장음표시 사용
241쪽
stris sensibus utatur necesse est, quamdiu uitam hane agiteorpoream. Et haec plene disputat Eusebius Pamphili Caesariensis. Sensuum etiam ueritatem,repudiasse uidetur,&Plato,qui fallax eorum esse aperte dicit iudicium Et ideo iuste ueram philosophiam suadere animae, ne illis inhaereat, sed,ut in se collectam,in seipsam sese reuocet,neque credat illis, nec ulli praeterquam sibi, quatenus uidelicet ipsa per seipsam intelligat quodlibet eorum, quae sunt e
xistens per seipsum. Addit & idem plato alibi, Hutabiles
sensus,& ideo fallaces, & alio modo gii stare, uel sentire sanum,alio aegrotum. Adiiciunt alii facile uisim decipi, ueluti du uidet in aqua remos,uel in exos,uel infractos, dum iudicat de longinquo turrim, quae quadrata est, ro tundam, quod aequalissimam porticu m,augustiorem invitima parte referat. Et quod coelum a terra ingenti spatio distantem,& mari,& terrae coniungi iudicet. Videmus αstellas, solem, & lunam uiliis nostri iudicio spherularum instar,cum tamen magnitudinem terrae superent. Fallimur & iri alijs multis uisu Nec solum in uisu, sed & in aciditu maximi innastuntur errores. Nam audientes plaustri uel alterius rei cadentis leue murmur, existimamus tonitrua per aerem conuolui δε reiici,ut sepe aliud alterius vice dictum putamus,& aquarum in praecipi iis rapidos sonitus,uel timpana,vel aliud quidpiam falso auditu conii ei mus .Quatum etiam contactu fallamur, quis non scire se putetὶ Si quidem eaedem pia uicies, pauimenta, lapides, tacta pedibus asperiora, manibus leniora creduntur. Et si quis paludem,uel alias stagnantes, siue fluentes aquas ingrediatur, ingressu alterius temperaturae, quam dum ibi consederit, uel egredietur,censebit.Vt & in balneis, aquet ingrestu calidae,pollea tepidae iudicantum quibus & similibus adduisti, semper fallaces dixere sensus. Stoici autem non ita absolute, nec semper mendacij sensus arguunt .Epicurei ex diametro prioribus aduersantur.Et cum sensuales omnino sint, nunquam ex sen si bus iudicium falsum seqni arbitrantur,sed ex animi opinione. Sic. n.eorum se octator Lucretius. leuiter credas tabefactari nn diove nos Etrursim, POA-
242쪽
Tora quam pleraque fallere sensus, vicin: Concluditque hoc modo, caetera degenere hoc mirando,multa videmus, suae uiolare mem quasi sensibus omnia quinunt; Hec quicquam, quoniam pars horum maxima jallu PrUzer opiniacus crumi quos ad mi ipsi, Pro nisis iupnt,quae non An: μέν. uis. Addit rationes,quod sensus non decipiantur: primam ducens ab eo,quod homini id tanquam non egregiu coducat,animus autem id abscodat. Deinde aliam inculcat. ut si nihil his sciatur, nec determinantem ita scire possenum id nesciatur,atque eius uerba haec, 2 nihil egregius, quam res secernere apertiae dubiis,animus quas abse proiinu. abdis.
Den que, nihilsi ira si quis putat,id quoque nescis, An stiri possit,quos nivit fore Iaretur.
Hunc igitur contra, ιιam,contendere causa
Qui capite ipsisuo insitiMis uestigia reιro. Ei ramen hoc quoque hoc quoque mi concedam sineri an Hip
Muaeram,cum in rebus ueri nihil uiderit ante, Vndescias quid sit scireto ne ire uicissim, tutam ueri,quae res assive crearit Es dubium ceno,quae rei dissereeprcbarit. Ideo,& resoluit statim, S alias rationes addit ide: Inuenies primis absensibus esse creatam 3titiam ueri, neque siensius possi resedi. V m m iore me debes reperier illud, . Sponte Aa u ris quod p is uinco es Is Quia maiore fide porro, quam sensiti haberi Debebi; f an absens falso ratio oria ualebit 'Dicere eos conιra,quae ista a sensibim orta est ' 'Vest nisi iueri, ratis queque falsa sit omnis.
rn poterunt oculos avres rvrendere an a reis
Tactus 'an hunc porro iactum sapor arguet oris e An confimabunt nareis ζ oculiυe seuincem e n vi opinor ita est: emose rsum cuique potestas mussa est ua cuique vis eri. Et quae sequuntur In quibus in flamma probat, non esse fallaces sensus hoc argumento. Aut a ration inquitiaut a seipsis, si .falli P ,- 'sitit. π
243쪽
sint,falsitatis reprehendantur necesse elli potio a ratione reprehendi nequeunt: nam cum rationis diu ei litas ab his Otiatur,si hi sint falsi, ergo & ratio omnis falsa erit a seipsis minus: nam singuli sensus diuerta, & separata ministeria habent,& seorsum tactus tactum,auris auditum apprehendit,&sieresi qui . Vndesbi non communicantes in ossiciis,nec se mutuo reprehendere possunt. Et paulo an iii,animi & opinionis, non sensuum, causam esse dicebat
erroris,& ex lensibus non in ipsis sensibus,dum scribit, cuae deceptione uisus imuiriir.
Nee tamen hie oculos falli concessimus hilum; Ham quocunque loco A UMathue umbram, ineri
Illorum est; dam uero sint lumina nec ne.' Umbraq. quae fuit huc,nam transeat illuc, iram pollui fiat paulo quod diximus ante,
.ὼ Hoe animi demum ratio disi emere debeι: . Nec possunt oculi naturam nosiere remum. Proinae amma uitium boc oculis affingere nosi.
Optime certe Lucretius, uerum non satis suffcientem Quia & causae erroris aliunde, quam ex animo,& sensib. eontingere possim t. Nam interdum ut & secundum Lucretium,& Epicureos, animus & opinionis causa erroris. Ve est, qui contingat circa sensus , non dico in sensibus, quia in his nullus error, sed circa sensus,uel circa ea, quae a sensibus percepta sunt. Quod accidit quando anima ex Perceptis antea, aliter quam oportet negotiatur: ueluti siquae pulchra aspectu sinit, quae nere rui chra sunt in sua
natura,& propria pulchritudine, alteri maiori e pulchri
tudini uisae, uel consideratae praeferat, tunc enim animi cestra labitur, non sensus perceptio, nam in censura nihil agit senius Et haec electio, noli rerum ipsarum naturae, eris rorem faciunt. Sic etiam ii in concentibus quis praeserat timpani sonitum, harmoratae & concentui multarum bene conuenientium vocum,& cytharat,non decipitur quidem auditus,utrunq. nam q. refert, sed animi iudicium ,
quod unu alteri male praeferat. Sic si dulciora qu* no sur, R leuiora,& magis fiagratia a sensib. percepta , improbessi iudicet. Desinit nainq. sensus tunc:quocirca nec illi er-
244쪽
tor ille imputandus Et ita uere dixit Plato,animum crede In Phil re non debere sensibus', in inquisitione quiditatis rerum bo.
scilicet, cum intelligere vult quid per seipsum quippiam
est excedit namque abstractum , omnem sensuum iurisdictionem:cum i) corporalibus apparentibus incumbant, noin inuisibilibus,in quibus si quis sensibus credat. decipitur ipse, non autem per sensus,sed tribuendo sensibus,quod illorum noti est,& a quibus alieni illi sunt. Atque in his aliunde causa erroris, quam ex ipsis sensi
bus annotanda,ex qua circa sensus quis fallitur: illa autem est, dum extra uim sensus,anima sensuum iudicio utitur in apprehendendo,& tunc nec est sensus,sed aliud,causa falsitatis.Quae ut aperitus doceamus, expedit exempla iam proposita errorum sensuum refellere . idque commodius non fiet, quam si ijsdem exemplis utamur: & si ostederamus per ea non mendacium ex parte sensus, nec ex re quae pro obtocto est, sed ex medio inter utrumque posito,oriri, dum allucinatur circa abusum sensus,animus. In aqua namque infractionis & inflexionis remorum causa est, aqua, medium inter remum & uisum. utrunque autem per se extrem Omperfectum & infractum,& remus extra aquam & uisus. Ecteneritas siue mollities & lenitas subitantiae,aquae insidet, ex lumine speculum,prout icta & mota est, ita & imaginε uibrans,euertit lineam recti. Pariter, ut tu tris habitus nos eludat, interualli medium & conditio compellit in aperto :aequalitas enim circumfusi aeris, pari luce vehiens angulos,obliterat lineas,uel melius, quia eo usque uisus non dirigitur,ideo quia deficit sensus eo usque non pertinges: nec ei error attribuendus, sed animo qui uult per sensum dicare,de eo loco ad quem non potest peruenire sensus, . r idem esse,ac c cico quis adscribat quod bene non legat,uel uidenti, quod quae operiuntur, non eonspiciat nec ii 4.veri diuine l. Sic & cecinit Lucretius: Ios.
Madratasque prociui iurres cum conimus urbis a Propterea sit uti videantur epe rotundae, Angulus obiustus quia longe cernitur omnis,
Tlet nec ad nostras acies illabitur ictiis, Aera per mutium quia dum simulachra feruntur, cogit habescere cum crebru Ufensibus aer.
245쪽
Extat & regula optima apud Vitellionem. Quod remotio rei uisae ab ipso uisu, non est comprehesibilis a solo sensit uisus,sed auxilio uirtutis animae cognoscitiuae & distinctiuς.Item a Iiud theorema unumquodque uisorum longitudinem habere spatij,ultra quod non uidetur Quibus annotatis facilis oritur ratio,quod coelum mari unitur,ubi uisus absumitur.Sic & uniformitas porticus acuitur in fine, dum acies in occluis stipata illic tenuatur quo & extenditur.Rures& de his extraneae causae tradi possut, sed eas colligere facile ex Vitellionis perspectiva. Et quod ad reliqua pertine causa deceptionis circa auditum in sonitu, no auditus etia est, nec gustus in gustu,sed in gustante & audiente,quod male iudicet: hoc autem non sensuum est .uere naque sonos defert auditus,& gustus gustum,sed male de his iudicaturmon tamen culpa sensuum. De reliquis sens bus idem dicendum esse existuno, ut etiam optime Plato inpatientem & gustantem,& sentientelia,causam erroris reiicit.& si in eo non si, sed extrinsecis me dijs, neque culpandi etiam sensus,sed cauta uidentuc ut& Tertullia. examinat 3 .ubi agit de sensibus.
De plantasia , cogitatione, ratione, mente. Cap. XV.
t Ed de sensibus hactenus, cum tractatum satis superque Osit,postulat praescriptus ordo, de phanta sa& reliquis usque ad mentis periodum dicamus. Sensibus igitur appreheis,per sensum communem,ad imaginationem vel phantasiam perueniunt. Nec mirum,cum imaginadi uis,qu pha tasia nominatur,eadem sit ad numerum cum potentia senti edi,quamuis essentia ration eve differat. Est enim postre-Γ. de in- ma, per illa&ab illis,ut notat Themillius. Isque alibi ima sum. e. 7. ginationem esse definit, motum animae, quem sensus in a-ιH. 3. de ctu positos creat.Phantasiam autem dici ex argumento luani. c. 7. cis,si ne qua cerni δέ uideri non potest.quod omnino pro
246쪽
di it ex schola & traditione Aristo. Et explicat optime Sim in L. 3.deplicius in commentarijs de anima. Haec autem fit ex sensi ani. e. 3. Dus, ut si album respiciatur, illud album in imaginationem inpariis. transit. Quae enim accepta & comprehensa sensibus sim i , DY.Aris eorum spectris&simulachris imaginatio excitatur. Ita fit, is i. O ut quemadmodum sensile cooperatur ad sensum, ita actio is a. sensus imaginationi respondeat. Dat eΣemplum Themia 3.ue an .stius,ut si fingamus annulum esse,qui in cera ad imam ui c. I que partem signum imprimat, rursum ambitu aeris signa. tam ita ceram comprehendit, posthac& ceram dc annula ire moueri,& solam impressionem & fgillationem in aere relinqui. haec ad imaginationem transferes ut sensile pro annulo sit uicem cerς sensus obtineat, imaginatio aeri iuccedat.Et dis linguit Alex. Aphrod .imagionum a memoria, L. de ani. quod imaginatio sit actus quo imaginationes fiunt, ut in. tellectus, quo intelligentia: memoria autem reseruatio earum figurarum & aliarum. imaginatio pharitasia dicta a sensiuim praecipuo, a uisu inquam, quod fit mediante lumine,ut etiam tradit Cicero. Chry lippuS autem uocat phanta Α .Acad.
sam, affectionem in animo factam, quae sivi quoque effi- quaes. ciens,ut apprehensionis alibi per uisum affectio, album subest. Sic si per tactum uel odoratum , lutius inodi affectio fiat,dictamque phantasiam a lumine,quia seipsam demonstrat, ut lumen ea collustrat differre hanc a phantasio,phatastico,& phantasmate etiam insinuat, quod pliautasto sit, quicquid animam ciere uel mouere poni t: phantastico sit inanis attractus sine ullo obiecto uel phantasto sectus, ut accedit in umbratili pugna se exercentibus. Phantasina adtem si ad quod rapimur phantastico & inani attractu,qualia fiunt in mς te captis & a furi js agi tatis, uel furiosis.Tradit & Plutar. Atque φαντασία, eii imaginatio uel uisio eius lib. 4. de sei quae eis,phantasma rei quae non est,ut notat Suidas, si- plari. phimiliter D. Aurel. August. Aliter inquit, cogito patrem meu lo . e. rq . que sepe uidi,aliter auu que nunqua uidi, horti primu pha lib. s. derasia est,alteria phalasma .Et Heschius ea σιω-,iquit, τό susica e. μη ον-L-rbarasia, eiust quid ei ve ii.
male non e ii, sed ita ligula. φάσιubet autem, vel φάντα συα
dicitur, τουρας,ostentum, monitrum, signum. Et cxpreilius Philo Iudaeus , φαντασια τυπωσις πιν-ώ-mcim
247쪽
ἐργάσηπω ἄπαντελως ἀzari didest Phantalia est efiguratio in anima, quali uisi ilacio quaedam existens. Quae enim limo duxit quisque sensuum,ueluti annulus aliquis, uel sigillum implessit eius similem characterem, custoditque imaginem in se,donec obliuio contraria memoriae, formam delens, uix conspicuam reddit, uel omnino tollit. Addendus D Ioannes Damascenus,apud quem sic scrilibr. 1. de bitur,e τατικου ες δε αμις τῆς Γλογου
γα uasti μενον. es. φαντασμα δε πα θος διάκενον si τῶς αλογοις τοῦς d D, ά ουδενὸς φαντας ου γενόμενον, id elta Phantasti cum liue uis imaginatrix, est uirtus animae rationis expertis, quae sensuum adminiculo operatur, quae&sensus dicitur. Phan laston , seu imaginabile uel sensitum, est quod pliantasiae,uel sensui obiicitumut uisus quidem, ipsa uicina uirtus est,uisibile uero uisioni obiectum, ut sorte lapis uel aliud si mile. Phantasia, est affectio irrationalis partis animae, qui ab aliquo phantasto,uel imaginabili ducitur. Phantasma autem,affectio est uana in partibus irrationalis animae,a nullo uisibili, imaginabili, uel phantasto
Quae omnia communia esse nobis cum brutis, intellia gas uelim,ex eo, quia animae irrationalis partis lia e diis rit Damascentis. Habent namque, & animalia bruta sensus exteriores,& uim sentiendi, & per consequens imaginationem Inde natam .Quibus enim Deus opi. maximusque uitam dedit,& naturalem inclinationem ad utilia sibi,& contrariorum odium: necessario dc illis facultatem existimo eundem tribuisse imaginationis, qua & quae cistraria,& utilia sunt anno tarent, saltem imaginatione, α
248쪽
phantasia. Qua in parte lubentissim Ediscedo a sententia philosophorum antiquorum quorundam, qui dixerunt quibusdam animantibus este uim imaginationis, alijs nequaquam, quae inquiunt quamuis senilibus instrue a sint, imaginandi &asformata di nisi, ingenio carent:ut uermes inustae,& complura huius generis, quae quanquam a sensibus mouentur, non tamen retinent notiones aut species
eas, quas sentiendo concipiunt,sed quicquid agunt, teme-tε agunt,& casu feruntur, nullis regentibus uisis, quippe, quae in his mansitare aut scrutari non possuit. Et sic sentit Themistius,quem alij sequuntur: ego tamen mi inime, nec daquod ibi exprimit, du ait, Pioui de sensus illorum per qua sini π.similis ictui perceleri est, quem quis summotenus, de in I atranscursu impegit, unde nec cutis ad litie sicat, nee uilesices attollantur,in quibus exemplaria & imagines rerum sensitarum firmius &stabilius hae litant. Nunquam enim concedam vermes&muscas&li in ilia quamuis minuta, nihil imaginari,uel etiam temere ferri. Nam ultra Dei prouiduitam, qua omnia certum habent uiuendi& agendi modum, etiam nos experientia docet, uermes nec muscas teis mere ferri,uel casumam nec amaris , nec aquis se immeringunt si pr senserint, & ad dulce semel gustatum uel sanguinem, uel aliud quod praegustaverint placens concurrunt. Quin & crabrones cognoscunt & pci sequuntur, qui alvearia effoderint, & regem suum apes norunt,& insidiates examinibus bestiolas, quae sine imaginatione fieri nequeunt. forsan de vermibus illud quis recipiendum putaret, eo quod nulli generi uerminum oculi uidentes in sint, sicuti nec ostreis, talpis,& secundum Nigidium, nec locu - ... nis,nec cicadis,nec lumbricis, ut scribit Plinius, Meminit η '& Aristo. de aliquibus, unde & haec inconsillio feruntur, uia nec ubi dirigant iter, non pros,iciant. terum cum γ' imaginatio & phantasia non ex solo uisu oriatur, sed& ' . ex alijs sensibus, qui apprehensa intro referunt, ubi sorma,& lumen quoddam & figura efficitur, idcirco, non ideo quod illa animalia non uideant, dicendum est ima. sinatione carere: silc enim &concludere possemus, emcos imaginatione & simulachris phantasiae carere, quod salsim est, cum nee simulachra ex lumine ex tertio in ima
itione sani uisibilia,sed ex proicietate quadam indi
249쪽
ART. MIRABI L. CAP. XV. 237naliter species formatur.Sic Sc pecora praesepia recogno scunt,& bos posse morem suom, Sc aues ad ni flos suos redeunt. Sed nec se ipsa intelligunt quae sint, nec illa quae oculis cernunt. Corporalis vi sio sine spiritali es. non potest,potest tamen sine corporali spiritalis esse. Et ideo Mercurius Trita egistus in Pim adro,Phautasia,inquit, Ium circa ea quae genita sunt,uersatur, in qua praeter ge- sima. nerationem nihil existit: at unicum id ingeni tu, Deus sciliceti incomprehensibile phantasae.Unde & absentiam invenebris recordamur,& in tenebrisque uidimus imaginaliter cernimus. Intellectualis aute, sin Futroque poteli esse. Nam peream uidentur iustitia, charitas, ipse Dbias, ipsa mens hominis, quae nullum corpus habent, neque ullam smilitudinem corporis.Verunta me quod pertinet ad iaci strum notionum ordinem,tractatione presenti contenti,
loquimur tantum de illis imag inationibus, quae sensibus apprebaenduntur,ic gradum,phantasiam in quam,alium a sensibus constituimus. Separantur namque sensus ab imaginatione,quamuis una ui fiant .Quod si quis Zi Ferentias inter haec colligere uelit, breuiter accipiat ex Themistio, & Alex. Aphrodaseo. In summa enim ostento sensum non esse imaginationem: primo quia in somnis imagi- 3 de aninamur, insomnis autem non sentimus neque potentia, via.c. I i.
neque actu. Secundo carci imaginantur & confingunt b. de anicolores,qui tamen neque actu neque potentia sensu uisis mi. uident.Tertio allucinamur circa imaginationem, circa sensus modo quo supra docuimus, nequaqua, error naque circa obtuitu uel tactum,ab imaginatione eit. Deinceps& quarto sentire in nostra pote irate non est, absiante obiecto sensus: contra imaginari, sine rei praesentia corpora lis possumus. Communicat autem cum sensu,quia uel ex
ex, eo uel ratione eius,effugit siue uere siue sal o: eo quod occasione sensuurn itere uel male simulachra effingit, ii 5 tamen eadem. Illud namque in sapientia admiranda Dei obseruandum esuri semper per inedia pede tentim,adal riora gradus construxerit,& superiora cu inferiorib. quodam participare medio uoluerit, ut fieret facilior transitus.Nam quemadmodum cu imaginatione participat sensus, ita imaginatio, medium inter sens im & cogitationec uilla participat,ut utraq;&uera& falsa esse possit.Caete
250쪽
rum dissentit ab imaginatione opinio: quod opinionem consequatur assensus& fides, neque ullo pacto fieri posist, ut qui opinatur, non credat ita plane esse ut opina turillinc statim annectitur persuasio , rursem persuasioni ratio . Et se opinio est quaedam cum ratione assensio. Differt & imaginatio seiuncto gradu ab utellectu,quod imaginatio fallatur,intelle uis nunquam. Imaginatio autemi fallax tunc,cum id quod apparet ei non consentit nec cohaerςt:cum imaginatio re apparente magis hebes uel obtusior est: in utroquq namque extremorum & nimio & in sufficienti erratur, in medio cum sit uerum . Diximus autem imaginationi opinionem accedere,ut assensum,qua ratione forsam quis putaret septimum illum gradum opinionis,cum imaginatione eundem esse,cum tame diue
sus si ab eo, quia persuasio quide per discursum fit imaginationis si imulachro, Caeterum ex illo medio aliud fit, o pinio uidelicet. Nam interdum pedissequa est assensio simulachro dc imaginationi, interdum nequaquam,quam ter alia quaepiam accidentia fallax esse deprehenditur:ve uti cum astra non moueri imaginamur: Et quando in optime adumbratis pustulis,vel in speculis, eminentias& depressiones inspicimus: non enim his per imaginationes fidem abrogamus : uehemςntes tamen ad id persuadenda sunt: ua in & his decipiuntur facile animalia, quae intellectu & discursu carent:& ad eu na modum homines qui bratis pares, sine discursu rq tionum, leuiter credunt. Sic scri-hu nt,auus delusas accnri ste ad uuas pictas ab Zeuyide, tanquam ad ueras. item & Zeuxim ipsum delusum a Parrhasio .Etenim Parrhasius in contentionem artis uocatuS,de 3s' tulit linteum pictuna, ita ueritate repraesentata, ut Zeuxis 6 p. nat, alitum iudicio tumens, flagitaret ladem reuocato linteo
ς- D ' picturam ostendir,ut seribit Plinius.Qui & alibi narrat Poe b ri lignotum Thasium,tabulam pinxisse,quae erat in porticu Pompei j,in qua dubitabatur,ascendetem ne cum clypeo depinxisset,an descendentem.Scribit&Gabrias Graecus, deceptum cauς ex im gine carnis, quam ore gestabat, lesidissicius his uersiculis: . -