장음표시 사용
191쪽
prauΠs ignorat, quae agere oportet,& a quibus est abstin εdum,& ob huiuscemodi errorem, iniusti homines maliq; omnino sunt. His accedat Plato, qui ignorantiam des. nit esse dementiam animae quandam, quae dum ad ueritatem nititur,intelligentia ipsa praeuaricatur: & duo mal rum genera constituit, unum quod communiter improbitas nominatur, animi proculdubio morbus: Aliud ignoratiam,quae proprie animae est turpitudo,aduersus quam alexa pharmacum solummodo praestat doctrina,& idem malum,& stoliditatem dieit ignorantiam,interdum ridiculam,cum illa est imbecillis: interdum terribilem & odiosam,cum illa est ualida: siue sit in bonis,uel externis, siue animi, siue corporis. Et ea magis illa ignorantia grauior, quo crassior,& nocentior est ueluti quando scientiae, uel opinioni,vel rationi, quae natura dominatur, animus aduersatur,ut idem Pla.tradit.Quod & Horatius expressit, Sed quod ningis ad nos
Neque existimemus ignoranti et delictum leuis esse poderis, cum quis scire possit,& contemnit nosse.Tale naq. est,ut expiatione,& hostia egeat, cuius oblatione Deus optimus placandus sit.Cui iniuria per peccatum graue irrogatur,quod contemptu tanti beneficij, quo nos animi ratiocinatione,& lege pectoribus nostris inscripta donaui tab illo munere cognitionis,& a cura sciendi uam sumus. Et refert etiam D. Paulus, in secundo tabernaculo templi, semel in anno introisse solum pontificem, non sine sanguine quem offerret pro sua,& populi ignorantia. David quoque Deum deprecabatur ne ignoratias suas in memoriam reuocaret.Et Salomon in oratione sua, inter caetera quae a Deo efflagitat, illud adiecit, Ne crescant domine ignorantiae meae,& multiplicentur delicta mea, & peccata mea abundent, & cadam in conspectum aduersariorum eorum. Ita certe opprobrio dignum ignorare, & mai ris notae exprobratio uoluntarie, dc cum culpa ignorare.
Sic enium Propheta regius describens iniqui malitiam in lignem, testatur,Verba oris eius, inquit, iniquitas, & dolusmoluit intelligere, ut bene ageret. Neque his relinqui spem ueniae, uel eam dissidulter assequi fini ueluti uoluntarie peccantes, uoluntarie ignorauerunt, constare potest
192쪽
ex Pali ει τὶς αγνοὐάγαιΘω, si quis iginoret,ignoretur. e. r . cir Pacent namque uiae inultae discendi,& cognoscendi, quae rasi prioquidem contemptae eximiam arguunt ignorantium cul- ris ad Copam . Nec recte dici potest,inquit Augustinus, Si ne1cit rin. u.de homo, non peccat: sunt enim peccata ignorantium, quam sidia. conuis minora, quam scientium. Et si cum eodem D Aurel. mg. Augustino loquamur, nulla ignorantia damnatione im- v . Osis munis est,ac per hoc inexcusabilis est omnis,qui ex ea pec scripta ad cat,uel reatu originis, uel additamento etiam propriae uo Sis d.'. Iuniatis, siue qui nouit, siue qui non iudicat: quia & ipsa Pom. ignorantia in eis qui intelligere noluerunt, sine dubitatione peccatum est: in eis autem qui intelligere non potueIunt, poena peccati .Eigo in utrisque non est iusta excusatio,sed iusta damnatio. Et si quis tam alienus a ratione sit,ut hominis naturam ad sciendum, & cognoscendum, a Deo optimo maximoque creatam no agnoscat, audiat saltem Ethnicorum prudentum authoritatem, qui examinatis naturae si triplicis ponderibus,ignorantiam , & iusti tiam iuris sui,nocere cuique ignoranti dixerunt, ut Paul.
t uriscons scribit. Quin & facti ignorantiam si illa resipi. in ι i. Ona fit,no esse serendam, uoluerunt, quamquam scrupulo ι reg-t sola eius inquisitio non exigatur. Scientia enim hoc modo MAEN, maestimanda eii,ut neque aut negligentia crassa,aut nimia l. 2 de via securitas satis excusata si t, neque delatoria curiositas exi-ratur,ut scibit Vlpia. Atque in delictis, ignorantia etiam si *7- sanctionis uetantis commissis, nuncio uindictat locum sitis Pand. v.
bi uindicar,ut scribit Papinia.Tum quod naturaliter quis 7 ςμ si que satis superque moueatur de rectitudine, & ratione ui iurib. oluendi,tum quia leges omnibus cognitae esse debent. l. le--m ges sacratissimae l. leges,ut g erales.C. de legib.lib.i. o
pientiam nobis submini irare etiam conscientiam. Cap. X.
GErimus etiam continuo innatum nobiscum paedagogum,qui nos ad scienti et notitiam peruigili sti.
mulo accendit etiam iuuitos,& naturaliter, is est conscie-tia, quae,ut uere aureus Chrisbstomus scribit, in cori uptus iudex,cum aduersias hominem insurgit,clamat,accular & TIOm.II. an a osten-
193쪽
- ostendit,& quasi ante oculos scribit peccatorum ma nitudinem: eamque ob rem misericors Deus principio Amformaret hominem, conscientiam illi indidit, accusatricem perpetuam, quae deciperet, deceptionem ferre posset nunquam . Et licet quis admisso peccato,perpetratoque aliquo facinore illicito, omnes nomines coelet, illa tamen accusatio non latet: Nam hanc intrinsecus habentes,ubicunque sumus circumferimus, ipsa nos circuit, Obturitat, laniat, flagellat, nunquam quiescit,sed& domi, cc in foro,& in templis,& in mensia,& dormientes,&surgentes adoritur,rationem delictorum exigit, obque oculos proponit, & delictorum grauitatem,&subsecuturam Hom. 2 O pinnam. Et rursiis idem, loquens de exo mologesi Lamech , qui occidit Caim, Misericors, inquit, Deus con-l esentiam eiusmodi accusatorem assistere uoluit, ut nunquam soli relinquamur, sed ille nobis indesinenter confrediatur, clamet, & poenam exigat delictorum. hocquetis per se apparet. Scortator enim uel adulter, & qui aliud tale quippiam admisit, quod omnes praeter con
scios latere queat, nunquam tamen sic in solitudine nersatur, quin comitatus illo accusatore suspitionibus non abundet, umbras non extrepidet,& omnibus patere non credat tum conscijs,& ijs qui non sint . perpetua in ani-- Ino eiuS, fuerit tempestas, reciprocantes eum agitant, Acontractu fluctus, non somnus emtiauis, sed terribilis , α formidine plenus: non cibus probe quantumuis Con
ditus uoluptatem praebet, amicorum colloquia, non muraca, non aurum, non uxor, non liberi, non reliqua id
genus: sed quasi carnificem circungestaret se lancinantem, uel flagellantem continuo, ita post admissum faciniis obambulat nullo conscio, intolerabiles lueus poe-&accusator. Exempla duo retu-
Iisse sustici et principum Romanorum, qui cum fastigiuimperi j orbis sere totius tenerent, nec legibus superioris constringerentur ob quas terreri possent, ea tamen con- scientia accusatrice, legem Dei altissimi, & naturae se o fcndi me, sed sero cognouerunt,& qui reuocantem a male agendo conscientiam, non fuerant secuti, eandem uindiscantem acerrima iurisdictione,uelut furiis diris, Ac Erynnibus,tam uiui agitati horribili pavore experti sui. Horunnus
194쪽
ART. MIR ABI L. CAP. X. 18 Itinus insignis crudelitate Nero postquam Aggripina matrem interfecit, nocturno tempore, lato metu coturbabatur, ut delectio repente prosiliret,&interdiu eum perterrefaciebant tibicines auditi, quo in loco Aggrippinae ossa sepulta erant. Quanaobrem alio migrabat: cumque ibi idipsum accideret,perterritas alio proficiscebatur.Et paulo post, morte iam illius ianuas pnliante, exorto tanto ac ualido terre motu,ut terra concussari uise,ut animae hominum ab eo interfectorum insultare putaretur, tunc fugies omnia perhorrescebat: si catulus paululum latraret, aut caneret gallina, aut si uirgultum aut ramus arboris moueretur, grauiter conturbabatur ex causis quibus quiescere non poterat, ut scribit Xiphilinus ex Dion. Cassio. Alius Antonius Caracalla, ira conscientia criminu parratorum,&patricidi j torquebatur,ut uideretur agitari a patre &fratre gladijs nudis& distriistis ab his gestatis,ut scribit idem Xiphilinus. Sic&alijs imp ijs malorum conscietia poena est: bonis autem & iustis costientia nihil sibi co-scia,gloria, ut scribit D. Ambros. Nec ullum uirtuti maius theatrum, ut dicebat Cicero. Sicuti enim theatrum quae ibi imponuntur liquido manifestat, sic & conscientia,
quae & bona & mala ueluti in theatro exposita,aperta manifestat. Nam ut testatur D. Mar. Heremita, φυο nia βι- δεος ετι σι εἰδησις ρ απρακτους αραγιγνώσμNν ἀυτην , λαμβάνει πειραν δειας άντι 14εως, id est, naturalis liberest conscientia,haud quicunque strenue & diligenter legerit,diuini auxili j haud dubie capiet experientiam. Addendus est linie Thalassius monachus, magistra, inquit, uera coscien tia est, quam si quis consultauerit,absque scrupuli offendiculo permanet. Habet enim in se cognata quodammodo quisque boni & mali cognitionem,& ideo c5 scientia dicta, quasi in nobis scientia. quae si mala agere conemur, id malum esse cognoscens statim dissuadet,&irrationalem illam partem brutam & animalem quoda modo obiurgat & reijcit.Et Horatius.
Phleon ire sibi,nulla pallesiere culpa. Quo fit,ut qui in animo insidias alijs moliuntur, qui
scelus mente agitant, quiue alienum a ratione & noxiu m Iersant mente, turbulenti,inquieth triste sue sint & mi-
195쪽
nimὶ colore conitantes, ex duello intestino in ter ratio ianem & prauas concupiscentias, quod Intra septa anima ,& corporis,acriter geritur, dum inferior animalis pars rationem expellere conatur, uel dum uicissim scienta a mali, suturam mali perniciem & uindictam imminentirpa Gsionibus obi jcit. Considerare hic lieet faciem mentis in- Gen. 4. quietae indice in Caino. Is enim iratus fratrem de inuidia
IIire. s. excandescens in necem eius, cum eam animo uolueret,
6. concidit vultu, ad quem ideo Deus, Cur iratus es, ct cur concidit facies tua : nonne si bene egeris,recipiesὶ sin autem male, statim in foribus peccatum tuum. Et prudens Iacob videns immutatam faciem sui si ceri sui Labam, Gen. 3I. optime coniecit fraudem aliquam contra se illum tracta,re,dc cum uxoribus suis ab eo ideo recessit. Sunt, & his si .mil la exempla,& quae experientia assidua hominu impios. deton rum discuntur. Qui aut scribit Plutar. eonscientia facino. TMLam. rosa, instar est ulceris in corpore, & utpote quae poenitentiam relinquat lancinantem iugiter, uellentemque animam. Nam cum alias omnes trictitias tollere ratio solita sit, lotum haec eadem poenitentiam facit sua sponte incitabilem prae pudore, quasique mordicus impetentem sese, atque excarnificantem.Digna certe Plutarco sententia. Inijcit nam q. mali scrupu luna, ratio hominis paedagoga, nec patitur uestigia poenitentiar,& doloris ex malo logius mandari,ut ea ueluti freno in lasciuiente natura utatunsilib. 3. de quidem,ut notat Cice .plura uidentur adferre aut horitate mim deo. peccandi,nisi Sc uirtutis do uitiorum,sine ulla diuina ratione,graue ipsius conscientiae pondus est eliqua sublata iacerent omnia. Admirabilis itaque ut in reliquis suis operibus Dei bonitas,prouidentia,&supersapientia,dum nobis tam fidelissimum comitem,conscientiam dico,atque inuiolabilem, incorruptum, dc rerutra necessariarum omniscium iudicem adiunxit,qui nusquam aduletur, nusquam malefactis consentiat,qui errantes, εc dementes in rectuiter nos reducat ,cogatque ad bonum eligendum. No grauabor Sapientis uerba hic transferre, quae aurea certe sui Sap. I7. huiusmodi. 1 Magna sint iudicia tua domine,& inenarrabilia uerba tua, propter hoc indisciplinatae animae errauerunt.
196쪽
ART. MIR AB. CAP. VI. Is 3ri nationi sanctae,uinculis tenebrarum & longae noctis compediti inclusi sub tectis fugi tiui perpetuae prouide-tiae iacuerunt.
3 Et dum putant se latere in obscuris peccatis, tenebro obliuionis uelamento,disparsi sunt pauentes horrende& cum admiratione nimia perturbati. 4 Neque enim quae continebat illo, spelunca, sine i imore custodiebat:quoniam sonitus defcendere perturbabat illos,& personet tristes illis apparent. s Et ignis quidem nulla uis poterat illis lumen praebere, nec syderum limpidi flammae illuminare poterant illa
noctem horrendam. ε Apparebat autem illis subitaneus ignis timore plenus,& tremore: quae non uidebatur faciei, aestimabant deteriora esse quς uidebatur. Et paulo post freque ter enim praeoccupant pessima,redarguentem conscientia. cum sit enim timida nequitia, testimonium dat condemnationis:semper enim praesumit saeua perturbata consciC-
Possumus etiam huiusmodi furiarum agitationem an notare, apud Euripidem in Orestis persona, ob occisam matrem. Et ijsdem adactum ad consilium necis Hesemiones & Helenae.Videnda etiam tragoedia Electrae eiusdem, ubi Orestis conscientia agitata uideatur teterrimis
diris, quod AEgistum & Clytemnestram necasset, Idque similiter in reliquis tragoedi i eiusdem, & Senecae,annotare facile erit. Et admiranda illa apud Plutar. ubi malos perpetuo horrere ostendit, uel somniorum terriculamentis agitatos, diuinisque spectris & oraculis & portentis sibi se per conscios scelerum, ut Apollodorus aliquando se perlomnium a Scythis excoriari , in frustaque concidi, & ex libere cor loqui suum conspexit,& filias igni flagrantes. Et hypparchus Pisistrati filius, paulo aute obitum, Venere ex quadam phiala faciem sibi aspergere uidit, Pausaniasque Bizantius,post stupratam uirginem liberam Cleonicem,& cum terrore correptus forsan peremisset; phantasimate illius assiduis ubique terroribus fuit perturbatus, ut Heracleam ad animarum expiationem nauigaret: fuitq; tota uita carcer,custos,& tortor.Siquide conscientia e1agitati.& propria uita execrantur. Hinc tot morte sibi co-
197쪽
. sciuerunt,impatientes iudici j conscientiae. Sicuti enim ab initio ante scellus, dum illud concipiebatur,ti rores undecunque scientia boni & mali naturalis deterret: Sic commissi, facinore eadem est temeritatis ultrix,& suo prinati ri. pio finis respondet. Nam scelesti lutar uerbis Statij.)
Invigilan animo,sceleri ire parati Supplicium exercent curae. nc E lurima uersan: Pessimus in dubiir augur timor. Addit & Aul. Persius rationem,per quam elegantem,&quae no stram sciendi facultatem ex propria natura singi lis, ut ita dicam, atomis su serrat.Is enim dum respondet
illis qui uindictae animo sibi licere pro uoluntate Omnia
putant. 4Stat,inquit,contra ratio, si cretam gannit in aurem,ris liceat facere id quod quis vitiabit agendo. Publica lex hominum naturaq; cominet hoc fas. ἔVt teneat vetitos insitita debιlis a stus.
Quod quidem etiam D. Paul.scripserat Cum enim gentes quae legem non habent, naturaliter ea quae legis sunt, faciunt; enasmodi legem non habentes, ipsi sibi sit ut lex qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, testimonium ipsis reddente conscientia ipso1um ,& inter se inuicem cogitationum accusantium,aut etiam defendentium. Porro in accusatione & desensione lis maxima, &consequenter perturbatio .Et qui huiusmodi mordentur iurgijs Interius, sunt,ut plerunque uultuos & fere horribiles& inquieti, & per uiscera mersus ignis ille per uenas meat,uoratque quietis intimas medullas,seruetque malo
miserabile pectus insanum,& uultus, luna ipsa, ad quaeq; mutabilior fit,sed magis scelere patrato.Describit id &per pulchre Ouidius,unde suo crimine loquens, utet,inquit, o si quid mi erorum credisur ulli Piniret:O facto torqueor ipse meo. cHmquae ' exitium,magis est mihi eulpa dolori, Giqvaepati pgnam, nam meruisse, minus. Vi mihi di faueant,quibus es mani sistior ipse.
Prna potes demi,culpa perrenis erit. Mors faciet certe ne sim, in uenerit,exul, P e non peccarim mors quoque non faciengivir mirum est,si meni mea turbidasacta,
198쪽
De nine manantis more liquesiit aquae. Eμιν ut Oecul: a uitiata putredine natus.
Aequorei scopulos ut cavat unda saliis. Roditur ut fabra positum rubigine ferrum. condi tus ut tinea earpitur ore liber. Sic mea perpeιuo curarum pectora morsius Fine quibus nullo conficiantur,habent. Nec prius hi mentem Himuli,quam uita relinquens, Ou Hira dolet ci:ius, quam GAr ipsi cadat. Mirum certe quod canit Ouidius, nec poenam impositam posse ex delinquentis animo culpae memoriam eradere, ut inde ab effectu sit manifestum ignorantiam illa hominum boni es mali obtusim, tanti esse delicti ut pervetua poenitentia animum ex cruciet eius, qui noluit diis
guitatem hominis in eo agnos ere,quiue Dei beneficiuita oscitanter neglexit,Neque alius quam ille liber conscientiae, ut existimo,erit, qui in generali & horribili Uei iudicio,palam aperietur, qui ue nostia ex ordine scelera omnibus insinuabit,cuiusue accusatione incorrupti stima ab excusationibus quas prsteximus peccatis,cOuidiemur. De iudicio enim extremo sc loquitur Daniel, alpicietva cap. 7. e. donee throni positi sunt&antiquus dierum lad H,& ue ue p. 9.simentum eius candidum,quasi nix,& capilli capitis eius o iocuasi lana munda,& thronus eius flammae ign:s, & thronus eius ignis accensus, fluuius igneus egrediebatur rapidusq; a facie eius millia milliu ministrabant ei, & decies milliescentena millia assistebant ei, in iudicium tedit, &Iibri aperti sunt. Scripsit enim in cordibus & rationis proprietate scientia illam Deus opi. maximus.Sicut enim corvus nostrum sociam sibi ubique circumfert umbram,ueluti negotiorum nostrorum contestem, nu quam enim a nobis abest,sed in luce clare nos prodit, sequens uel praece dens; Sic socia animae cuique conscientia,quae nuiquam a nobis recedens, conscia est nostrarum etiam interiorum cooitationum. Et ita,ut ait Iuvenalis:
Exemplo quodcunque malo eo mittitur, ipsi Disi liceν authori, prima in haec ultio, quod se Iudice , nemo nocens absiluitur, improba quam Graiia fallacii prstoria uiceri urnam, Sav. I I. in prin . Et
199쪽
vers. ι 9 I Euassisse putes, quos diri conscia sacri
Mens habet atιonitos Et surdo Merebere east OccuJικm quatiense animo tortore flagellum. Pgna autem uehemens,ac mutio μυιον illis, scisas ct Caditiusgrauis inuenit, aut Rhadamanthus.
ecte dieque suum geriare in pectore testem. Sicut contra Thesaurus praestabilior nullus optimo conseient in , neque cor habere expositum mortibus, ueluti Promethei iecur cotinuis renatis escis in cogitationu iniquarum monte,ab aquilae corrosionibus expositum, nurccte. I. namque societatis testimonium,pax conscientiae in quies d. versi. hominis cum ea. Et bona, inquit Salomon,est substantia, 3O.O31 cui non est peccatum in conscientia, & nequissima paupertas i ii ore impij. Cor hominis, immutatuestigium il- visio.ad lius siue in bona siue in mala. Et D. Paulus a conscietiae xe-R'm.c. q. strinonio probatione ueritatis ducit, dum ait,veritatem dia uersi. I co in Chrillo Iesu, non mentior, testimonium perhibente mihi conscientia mea in spiritu sancto. Et D. Ioan-ues,charissimi si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum .Et ex illa bona conscientia co- I. viii. c. gnitionem haberi docet Paul.dum auiosa conscietiaigii 3. a. uer, rantes fieri dicit .Finis praecepti, inquit,est charitas,de eorai. epist. de puro & conscientia bona, & fide non ficta: a quibus
I ad Cim, quidam aberrantes, conuel si sunt in uaniloquium, uolenc i-b tes, neque quae loquuntur, neque de quibus affirmati QRaesc. . 6. Iomnia communi& conueniente calculo admonent, noinutiliter nos ad sciendum animos, tanquam ad propria persequenda, excitare oportere,quando & naturaliter dignitas illa bominis seipsam intrinsecus, etiam in hominibus rudioribus tueatur,& doceat scientia cognata uel conscientia,quae facienda, quae ue ullada sint. Mens enim agedarum rerum est domina; conscientia vero eoru quae menti uiden tur. Quamobrem si mens opera bona eligit facien. da conscientia applaudens,uirum ubique laudat. Si autε ad aliqua delicta mens prolabitur, non sinit conscientia , . talem hominem quemquam rectis oculis perspicere,nee . expedite uelba proferre: a sacris quoque, &pracibus, uotis.
200쪽
uotisque eundem arcet, neque manus ad Deum attollere sinit,& attollentem increpat ac rei jcit,scuti leges contra rebelles fieri iubent. Multaque alia operatur quae fcribit Philostratus'
Ratio alia, cur discere expediat dii Aa ab co quod se homo nosce debeat, o aliae. Cop. X I.
portet & saperioribus aliam addere rationem , quae
calearia adhibeat ad discedum, & ad animae per omnia excolendam aciem. Nempe quod homo seipsum cognoscere,ut ab initio delinea uimus, debeat. Nam , ut ait Ausonius,Chilo,cui patria est Lacedaemon , noscere seipsum dixit,ubi Chiloni istud aureum ti ibu ut, siciu & aliqui antiquorum , quanquam Antisthenes in luccessionibus , Puter,hoc praeceptum,nosce teipsum, Phaemonoes, & sibi usurpasse Chilonem, Sc alij Thaleti acceptum reserat: Dd melius ex Dei admonitione nobis insinuatu in dixit Plato,qui Delphico attribuit oraculo. Et Isocrates, Cicero, &Plutar.qui & expressius alicubi Deum praecep ille dixit,noice teipsum .inod & Iuuenalis ait. E eaesi defenus ιγνωθι σεαυτον Fgendum O memorι reacianuum pectore ueconiugium puaeras, et sacri in partesina: MEsie uelis nee enim ιον. eam psit Achillis Thersites,in qua si traducebat Vidisses Ancipum seu tu magno disicrimine causam Protegere affectra, ιe confiule,cte. Et certe Deo dignum praeceptum hoc. Nulla enim scie-tia melior est ea, qua homo eo gnoscit seipsum, ut uoluit D. Bernardus illud autem duo lici ratione iniunctum eis, una ut arrogantiam vitemus: alia ut bona nostra nouer mus,ut scribit Cicero, utrumque Persius coplectit', dia ait: Disiueque o misimo eansas cognscite ν erum s uid sumus aut quidnam victurr genrmur, ordo Muid uatur, auι metae quem indillis flexus, ct undae , . Mius modus argento,quid fas optare, quid a per Vtile munus habet,patriae,charisque propinquM Quantum elargirι deceat,quem te Deus esse IQD,O humana qua parte locatim es in se. Lib. 7. de
tur apud Diox. Laer. lib. l. de vi: aphctf. in Thale iis uileis sit vita. Lib. . in Aleibia de primo, siue de na