장음표시 사용
181쪽
rent eu arte dicendi,c teri si ponere artib. quam illi amorib. io. IL re detinebantur: ut aperte licet iudicare ex Platone , dum Me in Phi Protharcus accusat Gorgiam tacite, quod artem dicendi
Iebo , vel solam calleret, sed nosset & alias, quod de re quaque pet desummo posita facta responsio, testatur. Atque ipse Plato praesta bono. ii ssimum in arte dices di,& pariter in republ. administranti. . I. qui da eximium Gorgiam, dixit. fuisseque Prodicum, & ante
insicribi- omnes Protagoram,qui plus argenti ex arte sua, quam quitur Hip libet artifex ex sua arte cumula sient. Et Pausanias anaiquipia. ma- tatis diligens obseruator testatur Gorgiam Leontinum patorsiue de tre Carmantide natum, primum neglectam adhuc die en Pilia O. di ex arte rationem exci lasse,& ab hominum obliuione
Li. s. uel uindicasse,& fuisse collegam Tisae in legatione ad Athe. posterio. nienses, sed Tysia praestantiorem. Et Cicero mirabilem iure Eliaco lius artem exprimit in dicendo,& rerum, scientiarumquerum. copiam ei adfuisse demonstrat,dum ait, eum paria paribus In Orato adiuncta,& similiter definita protulisse: itemque contrare. ri)s contraria relata, quae sua sponte, etiamsi id non agas, Sem. I. caderent plerunque numerose, primum inuenisse in quibus uerbis,paucis nostra sere ars tota concluditur. Quare& Max.Tyrius cum apparatu tribuit Prodico elegantiam,
Hippiae vaniloquentiam, Thrasimacho uiolentiam, sed Gorgiae soli rhetoricem. Admirandus certe posteris suis Graecis Gorgias,sed magis inter omnes Salomon, qui dia sputauit de lignis a cedro quae est Libano, usque ad hysopum quae egreditur de pariete, de quadrupedibus bestijsm scribi terret,uolucribus,reptilibus, & aquatilibus. Superior & tur 3.Re. li is Mol,qui & illud fecerunt,ut narrat facta pagina, & Ioc. .uersi. sephus. Legimus etiam Indorum philosophos gymno lib. 8 .am phystas, se iactasse omnia nosse,&de omnibus Interrogatiq.c. 2. tos respondere so litos, quodque plane se nossent, quod Lib. 3. de est summa totius notionis, de quibus, & ita scribit Phil
D.6. in te omnia sciens,ut scribit Libanius Basilio Magno. Et hi ue- Itur in re mirabiles uiri, si modo uera sint quae de illis traduntur. episto. Ba Cetterum nulla ars, similia his quς poterant operandi, β.Magni tradita est nobis, saltem , quod ad meam aetatem, visi. 162 de nostras peruenerit manus . Vnus tamen , ut puto , Dei spiritu illustris inuentus a nobis , non ex
radictorum ordine, sed illis Minime inuentione in
182쪽
serior, qui artem quandam meditatus est,qua omnia possent disputari δc contineri. Is fuit Raν mundus tulit is, qui tamen puritati sermonis non studuit,sed qni nostrae artis fundamenta gessit,& in quem plures ediderunt commentaria,ut Lupetus, Lauineta,ut Henricus Cornet. Agrippa,
quorum singuli quidam propria addiderunt. Fuerunt, Malij qua plurimi, qui artem potior nouerint eximie Luli j
quam commentariss illustrauerint. quique eius usas admirabiles se praestiterunt;& quod magis admirandzm , fere ut res nimpuberes hac arte freti, de omnibiis rebus di steruerunt, agri na& hac arte paucissimis mensibus in uiros doctissimos eua rn vi L. serunt.Inter quos referunt Petrum Daguinum Mediatu, commει.&Iacobum Danuarium uiros, ut ait Agrippa, tota It in. Lub Llia celebratos, quorum prior cum anno trigesimo septimo aetatis, uix prima hausisset litterarum elementa , sex dumtaxat mensii bus huic artificio incumbens, omnibus
doctissimis uiris miraculo eli habitus: Alter autem cum septem peregisset lustra a literis penitus alienus, tantu hac arte profecit, ut sicut ex eius scriptis apparet, nulli doctorum hominum sit postponendus. Addit his eximios fuisse eadem arte factos,Ferdinandum Cordubam Hispanum, Iacobum Fabrum Stapulensem, Carolum Bouilium,Petrum ,& Iacobum cognomine Canterios Germanos Frisones, cum unica sorore pueros decennes, tu omni disciplinae genere disseren tes. Possemu s his addere Picti Miradulanum, & Politianum, uterque enim, nescio num per hanc artem disputare se posse de omnibus pollicebatur. Sciendum tamen est antiquos Hebraeos artem similem in uentricem rationum, imo naturarum, excogitasse illa praestantiorem,quam concludunt Caballistae per quinquaginta portas lucis, siue intelligentiar, quas iterum examinant per triginta duas semitas sapientiae,ut uocant,&per tres midoth,id est,tres proprietates,ut suo loco debemus. Illa namque Hebraeorum dogmata,& quae uocant de sublimibus, nobis maxime uiam ad altiora praepararunt.
Cur tantopere rerum cognitione homo delectetur. Cap. VIII.
REddamus ii sic rationes cur homini sciendi 8c cognoscedi cupiditas, dc po tetia.a Deo id ita suerit, cu r & sa
183쪽
cultas de omnibus inquirendi, & ratiocinandi, eaque ei soli , & non reliquis animalibus, concessa;& quare uitaia haec cognosccndi auida nunquam satietur, ut plerique iam alicrum pedem in fovea tenentes, adhuc discere noquiescant. Multiplex autem rei huius causa reddi potest,
& prior erit ipsus hominis natura, de qua iam suse dixi.
mus. Nam,ut ait Cic. nituram is omnino expleri partib.
uult & desiderat, atque is eo potetia corporalis ab aegritudine liberata, uel in iuuenili pueri ita te, sitis omnibus uiribus, incrementis naturalibus ac corporeis uacat.Sic ani.
mi partes, quarum est aspectus illustrior, quae,ue quo sunt
illustriores,eo dat clarioriora indicia natura .Tantus autem innatus in nobis cognitionis & scientiae amor, ut nemo dubitare possit,quin ad eam hominum natura nulIo uel emolumento rapiatur. Nonne videmus,ut pueri, ne
uerberibus quidem a cotemplandis rebus perquirendisq; deterreatui aut pulsi requirant,& aliquid scire se gaudeat Vt ali js narrare gestiant, ut pompa, ludis, atque eiusmodi spectaculis teneantur λ ob eamque rem uel utim uel famem perferant. Et eos qui ingenuis stud ijs atque artibus detestantur, nonne videmus nec ualetudinis,uel rei familiaris habere rationem, omnia perpeti ipsa cognitione,&scientia captos,& cum maximis curis & laboribus compensare eam quam ex discedo ceperint uoluptatem uidemus & homines omnes pallim, foeminas quoque,tu sticos, puerosque nouarum rerum esse cupidos, ut habeant quo
perficiant sciendi auiditatem. Nonne opifices, & infimi sortis homines, quorum in gerendis rebus nullus usus, deIectetur historia. maximeque eos uidere possiimus res gessas audire & legere uelle, qui a spe geredi sunt exules etiasenectute.Et clim sciendi perfectio naturalis sit, ad ea usIuti ad finem suum,tendit animus,neque quiescere potest donec ad Dei cognitionem, ubi omnis uera cognitio &perfectio,peruenerit.Semper enim natura finem suum in b.i. dege quirat,&prosequitur,ut ait A rist. Quo fit ut mens perpe ner. ani- tuo per gradus, sed insensibilis,altiora qua prius scruteturma. e. I. ut tamen se aliquid profecisse non agnoscar,donec prosecerit,ueluti cognoscimus segetes & platas creuisse, crescere autem nu quam videmus. Accidit aut e perfectio animi lib. I. ex doctrina, natura,usu,& exercitatione,& ut aitManilius
184쪽
Ner uarios usius aYtem reperientia Ieci ea eplo, momis te uia. - Εt Terentius. Nunquam ita quit quam bene subducra ra in ne an usitam fuit. i Muin res, stas, us semper aliqvid apporteι noui, . Aliquid moueat, ut ιua quaere scire credas , ne fias, Ei qua tibi putaueras prima, in experiendo reputes. Augeturque uoltiptas cognoscendi ipsis cognitione, si
cuti deli dia nutritur ignorant ia,& ignoti nulla est libido,& cui minimorum cognitione delectatus, capitur aliqua uoluptate,idem ueluti gradu expedito ad maiora conscedit.Et quia Dei mirabilia & magna sistat opera,atq; sapic-tiae plena noua semper hauriendo, ueluti undam superueniente un da, semper noua uoluptatis additione reficitur& nutritur anima:utque succedente nouo & maiori pabulo, ignis fit maior & flamma ardentior, sic inens magis ac magis delectatur,superuenicte cognitione, qua excellcre telis nista ratione se putar,& ardentior ad maiora collo Iat,pingiorque,robustor& uiuacior scientia sit; unde descelices illi,qui Deum sciunt Sc notui, rerum omnium cc summatam scientiam, sceliciores qui perpetua ill rus con templatione fruuntur. Saepe ab Arillotele,de Theophrasto inqua Cicero est laudata per se rerum scientia.Vnde de herillus scientiam summum bonum esse defendit,qui quanquam ad summum scientia dirigat quς optima , in eo ta men non recte sentit,cum scientia possit esse sine uirtute de scientia cum uirtute sit sapientia .ut hac merito opinionem philosophorum pluribus improbant Lactan tius Fuismia. Et dictus attamen. vlix, qui rituit rerum climsieme cavsas. 4 Et apud. Ouid. 0 licer animae, quibuι haec cognoscere primum. In que domos superas scandere cura suis. Quare Isocrates admonet, multas disciplinas,multis didiuitiis praestantiores,puta, siquid erri quod pecuniς celeriter tran : eunt, disciplinae uero in eterna secula durauit. Sapientia namque quae inde acquiritur,t mortalis est posses.sio.Cecinit& Virg. Imptinos sibi quisique bonis est artibus, illa.
Surit animi fruges,hae rerum maxima merces. Scire quid Occutio natura terre coercet,
185쪽
Nullum sellere opus . Oc. Adde secundo utilitatem, &shamur, quem homo ex
scientia decerpit,tum ad tutandam salutem corporis tum ad animae robur, o quot uoluptates,qualesve commodita libr. 2. in tes hinc oriuntur ut uere dixerit Lucretius.
princip. Suaue nor magno, turbantibus aeqvora uentis. E terra murum alterius jectare latorem. Hon quia uexari quemquam es incunda voluptas, Sea quibus ipse matis creas,quia cemeresuaue est'. . - Suatie etiam belli disicνimina magna tueri, . Per campos instructa trit sine parte per uult.
. 5eu nihιι dulcius est,bene quam munita tenere Edita doctrina sapieruum impla serena'. Despicere unde queas alios,possimq; rudere Errare, atque HIam paώamιs qiraerere uits,cto
Vis utilitatem scientiae facile dignoscere, & ut ita dicapalpare, considera effectus, quibus egeamus,quae reS nobis sint adiumento&accomodae. Et in primis mundum uniuersum propter hominum utilitatem creatum, & hominem pio pter Deum,ut scibit Cicero. Vsum aute quomodo tibi parabis, nisi res cognoueris, nisi utilitates, natu IM, tempora, causas scias,nisi quς fugienda, quae eligenda sint,in tanta uarietate didi ceris, Frustra enim uel perpera esse non possunt,quc homini destinata tantum sunt, quae eius gratia ex nihilo facta,quae tanta & mirabili prouide-tia in suo ordine perseuerant. An singula descende,& ex partibus consideratis uniuersa tibi consecrata uidebis.N ne elementa nostri causa, ignis ad coquedum, uel cales ciendum,ad urendum,ad illuminandum Θaer nonne adrespirationem,& spiritus temperamentum; aqua ad potum, nauigationem, nutricationem,& productionem piscium: terra pro solio & nutrice alimentorumὶ Tias ad coposita ab hinc,ad planias,arbores,ex quib. fructuum alimenta,&medicara:considera animalia, etia uenenata, nocentia, MKra,quale inde commodum accedit homini, uel ut suam ipse naturam metu illorum,ob peccatum pauida agnoscat di ad Deum esiuertatur,uel ut aliquod pharmacu salubre, ut ex uipera,vel exeptu diligetiae,ut ex sol mica,agnoicat. Coliderato rationec li,stellarum,solis& lunt comoda inaratione,iatione,in teporu signis, in rerum productione,
186쪽
maturatione, collectione : Considera ipses Angelos, qui omnes sunt,ut ait Paulus,administratorijspiritus,in mini HA.Lserium missi eorum qui accipiunt salutem. Quid ultra. sermone protraho considera Deu ipsium,qui propter nos homines,& propter nostra salute descedit de coelis,& fiiij persona carne nostra assumpsit,uerbumq. caro factu est vivere possimus dicere ob tantum beneficium cu Pindaro. κemeisa
. ν θρα ρ δραμεῖν ποθι ταθμαν.idest. num hominum,unum Deorum genus,ex una autem spiramus
sed discriminat omnia separatanis 'α potentia,respectu enim generis Dei nihil nos. ille autem immobilis semper sedes est aereum caelum, sed & in aliquo similes simus,uel permagnam mentem,uel per naturam immortalibus: quam 'uis ignoremus qua die,uel nocte,ad uitae nostrae summam, quam definiuit diuina prouidentia nobis currendum sit. Ideo etiam cum utilitati, & saluti destinata fuissent a Deo homini. illum ipsum postremo Deus creauit,tanqua necessaria illi ante pr mittens, more principium, qui antequam ciuitatem ingrediamur aliquam eo iubent prius parare, quae ad commeatum necessaria sunt,ut & docetD. Hom 8. Chrys. Gm . RuI-
187쪽
i COMMENT IN PROLOG. Rurstum a dignitate luminis alia ratio. cap. IME x x tertio loco, quae dipnitatem homini adserat
scientia,quemadmodum ignorantia ad eius ignomisuper ps inam & dedecus facit: hominis dignitas, inquit D. Chri 48. sostomus, quod anima acceperit, quod artes iuuenit,quod Tomo t. ad imaginem Dei factus,quod praesit omnibus in m udo. Item artes inuenire. quod ex scientia & notitia,& rationer. delegi qua cum Deo est homini societas,ut idem Cic.ait.b-. Describit& Manilius. b. q. An quoque genitos nisi caelo credereses est
Esse homines ρνοιetia iacem animalιa cuncra In terra,vel mersa uadu,uel aere pendent. Omnιbus una quies,venter sensi q; per artus. Eι quia consilium non est, lingua remissa, Vnus o insipectus rerum,uiresque loquendi, Ingeniumque capax, uarιas educit in aνιο Bic paruis qui cuncta regiisecessis in orbem, Es domuit terram ad fruges,animalia caepit, Imposivitque uiam ponto . Lut tinns marce Erectus captie,ruciorque adodera mi.tit L SI terros oculos, propriusiue assecias Olympum, Inouiri: que Iulum,uec.
Immen is labar est,sed fretilii Hem.'. iDigna Iaborantis resipondens praernm curas. 6n oculis Llum pecudum miranda sisere . Aiore nec e fusis in humum graue pasere corpus. Nuesse fidem rebus, dubiasque exquirere carisas.. Sacra perurgentem, caputque attollere caelum, Scire quοι qtιs sint, cur magno talia mundo Principia, occasus metuunt,adsecula pergunt, Et firma aeierno religata erit machina mundo. Sotis sicio motam, ei quanto minor orbisa lung est, cur illi bratilis:cur isti pretiolet orbis. Ammus Eze m,nes; quae certo sydera currat Ordine, quae ne sua careant ιnzondssa cura,cr c. lib. 2.eon Vincimus certe hac eognitione &intelligentia genustra Sen- o.mne mutorum, cum reliqua nobis communia cum illisus. sint, ut late demonstrat Amobius. Atque haec propria natura in Aethna, uersu
188쪽
natura hominum cognoscendi & intelligendi oritur ex una proprietate illarum trium, quae in anima exprimunt imaginem Dei. tres enim Π o midoth, id est, proprietates & potentias, Haebrei secretiores ponunt in nomine secundum quas factus est ad imaginem e him, id est, trinitatis: nempe, ut antea diximus, memoriam, antelligentiam , uoluntatem. Ex memoria singulorum, formatur intelligentia, quia me moxia est, notitiam apud se habere. Intelligentia autem & notitia extendente se , & accipiente id quod uerum est in ratione boni & conue omentis, statim ex memoria,& intelligentia formatur appetitus, qui est uoluntas. Porro sicuti ex memoria forma tur intelligentia, sic ex patre in diuinis generatur filius; Scquemadmodum ex memoria intelligentia extensis, &quali spirantibus,bonum formatur, uolutas: sic ex patre dc salio, tanquam ex uno spirandi principio, spiratur bonum quod est Spiritus sanctus. Et ita notat Galatinus, & diuus Beria,& Beatus Ambr. per memoriam,inquit,patri Deo simi inmus, per intelligentiam filio: intelligentiae enim deos e 1. tribuimus omne quod uerum cogitando inuenimus, x lib.medit. quod etiam memoriae commendamus; per uoluntatem in pri. li. 1pirimi sancto, quia ex uoluntate amor dilectioque. Et Dpiritum sanctum charitas diffusa est in cordibus nostris, humi ut scribae Paulus. Intelligentia¬itia in hominis ita: eonti isque imagine insigne maximum .Quanquam non ignore me. 2
etiam imaginem Dei in homine ad alia posse extendi, ad Rim. quae nomini insunt& in quibus homo Dei quandam pro amorae Iert in Icipio,pRitantem dignitatem similitudinem, qua explicant Rabini in uai retra Rabba. Nempe quod sicut a
Dima replet & regit corpus, ita Deus mundum: Et sicut anima est una in corpore, ita Deus unus in mundo .Et quemadmodum anima nec manducat nec bibit, sic nec Deus& ut anima uidet & non uidetur, ita & Deus omnia con
spicit&non uidetur Quos sequuti Catholici interpre-xes fere omnes, & potissimum D. Ambrosius, similitudo, inquit, Dei in anima hominis creati ad imaginem Derest etiam, quod sicut Deus est ubique semper totus omni tib dedi
uiuilicans, mouens, &gubernans: sic anima in suo cor- uee. si 'pore, ubique tota urget, uiuificat illud, mouet& guber- pio.qiMU,
nat. Sed& D. Athana ius, aliam Dei in homine imagine 8.
189쪽
commemorat esse, nempe quod scut Deus rex omnium
est, ita & homo eorum quae in terra sunt rex sit costitutus,& adsimilitudinem Dei, id est, ut quemadmodum Deus mst. I. bonus, misericors,tustas, longanimis, & talis sit homo imi homilia 3 tatione. Ita & D.Christi stomus. Est autem disterentia ima 1 i. in ginis & similitudinis Dei. Imago namque, & in interiori Gine. homine, imago in a te initate . similitudo autem in moriti citiae i. bus, ut ait Albinus quondam praeceptor Caroli Magni. 3. Genec. Quod magna itaque prudentia & scientia egeant homi- Genes t. ne, ad conseruandam dignitatem hanc, & ad agedas Deo lib. 2. co- yratias , nemo ignorat, quam & Deus cum eonsili j quadatra Aruo specie,ut ollenderet eius dignitatem & excellet iam fecit, istum. dum dixit, faciamus hominem ad imaginem dcc.cum t men reliqua creauit nudo & simplici milu, per fiat:ut legimus in mundi Genesi, nulla uel adhibita diligentia existimans hominis creationem proprium,& manibus suis adorandis solum dignum opus,ut doctἡ Graecus,& disertusaathor tradit Theophilus Theologus, & Iuni lius episcomism comet. Africanus,consilium ante avocatum Τrinitatis in illo fa- in Gene. ciamus,inquit Deus, hominem,riusumque alia ad opus orzrimo A. dinata: accepit, inquit Deus,de puluere, insufflauit poli,o in sine 6. mysteria recondita, quae hominis indicant dignitatem ii. ex ame De qua uidendus D. August.D. Chri stomus, D. Basilius, ronc.1. eo ut cerid qui ignorantiam consectatatur,& splendorem tali. 22. de tae praestantiae non ea hibent, potius pecudis forma, quam ciui:a:e hominis ostendant. Cum scientia stiui ait Maxi. Tyrius, Dei e. r. sos quidam, fructusque maturus ex animi semine: igna- Io milia rantia aute i ilius seminis cessatio: imo ut ait D. Marcus. i
ho πνε eam infidelitas. Et ignorantia catina est, cur utilibus con--ατι tradicimus, quae si comitem habet supe biam, auget ma- κου, ae le- lum. Et Iesaias, vae qui dicitis bonum malum, & malum silara bonum, ponentes tenebras lucem,& lucem tenebraS: pro- . pterea captiuus ductus est populus meus, quia non habuit cap. s. scientiam, & nobiles eius interierunt famae, & multitudo eius lita exaruit: propterea dilatauit infernus animam sua,
dc aperuit os suum absque ullo termino, de descenderunt
190쪽
populus eius,& fortes eius,& sublimes, Sec. uerae & potauus tura Gratiano alibi. Et si quis acutius etiam omnia consil- in can. sideret, facile sine ulla rationis probatione, & sola rei de quis homimonstratione compulsus, fatebitur ingenue, summum ma nἔctea lorum esse ignorantiam gradum in omnlultae genere. m. vae Nam illius malo sequimur aduersa, repelli tuas utilia, ob - qui dici- noxia tentamus stigimus meliora, otio, in ded ecor: , prae sis. II. 2.3dore putrescimus, dum quid prosit ad promouendu gradum ad altiora ignoramus. Et dum scientiam utilium saltem ab horiemus, hominis dignitatem non solum a nobis abiicimus,sed etiam uiliores cunctis rebus etiam in animatis reddimur, Ea namq; singula,sibi conuenientia norunt& quadam sympathia iungi his, omni studio tentant, &aduersantia naturali antipatia fugientes, ueluti scienter auersantur: neque animalia, uel plantae alimentum aliud conueniens suae naturae, natura ipsa admonita depascuntur.Et Menanter, huiusmodi homines ignorantiae manci
Pes,nec uiuere censebat .verba eius sunt. τυφτοντι ἀνοκτον μνω μοι δοχεινου ζωσιν οι τι mi συνιυτες σοφον, Id est, '. cecum mihi uidetur id esse quod non cognoscit, ec uiuunt hi, qui ut exρessi non inulligunt.
Et forsan id uoluit D. Chrys. Cum scribit hominem eu, qui se iugo ignorantiae submiserit, deteriorem bruto esse. Nam ut idem alibi, dedit nobis intellectum Deus,ut ignorantiam fugemus ex mentib.ut recta teneamus, iustum q. Homu rerum iudicium, atq. ad alia huiusmodi dirigamur,& con M.to.Letra diuersarum impugnationum uarios incursus,hoc qua Ho tras scuto uti, ac lumine, maneamus in nocui, atq. munitI. D. 2 intq. imminet uitium ingratitudini proximum, si concesdam a Deo cognoscendi facilitatem, reiiciamus ut inutilem. Suo. n. luis'. uitio ignorat,ut ait Tertiat. Eiiq. mor- to. 2bdotius hac, non laecessitatis ed deprauatae ac corruptae uolu- vitaimb. tatis, qui uiam parat lubricam, & omni ex parte ad mala declinata te non minus ac ii quis cineribus incedat dolo sis, in recessit ignem ardentem continenti b. Neq. usque
adeo ignoratia sterilis est, ouin non odibile fructu,& uisit lice in pariat,tit ictabit Io. Salesberiensis de Cic. ignoratio lib. 3nc sempei uinosam este ait rebus in omnibus, & contra lycrati scietitiam,& notitiam,vututem, a te. secundu Aris. innis c. i.