장음표시 사용
101쪽
Metaphorich Deus , sui e per translationem, dicitur Leo, astrum, pastor,custos,&c. Per relationem ad creata, creator, dominus, sanctificator,refugium, salus,&c. Ratione proprietatis, Deus dupliciter dicitur,uel ratione proprietatis personalis,uel alterius. Personalis proprietas, sanctissimam Trinitatem exprimit, in qua pater generans,filius nascens,&ipiritus sanctus procedens. Ratione alterius proprietatis, Deus dicitur Bonatas,fons bonorum, Sapientia, uita, deitas, essentia. aeternitas. per se exiliens,&c. Nomina Dei& Domini nostri Iesu Christi sunt, Christus, unctus, Messiali, Emanuel, uerbum Dei, unigenitus patris, primogenitus uirginis Mariae, α& ω, uia, ueritas, panis,uita, iustitia, semen iusiuui, filius hominis,uermis, dcc. Nomina Spiritus sancti, charismatu largitor, digitus Dei,
columba,ue tuus, occulte gratiam inspirans, ignis, mel, roS,OIeum animam impinguans animumque exhilarans, paraclerus , consolatoris
De Disin mone νeri Dei ab idolis, O unde
substantia. Malac. 2.c. l.Corint. I.Sapien. I 2. Deus Deorum dominus. Psal. y.In personarum trinitate, pater, filius,
Spiritus sanctus. Sunt& Dij dicti participatione homines alita quando,ut ob creationem, fili j excelsi omnes. Psalm. 8 i uel ob adoptionem,regenerati Christiani .Rom .s .& 8. Iolla. ca. I.uel participatione beati tudinis,& eius stultione,uel ob ministerium Dei exequutum, ut Moses constitutus a Deo, Deus Pharaonis, Exod. ca. 7. & angeli boni, di j. Iob. cap. t. Quodque iudices Dei iudicium exerceant, dij dicti. Exod. 22. Psalm. 6. Falsi dij, originem habuerunt ex Diaboli impietate, uel ex praesumptione& sui superbia, ex aliorum fictione,ex ina. ni ratiocinatione,ex admiratione uirtutis, ab elientibus, locis, regionibus,a metu & superstitione. Diaboli impietas uel suasio, potissima fuit idololatriae causa,& seminalium falsorum deorum. Voluit ipse enim, esse Deus, Se sinitiis fieri altissimo. Esai. ι . uolui id adorari ab ipso Deo domi no no sto Iesu Christo. Muli . sic dij gentiam, daemonia. Pst o. . . . F 2 eaque
102쪽
eaque persuasione primos parentes aggressus est. eritis seu tdij, Genes. 3. Praeiumptione autem propria deos se dici uo-Iuerunt & passi sunt, superbia uel rerum placido successu,plares. Vt rex Tyri, Ezechiel. 28. Herodes, Actuum, Ix. Alexander,& alij. Fecerunt aliqui tibi deos, ct unaqucque gens s bricata sibi est Deum situm, ε. Reg i 7. vi Sydoni j, 3 .RC. 12.
Ephesij, Actuum. ι9. adorauerunt S rectores orbis terrarum,
Sap. 3. Atque per adulationem Deum dixerunt Nabuchodonosor. Iudith .s .ut ob nimiam dilectionem , aliquando si iij
parentes, SI contra patres filios post mortem uenerati sunt, α dicarunt cultus diuini ergo , statuas. Sapient. t q. Sicut Scob virtutem insgnem & miracula uoluerum Dei honores deserre Apostolis, Actuum. 14 Prisci, rerum inuento res,vel qui earum usum docerent, pro diis honorarunt. Lactant lib.
I cap. et 8.eosque pii eis aliquo modo profuissent. Hi ne illa sarrago idololatriae Carreris, Bachi, Iovis, Herculis, & similium. Fuit& aliquando Dei delatus honor tyrannis, ad conciliandas sibi eorum mentes. Ex inani ratiocinatione pertinaces in suis axiomatibus philosophi, cum non possent adsit premum,primum & praecipuum gia dum conscendere principiorum, quae sibi persuadebant eise principia priora,constituerunt deos. Sic Alcmeon, deos dixit sydera: Alexander Milesius, astra. Anaximenes Milesius quoque, aerem Aristoteles, sed uarie, mundum & metem: Brachmanes, lumen rationis: Cleanthes A ssius Stoicus, aethera: Chrysippus, diuinam neces statem a Democritus scenam & beneficium: Empedocles quatuor elementorum naturas: Heraclitus Ephesius,deos ex igne: Parmenides & Melissus, coronam quadam fictitiam uniuersi: Prodicus Ceus, quatuor elementa, solem atque lunam: Pythagoras, Samius, αMar. Varro,animam per uniuersum mura dum meantem Straton & Lucretius naturam. Stoici mundum : Speusippus uim naturalem: Theophrastus, unum di uniuersum dc omiae: Zeno Citieus, diuinam legem & aethera. Ab admiratione uirtutis, uirtutes ipsas,& alia, pro numine habuerunt; ut pudicitiam, concordiam, spem, honorem, Hementiam,fidem. Sic de uitiis etiam aliquibus: Ab euentibus, fortunam, uictoriam, & smilia deas fecerunt. A locis, plures ethnicis, ut terrestres, coelestes, inferi,palustres, monrani, marini, sontanales, fiuviales, manes, lares, Scc. A re
103쪽
tionibus coeli & alios distinxeru nt, de quibus ad fastidium usque Cicero. Metus & superstitio, eiusdem farinae quoque
deos secit, serpen tes, dracones, pomonam , floro nam . F ciuna & Deum situm quidam uentrem, idest uoluptatem, ulla.COrin. m.6.ad Philip . 3.
De Theologia. Ca . IIII. OVia theologia nihil aliud est quam sermo de Deo , do
ea disputandi conueniens sequitur occasio: hoc tam era praeter morem in superioribus usurpatum , eo quod de rebus agatur, arduis probationes quasdam subnectemus dictis , nodum commentaria in has syntaxes expectantur, dubius remaneat & ab aut limitate diuinae paginae ieiunus & destitutus
Basis itaque & fundamentum Theologiet , Deus . At sermo de Deo, ueI theologia, doeet in summa, Deum cognostere , eius mandata & ecclesiae uniuei salis seruare, mysteria& sacramenta legis, 'licitatem beatorum, ' nas, desipplicia contumacium. Theologia,alia uera, alia fallai: uera rursum,trii lex, naystica ymbolica, simplex. Mystica theologia,est secretissima mentis cum Deo loquutio, diuinae caliginis intuitio, & ad Deum per secretiora & admirabiliora scaciso, qua per contemplationem, quis erigitur,usque ad ipsam Nnitatem, Deo magis appropinquando, relictis sensualibus& intellectualibus ipsis. Symbolica,est quae per figuras&inuolucrasti damalia, diuina significantia, ea quae Dei sun hexhibet. Quemadmodum , Pythagoras olim suis dogmata tradidit,& Dominus noster Iesus Christus parabolis,seu pr mijs usus:symbolicas& Prophetarum aliquas uisiones,& angelorum apparitione&. Symplex theologia, est quae ita simpliciter docet, ac tradit. . Falsa Theologia, est deorum falsiorum, fictaeq; religionis,& hqreticorum. Eusebius, aliter theologiam diuidit, in fabulosam, naturalem & ciuilem. Fabulosa, quam & historica di. curat, poetis maxime attributa. Naturalis & mystica,qua sapietes approbarunt.Ciuilis quae in singulis ciuitatibus, consuetudine& legibus desenditur. Theologia, continetur in lege antiqui testamenti,& noui, utraque, scripta& non scripta; uolumina rursam testamenti antiqui,diuidunt,in legem,Prophetas,& hagiographa
104쪽
Hebraei. Legem scriptam dicunt , naamul cuius.quinque libri, Genens, habens s o. capita: Exodus, habens cap. so. Namerorum, capita 36. DeuteIOnomium,capit. 3 q. Prophetas, in maiores uel primos,& minores diuidunt. Maiores illis, Iesaias, habens capita 66. Hieremias, habens capita s 3. ΕZechiel, habens cap. 48.Connumerant inter primos prophetas Thalmud illae libros Iudicum, Iosue, & Samuelis, id est, primum&secudum Regum,& Melachim, idest 3.&4.Regum, ut ait Galatinus lib. s. aduersus Iudaeos ca. i. Minores dicunt Prophetas, Oseam, Ioelem, Amos, Abdiam, Micheam, Na- cum, Abbacuch, & alios sequentes, inter sacra Biblia. Hagiographa, hae brati uocant L 2 na inter quae annumeramus libros Sapientiae, Ecclesiasten , Ecclesiasticum, Pal. mos, Proue ibia: Historiales, Iosue, Iudicum, Hester , Thobiam, Ruth,&c.
Notat Rabi Κim hi in directorio uiarum linguae sanctet , per versus apud Hebraeos sacra Biblia suisse scripta , atque in libris legis, esse versus s8 s . Prophetarum omnium qui in
Haebraico extarent sermone, 9 294. Hagiographorum. 8o s Quod non est referendum ad omnia uolumina, quae hodie extant Latine excussa, quς quamuis sint in canone ecclesiastico,& merito recepta, non tamen sunt in canone Haebreoru . Legem non scriptam Hebraeorum, Kabalam & traditione dixerunt antiqui: Et Rabini eorum nominat, ns, ποσὶ
id est, Iegem quq in ore,scilicet Moysis,data est iii monte Synai, quam ille tradidit Ie oscuς, Ieoscuas autem senioribus: Seniores prophetis,& prophetae uiris synagogae magnae, ut se tibitur in libro qui n)IN pnas, id est capitula patrum. Per hanc, intelligunt, mysticam & spiritualem legem, publicatam primum a May qui,ex Idumaeo necromatico, factus
Iu detorum proselytus,falso interpretatus est legem diuinam,& prophetas,& legena iIIam contexuit & confinxit quam dicunt, Misina, id est Iecundam legem,& multis uoluminibus illultrauit & pr scripsit Rabi Monoa,ut refert Iacob.de Ualentia in Psalaram 8 I. Noui testamenti lex etiam, & scripta & non scripta est . Scripta, habet Euagella 4. Sanctorum Matthaei,Marci, Lucae,a annis.Continet& hiiloriam Apostoloru. Epistolas eorunde,& prophetiam Apocalypseos. Non scripta continetur traditionibus Apostolicis & Ecclesasticis, uniuersalibusque synodis.
105쪽
nodis.Et in Cimma,in omnibus sacris uoluminibus 8c costinxtionibus,littera,gesta docet:quid credas, allegoria: moralis, quid agas:quo tendas,anagogia.
De epitomae totius Theologiae. cap. V. A Postoli Domini nostri Iesu Christi, paedagogi totius re
clesiasticae disciplinae pr stantissimi,omne fidei;&Theologiae rationem in capita duodecim,per com Pendium coniecerunt. Singulis quid de ea sentirent exprimentibus,unde epitome illa nobis sy mbolum dicitur Apostolicum.Hocq. christianis ubiq. per orbem uniuersum,pro t hestera est, qua se internoscant,& pro lapide Lydio, ad quem dictasactav de teripta nostra,relata & collata, num christiana sint, comprobentur.Oportet credere an te quam in telligamus. Esaiae c. 7.Qua-ombrem Omnia capita fidei,&stmboliaeostolici, per verba credo incipiuntia
SL Apostolorum uomena. Articusi.
a D.Petrus. Credo in Deum,patrem Omnipotentem, ere
1 D Andreas. Credo in Iesum Christum , filius eius unige
3 D. Ioan .Euang. Qui conceptus est de Spiritusancto: Na, tus ex Maria virgine. D. Iacobus Maior . Passus lub Pontio Pilato, erucifixus, mortuus,& sepultus.1 D. Thomas. Descendit ad inseros, tertia die reserrexit a
a D. Iacob. Minor. Ascendit ad coelos, sedet ad dextera Dei patris. et D. Philipp. Inde uenturus es udicare uiuos,&mCrtum. 8 D. Bartholomanis. Credo in Spiritum sanctum.
ia D.Matthias. Vitam aeternam.
106쪽
EX dilectione,pendent lex & Prophetae. Ea aute est Dei, g
proximi. Dilectio Dei,instituitur per tria priora prccepta primae partis tabularum mandatorum diuinorum,sicini reliqua Decalogi mandata, actus noctios ad proximi dilectione formant Sunt & alia extra Deca Iogam, quae dc eodem referri par est. Decalogi praecepta decem sunt.
iniungitur diuinus. Dilectio Dei, est cordis,in fideipe, de charitate. Fidei diuinae aduersantur,uel repugnant,omisso bonorum operum infidelitas,dubitatio fidei, nimia scrutatio euisedem, haeresis,fidei abrenuntiatio, iragia, incantatio, obserua tio sortium,dierum,& temporum,& somniorum uana,irreuerentia in Deum& eius sanctos,superstitio, idololatria. i.deferre cultum qui sol i Deo debetur, creaturis. Spei bonae aduersatur excessus, nimia sui confidentia, nimia securitas,uel nimia praesumptio suorum meritorum:aduersatur& defectus,desperatio misericordiae Dei. Repugnat charitati dilectionis Dei, seruili timore & poenae formidine, Deum colere,uel ob retri butiones solas,& res temporales,cum q. odio proximi: ite anteponere diuinae uoluntati hominum iussa. a Non adiimes nomen Dei tui in uanum .Exo. zo Quo praecepto,dilectio Dei in uerbo,mandatur. Cui repugnat,perlurium,blasphemia, hypocrisis,uotum pro uanis& illicitis, uoti culposa dilatio,& infractio, iuramentum temerarium, cuiusimodi illud est, quod non fit cum iudicio,vel discretione rerucum ueritate,necessitate cogente,pro iustitia, & cum Dei re' uerentia. Assumit & nomen Dei in uanum, qui sacris mystcriis,sacramentis,& gratia diuina abutitur.3 Memento ut diem Sabbati sanctifices.Go. ro. Hoc iubet de re ipsa Deum diligere. Cui repugilant,exeessus & defectus. In excessit peccatur, fellis diebus opus facere seruile. Dare operam Iudis,theatris, negotiationibus,irreuerente uel superstiatiose sacros dies colere : desectu committitur in illud praeceptum,non omnino uel malc,uel pro parte colere, omittere,
quae diuini officij sunt,uel sacrarum ceremoniarum,non ieiunare,ieiunia temere peruertere. Hono
107쪽
a Honora patrem tuum, & matrem tuam, ut sis longarum super terram. Honor hic,consistit in ueneratione, obedietia, ope,& auxilio spirituali,& temporali. Pater proprie & mater, ratione generationis dicitur.Patris nomen tamen hie,referri potest ad Deum ratione creationis,& generationisAlignitatis curae & potesta tis. Et i t & pater ratione informati animi,& in. generatae doctrina ,discipulis praecepton patrinus, qui cathe chira ,& instruit baptietatos,praelatus, i gistratus, & ratione potestatis & solicitudinis paternae,princeps,tutor, adoptans,
ct ratione aetatis, senior. In honorantur isti omnes, ingrati tuis dine, inobedi sitia, irreuerentia, conleptu, irrisione,csi tumelia, detractione: si percutiantur, si non alantur, si non iuuentur. s Non occides.s neque te, neque alium, non ore, no corde, non opere .Corde,qui odit fratrem suum, homicida est. i. Io.3.ore, contumelia,detractione,& consilio necem quis inferre potest,saltem bonae famae interitu m,ut iudices,sententia Et innocenti possunt uitam impie adimere. Opere, quis potest, uel ansam exemplum q. dare perditionis, uel manu Iropria, duello,aliove modo occidere,vel auxiliari,uel occasione praebere,ut uenenum,uel poculum subi jcere. Licet tamen certis
de caulis interdum, non quidem propria, sed publica authoritate, mortem in serre. Sic licet animalia ad usum uitae concessa,sine iniuria tamen alterius, necare: licet poenas ultimi supplici j, lege iusta aliqua iubente, impijs irrogare:in bello indicto iusto, hostes interimere. Se autem occidere ulla ex cans non licet,uerum oblatam mortem, & illatam eligere potius, quam aliquid scelestum committamus, quo animo & alacriter, ob Dei fidem, salutemq. proximi, licet & decet.Sicuti iam
cti Dei martyres,post martyrum omnium caput, cerunt. 6 Prsceptum, Non moechaberis. Exo. 2 Mar. lo. Heb. t 3.
Hoc prccepto, sordes ueneris illicitet submouentur,& prohibεtur,ut mollicies, qua se quis uoluntarie polluit:Cor. 6. Genes. 38. infandum crimen Sodomiticum. Rom.i.Gen. I9. Leui. 2Ο. concubitus cum brutis, Leuit. ro. prohibetur,& cum mulieribus extra matrimonium: ideo damnata fornicatio dicta smplex. r.Corint. s. ad Ephes s. non erit scortum. De ut. 13. pro Iubetur adulterium, Leuit. capitu. 2o.Tob. q. item stupru, uel cum uirgine,uel uidua Incestus cum consanguineam et affinirsacrilega commixtio cum moniali, monacho, presbytero, diacono, subdiacono . Raptus, con Ira uoluntatem coni
108쪽
gum,uel parentum, uel ante nuptias coniunctio, abusus Gotis in combitu,& omnis illa turpissima sellatio,& irrumatio. et Non furtum facies. Exo. m. ad Ephe. . Mar. lo. Hoc prohibetur iniuria a bonis proximi, sicuti superiori prohibebatur
persona Furtum est, inuito domino,rem eius contrectare, illicite retinendo, substrahendo, latrocinando, praedando, per artes illicitas extorquendo,ut ludo, lenocinio,adulterio,usuris, rapere simoniace,adipisci beneficia: bona pauperum retinere, bonis a Deo concessis abuti: male bona alterius dispensare. 8 Non loqueris contra proximum tuum falsum. Exod. 2 o. Deut. s. Leuit. I s. hoc in iudiciis egemus, ne qiiis falso deferat,accuset,lestetur,iudicet;item in societate conseruanda hominum, ne falsum quis dictet, scribat,dicat,quod fama,amicitiam,veritatem,honorem alterius tollar,imminuatve:conubtiando calumniando, ne quis mentiatur.
Mendaciorum D. Aug. species constituit plures, libro proprio:capitale,ut in religione: alicui nocens,& nemine iuuans: aliquem laedens,& neminem iuuans:aliquem iuuans, ne miti elardens: in sola mentiendi fallendi q. libidine: placetidi cupiditate dictum .Quod nulli obest,& prodest alicui, obest tari εm en tienti, qui nunquam propriam animae salute debet postponere utilitati,uel bono alterius. 9 Non concupisces domum proximi tui,&c. Exo. 2o. i. COGIO. Rom. 7. 2. Pet.i. Hoc praecepto radix omnium delictorum .exscinditur nempe cupiditas. i.Tim. 6. O Eodem referri deber,ultimum praeceptum: Non desider bis uxorem proximi. Deus. n. maxime cor & uoluntatem scrutatur.i. R eg. i 6.Sap.i. quia ex corde exeunt delicta, & cogitationes prauae. Mat. is b.& concupiscentia cum conceperiti generat peccatum ex cuius consumatione mors. Iac. t.b.
Reliqua de praeceptis, quaedam
Axiomata re Deoin Theologia. CV. VII. VLtra decalogi praecepta, alia dicuntur moralia, alia eeremonialia, alia uidicialia. Moralia de moribus statuunt, quae no fuerunt in lege Euangelica sublata, utpote quit iurisna uralis,& Immutabilia sint. Ceremonialia, modu,& forma colendi Dei prascribunt. Iudicialia, ad commercia humanx, & politiam pertinent: quoru ceremo inaltu scilicet, & iudicialiuin
109쪽
lium species, lege noua partim sublatae, inquantum umbras suturorum referebant,partim retetae, & rursum institutae. omnia praecepta apud Hoebraeos,uel affirmativa numero 243. uel negatiua numero 36s .erant. Reducuntur & illa ad praecepta Decalogi,uel tanquam conclusiones ex illis elicitae, uel tanquam principia, uel ut saepes & propugnacula eorum, qualia potissimum caeremonialia.
Axio mota de Deo. 1 Nihil in Deo, quod non si Deus.1 Deus accidentia non recipit, quamuis enuntietur per ae- tributas alijs proprietates.
3 Deus substantia incomprehensibilis,sicut&eius opera. 4 Cogita de Deo,quicquid melius potes: de re quicquid de
s De Deo amplius credere debes, quam scire possis. 6 Religio nobis a natura indita, modus autem colledi Dea
I Scripturae sacrae authoritas suprema omnib. alijs est, quia a sancto Spiritu dictata, subiectumque habet nobilius Deum,& finem praestantiore, uitae aeternae beatitudine. 2 Thaeologiae studium bene ordinatum,incipit ab articulis fidei,ut aliae scientiae a naturaliter notis principi js.
De Sacramentis. Cap. VIII. E Legit Deus certam materiam, per quam addita sor
ex sanctorum uerborum conceptione,diuina gratia suo arbitrio distinctam, hominibus exhineret, non secus ac potestate sua, in creatione rerum, singulis uerbo suo conces.st, certas & efficaces naturas ex tota stubstantia pendentes. Sacramentum itaque,& sacrae rei inuisibilis , uis bile erit fgnuinquantum res uidetur, sed ratione gratiar oblata , erit ultras gnum, res ipsa significata, ut signu est esse anima in corpore hominis,si corpus fungatur hominis actionibus, Scramen ibi ultra signu animae, anima est ipse essica sed indivisibi Iis. Sacramenta,alia legis diuinae an liquar lia nouae. Antiqua: erant ceremoniae legales, potius tamen pura tigna tua uere saeramen ta,qnod tantum luturam gratiam indicareiar, non autem exhiberent. I.Corint. io .b ad Hebraeos 8.s. IO. D.Ambros in PsaL73. Erat&circumcisio suramentum Iegis antiqvae,
110쪽
quae, quae delebat originale peccatum praeputii minutione,in uirtute & fide tamen futuri, non praesentis Messiar. Novae legis, secundum catholicam ecesesiam sacramenta septem sunt, quibus Deus nos sibi conlecrat, sanctificat, nos
Primum Baptisimas Chi isti in remissionem peccatorii, de
quo Ioha. 3. ad Ephesios. s. l . Ioha .s . Actuum 2. Cyprian. li. LEpistola ia. alius a Beati Iohannis Baptismo,qui in poenitentiam erat institutus. Actuus. & in actis concilij Nicent. Hoci ianua aliorum sacramentorum .c.f. De cleri. non bapti .ministran. in uolumine Graegorij. Secundum, confirmatio,de qua Actuum is . in cone. Flor.
tra literas Petillia .cap .i q. Τertium,Eucla arist a, Ioh.ε. concit. Flor&c.uocat D. Dio. nysius Areopagita hoc sacramentum, consum matione alio- rum fac ramentorum, lib. de ecclesiast. hierarch. cap. q. Quartum, poenitentia: Actuum 8. Ioannis. r. cuius partes contritio, confessio,satisfactio. Quintum, extrema unctio, Iacob. s. D. Chri sto tracta. de Sacerdotio. Sextum, matrimonium. Ad Ephes. s. Matthaei. Ist.
Septimum sacer ordo & potestas, ad tractanda & exhibeda saerosancta fidei Mysteria. i. Timo. 3. Constituitur aute hic ordo, inter ecclesiasticas personas, quarum inferioris ostiarij
repti. I. parat. 9. I s.& 26 c. Ostiarius, 23 .dist. in decreto magno
Gratiani. Dei ne lectores, de quibus Actuum Is . Luc. q. Cypri. lib. 3. i. 23. & li. 2.Epi. .Tertio exorcistae,de quib.& ActuuI', Iosepti. li. 8.antiqui .c. 2. Quarto, Acolytae,de quib.Cypr.lua Epist. epist. 8. c. accolytis, 23 dist. c.cleros 2 I. dist. Quinto subdiaconi, c. subdiaconus, 23 dist. Sexto Diaconi, Actuum 6. dicto c. cleros. Septimo presbyter. 1.Tim. 3. . Considerantur in sacramentis, Deus, qui gratiam largitur, materia, cui uerba accedunt: rma in uerbis& alijsposita. Minister & dispensator mysterio ru, gratia ipsa concessa, sineres sacrametatis,& character, in his potissimum, qui characterem imprimunt indelebilem,ut Baptismus,c6firmatio,ordo. Consideratur & modus exhibendi sacramenta,in quo quςda praecedunt, & quaedam sequuntur obseruanda.