장음표시 사용
41쪽
quaedam in aqua, quaedam in sylvis. ii A tempore,ut florum,alij aestiui,alij autumnales,ali j verri
13 Α connexis,ut hominum,alij domini,alij serui, alij ingenui,alij libertini,&e.i A contingentibus:ueluti musicorum,alij literati, alij illi
is A dictis,ueluti hominum, alij laudati, alij opprobrio aD secti. 16 A partitione similium,uel dissimilium: Similium inqua,
facta duris oue in partes toto similes. Et ita diuiduntur fimilares partes,ut Os,caro, neruus, in partes substantia similes. Di Psimilium partitio,fit de partibus di is mi laribus in partes dissimiles,ueluti in capite, manu,& similibus quae non diuiduturin capita,in manus, sed lautum in alias dissimiles portiones,ir A tufficienti partium enumeratione. i8 Ab ordine,&.ia umero, ut dum partitio fit in primum, Msecundum,&c. 19 Postremo, ab omnibus classibus, & eellulis speculi nostra: artis, diuisio sumi potest,& ab eorum contrariis,de qui Ll co proprio. Axiomata. x In uera diuisione, nullo modo consideratur natura prius, uel posterius.1 Neque maius, uel minus. 3 In partitionibus, cuncta permissa. Diuisa, participant quidem In natura generis, Verumta-1nen, naturas,& proprietatem inter se non commiscent.1 Quod dictum est de toto,habet locu in aIiqua eius parte 6 Qui totum dicit,& partes comprehendit.
De quarta quaenisne, de quo, et ex quo. p. X U l I. IN hae quaestione,cognoscitur basis,uel materia,ex qua ali quid fit.
Respondetur itaque,ad quaestionem ex quo, uel de quo, tripliciter,ut sit:Non ab aliquo nec de aliquo,ut Deus: No de aliquo, sed ab aliquo,ut ereatum omne,angelus,animam et sit
42쪽
de aliquo, SI ab aliquo,qualia sunt corporea generata,produ-cta facta, formata. Fit autem aliquid ex alio,vel ex materia sens bili,& eorporali,uel ex materia spirituali .Ex materia sensibili,uel materia Iiter mutata a forma, at dum ex panno,lit uestis, uel transmutatiue,siue conuersitae, ut dum cibus, & potus mutatur in carnem,& sanguinem,aliquod metallum in aliud,lapis in calce, uel confusiue per commixtionem,ut dum fit ex aqua, & melle hydromel: ex aceto, Sc melle,oxymet,uel compositive, sita consiluitiuo, ut dum ex caemetuis,lapidibus,& tignis, fit domus: ex anima,& corpora homo.
Ex materia spirituali sit aliquid ex alio, ueluti quando de aliqua re institimur tractatio, uel qn imagines, seu phantasmata,apprehensa,vel notiones Ierum constituunt discursum, uel sermonem,uel consilium. Repeto hic rursum, materiam duplicem esse,primam & s cundam. Prima de remota, est id quod primum eis,& ad quod ultimum aliud reducitur,quove corrupto,uel dissipato, no est materiatum. Secunda & proxima,est,quae ex alia ulterius materia, tan quam parte essentiali componitur,ut aurum, & argetum in statua,materia statuae est.
Axiomata quaestionis,de quo, o materiae.
r Materia non est separata a corporib.quia sine ea,no sun α Qualis materia,talpanateriatunt.
De quinta quantove,a qso, per quem. Cap. XVIII.
ΡΕr hanc quaestionem,autorem,inuentorem,faciente, agetem,& originem,aliam tamen quam materiae,quirimus.
Fieri autem quid potest,& dicitur ab aliquo,uel per aliquei tripliciter,uel constitiue,uel compositive,uel effective,per instrumentum,actionis,cognitionis,inuentionis,uerbi. Instrumentum actionis, secundum negoti j, uel artifici j necessitatε uarianuelut instrumenta bellica,galea, lancea, clypeus,signa, & reliqua id genus,sunt diuersa ab instrumentis agriculturae , ueluti,a marra, rastro,aratro,ut sutorum,acus, filum, forfices
diuersa. Dicitur & fieri quid,pugno,man λ&c.Cognitionis iastrumenta sunt,paedagogi,hbri,documenta,praecepta, & alia similia.
43쪽
similia.Ιnuentionis,ratio,casus,fortuna, experIentia.Verbuiet instrumentum Dei fuit in creatione: est & in homine,cum uidiuina, miraculorum,sanitatumve instrumentum: fiuntq. per uerba,impressiones in animo ea auditis.
Axioma. Omnis facultas,quae alicuius causa agit, instrumenta,quae rit apposita.
De sexta quassione uxta versecundum quid.
p. XIX. HIe locus,addit tractationi similitudinis considerationu
Et quaestio haec,habet solutionem, ut sit, uel secundum conceptionem animi,uel praeter, uel contra, uel secussu ideas exemplares,quas quis imitatur,uel praeter,uel contra,vel secudum ideas,uel formas coelestes, ad quas inseriora referuntur, uel praeter,uel contra,vel secundum praecepta,leges,canones, mandata,&c. uel secundum rationem temporis,locorum, Occasionis,& simitrium. Conceptio animi,habet exemplar secudum quod ex uoluntate fit, uel opus,uel oratio:opus aute, uel per ichnographiam, leuem inquam descriptionem,uel per orthographiam,id ,rectiorem delineationem,uel per sceno graphiam, id,per magis politam operationem. Sumitur & exemplar,ex protoplaste, pictura,scriptura, imagine. Oratio autem, ex conceptionibus,uel dilucidis, uel confusis, uel ambiguis, ueluti ad exemplar mentis,similis exeritur.Trahitur etiam in
exemplum iam iudicatum,& sufficienter per alia probatu, ut secundum id,fieri quid dicatur bene,uel perperam.
. . Cop. XX. HAequaestione,de possessione, detentione,dominio marum,quae alterius iuris sunt, agitur. Respondetur autem ad qu stionem cuius,quod sit,aut possidentis,aut domini proprietari j, per modos acquirendi possessione,& domin tu, per contracius licitos,per usiscapionem ex possessione cum iusto titulo, & bona fide, & tempore legiumo,habitam,ut titulo pro emptore,pro donato, pro suo, Nsic
44쪽
se de similibus.Item ad quaestionem cuius, respodetur quod si detinentis tantum,uel ui,uel precario,vel clam, uel Occulatione,uel custodia,uel ex commodato,uel deposito, ueI exocato.Accedit& accommodae responsioni, si res dicatur eius in cuius eii potestate. In sua autem potestate habet pater, filium, filiam, nepotes; maritus,uxore nardo minus,seruu: tutor, pupillos:abbas,prior,praepo si tus, monachosrepiscopus, cleru : dux, milites: superior,inferiores:uictor,uietos: Angelus, sibi comissa. Sicuti ratione authoritatis, est potestas Imperatoris in reges: regis,in subditos: magistratus,in res,& personassus iurisdictionis,& territorii;Pati ista milias in domesticos: legis,in subditos: cuiusque,in ea quae sua sunt; monis, in obsessos,
De qusctione octaua, propter quid.
Vm Deus,& natura,arsque,quae imitatur persecta, nihil faciant frustra,finem merito,& scopum rerum, & actio . vim,inquirimus;Filies autem diuers sunt,pro rerum uarietaae,boni,vel mali. Axiomata. Semper deterius,melioris gratia est,siue si secundum ut i ue sit secundum naturam. Semper cuique expetendum est,cuius frui est summum.
De nova quaestione , quare e p. XXII.
OVia etiam proprium est hominis,nihil temere,sed cum
ratione agere,uel dicere, cum si animal rationis particeps, iii liac quaeitione fit inqui titio rationis,unde fit hinc tra. stus ad alias classes probationum.
45쪽
Res triades distinctionum fiant. Prior docet in
quo res differant, conueniant, uel concor dent , uel contiariς sint inter se , cum alijs, ratione accidentis uel substantiae,seoisum uel simul. Secunda trias habet topica a principio medio, fine rerum,& de illis agit. Tertia differentias uenatur ab eo quod maius, quod a quale, quodque minus est . Et ita nouem sunt hic sedes argumentorum,a di serentia, concordantia, contrarietate,principio, medio,fine, maiore, aequali,minore.
De disserentia, O concordantia. cap. II.
Vae dicentur de differentia, eadem dicta censeatur de concordantia, per contrarium. Di Tereotiarum & concordari tiarum, alia communis erit, alia propria alia magis propria. Communis,quam facit quodlibet accidens separabile,quod inest ratione,cuius,quid, & a seipso& ab alijs differt :hreque differentia est separabilis. Propria,est quam constituit omne accidens proprium & inseparabile, ut coruus differt a cigno accidente inseparabili, nigredine & albedine,haec que differentia est inseparabilis. Magis propria est, qua quid differt ab alio essentialiter,Sic haec differentia, aliud ab alio facit. Differentia esse potest dictorum, factorum, ueI actionum3& rerum, sue res tuanimatae sinit, siue animata siue corpora Ies, siue spirituales.
46쪽
Omnis differentia,uel concordantia colligitur,uel expri- mis,uel secundis i ntentionibus. Primae intentionis sunt, qua humana cognitio,ut proximiora corpori subicino, uel rei,primum contemplatur,cuiusmodi sunt essentialia, realia,accidi: talia, primae intentionis dicta habita ratione nostrae cognitionis. Secundae intentionis ea sunt,ad quae secundo loco sideratio nostra post priores intentiones attollitur, cuiusmodi sunt genera, species, numeri siue indiuidua. Latius & uberius, differentia,& concordantia,uel est nominis,uel rei.Nomen diducitur, in incomplexum, significans, α complexum. Nomen in complexum est,quod seorsum orationem non constituit. Significans, est nomen quod significat, seu demonstrat aliquid ,uel proprie,uel univoce, uel aequiuo-ce,uel comparative,uel communicatiue, secundumque usum loquendi,uel translatiue,seu metaphorice. Proprie. quando nominis, & substantiae ratio est communis, aequivoce, cum ratio substantiae est diuersa,& nomen commune, siue sit qquiuo cum a consilio, siue a casu, siue per analogiam .Est autem ς quiuo eum a consilio,quando unum aliquid principaliter, nomine illo significatur,& aliud minus principaliper: A casu, quando significantur plura aeque principaliter, per analogiam au tem,qnando per similitudinem rationis.Sicuti, & metaphorice,seu translative, potest differentia, uel couenientia elici per analogiam, similitudinem, oppositione,uarias suppositiones ,
per uarias scientiarum acceptiones.
Complexum nomen ,est illud quod orationis est constitutivum.In oratione autem,differentia,& concordantia consis
deratur subiecti,& praedicati,& modus eorum, patientis, & a gentis,& quod ultra ea uariae attributiones, uariae suppositiones,uariae applicationes.
Reatis,uel rerum differentia, ex diuisionibus facile colligitur,ut quando fit diuisio totius generalis, integralis, acciden talis:generis,in species: specierum, in indiuidua: totius, in partes: causae, in effectus: sit biecti, in aceidentia: uirtutis, in operationes: substantiae, in suas potentias : absoluti,in sua co- parata : unius, in attributiones uarias, per modos existendi,
uel essendi ; Mixti, in ea ex quibus fit mixtior Compositi,
in ea ex quibus componitur;Continui, in continuantia; Discernentis, in discreta; Supposti, uel subiecti,in materiam, Mformam ; Termini,in ea quae ad eum concummi,Stirpis, scri
47쪽
prosapiae, in cognatos & amnes, ascen dentes, descendenteς de collaterales: Artis & instrumenti, in subiectas sibi materias x partes. . Sie de concordantia,ut alia sit essentialis, integri, a cecidentis: specierum in genere: indiuiduo tum, in specie:partis, in toto effectuum, in causa:accidentium, in uno sit bieisto: operationum diuersarum,in uirtute una: facultatum in communi substantia:comparatiuorti,in absoluto & positivo: attributionuuariarum, in uno cui attributio: modoru essendi, in essentia: mixtorum, in mixtione: compositorum, in composito:continuatorum, in continuato:discretorum, in discernente:materiae & formae, in stipposito. extremorum, in medio: lemma tu, proximiorum,assinium, in stipite uel stirpe;operationum uel actionum, in operante uel instrumento.
In summa, etiam differentiae & concordantiae peti pota sunt a principiis & cellulis classium secundet partis speculis artis.
Porro, ut facilius disserentiarum & concordantiae habeatur ratio, subi jciam quaedam quq se eas habere doceant. Aliud.
Confusio ex pluribus. Discordia. Discretio. Disparitas. Disproportio. Distinctio. Dissimilitudo. Dissonantia concentuum in
Diuersitas. Diuisio. iRemotio. Separatio.
Inaequalitas. Intercapedo. Longinquitas. MultipleX. Multiplicatio. Mixtura plurium. Nomina, quia dinguun i, pro pria, agnomina,cognomina, appellatum. Non idem. Pluralitas.
Praepositiones omnes singulares, & demonstratiuae. Temperatura,dissimilium pantium penetratio.
Istis opposita, habent concordiam, & praeter haec, ad sunt adhuc alia, quae concordiam indicant.
48쪽
Aqualitas. Proportio. Communio. Similitudo.
Coniunctio. Unitas, liue ea sit totius, ut m Copula. brorum in corpore,iiel consor Coinuenientia omnis, ut con nutatis, ut dum dicitur,unus tractus,consensus, matrimo, an Imus, una uoluntas, inest-nium,societas,pax,& similia. que similitudomel attributio Consonantia. Dis,quado pluribus unum tri- Concentus. buitur, ut dum una fides dici-
Idem. . P. z. . Axiomata. 1 Pares cum paribus, facile congregantur. 1 Argumentum Fceptum eli a limili assiimatiue, a dissimulibus, negative.
3 Simile simili, in aliquo communicat.
1 Nullum simile est idem De contrarietate uel contrario. Cap. III.
HIc contrarium,generaliter usurpatur pro omni oppositione.Oppositio erit,uel terminorum complexorum siue propositionum:uel terminorum incomplexoru , uel rerti. Oppositio terminorum complexorum s ue propositionu, est quando propositiones pugnant luter se, uel quantitate, uel qualitate,ueritate,aut falso. Propositio quata, quadruplex est uniuersalis, cuius signum est omnis, nullus:Particularis, per quidam, aliquis, signata:Indefinita,quae effertur cu termino communi,si ne signo,ut animal est corpus: Singularis,quae sit cum communi termino,addita demonstratione,ut hic, ille, iste homo. Ad qualitatem propositionis pertinent,uerum,falsum,affirmatio,& negatio. Recipiunt autem hae propositiones,oppositionem vel contrariam,aut sub contrariam,aut cotradictoriam,aut sub alternam.Contraria,est uniuersalis negatiua,cum uniuei sali assi maliua,ut omnis,millus. Subcontraria, dum una propositionum est particularis uel indefinita affirmativa, altera in i csinita uel particularis negativa.Contradictoria tum probe co-cepta est, quando fit oppositio affirmationis & Degationis.
49쪽
quatuor una concurrentibus: si de eodem secundum rem, &vocem, si referantur ad idem , uel sint secundum idem: si teneantur similiter,& s eo de tempore. Subalterna est, dum altura propositionum oppositarum est uniuersalis affirmativa, altera particularis, uel singularis uel indefinita. Terminorum in complexorum, quorum significata mutuo pugnant, oppositiones, generaliter quatuor sunt. Sic erit op .stio,vel relativorum, uel contrariorum, uel priuantium, vel contradicentium. Relativorum,ut pater, filius; duplum , &smplum ex collatione,Ciceroni:contrariorum, quae aduersa vocat Cicero,ut album, nigrum, priuantium,ut nox,dies, co tradicentium,ut albus est, albus non est. Rerum oppositiones fiunt, ratione localis situs,ut opposita
dicuntur, siti sum, deorsiun, dextrorsum, sinistrorsum, ante, post, infra, supra, Acismata . usque ad contrarietatem, initia & sequentia differre non
possunt. α Quorum esse contrarium, horum & ratio, & sermo contrarius, & proprietates.
3 Contraria sese inuice fugant,& simile attrahit sibi simile. Relativorum uno posito, alter u per consequens ponitur. 1 Substantijs nihil est contrarium, sic siibstantia equi, non est contraria sibilantiae hominis, &c. 6 Quantitas non habet contrarium; sic cubitum tricubito
et Substantiae susceptibiles sunt contrariorum, unum & idε
numero remanentes. Dico autem susceptibiles esse contrariorum, non autem suscipere contraria: nam possunt quidem siccessive unum post aliud, in se contrarium suscipere, non autem ambo simul, ut nunc corpus friget,postea calet,sed nosiseipit contrarietatem.
Contrarietatem vel oppositionem haec referunt.
Abrogatio. , Corruptio. Accusatio. Derogatio. AEmulatio, quae conten- Demolitio. tionis genus. Destructio. Bellum
50쪽
Iurgium. Lis. Negatio. Oppositio. Repudium. lRepugnantia. Restientia. Pugna.
Dis unctum. IDissensus. a Diuortium.
Pertinacia. Privatio. Praepositiones acei satino deseririentes,ut aduersus, cotra,
DF principio, displuatio late patet, cum nihil sine prin
cipio sit, praeter Deum, qui cum omnium principium sit, tamen principio caret & fine. Principium est, id ex quo aliquid oritur,& in quod extremum,omnia recurrunt, uel id, a quo aliquid procedit. Principia omnia, aut communia , aut propria fiunt:Ea autem,uel sunt, uel fiunt. Sunt quidem, a natura seu substantia, ut homo hominis, planta plantae prinei pium. Et in re. hus immobilibus, qualitatem dixit Aristoteles principium. Constituunt Sc naturale principium rerum omnium,ca hos ex quo postea materia forma,elementa, quibus & aliqui addunt atho mos,facit & Aristoteles priuationem, principium. Fiunt autem principia,uel a causa efficiente,uel a calli, uela sortuna, uel arte, Est & in homine solo principium actionum, quia is solus agere uidetur. Sunt & cognitionis principia,uel elementa cuiusque artis & praecepta prima, uel demostrationes, potissimum in mathematicis. Ruisum significationis,principium erit,uel unauerialem et accidentale,uel initrume ale,uel originale,uel positionis seu termini a quo,uel ordinis,uel priuations,uel operantis & ageti; Vniuersilia principia sint, veluti genus, species, differentia praedicamenta. Instrumentale, est uel materiar, uel figurae seu formae, uel doctrinae, uel continentis: aut motusum quidem est principium uel generationis, uel corruptionia uςI alterationis, uel augmentationis, uel diminuti