Budam tradi neque enim Ipsis CaS ine Vires, quibus Vrbem contra hostem pomini defendere;&sibi subinde eo redeundum fore cum exercitu quod Valde futurum sit & molestum Sc siumptuosium Hi suo periculo anxij dum mussant;e Vestigio Praetorianorum Praesecto orbis Uccuparidae datur negocium: neque prius ad matrem remissus est filius quam re perfecta. Quum iam Vrbem
Tarce tenerent cciueS Omnes exarmassent arcem quoque tradi sibi postulant, in qua regina rUnc Crat . eam
interim Solymanus per internuncios animo iubet est 34senti dc Transylvaniam ei atque filiolo possidendam Concedit.Hoc modo regina, nC Vultu quidem testari dolorem ausi tyranno quod ante Christianis regibus, ut gratificaretur induci non poterat,in gratiis reliquit &omni convasata supellectile,tumultuarie in Trans ylu niam abijt,a barbaro milite deducta. Solymanus vero postridie Calendas Septembris Anno M. D XL. Budam cum duobus filijs ingressus,&templis more gentis nefarie profanatis,in castra reuersus est ; relIctisque tam Binde quam Pesti Validis prςsiidijs,reliquum exercitum domum reduxit. Et hoc quidem initium fuit non regist
tum huic urbi ac regno Hungaris,sed etiam toti Christiane Reipublice a squissimis tyrannis inflictarum miseriarum,ac deplorandε seruitutis.In illam elegans est Iulij Cesaris Scaligeri Epigramma: Threicise iaculissu que obteor armis.
Virtutis Scythicae lima vetusafuit. Nimc sera omisere extremis exterrita tis,
Olim abse victi ordidapraeda iacet. Discite quid faciant discordia pectora,Regra. Sempersic oses doctia regna risum.
95쪽
MPL A haec est in primis&munita Hungariae ciuitas , non procul a Transylvaniae finibus,ad Heuatum fluuium sita,& ad regni ab illis partibus defensionem,& ad commercia peropportuna. Est enim hoc v-num ex praecipuis Hungariae propugnaculiS, ad hostem quemvis non validissimum sistendum sufficiens muro duplici magna ex parte, spisso aggere & profunda fossa cinctum. Et in fide quidem Serenissimae ac Caesareae Domus Austriacae constanter permansit Vsque ad ea tempora,quibus Boiscatus Trans vanior, & nonnullarum partium in Hunis garia imperium inuasit Casibulae tum atque etiam Transylvaniae, qua nuper Sigismundus Bator cesserax Caesaris nomine praeerat Georgius Basta, vir militari laude clarus e cuius tamquam peregrini imperium pertaesi Haiducci sic Hungarici pedites appellantur ductore praedicto Bois io res nouas moliri coeperunt Basta in Caesariana castra ad StrigOnium Anno MDCIV.proficiscens tam Cassoviae quam inferioris Hungariae Praefecturam Belgios se Comiti demandauit eaque re Hungarorum animi magis irritati sunt. Belgiosia enim cum selectis equitum peditumque copijs Boisicaij arcem San Iobum nomine repente ado tus expugnauit, eam q; ut & totam illam Boiscaij ditionem diripuit.Is Prage tum erat,Ordinum
quorumdam inferioris Hungariae & Transylvaniae nomine exulceratis rebus remedia poscens. Accepta huiuS inuasionis fama,quamprimam in Transylvaniam contendit: magnoque Vulgi applausu exceptu S,Princeps salutatur Mox ingenS fit ad Bot1catum Haiduccorum concursus itinera Omnia Obsidentur De quo certior factus Belgrosa, Ollectis quantas potuit copijs, hosti se Obijcere decreuit. sed pugna infeliciter conserta,quum Cassoviam regredi vellet , a Senatu ac ciuibus partim priores iniuriaS,&Atrociorum minas,partim annonae defectam, partim etiam Haiduccorum metum caussantibus,exclusus est Erat tum in Urbe Ericus Lassatus, summuSrecensendo militi Prauectus qui licet summa fide omnia fecerit Ut ciuitatem in Caesaris obsequio retinere cauere tamen non potuit,quominus primum Boiscaij Legatus Lippatus Baloscius; deinde ipse quoque Boisicatus fuerit intromissus.His ita gestis, Basta mense Decembri eiusdem
anni,exercitum Cassoviae admouit,millisque legatis,ciues Vt ad obedientiam redirent cohort tus est Sed Haiducci tanta vi ex urbe in castra detonuerunt,ut Basta re infecta discedere coactus fuerit. Dici non potes quam multa inde utrimq; crudeliter patrata sint;Vt nisi pax labantes revsumaminasset,Omnia iam iam in certum exitium ruitura viderentur. Iam enim Turcae Strigonium nostrorum militum magis perfidia,quam sua virtute receperant & Bois ius,tota ferci
Trans ylvania potituS,& Turcarum adiutus auxilijs, arma per Fiungariam ad ipsam usque Amstriam circumferebat, Cassoviae belli coris 1 tata sede Praetextus,Vti plerisque alijs, Religio & LibertaSQuum ergo pars utraque summis difficultatibus conflictaretur,tandem Anno MDCXLmense Quintili, iscato ingratiam recepto , pax facta est cuius tamen commodis ille diu frui non potuit,Veneno a domesticis propinato,XXH.Decembris Cassoviae extinctus quum imterea pax quoque inter Christianos & Turcas coi jsset Post eiuS mortem,Vti conuenerat, non Cassovia modo,Verum etiam quidquid Boiscatus sub imperio habui in Caesaris potestatem rursus concessit; ac paullatim e si mismiserijs eluctari ac pristinum nitorem ro
98쪽
GRI AM,superioris Hungariae nobile oppidum & Episcopalem sedem,ab Agrianis, Illurici populis,qui a Triballorum tergo habitabant ed traiecto Danubio, in Partii g rum agro,haud procul a Tibisco amne consedere, BonfiniuS & conditam & denomin tam putat Sunt qui antiquorum Vinundriam esse putant,cuiuS Ptolemaeus insuperio- ris Pannoniae tabula meminit,eique trigesimum Octauiam Cum dimidio gradum Ioi 3 gitudinis assignat. Sed Lazius Vinundriam superiori S Pannoniae oppidum id eme demonstra quod hodieque nidifcb Sras appellatur.Et simpliciuS 1lli,meo iudicio, & re chius, oui ab Agria riuo Oppidum alluente nominiS Originem derivandi nepte Vero,qui Agrestibus incolarum moribus etymon adsicribunt. Quasi inter barbaras illas Zc agre stes gentes Latinae linguae usus tam communiis fuerit, Vt etiam oppidis Latina indiderint nomina. Quantum e Bonfitiij colligi potest historia,Olim sane nec celebre admodum, nec Valde munitum fuit Oppidum: ut quod rixasimus Teus ius,Ferdinando regnante,primum operibuS ac propugnaculis firmare coeperit: que paullatim eo roboris evecta sunt,ut non modo variae Turcarum excursiones inde repressae , verum etiam ingens hostium. multitudo, magno cum damno & dedecore ab Obsidione depulsa sit. Eius situm Sambucus in Appedice ad Bonfinij Decades sic describit Mons quidam est,in cuius latere a Clivi, sed eo suspecto dc in11dioi,inque profundam
Occasium versus spectat. Ad meridiem amoenissimus campus Visitur. Ab eadem plaga Oppidum in valle constititutum,praeseptum illud quidem ac munitam tectorio ex argilla facto:Vbi fluuiolus Agria haud lento cursis per medium fertur. Templum vero,primatu EpiscopatuS nobile,occasum spectat. Caeterlim arx ipsa, quum alias semper,tum vero reiecta fortiter obsidione, magis innotuit,atque a paucis anniS munitiones atque Ornamenta insignia recepit Etenim a meridie ingens propugnaculam,ViCinaque illi Thomae Varco: porta se ostentat: assi eoque infestiorem hostibus,propinqua sibi Occidentem Versus turri,comminatur.Nec parum praesidi j obsessis inpropugnaculo,quod ibidem Dobpexaedificarat,constitutum fuisse Videtur. intra hoc opera craticea ad usque insignem dictam iam molem perducta. Interiecta his fossa humilis,atque etiam prope septa portae congestust mulus, irruptioni hostium oppositus in cuius vertice crateS terra cornplet ac tormenta ad disturbandum hostem quoquo Versius disposita apparent. Post haec alius quidam agger olim excitatus , inter Septemtriones αMeridiem prominet. Videas etiam gerras in tectis ac pluteOS ipsius arcis,eiusque angulo erectos, haecque sepibus artificiose obducta.Haud procul ab his,paulo tarhen interius ad angulum de silice praemunitio constructa; quae in Septentrionem porrigitur ubi carcer est statim magnifica quaedam aedificia Austrum intuentia sele Offerunt: sub quibus remotior ille murus, qui proxime sepibus magnis excipitur. Item alius in exitu palariorum subest, qui Alexandri propugnaculo terminatur.Porro autem recenS memoria tenet, Petrum Peremj hanc arcem in duas diuisisse partes,interiorem & exter1orem. In illa coenobium inClusisse , atque custodiam captiuorum in propugnacul j formam redegisse;ab exteriori arce ad dictum modo locum aggeres iecisse, in quibus tormenta disposita,&in tres plagas directa, plurimum ad arcendum hostem profuere In sanctaario ibide stativa multora
erant siquidem aliquot tabalatorum turres constructae superiuS,ac terra completae,Con pi Ie' intur. Insuper Vt omni incursu irruentes prohiberentur gerrae ac viminea dolia,tormenti S iuxta collocat1s, exstabant. A diacet hiS pendula porta, quae in arcem exteriorem defert. Ab hac rectus muta, S, de quo paullo ante ad angulum usque pertinges, terra ingesta ad proiecturas plenus & coronas Vsque Ostenvitur. Ibidem tumulus murum exaequans adiectus,qui & ipse textis & corbibus munitus est cuius fastigium obseptum, ne ex mole in arcem de pectus daretur, multum depugnationem adiuuit. Deinde a mole Alexandrina adusque angulum, extra muroS, tosita est altissima,pari cum muro longitudine Isthinc rursum alius sine ambagibus intermissuS,ad magnam extenditur portaman cuius extrem o turricula Quaedam Velut latens conquiescit. Hic est situs arcis interioris Nunc alterius quoque formam paucis indicemus. Haec Alexandrinam molem adeoque murum interpolitum ab Austro aspia Cir.FOssa etiam quae communis intercedebat, exteriore ipsa arce concluditur : Vbi propugnaculum a Stephano Cyabij factum est, qui diuisionem arcis hanc a Perenio perfectam instituerat. Apud Cyaoianum,paullum ad O Casum, angulus alter procedit,qui palatio muri exterioris loco est. Ab eodem Cyabiano tenuis murus ad latus motis excurrit, in cuius angulo turris rotuda existit,inaedificata illa,& graui materie solida. Ceterum Emericus Bebek ad alterum murum Peculiare propugnaculum fieri curauerat,quod ipsum etiam nomen ab auctore S psit. Atque ita in prominentes duos angulos huius arcis finis desij t. Mox refer pedem a Beoekiano ad Ingentem. Vereri S portae molem,Vbi inualidaS cernitur murus, supra quem lapidea turris locata, sub qua olim ianiculum fuit, hodie quoque foeno & similibus rebus importandis commodum. Paulo inferius peneS angulum, alius rutinosus murus in meridiem tendit qui Vbi ad interiorem secessit arcem,so Tam impedit, quod tenuis murus secretae arcis habet fomam perangustam, intus a Cyabiano ad praefatum angulam usque productam.H C duplicato vimine lepes sunt iunctae,quibus terra solidissime compacta impletis,minutas turres,ad arcendos hostiam glo- hos sit praeeminens murus deturbatuS faisset,adiecere.Eadem ratio munition1S in propugnaculo portae Obserua ta fio uidem inter murum ac sepeS fossa currit ampli Tima,eaque crebro intercepta,ac turriculis ad tormentora
usum exstructis firmata. Ad siummam,nihiI defati ad Optimam loci munitionem spibus perdensis,& varie de cust timoue dispositis ubique praetentiS.Et haec quidem Sambucus de Agriensa S arca S atque Oppidi situ ac tacie, quam tum habebat, quum Anno M. D.LII.a Turcis ObiCffa,ac Vehementer oppugnata iam non minus stre.
99쪽
100쪽
anista virtute defensa fuit,hoste magna cum clade & ignominia reiecto & obsidionem soluere coacto : quam victoriam supradicto libro Sambacus fuse describit. Illud aeterna memoria Agriensium factum dignum est,quod quum Aly Bassia ad deditionem eos hortaret , nullo dato responso,sandapilam atro panno tectamininis hastilibus praetentis,muro impositam e sublimi loco ostenderunt innuentes scilice nolle se vivos inde discedere,1ed oppidum potius pro sepulchro habituros, qua
hosti traditurOS. Postea vero Anno M.D. XCVJ Turcarum Imperator Mahumetes,Lippa & Petrinia infeliciter tentata accepta etiam ad Hatuanam non exigua cladecinopinato cum Valido exercitu progressus, Agriam obsedit Praesidia- xij oppido incenso Sc relicto,in arcem se receperant, eamque Contra primos aliquot hostium insultus strenue propugnarant. Quum Vero Turcat eandem interdiu noctuQue sine VIIa intermissione oppugnarent; frustra reclamantibus,& positis genibus ad constantiam exhortantibu s Praefectis,Terskio Niaro Pauli &Κinskio, deditionis consilia agitare coeperant quam duae inprimiS reS accelerarunt. Prima praesidiariorum quorundam peridia,qui ducenti di quinquaginta numero, ex arce sese proripientes,abiecta heu scelus 9 Christiana religione, mores Tarcarum sacra& legra profiteri,eorumque militiae nomina dare non dubitarunt. quae definctio non paruum commilitonum animiS metum incussit.Sedoc hostes,expleta fossa,propugnaculum eXteria quod Adici praetendebatur,secundam iam expugnarant,&ab ea parte obsessos vehementer urgebant. Apparuit sane tu, quantum detrimentum locis etiam munitissimis adferant propugnacula non necessaria,vel loco minUS idoneo
exstructa qui error Famagustam quoque nobiliss1mam Cypri urbem perdidit. Sed& Praefectorum, qui e morbis decumbebant,Turcarum conatus multum promouit Scriptis ergo deditionis legibus, ut scilicet Praefecti Vi-Di,commutandis caeptiuis,traderentur;praesidiarij cum impedimentis omnibus,gladiis tantum armati, discederent tertio die Octobris bis mille circiter numero Agriensi arce excesserunt, sed non longe progressi, in latjssibino quodam campo a Turcis & Tartaris circumfusi,&fidum in modum laniati sunt Quae tame perfidia multis inter Turcas displicuit;eoque nomine Ianiis arorum Aga apud Imperatorem delatus,& in ius VocatuS,quum obiectum crimen parum dilueret,eius iussu,toto inspectante exercitu,in frusta concisus est. Basia primariuS cum tribus alijs arcem ingressas,ante omnia ad Praefectorum Terskij dcΚinskii cubicula contendit , perque interpretem humaniter eos alloquutus,suadere coepit, Ut Mahumetanam teligionem,eiurata Christiana, amplect Tentur.Hanc orationem Vterque Vultu atque Verbis auersatus,nunquam Ullam rem tanti apud se fore, aperturesponderunt,Vt diuinum numen abnegarent,& religionem essent prodituri.Se inuitis arcem hosti traditam, nec in deditionem,si praesentibus interesse licuisset,unquam consen1uros fuisse. Hac tam cordata in extremo discrimine Praefectorum Oratione delectatus magis quam exacerbatus Bassa,bono eos animo esse iussit. Postea quum lytri incidisset mentio,Vterque mox omnem pecuniam, quam in numerato habebat, Bassae reprament, uit,arma & vestes inter caeteros distribuit,hac addita obtestatione, Ut vel in gratiam recepti humaniter tractarenturia si hoc denegaretur,sine longiori mora e medio tollerentur. Primis itaque diebus aliquot comiter habiti sed Bassa iam digre ,in vincula coniecti,&pane & aqua cibati, miseram Vitam egerunt. TerSkius imprimis, Qui carceris squalore ad morbum accedente,Vitam paucos post dies finijt.EiuS morte cognata, Bassa custodem,qui captiuos tam inhumaniter tractarat,in carcerem coniecit,similique affecit poena. Mnskium laxius haberi iussit funus vero Terskij ipse cum omni familiarium numero in quo etiam Kinskius fuit, utroque cru-xe aues gestan ScompedeS prosequutus ternae mandauit, apposito cum honorifica inscriptione cippo. Non multo post nostri obsessis,sed sero nimis,Opem laturi .non procul ab Agria castris positis,cruenta aliquot proelia cum Turcis miscuere: quum Vero recuperandae tum quidem arcis spes nulla esset,paullo
post in hyberna concesserunt.Ex eo die Agria quamuis ex oppido Vix quidquam praeter rudera supersit in Turcarum potestate