장음표시 사용
91쪽
, De medijs agendi, ct patiendi.
Actio agit,passove patitur, uel per mediu causae sormalis, uel per medium instrumenti naturalis coniuncti cum agente uel per medium instrumenti separati ab agente. Medium causae formalis habet , vel sormam permanentem, uel formam fluentem. Forma permanens est, quae agit per qualitatem sibi intri iiseram,& permanentem, ut ignis agit in aquam ver calorem sol per lucem, in haec inferiora. Forma fluens, illa quae agit per actionem, cuius principium ipse eadem qualitas, quae inest agenti. Per medium instrumenti naturalis, coniuncti agenti, actiones fiunt,ut per membra,& alia quae natura generat & nutrit, per quae suis sungitur actionibus .Per medium instrumenti separati ab agente,actio,vel passio fit, ut dum quis serra findit, secat securi,dolabra polit,eu se necat.
Axiomata actionis, ct passionis.
1 Relative sese ostendunt,actio,& passio,cum altera sola et se nequeat. x Agere & pati,contrarium implicant in eodem,secundum idem,& eodem tempore,propter trarias qualitates quas recipere possunt. λ Agere,& pati, magis,& minus recipiunt. 4 Omnis instrumentaria cania, perleipsam actionis est e pers,iaeque agit, nisi a superiore, uel diuiniore causa exci
3 Omne simul active,& passive movens,physice nobili exussit.
De ubi. cap. VI. V si, esse in aliquo loco ostendit: Aliud tamen, Iocus,
aliud ubi. Esse in loco, idem est quod replere locum illum. Estque relatio ubi,ad locum pertinens.Collocatio rei in loco, triplici modo est,uel circumscriptiue,uel definitive, uel contentive. Circunscriptiue,quando corpus in loco alio est circundatum:& eo modo, nulla substantia incorporea est in loco, neque illi eonuenit illud ubi,circumscriptiue, & ita circumscriptiue ubi facit praedicamentum. Definitive, uel cum determinatione in loco quid est, quando uirtus incorporei agentis,est finita,& applicatur uni loco , in quo opera viri
92쪽
tur; quo tempore, eum ineorporeum illud agens finitum sit, in alio loco non potest esse. Hoc modo angelus est in ubi, &in loco definitive, non autem priore modo,quonia caret qualitate loci repletiva.Contentiue siue repletiue, aliquid est in soco,quando uirtus agentis est infinita, & operatur,& influit omni loco,& hoc modo,solum Deus est in loco,extra praedi
. Locus multiplex,communis,pto prius,naturalis,uiolentus, superior,inferior, lateralis.Communis,est terminus qui plura ἱmmediate continet. Proprius, terminus corporis continetis, contento immediatus.Naturalis, in quo res naturales natura quiescunt; in eo autem res natura quiescunt, in quo conseruari possunt,natura ut terra, locus grauiorum;aer,leui m, &c. Violentius, in quo praeter naturam, res naturales quitacunt. fuderior,& inferior, stu distinguntur;lateratis,autem est, dexter, sinister,anterior,posterior. Loci dimensiones sunt, longitudo, latitudo, prosundum, uel altitudo. lxiomata de ubi .r Vbi,contrariumn qn habet secundum logieos. a Vbi, non siti scipit magis,uel n. inu S. 3 Peruvi, interrogamus locum in quo. 4 Per unde,locum a quo. 3 Omnia mutabilia, moueri necesse est, quia in loco sentu niuersa. is Corporum unumquodque suapte natura ut suram , aut deorsum tendit,aut ibi manes. et Quia loca finita sunt, & quae ibi continentur praedicametali ter,finita esse necesse est 2 Ex opportunitate loci & temporis,secundum Pythagoriacos,omnibus bonum adest. ν Pro Itico tum uarietate, variae fiunt qualitates rem intrinsecae,uel extrinsecae, uel ob naturam diuersam soli, uel ob mores & usum incolatum,& diuersas functiones.
Depositione, velsitu. cap. VII.
postquam fouimus locum in quo,quid st,impellitiar mea
ad quaestionem de situ, & postione,quia uerbi fit relatio, de ratio habetur totius locati & totius loci,cuni circuscriptio
93쪽
tris express Onerat, per positionem, exponitur situs parti u loca ti,in partibus loci, singulari & propria sedis nota, Verumtamen positio, tripliciter accipitur pro propositione,ordine,& pr dicamento. Pro propositione uel ri quando proponitur axioma sine medio: Pro ordine, quando partes suppo nuntur mutuo, uel dum habetur respectus ad totum, qua acceptione ad quantitatem reiicitur positio. Prout autem postio praedicamentum constituit, dicetur ordinatio, uel si tus, uel disposito partium aIicuius corporis positi in loco.
Omnis positio rerum, aut naturalis, aut uoluntaria, uel
casualis . Naturalis positio; quando ordo naturς seruatur, ut postio capitis in homine superior, pedum inferior, manuum in lateribus, elementorum in proprijs locis. Voluntaria positio, quando pro arbitrio ea fit, ut si caput de ij ciatur, pes eleuetur, si sedeamus, iaceamus,&c. huc pertinet ordinatio per artem, ut columnarum dispositio , ari orum in eertum ordinem plantatio,&c. Cassialis, quando fit casu uel fortuna:prqter naturam, ueluti si cotingat hominem capite prono, obuersove cadere, si Preter spem aliquid accidat, ut in taxillis iactus,&c. Positorum,alia immobilia alia mobilia; immobilia,ut te in & agri, & quae per se non mouentur. Mobilia,ut aer, ignis, aqua, animal & simi lia. Repetantur hic in summa, modi situs x positionis. sursum
deorsum, dextrorsum, si nistrorsum, an te, post, retro, stare, sedere, iacere. Frequensque notatio stus, apud mathematicos,astrologos, geometra, cosmographos, rusticos, nautas per Ortum. Occasum, meridiem, septemtriones. Estque Gilareano,positio recta uel obliqua.
r positioni, nihil est contrarium. et Positio, non recipit magis uel minus. 3 Proprietas positionis, quod substanti et proxime adhaeret, omnibus formis alijs praedicamentalibus,id est accidentalibus praesuppositis, quae praecedunt ipsam positionem. 4 Qui ignorat positionem partium corporis humani, facile ignorat earum usim & actionem s Qui propositioni seu thesi non eredit, reprobare debet:& qui reprobare non ualet, credere debet. Dτ
94쪽
rs SYNT A X. ART. MIR AB. De uuarido. cap. VIII
SV perioribus decursis, ad tempus conuertitur inquisitio,
circa rem eandem: subindicatqtie quaestionis quando solucio, rem esse in tempore, non autem naturam ipsus temporis , quae quidem quantitatis est, ideo non praesentis sed auterius categoriae uel praedicamenti. Constituunt periti, duplex quando, simplex inquam,& eo positum. Simplea, cum res se habet ad tempus ut ad indivisibiles.Tempus autem indivisibile & a susceptione mesurae semotum,est aeternitas,sempiternum, nictus oculi, monactum, atomus Compositum quado, dum se habet res temporalis ut ad diuisibile tempus, ut ad certum diem, annum, mensem &c. Divisibile enim est tempus, in partes successionis.
Tempus omne, ex motu uniuersi & numero constat. Ad tempora considerantur, uel ut naturalia , uel ut non naturalia. aturalia praeterita, pr sentia sutura,&ex illis nata antiqua recentia, Inflantia, & ea quae naturam temporis exhiben hyems, astas, uer, autumnus, & anni tempora, ut hora, dies, hebdomada, mense S,&c.
Non naturalia tempora, sacrificia, dies festi, nupti , ea si facta, eucia tus, consi lio, imprudentia, errore, metu facta, feriae repentinae, indictae, si atς. Est& tempotis, s muli porro simul, triplici modi .Primum de his quae sunt eiusdem temporis, ut simul nata, facta, creata, id est in eodem tempore. Secundo simul, ratione conuersionis, quae simul incedunt,uel se referunt,ut duplum & dimidi si pater & fi lius. Tertio simul, quae sunt species eiusdem generis, ut homo & hrutum, simul in genere animalis; Equus.ά- nus, leo, simul in bruto .
x Quando, nihil est contrarium. a Quando,non suscipit maius & minus. 3 Quando, habet proprium, esse in tempore, estq; respectus mensurae, inter tempus & rem temporalem. 4 Omnia tempus habent.1 Quae participant in tempore, & sunt in tempore,cum Ipso aetatem agunt & seipsis seniora & iuniora dicuntur 6 Distingue tempora,& multas consiliabis antinomiaS.
95쪽
77 LIBER I N T V S. De Habitu. cap. IX.
Cognita distinctione temporali externa, alia rei scientia
notior offertur ex habitu. Qui est mediu in quod da, in. ter corpora,& ea quae corporibus adiacent, secundum quod , haec scilicet quq adiacent, haberi, illa autem Dempe corpora, habere dicuntur. ita habitus,armatura, tunicatio.&c. Quamobrem & habitus ab habere differt, quod habere posscitione quandam referat. Habitus itaque, est adiacentia corporum , & eorum, quae circa corpus sunt: Q'ae in corpore humano, intelligunt esse in accidente mediante inter corpus hominis& vestimentum,ut non circundationem ipsam, non veste, nolepus ostendant, sed differat habitus,a quado,ab ubi,& a filii. Possumus tamen in hac arte, extra praedicamentorum naturam, hic sedem consti tuere rationum ductaru ab omni orianamento ab ornatu extrinseco adhaerente,uel attributo. Sic in siimma, habitus continebit propriὰ vestitum, deinc generaliter omnem ornatum posscssionis uel quasi, modum habendi, item domini j titulum, atque habitum siue dispositioianem rei, quae tamen est qualitas proprie.
Axiomata. Habitus. x Habitus, suscipit magis & minus.1 Habitus non suscipit contrarium. 3 Talis quisque esse praesumitur, quales sunt ij, quorum utitur habitu. uatio praesupponit habitum, in posscssione.
A Ccedit plus ad substantiam qualitas, quam caetera prae uri dicamenta,& idcirco, postremam ex Accidentibus constituimus, quo facilior esset transitus ad ea, quae substantia
Eli autem qualitas, forma accidentalis, incorpolatis,fecudum quam quodlibet dicitur esse tale. Qualitas in summa, alia intrinseca, alia extrinseca. In trintem rutim, vel habitus & dispolitio, uel naturalis potentia. Dispositio, est quςdam praeparatio, qua quid postea facilἡ
96쪽
facile fieri potest, Quamobrem ea dispositio,imperfectius habrius,& initium eiusllici potest: Disset utq; dispositio& habitus , quod dispositio ita se ad habitum habet, ut aetas puerilis ad virile Atque iterum dispositio, est assuefactio & prompti tudo actibus pluribus comparata;veruntamen infirma, hoc est, qualitas insensibilis ex multis actibus uel unico aequisita, sed non firmiter radices agens, & quae a subiecto facilE amoueri possit. Iterum habitus de dispositio, aut animae,aut corporis: Animae, cu subiectum,est in anima, aut in eius intellectu, uel in uoluntate. Ex habitu & dispositione intellectus, oriuntur, sapienti scientia, prudentia,ars, opinio .Ex uoluntate habitus& dispositiones morales sunt uirtutes, iustitia,fortitudo, tem perantia,item uitia. Corporis habitus & dispositiones, habent subiectum in corpore: atque in istis corporeis qualitatibus,
ultra ea, quae ars addit,aliquam membrorum exercitationem
exigimus,ueluti in habitu pila ludendi, scribendi , currendi,&similium . Naturalis qualitas intrinseca, est potentia uel infirmitas naturalis, qualitas congenerata,cum naturali complexione temperamenti alicui inclita, per quam aliquid naturaliter fit,potens vel impotens ad agendum, obsistendum, uel non agendum . Ad eum modum naturaliter, quidam sunt sani ex constitutione naturae;alij naturaliter aegri.alij molles, duri,ad pacem,ad arma sati. Huc pertinent omnes potentiae naturaleis tam anima quam corporis:animae,ut qualitas uoluntati S, in tella istiua, memoratiua, quae quidem indigent corporeo instrumento, sed immediate habent subiectum in anima. Naturales corporis potentiae & qualitates, sunt facultate uegetatiuς,ut attractrix, retentrix, qualitas&c. Item sensitiuae inteliores,& exteriores,& motiuae secundum locum.
Extrinseca Qualitas, aut passio, aut figura esse potest. Pansio, est passibilis qualitas: Attamen differunt, quod passio cito tran sit, nec fixa est, ut de dispositione dicimus ; Passibilis autem qualitas, diuturnior.Exempli causa, subito irasci, passio est: Radicata autem passio iracundiae, passibilis est quali-Ias . Atque comprehenduli tur omnia obiecta sensuum exteriorum,ut colores,lux, lumen, soni, voces, sapores, qualit
tes tangibiles, frigidum, humidum, calidum, siccum. Figura , est qualitas formae extrinsec , qualis figura anguli, qua Aranguli, & similes geometriae. Item figura, pulchritudo rei cui is
97쪽
cuiusque: item triste,benignum,t tum,& aliae sermae uultus.& reliquς notae, characteres, & superficiem in distinctiones, uel naturales,u et artificiales rei cuiusque, ut domus, uostis, &c. Caeterum sorma, tripliciter usurpatur.Primum, pro serma substantiat, qua compositum naturale consti tuitur & habet essentiam actu, ueluti per ani mam sermam dantem, homo dicitur, per animae & uitet alterius forma,leo,&c. Qui Arma non est in praedicamento qualitatis, quia est substantia. Secado, serma ponitur pro omni re , quae uere est accidens,& dat esse accidentaliter, postquam subiectum eonsti tu tum est, uel dum constituitur per sermam substantialem, in esse accidentali uae serma,inuenitur in nouem omnibus praedicamentis. Tertio, forma sumitur in specie, siue ut dicunt specifice, pro re accidentali, quae procedit ex determinatione uel ciunmscriptione quantitatis concluta lineis, aut aliqua superficie, pr out quibusque rerum conuenit naturis. aeromata squalitatis. I Qualitas aliquando suscipit contraria, ut uirtus, uitiumsalbum, nigrum : Interdum non suscipit, ut apparet in eo loribus mediis inter album & nigrum, nempe in rubIO,pal
a Figurae contrarium non admittunt.
3 Qualis aliqua,non tamen omnis,suscipit maius& minus. 'Magis & minus suscipiunt figurae impersectae, quales sunt
rectum, curuum,convexum,concauum,& simile, quia potest esse rectior, magis incurua uel conuoa,linea.
s Μagis de minus, non suscipiunt perfectae figurae, quia illis nihil addi uel detrahi potest,fine mutatione speciei.Talis
figura est spherica,cubic pyramidatis,triangularis,quadram gularis,&c.
98쪽
Vbi agetur de prima cellula classis sub A amiarum, Nempe de Deo O Theologia.
De ratione metbori prssentis,ct de classe substantia in uniuersum. cap. I.
B luto turse, per accidentia instituto,ex quo rudior quaedam nobis erit comparata cognitio ad substantias regnum conuolandum o dine ell, & a singulas eruenda, & aduocanda auxilia,cognitio propria & singularis, rones, probationes, & distinctiones. Hicque incipimus uella, in altissimo profundoq; pelago, nauigationi dare, & a praeludijs ad rem ipsam deuenimus. Quamobrem qui hane classem probe eognouerit, nihil fere habebit eorum quae sciri possunt, incognitum . In primis etenim rerum mnium, ex admirabili istius classis graduum ordinatione, apparet perfectionis distinctio, mutuaque connexio: Deinde ex cuiusque gradus sum maria anacephaleosi, natura praestantiora traduntur. Proinde annota, in supremo gradu Deum esse, & postea alios, eo minus praestantes, quo magis recedunt ab eo, ut quanto magis ei uicin i sunt, tanto sint inferioribus meliores : semper enim, descendendo , aliquid amittunt perfectionis maioris ,& contra ascendendo perfectionis
99쪽
sectionis ad ij ciunt. Hinc & licet colligere, nihil uerἡ pers ctum infra Deum, nec quicquam Deo esse perfectius, quia
ulterius gradus alius no inuenitur eo superior: scut inferior, elementorum sniplicium est,ubi consideratio rerum simplicium, ex quibus artificis summi prudentia,ascendentium graduum replentur distinctiones, per colligationes, & concate nationes implexas, Quas ut facile concipias,conititue duplicem ordinem in hoc schemate rerum , unum quo fit descensus,elongatio vel dimi mitio perfectionis : alium, quo fiat ascensus a minus persectis ad magis perfecta,&a simplicibus ad composita. Deinceps,ut perfectiora intelligas,a simplicioribus incipe. Primus itaque nainret gradus & minor, in simplicibus elementis rerum, scilicet ex principijs incompositis
constituitur. Ex horum mixtione & compositione prima,nascitur secundus gradus, qui res tantum compositas , & maioIum rerum rudem materiam contineat: & ideo quia simplex est elementorum ibi compositio, inde generata, uel sacta, dicuntur elementata, & corpora silentia Hebraeis, sine vita. Ex hoc, tertius gradus alius accipit materiam,cui additur vitae animalis rudi metum, nempe vita vegetans, qualis inest plantis. Quarto, hic fit accessio sentiendi, & constituitur gradus alius vite sensualis, in quo sunt omnia genera de species brutorum animalium . Sexto Deus adhuc vivendi substantiam excellentiorem humano huic, admirabilique opificio adiunxit,quae non ex compositione elementali cor rea penderet,& effetvitae animali & uegetatiuae superior, anc animam diximus; Quae sine corpore esse potest,postquascilicet a corpore seiungitur morte. Et septimo, quia animas mul, &semel, ac peifecta sunt eius organa in corpore hominis, creatur,& corpori infunditur. sit alius gradus uitae hominis intellamialis, qui quidem habet omnes facultates vitae vegetatiuae & sensitivae, quae non ex ea animali uel plantae , inferiorive commixtione, sed ex animae pendeant & resantur vi, & potentia: haecque anima supra corpoream est
1ubstantiam sibi subiectam, si suum tueatur gradum. Nam si ei corpus Sc uita sensualis imperet, tunc ad gradu in seriore, ex proprio decidit. Et quia uicinitas illa graduu bruti & ronis in anima, rnouet pugnam in subiecto hominis, altior& pstantior erit in coelo gladias & in angelo : In coelo septimus habica rone corpolis, quod liberum est, omnesq; suas actio-
100쪽
mes secundum legem a Deo praescriptam, exerit line pugna, di impedimento aliquo: In angelo autem octauus gradus, eo quod,& ipse non patiatur pugnam corporis , & sine corpore est,& pr stantius anima nostra intelligit,essicacius operatur, gratia firmatur,ne labatur, proximius Deo accedit, unde omnia perficiuntur,ubi ultimus & summus gradus, peifectio ipse aliorum, fons rerum omnium.
Graduum perfectionis naturae Epitome.
Ordo, quo I Deus . a Dei perse- 2 Angeliis. Hione es de 3 Caelum.
Homo. 3 Anima rationalis. 6 Vita sensualis. et Vita vegetabilis. 8 Elementata, uel silentia.
De Dei nominibus. Cap. I I. DE Deo hic, non quidem de cognitione essentiae eius
persecta, quia incomprehensibilis est, sed quatenus c
Nomina quς Deum dicunt, uel significant uniuersaliter, uel per compositionem caballatii cam, uel per attributione . uel metaphoric uel per relatione ad creata,vel ratione pro Prietatis.Generaliter, ut plerumque, omnibusq; serE orbis populis,appei latio h aec numinis summi, est quadri litera. Apud Hebreos, aIN adonat, mri Iehoua, mΠN eheleh, qui est,&c. Assyriis, Adad: Persis, συρη . Aegypti jse Θ uel υθ Magis οροή: Arabibus, Graecis: Turcis αγδb: Ethruscis DLO: Latinis, Deus: populis notu orbis, Zimi. Per compositionem Caballisticam, ex sacris literis caballistae plura nobis tradunt nomina', de quibus si Deus uitam largiatur,& uelit, latius in iam praeparatis dicemus commentati is de Deo. Per attributionem, nomina sunt septuaginta fortitudinis,qualia benedictus,creator, magnus, &c .Et totidem amoris,ut uir, iustus,&c. quibus ab i isdem caballistis appellatur,quq in commentariis utroque Idiomate,& Haebreole Latino, exhibebo. Meta