장음표시 사용
71쪽
s Logica quς modum truiuit sciendi,nihil aliud, quam co
ceptus rationis moderari proponit.
ε Moderantur conceptus, si concipiendis rebus ab extra, conformes illis lia ruuntur. et Conformes fiunt conceptus, si eo pactorem cocipimus, quo res ipsa eli. '8 Est autem res quetque concipienda, per esse suς eaus .s Per essentis caust itaque conceptionem, rem ipsam codi, cipiamus oportet. io Quando per causam cognoscimus, demonstrationem appellamus.1 t Demonstratio, ex ignotioribus ad notiora perducit. 1 a Notiora sunt,uel naturς & nobis, uel naturet & non nobis, uel nobis & non natur .a3 Quod naturae notius est & no nobis, nullam demonstrationem statuit. I Quod nobis& naturς , demonstrationem facit, quae ta
men uera demonstratio non est .
Quod autem naturae & nobis, id iii duplicem considerationem ea sit: Nam,aut idem est notius nobis & naturae , non aut eode modo,quia non secundu habitudinem qua habet ad ignotius,aut sicut idem, sic & eodem modo. 16 Primum, demonstiationem dat propter quid; quia sciae rem per causam,hanc autem esse rei causam ignoro. 17 Secundum,demonstrationem simpliciter constituit. Raenim scio per causam, & quoniam est causa.
18 Simpliciter demon stratio ipsum quod simplieiter est scire nobis largitur,qua humani generis pnetio tota cosistit.
Conclusiones qus ρεrtinent ad modum ordinandi resolutiuὶ doctrinam quamlibet, oe ad cui uis dbri ossitique subicctum, discernendum.
Is I Humanum genus, persectionem exoptat. xo x Hac assequitur, du ea possidet qiua natura exoptinxi 3.Possidet naec,dum a suo principio,ea suscipit actu. αι suscipit, dum principio comungitur. a 3 s Comungitur, dum ei simile efficitur. 14 6 Simile essicitur, dum sciendi actum exercet.
72쪽
as et Eundem exercet actum,dum causam rerum intuetur. 26 8 Intuetur, dum eas quaesiverit. ατ s Quaerit, cum dubitat.13 io Dubitar, dum admiratur. 29 ti Admiratur,per animae fugam a repugnante.
3o I 2 Repugnat, quod animae perfectioni tam primet, qua
is obstat alii mae perfectioni,s quia ipsa una indivisibilis i inmobilisque existens,iritum indivisibile. 14 ae immobile petitὶ multitudo,magnitudo, motus. 33 is Ens,in se plura complectitur.3 16 Plura,ratio in simul quaerere nequit. 3 s i et Inquirit primum,quod se admirabile prius ossieri. 3 6 i 8 Se prius admirabile, magisq. repugnans offert, ens mobile. 3 et tu Mobile enRex pluribus quae ei insunt,eonsistit. 38 1o Secundum plura in simul, se nullum ens offert. 3ς xi Se offert primum, secundum id quod primu ei inest. o 12 Primum inest,quod prioris causae est opus. t 23 Prioris causae opus est, quod se latius communisve ese fundit. 1 14 Se latius dissundit,mobile simplicitetiquam mobile loco,& quae deinceps.
Conclusiones,quibis scientia de natura compositive,pro
grediendo a parte in partem, iuxta exec tionem naturae progredimur . Tertia classis. 3 et Mobile est,quod fit ex aliquo aliquid , non ex quolI-bet,sed ex apto nato. 4 2 Ex apto nato dumtaxaticum rem fieri contingatae nihilo fieri aliquid philosophantium renuit dogma. s 3 Quum enihilo res fieri nequeat, mobile ex tribus reipsa distincti s principiis,per se constare asserimus,priuatio
ne, materia, sorma. 6 4 Privatio, est non ens enti admixtum: Materia, est ad . mixtum non enti: forma est ens omitis priuationis expers. 7 s Formae ut bono, materia adharere exoptar. 4s 6 Hanc uero suam cupidinem materiae, cum totum iu
73쪽
fimul explere nequeat, motus necessario emergit. 49 7 Motus,est persectio entis in potentia, secundum huiusmodi. 16 8 Ens in potentia,mouetur ad actum, ab alio. i 9 In his quae mouend& quae mouentur, dandu est pri
s a Io Primum mouens, nec corpus, nec uirtus in corpore est,sed infinitum,uigore moueus,ut finis,efficiensque mobile primum.13 ii Mobile primum,est c lu,ex anima, idest Deo primo
mouen te sine commixtione coeli,& sui essiciente motum.14 11 Quod fertur in orbem, quatenus latione, nam q. uniforme existit,eatenus sublunarem hanc materiam , primae informiq. caducorum formae,adaptat.13 Prima sublunarium communis substantiali'. sermo
est natura corporea, quam coaeteruam materiae contendimuS
I Hac intercedentriper uaria eoeli organa, necnon ,&per corruptibilium corporum discrimina, quae corruptibilia inquam corpora non primarie, imo & minus quam instrumenta agere ut 1.de genera. Aristoteles posivi l ad distinctas numero specie& genere formas, eadem materia disponiturisset is Terminant uero eam formis distinctis quidem gen re,leges;prima, elementi:secunda, imperfecti mixti: tertia , mineralium:quarta,uegetalium:quinta animalium,quibus deest ratio: sexta, in quam totius naturae intentio uergit, Humana ratio. 38 i6 Hanc rationem sciliceti materialem,potentialemve asserimus.1s i 7 Hanc etsi potentialis suerit nee materiam tamC, nee materiae permixtam, sed Libstantiam abluacta,ostendimus. 6o 18 Quae quia abstracta,ideo&semper intelligens actu . si I' Et quamuis siuapte natura intelligat actu, humano tame corpori formam tribuens, luandoque intelligit,quan 'doque uero minime. 62 2o Intelligit,quando ei cogitativa phantasma porrex: rit:hoc cum non porrigat, nequaquam. I Alphantasma, cum lua natura intelligibile non sit, uirtus in nobis danda est agens,quae & potentia, actu in πι
74쪽
ligibile constri uat.s iii Intelligibilia actu cum fuerint, materialis facultas,adeptum intellectum parit. 6s Σ3 Adepto intellectu genito,abeoq. phantasmatum appendicib. deletis,i;obiscum,agens intellectus iungitur,quo& abstracta cuncta prospicimus,adbaesione q. altissimi Dei, assequimGr.
conclusiones, quibus Metaphssicam aphntiam diuinitiue, a toto scilicet in partcs incidendo si quimur. .
εκ i Dei alidae sonem assequimur,si ipsum nouerimus. εν 1 Nouimus si illinc entis attributorumve ambitu , passim dependere concipimus.c8 3 Dependere concipimus, si entis partes,attributaq. in
6s 4 Fiatis,quadrifaria partitio est: Aut. n. ortum habet in re,& in re issa constitit: Aut oritur ab intellectu, in eodeq. sistit: Aut a re ducit originem,ita intellectu tamen reponitur:aut oritur ab intellectu & sistit in re ipsa ab extra o s Quod oritur intus sistat I. ab extraiartificialium moralium l. cultor pertractat. et i 6 Quod ortum habet in re extra sistitq. intus,sunt intelligibilia,speciesve, quae actu reflexo,per adeptum In teli. in
1 et Quod origine ducit intus, Sciη tus reponitur, est ensrationis,quod logicus conli derat. 73 8 Quod uero an re extra di oritur&consistit, ali j scientiarum Opifices,ut tale, Metaphy sicus autem,quatenus ens, speculatur. 74 9 Ens quatenus ens, est propria ratione aliquid, quod omnibus analogice inest. 1 io Huius,si essentiam in se aspexeris unum lueluti peculiarem eius passionem ipsum lcilicetens, perpendes c
τε 1i Quod si ad aliud, ad id .s cui primum ratio competitentis, ad intellectum inquam) retuleris ipsum, uerum ipsum sociari dices.
75쪽
et ' i et Si uero ad uoluntatem, quae continuo intellectus eo, - mes est, id ipsum conseras,bonum ei mox competere,agnosces.
3 13 Vnum igitur ens dicit in diuisum secundum quod diis
uisum, velum, ut intellectu apprehensum: bonuiD,u t uolitum. τμ ι4 At quoniam uolitum apprehensum q. esse,non ex absoluta, sed ex collativa mentis ratione dependenr,ideo partes di fiunctaq. attributa, ens ipsum sortiuntur.3o is Quatenus independens,substantiar quatenus dependens,accidens emergit.
si is Rursum,ut independens,unum: quia dependens mul
21 ir Hine actus, illine potentia. 23 i 8 Hinc,prius:illine,posterius. '8 i 9 Hine, causa:illinc causatum. 8s dio Hinc uniuersale; illine particulare. 86 ii Hine infinitumi linc finitum.
87 11 Hinc necessarium,illinc contingens. 88 Σ3 Quae si lagula, en ti,ut modos attributave, no ut parte competere dicimus. 29 2 Palles uero primo contrahentes,ens non modos substantiam & accidens,asserimus. so as Substantiae ratio est,non inhaerere; Aecidentis ueros inhaerere subiecto. 16 Quum accidens inhaereat,substantia uero minime,potior pars entis substantia. sa et 7 Snbstantia,alia mobilis,alia immobilis est. s3 18 Mobili substantiae, materiam contrarijs subiectam ess oportet. Subiecta materia, ens est,non actu,sed potentia,in aeter nis quidem,ad uia. In generalibus,ad formam. as Q od in potentia est,mouente eget univoeo,quo ducatur in actum. ss 3O Mouens uniuocym, quod sensu cernimus, quum perpetuo generationem, & corruptionem subeat liud perpetuo mouens adesse contendi mus.=6 31 Quod perpetuo mouet,nulla potentia ac materia,c D
76쪽
s , Quod nulla potentia inficitur,actus est,se primum,Sereliqua omnia, secundo intelligens,& curans,uita in sumnio delectabilis,atque perfecta,ut appetibile,& intelligibile mouens,a quo in esse,& in moueri, dependet atque na
98 33 Coelum a tali mouente,ueluti a causa effectius anate quotque eius sunt motus, tot erunt & motores.ss 34 Motores inquam duplices:quorum unum coniuncta& animam:alterum re ipsa seiunctum,&intelligentia, de .
ioo 3s Et quanquam plures sint motores, hi tamen quod- modum,& per semotat ad inuicem ordinis unitatem obtinent,& ab uno,ueluti exercitus a duce,pendent: & ad unure fluunt uniuersa.
APpetitus,est incitatio,vel impetus quidam, manans a naturali facultate:cu ius ui,uel per se,uel aliunde,res ad aliquid excitatur. Appeti tus,uel rationalis,uel irrationalis est. Rationalis, dicitur noluntas,qua uel diuina,vel angeliea, uel humana. Diuina uoluntas,in se una, ed secundum nostrum intelligedi modum,dicitur uel uoluntas signi,vel benepIaciti apud Theologos:atque ea, uel absoluta,uel conditionalis, uel permissiua. Humana & angelica interdum simpliciter uoluntas, interda propositum dicitur. Irrationalis appetitus,est veI naturalis, uel sensialis. Naturalis, dicitur & facultas, attraetrix retentrix, altera tria , expultrix:ite antipathia,& sum pathia. bestialis, uel animalis duplex, cocupiscibilis,& irascibilis:co cupiscibilis,uel bonus per se,uel malus: Bonus per se,ut amor,desiderita, gaudiu:Malus,ut odiu, abominatio, tristitia. Inde & concupiscentia,uel sensualis,uel piritualis: Sensualis,bona, mala,indifferens: Bona quae est ordinata ad finem bonum: mala,ordinata ad malum, uel inordinata absolute concupiscentia: indifferens erit,naturalis passo& affectio:Sicut spiritalis concupisce ima,mala ad malum, bona ad bonum.Irascibilis,sensualis appetitus est: veluti spes,de sperario, timor, audacia, ira,impetus, furor,&c. Operum quae motu volun tario fiunt,alia libera sunt, alia affectibus eorporum seruiunt.Libera sunt, quae a nobis absque impedimento: fiunt,
77쪽
fiunt, ut ire ad aliquem,sivmalloqui,eapere quidpiam Asse etibus corporum seruiunt, opera non perpetuo libera, sed in tempore & cum mensura, ut egerere, x meiere.
nopsis eorum quae appetitum oeci reserunt. His repugnant.
Audacia. Timor,metus,pauor Beneuolentia. Malevolentia.
Concupiscentia. Nihil eoncupiscens, Consuetudo. Dessuetudo. Cupiditas. Nihil cupiens. Desiderium.
Dilectio. Odium a Gaudium. Tristitia.
Interpretatio. Dubium. Libertas. Servitus.
Sine lege,incertumo Liberum arbitrium. Coactio. Licentia. Nullus appetituri Permissio. prohibitio. Spes. Desperati Voluntas. Nolle.
r Appetitus, regulam & esseacia interpretationum aeeipiunt, secundum naturam propriam rerum de quibus anpetiatus dicantur, & ita alius appetitus animalis,hominis, bruti, plantae,&c- .i Quo magis uoluntas accedit ad maius bonum, eo praelia
3 In eo quod est concupiscibile uel desiderabile, & quod
ex uoluntate concupiscibile propter se, quia bonum,uolun tas melior , persectior, & praestantior , quam in eo quod de' sideratur propter aliud. 4 Motus omnis eorporis ansmalis, est per se uoluntarius,ire homme,quia uoluntas ipsum excitare sedare potest, eun do, sedendinambulaudo.&c.
78쪽
so SYNTAX. ΑRT. MIRAB.s Deus &iudices,& quilibet, qualitatem actus boni ues
mali, ex uoluta late potius, qua in Ex ip. O actu, iudicant.
6 Duo sunt, quae necessario ad perficiendum actum desiderantur, uolun tra&po teli as simul.
V Irtus Aristoteli, est facultas bonarum rerum confli trix&conseruati ix, facultas benefica bonarum reru, atque ideo omnium, & per omnia. Virtus alia spiritus, alia corporis. Spiritus uirtus multiplex superintellectualis,intellectualis,rationalis, moralis,theologalis. Superintellectualis illa est, qui procedit ex Dei omnimoda & nobis incognita vi, qualis uirtus miraculorum,& eorum quae Deus operatur supra causas per angelos bonos, uel quae pmittit malos agere,qualia magica praestigia, solii lega.
Intellectuales uirtutes sunt, sapientia, scientia,prudentia, quae tamen proprie referuntur ad cognitionem. Rationales virtutes, uel partis animet sunt,uel totius. Pa tis animar,uel partis cupidet, qualis temperantia,eontinentia: uel partis animose,ut mansuetudo, sortitudo, iracundia.Totius aut animae sunt, iustitia, & libe ralitas. Morales uirtutes suiu, iustitia, sortitudo, teperatia, quae no nascuntur, sed acquirutur,&sunt,ut dictit,ad extrs, discretiuae actuu in proximin Theologales uirtutes, fides, sipes, charitas, dona quoq; gratiar diuinae quae dirigunt ad Deurn,& insunduntur, ut loquiitur classici sacri interpretes,ad intra, inde sunt discretiuae uirtutis actuum, in Deum tendentium. Corporis uirtus, aut animalis,aut uegetalis, aut elementalis,aut coelestis. Ani malis rursum,uel sensuva,vel motiua,vel vitalis.Scsititia item,exterior aut interior: Exterior,quae oper, tur per sensius exteriores circa obiectu parti culare, in loco,& tempore, scilicet, per uisum,auditum,olfactum, gustum,tactum: Interior quae operatur per s nsum communem , & per imaginatiouem,phyn ipsarn,opinionem, memoria. Motiua animalis, aut naturalis, aut appetitiua est: Naturalis unde motus respirationis perfectoria animalium, pulsus, & motus uitalis, ex cord e: A ppetitiua,est aut irascibilis seu tra sibilis, aut c5
cupiscibilis:Irascibilis circa Ordua & difficilia:Concupiscibiali Acirca deli ctabilia & desiderata .Vitalis motiva, est qua ui
79쪽
Vegetalis uirtus,est quae operatur,uel consistit in generatione,auctione,& nutritione, quae fiunt mediante uirtute,attractiva.retentiva, concoctiva, uel digestiua,& expulsiva. Elementalis illa est uirtus, quae ex mixtura oritur elemetorum,aeris. ignis, aquae, terrae:illaque,uel ex motiva secundum locum, uel naturallia Coelestis, quae ex influxibus coelestium corporum,& ex eorum commia tionibus, coniunctioni tuas, oppositionibus,a- pectibus,&α & ex motu, & natura eorum.
Duopsis, eorum quae seu b uirtute continentur ultra diuisiones. His repugnant. ν
Deficiens in actu. Non ualens agere. Debilitas,Imbecillitas. Corrupti O. Impotentia. Irregulare. Instrinum. Mollities,aetas immatura. Defectus ammi. vitia. xiomata.
x Quaelibet uirtus ad situm obiectum principale, secunda
- aequalitatem proportionem uel comparationem, accipit: cum uirtus rei, secundum obiecta mensuretur. a Virtus minor, maiori cedit, caeteris paribus
3 Virtus corporea, ipsa corpora,absq; corporis dispositi beneficio,nec existere,ueque operari ualet,ut calor non existit nec operatur,nisi in corpore culpsidet,& in igne: Fiigus pariter nec existit, nec iofrigidare pol, nisi terrae uel aquae,uel ali is ad sit eius uis prae dominans: Sic,uisiua uirtus, minime in suas operationes transitis occulum dispositum, qui eius est instrumentia non habeat,ita de audi edi uirtute, indisposita uel sublata aure,& de alijs similibus coni jcere licet.Omnis denique uirtus, corporea, ita se habet in corpore, sicut, in cera aut aere, imago: Sic videmidum cera uel aes dissoluuntur, actutu peritim
Actiuum. Agere. quod agit. Forti tu lo. Generatio. Potentia omnis. Regulatio. Robur. virilitas. vis. virtus.
80쪽
imago ipse,&sculptura. 4 virtus unita, maior Deipla duperia.
De veritate . cap. VIII. V Eritas, in cuiusque rei, sicuti est, exhibitio uel intellia
gentia, Veritas, alia inerram,alia creata. In creata veritas Deus,quidi ueritatis totius solismauthor, non secus ac sol & lumen , Iucis fonτα. . . Creata veritas,uel rei,vel intellectus, vel orationis eli. Rei Meritas,in essentia, moribus & actionibus, Intellectus & orationis,quando res sicuti est intelligetia & serimone cotinetur.
'opsis eorum, qua ueritatem referunt.
Adaequatio. Praedestinatio. Approbatio. Probationes omnes, ut testes, Authoratio. instrumenta,&c. Confirmatio. Essentia. Quiditas. Fides, Registrum. . . Verum.
Arrogantia. Calumnia. Contingens. Futurum. Deceptio. Dolus.
Fabula. palsum. Fallacia. Fictio. Hypocrisis.
Iactantia. Ironia. Mendacium. Ostentatio. Periurium. Proditio. Susurratio. bimulatio,
Ad veritatem assequendam, sequentia necessaria.
x Aere & impigrum ingenium,exigitur. x Educatio & exercitatio a puerili aetate in bonis disciplinis, potissimum in mathematicis. 3 Aures optimis quibuscunque eius temporis,accomodaro