장음표시 사용
81쪽
Laboribus non parcere,circa meditationem rerum .s Veritatis amore,spretis proprijs,& alioru passionib. capi.6 Methodum quandam perscrutari, qua facilius uerum a falso distinguatur, eamque in praxim deducere. et Impellit ad inquisitionem ueritatis, cum quis cupit m gnus & sapiens, prae caeteris, haberi. 8 Iuuat maxime,subtilitas animi in apprehendendo. 9 Vitare oportet in uero discutiendo, quae solent alio me. tem deflectere, qualia arrogantia, iactantia, philautia, siue nimius siti amor, honorum atq; bonorum immoderata libido, falsa persuasio sapientiae, auaritia,ira, pertinacia, munera &similia quae animum a sua integrita: e & puritate avocant.
Io Cauendas milium consulto,& affinitas distinctionibus
ii A facilioribus de notioribus exordiendum. Axismata ueritatis.
I Veritas,propter pugnantium,argumentorum dissiculta. tem,reij cienda non est. a Veritas odium parit,3 Veritas, super omnia, omniaque tandem uincit aduersin. 4 V eritas non quaerit angulos.s Veritas in omnibus quaerenda,
. Veritas simplicitatis amica.
GLoria est multorum bonoru ore cocelebrata laudatio, quado quis haber, uel existimatur habere, quod plures,
uel omnes probi expetunt. Aut dicetur,claritas uel splendor uel lux, cum laude, ratione cuius, id quod antea latebat,apparet.Gloria,alia uera,alia falsa.Vera,aut perpetua,aut temporalis,Perpetua, in seculo futuro & uita aeterna beatis,& angelis: Temporalis in hoc seculo mutationibus obnoxio, eaque uel
essentiae uel actuum est. Falsa & inanis gloria est, uel ratione rei a qua sumitur, uel ratione eius qui gloria dat, uel ratione eius qui eam sibi usurpat. Inanis gloria ratione rei est, si ea non sit, si modica uel uilis, si ignominiosa & potius nituperio digna. Inanem & falsiam dicimus ratione dantis,ueluti, si laustet Daemon,mundus,impi j homines.Ratione accipientis, uis qui laudatur,fit indignus, si hypocrita,sileam sibi usurpet in
82쪽
meritus,s eam ambit,si suis meritis non Dei gratiae. quae concedit laudabilia agere , adscribat, si ea superbiat.
Syn sis eorum qui gloriam ueram, uel inane referant.
Arrogantia. Beatitudo. Celebratas. Decus. Dignitas Fama. Festa. Foelicitas. Gaudium. Honor. Iactantia.
Ornamentum. Pulchritudo omnis. Remuneratio.
Splendor. Superbia, Triumphus.
Inscelicitas. Obi turi tas. Dedecus. Priuatio uita . Infamia. Memoriae damnatio. Oblivio. Damnatio. Tristitia. In honoratio. iniuria. Calumnia. Contemptus. Vituperium. Teneorae. Populare. Ignobile. Inornatum. Desorme. Exilium.
I Sequitur ut umbra corpus,semper uirtutem gloria. a Gloria, aemulationem Reipublica saluberrimam parit. 3 Gloriam consequi, omnium finis. 4 Gloriam, quis operum est , α condimentum suauisumulaborum
83쪽
LIBER QI I N T V S. NS' Phis, pyri nam substantiae cognitae sint, sese
offerunt accidentia sigillatim consideranda, a quibus ad substantias praeparatur tractatio. Igitur generaliter consideratis transcendentibus, optima methodo, ad singulares rerum apparentes peruenimus notas accidentales, & antequam ad earum fundamentum & basim deleendamus, ad substantiam scilicet. Vna substantia, accidentia nouem, quae a pluralitate ad unum tanquam ad subiectum, reducuntur. Omnia autem haec, denario concluduntur numero, decemq; nominibus&essentiis, ad quas omnia reducuntur, unde & decem dicuntur pridicamenta, quorum naturam, duobus uersitas Murmessu, exprimimus. In quo de accidentibus agetur.
De Accidentium summaria distinction .
84쪽
ει SYNTAX. ART. MIRAB. Nomine decem praedica- Versius continentes natu mentorum quorum primu-ram praed icamentorum . substantia, alia s. accidentia.
Qualitas. Actio. Passio. ubi. Quando.
Habitus . Sunt tamen quaedam, extra praedicament , quae ad aliquod accidentium reduci nequeunt. Duobus etiam uersibus expressa ad memoriam iuuandam. Vosus exceptorum a numero , P dicamentorum. CONCEPTvM, Id est uox composita ex pluribus sui homo iustust nisi complexum, unum significet, ut corpus ani
CONSIGNIFICANs, Syncategorema, id est, nihil per se significans, & nisi cum alio, ut omnis,nulliis. Quamobrem& ex octo partibus orationis, quatuor, categorii S continentur tantum, nomen, participium,uerbum, adverbium. FICTvM, Vesuti Syrenes, Centauri. POL ΥsENvM , Id est quod multa sigilificat, nisi fiat distinctio. Vox LOGICAE , Huiusmodi sunt termini dicti secundae intentionis,quos dialectici aliarum rerum gratia usurpant, ut nomen ,uerbum, oratio,propositio DEvs , Id omnia nomina infinita actu, ut Deus, creator, extra praedicamenta seni : eo quod praedicamenta omnia finita actu sunt. ExcEDEus, Id est, id omne quod transcendens dicitur.
85쪽
tui unum, ens, aliquid: nobis, bonitas, magnitudo , du,
PRIvATIO, Hoc est, qui priuationem significant, ut cςcitas, surdi taS, tenebrae, S c. PAR s Q v E, Id est, vox partis principijue materialis significativa, ut forma, materia, &c. Praedicamenta considerantur interdum in abstraeto, interdum in concreto, in abstracto proprie,ueluti substana, quantitas , qualitas, dcc. In concreto,ut substanti uatum quantum, quale.
De Quantitate. Cay. II. QVia rudior & facilior rerum cognitio est illa , quae pet
distinctionem numeralem fit, ut corpus hoc ab illo,nenio differre nescit, uel ex eo, quod hoc& illud, duo sunt. in quo, quantitatis est obseruatio. Idcirco prius, ut a facilioribus, argumenta ducimus post superiora, a quantitate. Quantitas omnis, mel non praedicamentalis, uel praedicamentalis est. Non praedicamen talis est, distinctiva graduum perfectionis, virtutis&substantiar, secundum plus& minus, atque hqc proprie dicitur magnitudo, qua enumerauimus inter genera metaphysica,uel transcendentia, ueluti dum dicimus, magnum architectum, magnam & parua substantiam,&
Praedicamentalis, est ens accidentale dimensionem facies substantiae,per quod quatus & quotus in ordine quis dicitur. Atque haec quantitas,uel per se,uel peraccidens est. Per se, ea quae proprie de essentialiter sine respectu ad alterum. Quae subdiuiditur in continuam de discretam. Continua quantitas est ea, cuius partes copulantur in te mino aliquo comuni, aliter coluncta & co rens dicta,qualis est in linea, superficie, corpore, loco, tepore. Linea est longitudo sola, ex fluxu puncti continuata,& terminus eius comunis, punctu. Superficies,est longitudo cu latitudine sotu: comunis eius terminus, linea. Corpus, est latitudo cu pros' ditate, communis eius terminus, sepelficies. Locus superficies est, in qua aliquid, inmunis terminus,linea. Tempus
est Solis & orbium conuolutio, communis eius terminus, cursus, consequentia&continuum a DascIcta quantitas est,cuius paties non copulantur ad VPhE a termi.
86쪽
terminum communem. At Que haec erit uel rivi meromm,rie mensurarum,uel orationis. Numerorum quantItas,ut unum
quod numeri principium, non numerusὶ duo, tres,sc. Numerus autem, est multitudo argregata ex unitatibus.Quantitas mensurarum,uel est tempori uel liquidorum, uelati do-rum,uel ponderum, uel interualli. Temporis mensuram ct quantitatem discretam reserunt, At mus. 6. s. 3. t. mi nuta ,gradus hora.dies, hebdomada, men sis, annus, olympias, Iustrum, secultam,aeuum,&c.Liquidorum mensura,Cayllius, coclear, culeus, metreta,&c. Ariodoru, medimnus, chinnix, modius, saccus, &c. Ponderum quantitatem er primunt, scrupulus, uncia , denarius, libra, talentum, &c. Interuallorum mensurae, digitus, palmus,pes, passiis uterque, pertica, iuniculus, cralliin latum , altum, profundum, &c.
Orationis discreta quanti as,est distinctio & mensura, distincti soni, separatarum mi syllabarum,& idcirco, haec disci tio in duas scinditur partes, ut sit uel syllabaru,uel totius orationis. Syllabarum quantitas triplex, Longa, Breuis, Anceps. Totius orationis quantitas, quando proposito dicitur,vel ubi uersalis, ues particularis, net indefinita, uel singularis, de quibus & in superioribus egimus. Per accidens quantitas est, quq habet quidem quantam, sed non propric, nec ex se, nec est Aitialiter tale quantum dicitur, & nisi respectu subiecti, ueluti albedo,magna, uel pat-Ma, habita ratione subiecti,quod magus,uel parui superficiei se, cui adiacet albedo, sic etiam de intensione albedinis, uel remissione, quod quippiam, minus, ues magis album sit, quae potius ad praedicamentum ad aliquid, referri oportet ob relationem,& propter repugnans secundu quantitatiSaxioma.
I Quantitas, quantitati contraria non est,uti bicubito, trieul ito, nillil contrarium,&c. a Quantitas, non recipit magis nec minus.
3 Maxime proprium quantitati, quod secudum eam aequa. Ie uel inaequale quippiam dicatur, ut secundum latitudinem, aut longitudinem.
Res magnitudo, proprie molis, tu qua magnum paruu.s Multitudinem, quot, indicat. 6 Multiplicationem, quoties:
87쪽
et Distributionem, quo triplex.
De Relatione, vel ad aliquid. cap III.
NAtum hoc accidens, ex consequentia rerum, eo quod res omnes a flamma Dei sapientia, eum in modu colligatae sunt, similitudinis uel alterius cuiusda participatione, ut uix res aliqua inuentatur,quae si plane, uel aliqua ex parte sit cognita, ad alterius cognitionem aditum non praebeat, secundum relationem ad aliud. Relatio autem,uel realis, uel secundum modum dicendi i Realis, absoluta est, ratione essentiae,uel lubstantiae uel alterius ad aliud,ut dupli & dimidi j,patris & fili j,totius & partis,
actionis& passionis, &aliolum sequentium accidentium. Secundum modum dicendi, est i elatio non absoluta, se1 ratione alicuius qualitatis uel substantiae: Ratione qualitatis , ut dum opinio, refert opinabile: scientia, scibile , seasus, sensibile. Ratione subitantiae, ut si agatur de capite, dc manibus,rplatio subintelligitur hominis, qui manus h bet solus. C terum cuiuscunque sit modi relatio, ea uel comparationis,sive proportionis,aut suppositionis erit. Comparatio staproportio,potest esse communionis, corinuationis materiae, uel alterius qualitatis;C6munionis,ueluti amicus alium amicum refert, ratione communis amicitiae aqualis, aequalem, ratione aequalitatis communis:sic de ciuili & alijs continuatio materiae relationem facit,ut inter patrem, matrem, & filios. Inter auum,& nepotes,fratres,& sorores, prox imos,assi nes. Ratione alterius qualitatis,relatio inuemetur, quia qualitates plures, multiplex, ut anter commensiles,familiares,domesticos,argentarios, socios erga labores,&c.
Fit & proportionis relatio, in dictionibus compositis ex
uocula,cOg,uel con,ut In eognatus, consocius,conscius, con .smilis, &c. Suppoli tionis relatio, est ordinis, aut naturalis, aut artificialis, aut contingentis, secundum praedicationem,seu enuutiationem maioris, uel minoris, quia & plus & minus sunt ad aliquid. Sic subordinantur minus dignum, digniori: subditus, imperanti: cliens, patrono: inserio superiori: seruus, domino:filius, patri.
88쪽
i Relatio,interdum contraria recipiti ut uirtus resertulltu, scientia ignorantiam. q. a Relatio suscipit maius,& minus, ex intentione,uel remicsoneret:ita,& similes,&dissimiles magis,& minus res,qualitate 3 Omne relatiuum ad correlativum respicit, uel,ut tritum est,ad dependentiam,aut conuertentiam alterius. 4 Relativorum altero posito, alteriam censetur etiam positum,altero sublato,& alterum sublatum.Quod intelligitur de positione,& ademptione eius in quo fit relatio, non deessentia. 1 Cognitio altero relativorum determinate, cognoscitur,& alterum in quo est relatio,non tamen in alijs. 6 Ideo pro conciliatione argumentorum, considerandum
Decap. IIII. OViasubstantiae non sunt perperam ad actionem, de pac
sionem rem,ordo desiderat,ut perueniamus deinceps. In circo, Actio,vel functio,vel operatio rerum,est motus activus,qui a facultare procedit,quae Graecis ἐνέργεια , uel bre uius, Actio,est motus ex faciente in patiens,& Passo,est motus in patiente,ex faciente in patiens. Actionum,alia manens,alia transiens.Manens est ea, quae
remanet in agenten perficit ipsem, & est subiective in ipso. Huius generis sunt actiones animae, uelle, defiderare, intel ligere, sentire, Sc aliae morales actiones. Sed haec actio, uel passio, praedicamen talis non est, & pertinet ad metaplis
Transiensea estactio,quae causam accipit ab agente,& recipitur subiective in patiente;sic agens,principium quidem est, recipiens autem subiectum,ut calefacito aquae,active quidem est ab igne,sed calefactio in aqua,passive.Et hoc genus, constituit praedicamentum actio itis,&passionis. Actio trantiens rursum,uel est actio ipsa,vel factio. Actio ipsa est,cum non uidetur effectus post actionem remanes, sed is cum actione ipsa transit,ut cantare,citharam pulsare, naui
gare,ire,&c. Factio,est actio per qna producitur effectus, post
89쪽
actionem remanens;ueluti post fabricationem,aedificationε,
demolitionem, remanet fabricatum, aedificatum,demolitum,&c .Et huc generaliter de omnibus actionibus,& omnium rerum,dicta sint. Actio iterum,uel ab incorporeo, uel a corpore procedit. In corporea, sine corporis ministerio fit,qualis est Dei,& angelorum,& animae, quae tamen & per corpus operatur. Corpo rea, quae fit mediante corpore ; eaq. duplex, inconuersiua, Mconuersiua;inconuersua, in qua agens in agendo non repatitur.Conuersiua, in qua agens in agedo repa titur, quae propriet generabilibus,& corruptilibus competit. . In humano corpore, adt io in summa duplex, anima Iiς, α naturalis Ammalis,uoluntaria a neruis,& musculis procedes, quando quiescit, excitari potes,ut sedens,postea mouere crura,& pedes potest;excitata potest sedari, ut currens,sedere pocs uelit,ut actionis motus,velocior,uel tardior fit pro uoluntate. Erit autem haec animalis quadruvlex actio,sentiendi, mo uendi,regendi,respirandi. Actio lentiendi rursem, quintuplex,audiendi,uidendi, odorandi,gustandi,tangendi,quar paΓsiones etiam illis relatas constituunt,audiri, uideri, odorari, gustari, tangi. Mouendi actio,patet;at rectrix, actio princeps, quadruplex est, nempe imaginatio, cogitatio, ratiocinatio, metmoria,unde passiones totidem,imaginati,cogitati, examinati, memorati. Respirandi actio, plane animalis, & uoluntaria, habetq. passionem, pati respirationem,& respirationem. ob. seruandum etiam est,actionum animalium uoluntariu , allagabsolute liberas,allax non omnino liberas. Absolute liberae illae sint,quae a nobis,& a nostra pendent libera potestate,ut loqui, tacere,accipere,uelle, nolle, quibus respondent passiones diebam, accipi,quod uoluimus, &e. Achiones non absolute Iibe rae,sunr,quae corporeis affectib.seruiuiit,quae no perpetuo, sed in tempore quodam,& cum certa mensura, sine impedimetto fiunt,ut meiere, egerere,quae nemo perpetuo,aliquando tamen agit, in respiratione idem recipitur. Actio naturalis corporis humani,voluntatis est expers,neca uoluntate, sed a uena,& arteria procedes, i ponte & naturaliter fit, nec pendet ab arbitrio,vel electione, huiusmodi est auteratio, formatio,corruptio,ex quibus generatio,ite nutritio,
quae est perfecta assimilatio ex agglutinatione, &adhaercti a postquam. u.succus a uasis excidit, dispersius per partes agglu-Σ tinatur,
90쪽
, τα SYNTAX. ART. MIRAB.tinatur,& postea partibus assimilatur. Ad ligne etiam actione
naturalem pertinet, attractio, retentio, fociscito, distributio, motus cordis: motus arteriarurn. i. pulsus: uclio, quae est incrementum, in longum,laturn& profundum,permeans. Ex quibus passive fit,alterari Jormari,corrumpi,nRtriri,attiabi,reti neri,coqui, distribui,moueri, augeri. Axiomata,& media actionis, in capite traduntur sequenti.
De passion cap. V. LOVae dicta sunt de actione, in passione passive tradita es
Annotandae tamen seorsum adhuc passionis acceptiones sunt,ut haec methodus sine confusione procedat.
Passionis acceptione Lx Passio sumitur, pro propria qualitate fluente a principi jς
naturalibus, quae constituunt specificas differentias, uel passones indiuiduo ruitu eiusmodi est risus in homine: hinni. tus in aequo latratus in cane,& sic de similibus,quae dicuntur passiones indiuiduorum,& specificae. 2 Pro conceptione intellectius, cuius expressiones sunt, ea quae sunt in uoce notae passionum , quae in anima degunt. 3 Pro motu appetitus sensitivi, in quo dicuntur esse animi passiones:quoniam excitantur,cum alteratione corporis. 4 Pro supplicio,vltione,& poena,sive iuste,siue iniuste infit. gantur : hinc passionem dicimus domini nostri IEs v. C Η R I s T I, & martyrum eius,pro cruciatu.s Pro qualitate sensibili non firmata in subiecto, de qua in tertia specie qualitatis agitur,cuius est ruboris,iraliuerecundiae concitatio. ε Pro eo quod ab agente,siue pro eo, quod ab agente causifluit, ut ab actione ignis, & solis,fit calidum,& calefactio passua. Et hoc sexto modo, constituitur praedicamentum passionis, prout fit relatio actionis.
7 Passio pro permissione eius qui aliquid fieri patitur,& sinit, sumitur.