장음표시 사용
141쪽
ram & propriam materiam oratorum dicendi, quae, ut etiam testatur P. Corne. Tacitus, consistit in iudiciis de aequitate, in deliberationibus de honestate,uel horum mixtione, de quibus, inquit, nemo uarie, copiose,& orna te dicere potest, nisi qui cognouit naturam humanam, dc
uim uirituum, prauitatemq. uitiorum,& intellectum eorum, quae nec in ulmitibus, nec in uiti js numerantur. Olim pulsi urbibus etiam merito garruli, & uaniloqui illirhetores,& nostri christianae philosophiae antistites, uerborum solum architectos explodunt. Inter antiquos D.
Paulus, videte ne quis uos decipiat per philosophiam, &inanem fallaciam.Nam in multiloquio, non deest peccatum. Et vir litiguosus non dirigetur in terra . QSi enim col. e. z.b multis uerbis utitur,l ditanimam suam,ut scribitur in Ectier. 8. cleli. ideli multiloqui Osalsum adumbrare nixus,seipsum Trou. to perdit.Εt ista est egestas praecipua, de qua loquitur sacrae uere. Is pagina. Vbi sunt uerba plurima, ibi frequenter: egestas, Ps. 9. & alibi, in Ecclesiluitus uerba sua multiplicat. Multipli- c. ver I 2. cat inquam, lilia quod falsum,& per se inuisum est, mul-
c. 2 o. a. tis uerbis psuadetur.Vnde Paulus ab hoc crimine expres-nεr. 8. sese purgauit, ne mendaciorum luderetur an nunciator. Pr m. Et ego cum uenissem ad uos fratres, ueni non in sublimi uer. 2ῖ tate sermonis, aut sapientiae, an nuncians uobis testimo-
e. io .cap. niu Christi. Et pollea. Et sermo meus, & praedicatio mea uer.I non in persita sibilibus humanae sapientiae uerbis, sed in ior. 2.a ollensione spiritus,& uirtutis. Et ad Ephesios scribsis eos uersi. admonet dicens, nemo uos seducat inanibus uerbis:propter hoc. n.uenit ira Dei in filios dissidentiae. Et rursum ep.rimo. discipulum admonet, formam cum habere sanorum uerc. ι d. uer borum,quam ei tradiderat. Nam,ut scribit Iulius Roma. . 3. Pont. ad diaconum, Flacillum, Narcisum,& alios, in rebus ep.quae te ecclesiasticis, non specimen eloquentiae, sed canones Agisur. postolici requiruntur,operaq. dari solet, ne quis ex pusil in a. o. iis scandalizetur. Et D. Basilius magnus: Sacra inquit,scho Doria. la, praecepta rhetorum,aut instituta non sequitur,nudam rerum expositionem pro encomtis habet, quam & nobis libr. exa & sanctis fatis esse existimamus.Rursumque idem: non se
me.hom. t etamur, inquit, eloquentiam uerboIum, quae apud vos Q-6. scipitur, neque concinnae uerborum structurae studemus.
Apud nos enim no sunt qui uerba tornado essingat, neq;
142쪽
apud nos curae est sonora uocinii modulatio, sed ubique 4. de conpraesertur clara & expressa vocum significatio. D. quo- fide. lib. que Bernardius. apertius eloquentiae nudς a rerum cogni ad Eu tione, corruptelam paucis explicalidum ait, uerbosulum nium Pa- adolescentem&studentem eloquentiae, cum sapientiae pam. sit inanis, nihil aliud, quam hostem iustitiae reputes. Atque ut manifestius doceam Christianos non tantum uerbis, sed etiam re ipsa istos psi tacos, uerbososque iuuenes,abhorruisse, non piget referre historiam qu sci ibitur apud Cassiodorum ex Socratis historia ecclesiastica. narrat autem Eudoxium Arrianum sub valente Caesare
orientis, creasse quendam Eunonium sophistam & dialecticum atheum dictum, in Cietico episcopum & iussis. set expellere Eleusinum. Illumque, cum illud ueni siet, usum more se lito dialectica, quasi peregrinum aliquid ait .ditoribus inferret. Quamobrem Cietici tumultus ortus cuestet, eum urbe ciues expulisse, cum serre non pollent factum uerborum eius. Nos etiam ut cum tantis uiris consentiamus, atque ut tempori pareamus, quod multum teritur in ampullatis & tumescentibus orationibus, uerba uenari & effundere sine ratione non docebimus , sed uerba rebus inseruite. Siquidem methodus artis nostre, scopum habet, ut res explicet,& artes. Artis autem omnis praecipuum est, uera cum ratione dicere. Quod& Aristo t. scribit in qui t,Aρος τις αετὰ λαγου αλι γλ ποιητι 6. Edibis.
falsa cum ratione, circa id quod aliter se habere potet . habitus autem&determinatio, tu unaquaque arte, ue- iat. Rheluti certorum prςceptorum collectio, consideratur. Hςc thori ad non ad particularia & indiuidua applicantur, sed ad uni- D.e iuersalia. Sicuti, qui de medicinae arte disputauerit &eius lib. i. vi subiecto, non Petrum, non Ioannem con siderat, sed tan- ιυφυ. c. itum corpus humanum.Nam de particularibus scut de in Oli, 4. finitis scientia nulla est,ut tradit idem Aristot. Et artem, pilitie. eadem ratione uniuersalium cognitionem ait, scut ex . perientiam , particularium, Et alibi. in cunctis artibus, ct scienti)s, inquit, quae non circa partem, sed circa ge-uus aliquod perfecte existunt, satius est conssiderare, quid
143쪽
cuique conueniat generi. Sunt namque in singulis artiabus & scienti js, quaedam generalia & praecipua subiecta,
quae postea calculo exactiori in partes distribuuntur. Subiecta illa sunt veluti limites, quibus transcensis, ab una in aliam artem vel scientiam traducimur. Et ait thmetices subiectum, numerus:astrologiae,cetium: geometriae passiones,& corporum magnitudines: iustitia, iuris ciuilis, ded. L. I .ad sic de similibus,quae haec omnia in noli ra arte rationes GTh .c. 2 bi comparare pol sunt, sicuti& Arist. earum omnium esse stricem rhetoricam ratus est, in qua facultas discutien di , quod in unaquaque re, probabilis' videatur. Nam quod artes omnes communibus quibusdam inter se utantur um-I- culis, ut idem Aristoteles tradit & Cicero, uidetur mihi
ERech. c. causa unica, communis mentis natura, quae est omnibus
m.oci hominibus, &oratio, qua quilibet homo insignitur. Et cero pro si uelis exemplo familiarius id discere, periculum licet si Glo. facere in rusticis Sc imperitis alicuius artis, quibus si proponatur quaestio quaedam artis ignotae, conabantur ex mentis notione communi homini ius,utcunque ratiocinari, uerum confuse & impolite & sine ordine, non tamen sine ratione: nam rerum experientia & animi exercitatio, superflua & incondita in animo disponit:unde arte S Ort e, ut non tamen mens ex arte, & ratio, sed tantum rationis ordinatio fiat: ueluti aurum, quod ab se rijs & faecibus metallorum expurgatur, non accipit ab artificibus naturam & essentiam, sed candorem & superfluorum repurgationem . Vt ii mile quidam accidat animo, qui cum nihil tis passionibus & opinionum erroribus obtenebretur,ueluti Rcibus extra naturam ascitis, Dei poli. ἰὸ aeris tissimum lamine, cuius uultus lumen super nos signatum curat. ad est, artificio quodam, ad puritatem & lucem sitae praestan Thya ibu est educitur,& purgatur. Et Galenus fatetur, quandam eslum. se aItem, quam tamen non docet,quae & reliquas consti- Metaph. tuat. Et persuasum habent Philosophi, ut tradit Aristo ad T 8a- teles,omn is entis ad unum aliquid & commune fieri r λde a se ductione dc docet longa oratione Galenus alibi scientias ιε. & artes, alias alijs supponi. Legimus & apud iuriscosultos lib. t. d. & alios iurisperitos, prudentiam complecti diuinarum,&pam. ani. humanarum rerum scientiam:in his autem omnia. item
ιaὸ. i. Aristo. Intellectus, inquit, siue mens rerum intelligibilium
144쪽
liti est, itaq; rerum otiim notiones, naturalis una tenebit lib. Si ς-
Et Plato, omnes scientias, sine dialectica caecas dicit esse ue dies
Quid sit ars noΠra magna. cap. III. t. I iis
TR ansacta enim & sopita controuersia, qua difficile, His .imo fere impossibile esse de omnibus causas exhibere, persuadebatur, cumque iam docuerimus posse nos de diurnis, & per diuinas rationes, determinare, per uisibilia ad inuisibilia, ueluti certis quibusdam ducibus peruenire. Reliquum est ut quae sit illa ars,aperiamus,per quam scandere per mirabiles illos gradus tuto & breuiter. com pendio temporis ualemus. quae permaxime iucunda & optata diu ab studiosis est, cum uita sit breuis, ars longa:& non solum in medicina, ut aiebat Hippocrates, experientia periculosa, sed etiam fere in humanis omnibus actibus, quorum exigua experientia praecipiti uolatu,cani Inprii .ciem cum periodo ad ij cit, ut fuerint plures qui naturam, quoris non ausi dicere Deum, incusauerint, quod corvis diuturniorem & longiorem uitam , quam hominibus dederit. Blasphemi certe,& nimiu queruli: cam hominis sufficiens sit aetas, quantum uis breuis, pro necessarijs exequendis: Quam tamen plerique ferunt. & fere omnes, non in disequi titione ueri, sed in contraductionibus uanis,& inutilibus sermonibus,alij uoluptatibus,alij in Parandis mammonae miserae aceruis,quibus quidem aetas breuis esset nosolum ceruorum uel coruorum, sed & totius aeui & mudiuniuers, insatiabilis enim est cupiditatis sitis. Vellent&ii lubentissime corporis uoluptatibus , & acquirendis diuitijs,& eorum curis, simulque& scientiae parandae,
tempus ex animi sententia dari, cum tamen fieri neque at,ut qui implicitus est & irretitus numellis de retibus uoluptatum, aut diuitiarum, bene unquam philosophetur.ut que,qui animam habet his tumultibus conspurcata &dementem, probe possit de exim ij s& altioribus diiudicare. QMo circa primus huius artis gradus 3c basis est, animum ab his sordibus dc extraneis passionibus repurgare, & Deo coniungere. in quo uera scientia, quique dat omnibus affluenter, pro modo daspositionis & purgationis animae. Non enim in malevola animam introibit sapientia,ut ait Salomon, nec in corpore subdito peccatis, S Plato cuique
145쪽
I. 14. que etiam certi facultatem a Deo tribui, certi cuiusdam In an Mel operis,ludicandi, testis est. Sequitur deinde illud quod est eo furore confusionis mentis, & in dispos tarum cogitationum co- poetico in ordinatio, in quia latet tota artis nostrae methodus:docet f. ur. enim omnium praeceptorum qu ae diffunduntur per rcs,2 scientias, artesque particulares, in certa capita reductionem ordina am , ex cuius cognitione postea mens dispe sat ordinate, & iri confuse piopria unicuique negotio oblato,di puratidio, trachalido conlulendo, prol3alido,uel refellendo, uel docendo, uel eligendo. haec enim in omni lib. I 4. bus locum habet. ars quippe omni ,ut ait Plato,de aliqua In Gor re persuadet, sed diuerso modo, causiae rerum diuersitate connectuntur&con derantur; ueluti & unum Sc eundea ligulum rictum saber ,& geometra, diu crso modo tamen inquirunt: sines enim sunt diuersi, sed media se- . Ethic'. re eadem ,& ita de angulo tradit exemplum Arith Gale- v. '. 7. nus scribit materiam non distinguere artes. quia& illas r. ad plerisque communis, sed fines ad quod diriguntur prς-d cepta particularia, & interdum communia. Sic nostrum sit num eorpus quatenus naturale est, physicae scienti subiectumn la tuen- esse quis dixerit, quatenus sanitatis, medicinae, quatenus Ur san l. bono habitu prae situ, exercitatoriar. Ideo qui hcc separasta medio tim discutit, diuersos sines cognoscere debet, & sic praece- , iam p. pta particularia ad finem tendentia, & idem Galenus ct Is tum sere eadem alibi. Qui ratione & nos in hac arte magna Insi. H* ne quid deesset particularium finium , singularum scien-ςrii sit in tiarum,ueluti quoddam epito me contexuimus, ut D i ben lica neficio& nostro medio, quicunque nostras habuerit lucuir no , brationes .nullis alijs libris, uel eerte paucissimis egeat ad isti ribi . scientiariam Eneyclopediam addiscendam . Nam quod
Di ῆma uere ad mirandum est, id unde ingentes gratiae maioribus ν - Lb. qui iter indicarunt artis,& ichnographiam tradiderunt, i .ron. os . habendae sunt j si bene animaduertas in hac quam tracta est D mo mus arte, omnes scientiae particulares,&earum praecepta L. lib. de sub generalibus continemur expressa: tractanturque in indicae ea,physica, metaphysica, activae, factivae& contemplatia. u. cois. Dae artVS, ut merito ars magna,seminarium magnum, &scietiarum omnium directio & probatio nominanda sit,
re lapis quidam Lydius, per quae uerum a falso dogmate sevaratur, ut illo aurum ab alijs distinguitur metallis.
146쪽
Qua mestor ceri P ni illa alia esse poteli. Hinc proeedit singulorum intellecta distinctioni , statim artim ira particularium distinctio. Si quidem cuiusq; artis constitutio, ex discrimine propriorum a communibus oritur, ut ait Galenus. Sic Plato. quicquid, inquir,artificiosum est, men surae quodammodo particeps esse apparuit. Qiloniam uero quidam con derare nequaquam per singula genera di ijsione eundo solent, haec tam longe inter se differentia, ita tim conferular in unum similia iudicantes . Sed &contrarium huius faciunt, quae diueis a sunt per partes minime distingunt: cum oporteat, ubi quis primo multorupercipit communionem, non prius de si fere quam diffe- Tentias omnes,in ea quae sp ciebus clauduntur, inspexerit: atque iteru,quoties diis militudines plurimas in multitudine sentit, & aegrὸ sentit, non prius ab hac aspectus molestia desistere posse, quam cuncta quae cognata sunt, in ra cognationem unam proprietatemque concludens nius generis essentia uestiat. Neque,ut scribit Maximus Tyrius aliud est scientia quam stabilitas rationis, iisdem semper uestigiis haerentis, captantis primo cognataS quodammodo res, post distinguentis quicquid in eis uiderit dissimile .Materia itaque circa quam uersatur nostra ars, erunt omnes res & scientiae, de quibus disputandum erit, atque in his,ueluti artificium quodlibet in subiecta materia,Pperatur, continens certa generalia praecepta in se, quibus singularia disputantur, & distinguuntur a consu-stone. De quibus Deo iuuante in alio libro tractabimus.
De potentia oe actu. cap. IIII.
REpetamus interim, ut ordine uiam ad grauiora sternamus, Omnia potentiam &actum respicere , atq; potentiam line actu esse posse, actuum autem non item
sine potentia praeiacente. fictum quippe nihil dicitur ab aliquo,nisi prius qui fecit, potentiam sue dispositionem quandam faciendi, habuerit, quae non fuerit semper actu, ut docet Aristoteles. Sic principia sibilatiarum sunt semina,quae se habent ad substantiam, sicuti potentia adactum, ut scribit idem Aristoteles. Non tamen actus potentiauere est, nisi solum in potentia, hic lata lignum, I tripus
147쪽
tripus, stapha de huiusmodi est,potentia non tamen actu, quia actus ut ligneum tripus fiat, uel scapha, me dijs alijs, scilicet arte aliqua & instrumento fabrili, ex potentia adactum ducitur. Aliud exemplum familiarius, homo potentia rationalis est,hoe est ratione omnes actus suos moderari potest, actu tamen & re ipsa, semper non moderatur ; ueluti si suriosus, si infans, si affectionibus illegitimis ducatur. potentia namque rationis non deducitur adactum, hoc est non moderatur actus. Et Galenus certe optimus philosophus ait. Quod quale dieitur, tale au-πι- r. tem nondum est, sed potest tale esse,idest hoc esse, pote-ι b. 2. de state,dicimus hominem,uerbi gratia, qui modo natus sit,3 empera. rationalem, dc auem uolatilem, & canem uenaticum,& equum celerem, scilicet, quod eorum unumquodque fiturum omnino est, si nihil id extrinsecus impediat, hoe ceu iam id sie appellantes, uia be arbitror haec esse potestate, non actu,dicimus. Perfectum namque e st,atque iam praesens, ipsa energia uel operatio,sue quod actu est, quod uero potestate est, imperfectum dc adhuc futurum atque ut fiat quidem, id quod dicitur. Sciendum tamen est ex potentia deducta in actum, ex illo actu aliam potentiam oriri posse , sicuti docet Aristo t. & tunc diuersa est potentia secunda a prima, sicuti materia prima di
uersa est a secunda : prima namque informis, secunda autem materia cum serma in aliam formam transilire tenta prima forma I ueluti autum constat materia communi metallorum , & forma, quia aurum: .ex illo tamen alia forma aecedente fit statua, uel aliud quippiam;cuius tamen secunda semper materia Armata, nempe aurum. Sed clarius de potentiae ortu ex actu agamus exemplo.
Diuerso modo potentia, sciens est qui discit, α qui iam
scientiam habet dc non contemplatur . Cum autem activum & passivum sint simul in actu, qui patitura potentia , dc agit alia potentia, evadit interdum id quod est 'potentia,ut actu sit tale, ut id quod discit,&ex eo, quod est potentia,fit aliud potentia rursus. Qui namque scientiam habet dc non contemplatur, est potentia quodam rno io ieiens, sed non ut erat, antea quam didiciscet. Atque erim ita sese habet, nisi quid prohibeat, operatur ac contemplatur , uel in contradictione igit orantiaque
148쪽
erit. Est etiam quaedam potentia,alia, secundum narii. ram, alia prae ternaturam . Secundum naturam potentia
est, cum in seipso aliquid tale principium habet, & no a
per accidens. Priter Naturam contra, cum per accidens,
ueluti ignis potentia mouetur sursum, & graue deorsam: per accidens autem dc ut exteriori ignis deorsum, graua sursum . Mouentur itaque actu naturaliter, cum sub potentia suos ad actus mouentur. has duas species potentiae ponit Arist. Galenus latius tres constituere uidetur. Prima ista est quae maxime proprie sola potestate esse dicimus, ea, in quibus natura ipsa seopte i etu ad absolutionem uenit, utique si extrinsecus nihil impedimento sit. Deinde materiae continentes ea quae facienda sint, propinquae, facienda potestate sunt, ii cuti cum sanguinem potestate carnem appellas, quoniam minimam mutationem ad carnis generationem requirat. At non qui in uentriculo habetur concoctus cibus, carnis materia est,sed prius fisanguis opportet. Longius etiam absunt maxa dc panis, quippe quae,ut caro hant, tres siti mutationes requiis ran caeterram haec quoque omnia potestate, caro dicuntur. Etiam ante haec aer, ignis, aqua& terra , etiam horum ipsorum communis materia, atque haec omnia, magis minuive abusive loquentibus, nobis aicuntur. Dicitur autem & tertio in loco, potestate e sse aliqua ndo,& quod ei, quod ex accidenti esse dicitur, est ex aduerso po li tum, ut si carnosi quis iuuenis lauationem , corpus cius ex aecidenti non ex propria potestate calefacere dicat. Subiungam adhuc eius exempla , bitumen,resina,saevum, leum, di pix, calida potestate sunt, quod utique energia cele si me calida fiunt, etenim celerrime inflamantur. praete rea cum corporibus nostris amouentur, ea manifestissime calefaciunt; ea autem non sim tactu calida, ideo tactu non sentiuntur talia, & ita disserunt,& a solis & ignis cit-Iore , quia illa actu calida, haec tantum potentia, eadem
de frigidis potetia quis poterit colligere. Sed adhuc ἐμφοτιώτερως de potenti js cum Aristotele dicamus, ne poll- lib. in hac haec omnia sint a nobis sepius inculcanda. Poten- taph. c. stiarum quaedam nobis natura inditae sent, ut diximus, .luti sensuum, quaedam consuetudine, ut tibiis canendi: quaedam doctiina,ut artium. Nam idem Aristo t. ait, in-I a nes
149쪽
M.tib. 9. Omnes artes, & factivae scientiae,potentiae esse. Item po-xntia.e.s tentiae aliae rationales,aliae irrationales: nam quaedam cuiatione possunt mouere, quaedam sine ratione. Rationa- aes illas potetias necesse est in animato corpore esse, has autem in ambobus. Q 'ae cum ratione possunt mouere, re potentiae sunt eorum rationales: quq autem sunt irrationalia, horum & potentiae irrationales. Et notandum .est,potestatem quae cum ratione est, contrariorum esse posse diuerso modo effectricem; potestatem autem irra- .
tionalem,uuius, ut calidum ipsius calefaciendi sola potestas. Medicandi uero potestas infirmitatis & sanitatis causa est, quia scientia scientiae ratio: Ratio autem ea de m
nise stat & rem & priuationem, quanquam id non faciat s militer. Sic enim quodammodo amboru est, sed magis eius quod existit: quare cum potentia sit faciendi, uel patiendi in ratione,uel uoluntate principiam, fit quid uel. Patitur necessario. Sed qualitates quae adduntur bene,aut
male,non necessario,sed ipsius benefaciendi,uel malefaciendi potentiam sequitur solius agendi,uel patiendi po . tentia. Potentia namque quaeda est homini benefactedi, na si non esset illi hete potentia, impossibile esset homini unquam bene ageremam quod priuatur potentia,impos. sibile est fieri; quod impossibile fieri est, actu esse nequit: caeterum videmus & actus & bene fieri, scilicet bene agere so mines,ergo in illis potentia,& male: pariter ergo αpo testas ab uno & eodem sonte uoluntatis. Sicut i ex ani, ma contrarij motus fiunt, quiescere,& moueri, loqui, tacere, diuersis teporibus . inoniam quod potest, aliquid potest, & aliquando,& aliquo modo, & necesse est esse quidda quod dominetur siue appetitum, siue electione. . Qes interdum ad actum peruenire prohibentur, uel iu-erinsecus aliquo prohibente,uel modo non bene congruente & medio: sicuti in potentia irrationali, ea ad actum non peruenit,si aliquo medio impediatur,uel medio,vel agente non bene disposito. Quo fit,ut, quia potentia tio, - potest interdu omnino se explicare,propter resistentiami mediam,qua sublata posset, actus remaneat imperfectus necesse sit. Ita semen interdum natura degenerat, & natura ex semine humano & animaliu, monstra producit,& animus extrinsecis & uanis δc alienis a ratione, occupλ
150쪽
tus & obsessiis, suo non fungitur officio. Et haec hactenus de potetia praelibata, seq. sufficiens,latius itaq; de ea postea cum de principio potestatis tractabimus suo ordine lib. a.
Quo pacto in homine, scientia generalis semina potelia insita sint, curve ali, alijs doctiores, O unde
animalibus quaedam coknitio. - cap. V. VTilitatem ex praecognitione illius potentiae nunc
accipe. Dicimus itaque in hominis dignitate,quod pertinent ad sciendi & in telligendi sagacitatem, considerari & aptitudinem siue potentiam naturalem, & pariter acquisitiuam ex doctrina& meditatione artificiali & labore expertium & prudentiorum para tam , quam ue pote . tiam diximus quodammodo ex actu prioris potentiae coparari. Haec autem unde originem habuerint, quave ratione mentes hominum uniuersam scientiam perfecte per se nec explicite omnia, nec omnes aliqua pariter, nou rint, aut quare alii ali)s magis minusque scientes sint, cum tamen aeque nomines sint, narrare praesentis est instituti. Cumque illud dignum st& iucundum& utile seris, longior de eo non erit tedio narratio.Igitur in consesso omnibus ferre, & pro uerissimo creditum, tum ab ijs, qui a sana fide exules fuerunt, tum ab ijs qui uerum & unicum uenerati sunt Deum, nullum animal natura immunem a cognitione ella. Videmus namque animalia re cens nata,etiam priusquam perficiantur particulet &in striamenta ad ea quae agere debent, concessa, ea tamen agere conari ; sic uitulus cornibus petere tentat, cum nulla tamen cornua appareant,pullus equi calcibus teneris calcitrantem uideas, & aprum quendam pusillum genis sese tueri conantem, magnos dentes nondum habentem; de catulum recenter natum, mordere affectantem teneris adhuc dentibus.Vnde autem,nisi quada indita facultate. omne enim animans suae ipsius animae facultates, ac in quos usus partes sitae polleant maxime, nullo doctore prPsentit, ut obseruauit Galenus,& Xenophon,animalia sinis gula,innuit, norunt pugnam quandam, nee ab alio quo piam didiscerunt, quam ipsa natura, ueluti bos cornu percutere , equus ungula, canis ore, aper dente quae quidem animalia etiam cauere sciunt, a quibus est caue ib