장음표시 사용
61쪽
Axiomata, circa electionem boni.
. sonum melius, eligibilius. In malis,duobus, utrumque si fieri possit, uitandum,saltem peius,potius est fugiendum.1 Melius dicitur, collatione alterius boni minoris, idest , quando id quod melius dicitur, id quod minus est, contineti& aliud quippiam praeterea: Malum maius,quod magis& plus adimit ab eo quod bonum est,uel quod bono magis ossicit 3 In bono finis,uix erratur, facile tamen decipimur in bonis ad finem tendentibus. Praestantiora bona finis, bonis tendentibus ad finem. 3 In una quaquae arte licita, bonum inuenitur secundum artem, & melius. ε Quanto finis praestantio tanto melior. et In homine,bona meliora animi quam corporis.s Bonum persemim,melius imperfecto.s Necessaria bona,in necessari s praeponenda. io Et plura,paucioribus.
ε Agnitudo, est extentio uel intentio cuiusque rei, ex magna dicitur. Magnitudinum,alia increata,alia ereata, alia in potentia, alia in actu,alia persecta,alia imperfecta. Increata:est illa qui immensa,indeficiens, in finita ,superessentialis, Dei s. & Deus ipse. Creata uel spiritalis,uel corporalis est: Spiritalis,est quae intentionem non extensionem proprie habet e ut angeli Manimae magnitudo: Corporalis, quae molem habet in potentia illa est, quae dieitur in fieri. In actu,in eo quod est. Im-Ierfecta autem dicetur,ratione alterius corporis magis abs uti: Sie linea, minor superficiet illa enim unam, haee autem duas habet dimenson expersecta, dicetur corporum magnis ludo,ut corporis,quae tribus constat dimensionibus longitudine, latitudine, prosunditate.Item persecta erit,iatione destinationis seu determinationis iactae,aut ratione distributae na
Dicetur & in homIne mainstudo esse triplex,eorporis,animae,exterminoria. Est in eorpore magnitudo,proceriras,erasestudo,&c. In anima, magnanimitas,audacia M. inter inter
na, opes dominatio, imperium asino σ
62쪽
Abundantia. Penuria. Amplitudo. Angustia. . a Adiunctio. Diminutio. Auctio. Detractio. ἰCapacitas,comprehensio,cω Incapacitas. Q etinens.
Communio.. Partitio. Copia. Inopia. . . I γDignitas omnisac maiestas. Status priuatus. ., lat. Diuitiae. Paupertas. Excellentia,excellens.
Egregium. Infimum. Extensio. Restrictio. Fssentia omnis.
Exuperantia. Desectus. Foecunditas. In ecunditas. Fertilitas. Sterilitas. Immensum.Infinitum.
Infinitum. Finitum. Inflatio,Tumor. Depressio. Insigne.
sublime. Infimum. Sufficientia. Insufficientia. Vehementia. Remissio.
1 In tensum, magnum, perfectius suo extent: intensio in spiritualibus, ex tenso de incorporalibus dicitur. et Magnum & paruum,contraria non sunt, sed dissimilia Refferuntur enim ad aliquid. 3 Id quod magnum est, quatenus paruo opponitur, constitui tandiu quandiu oppositio durat simul, quodammodet
63쪽
. Nulla essentia Magnitudinis spiritualis, quae intensionusolam, non extensione nai recipiti ucre in partes diuidi potest. remitti tamen potest. Diuiduum quippe,interitui obnoxium est,a quo spiritualis substantia aliena est.
Carali Boui j Magnitudinis regulae.
1 Omnis magnitudo, in eo quod est actu, finita, continua est :& infinita diuisone,partibus. a Non contingit aliquando,magnitudinε totam, ac omnino esse diuisam. 3 Magnitudinis partes, sunt potentia finitae:actu uero, infinitae semper. 4 Impossibile est,omnes magnitudinis partes assignari. s Magnitudo tota homogena est , cuius quaelibet pars est magnitudo. Constat enim ex similaribus partibus quae sunt eiuldem species, ut lineis pluribus. 6 Diuisa utcunque magnitudine,impossibile est terminos. relinqui. τ Impossibile est,ex suis terminis magnitudinem constare. 2 Ex punctis, nulla magnitudo crescit.
s Magnitudines omnes, ad tres t educuntur species, linea. rum,supersicierum,& corporum: Sola tertia: persecta est, tres terminos & interualla possidens, duet reliquae, imperfectae.
De Duratione uel Perseuerantia. Cap. III. DVxatio, est colligatio temporis.
Duratio itaque, id est, ratione cuius quid est,etia nue& ut,cum arte loqua quod existentiam demonstrat, exhibetque uel praeteritum, uel praesens, ue uturum uel utrumque. Et in summa,quqd perseuerat,in eo quod est,durare dicitur, Sic durum in corporibus, quod tactui non cedit.
Duratio,alia extra omne tempus, alia in tempore, alia ex utroque mixta. Extra tempus omne est sempiternum, unde
liceat declinare nomen , demonstrationis gratiat sempiter nitas quae solius Dei, sine initio & fine existens. Duratio Tc-poranea, est generabilium & corruptibilium, quae semper esse nequit, sed ad certum usque tempus. Mixta duratio, aeterna de eternitas dicta, quae habuit quidem principium,sed habitura nequaquam est fine,&quae in tempore exiliens, siuexempore futura & uictura est:Qualis duratio Angelis bonis M
64쪽
malis, & animae, imo ipsi humano erit corpori , post resin ctionem & anastasin generalem & ultimam.
Dnopis eorum quae durationem referunt.
RStas omnis. Mors. Antiquum. Recens,nouum. Constantia. Inconstat uia.
Contractuum, pactorum, iu-Rescisio contractuum.
Confidentia. Dissidentia. Consistentia. Mobilitas. Continentia. In continentia. Durities, Mollities. Existentia. Privatio, corruptio aliquando. Firmitudo. uel firmum. Infirmitas, debilitas.
Fidelitas, fides. Infidelitas. Immobile, pro temporis dc Mobile. negotii desinitione. Insolubile Immortale. Dissolubile.Mortale. Nobilitas. Ignobile. nuperrima agnitio ANunc. Praeteritum, aliquando. Patientia. δ. Impatientia. Perpetuum. Transitorium. Permanens. vluxum. Perseuerans . o Mutatio: Praesen S.
Aliquando. Spes. Desperatio. Stabilitas. Instabilitas.
T emporis indieia;qualia,se. Quod non habet tempus du
culis,annus, mess, hebdoma- rans, ut momentum, ath da,dies,hora, sextantes: Nam mus.
haec se mutuo continent &succedunt sibi. Vita. Mors.
65쪽
r. omnis duratio diutius perseverans,etteris partibus,pe
sectior. 1 In omni duratione,co siderari possunt quatuor. ante, nucpostea, semper,quae nunqua tamen simul in aliquo sunt: Semper & nunc, tantum in Deo. Ante & nunc, in existentibus&deficientibus, An te,& nunc,& postea,in anima & spiritu,& siqua sit materia incorruptibilis. Haec enim cu creata sint,semper non fueruuli & tamen habitura finem non sunt. 3 Vna quaeque res tanto diluurnior,quanto eius causa efficiens, afficacior est.
Potentia, est ens, siue principium & uirtus, aut trans
rationis in altero, aut prout alterum est
Potentia. aut infinita,aut finita est. Infinita,sine principio, sue medio & fine: Haec in Deo solo est, imo Deus ipse ista potentia:Quando nihil in Deo sit, quod non sit Deus, ex quo aliae pote utim omnes, uel permissiue uel essective oriuntur. 2Finita potentia duplex,activa&passiua,utraque,uel naturalis uel extra naturam. Naturalis rursum,uel ea rerum ipsarum natura est, uel ex Uicuius legis aut consiletudinis constitutione.Ex rerum ipsarum natura potestas, subdiuiditur in rationalem & irrationalem. Rationalis, quae in anima,&in angelica dicitur esse natura: Irrationalis, & corporis, α externorum esse potest, interdum latens, occultaue nobis , aliquando apparens. Potestas ex legis uel consuetudinis constitutione proce. dens, est,ueluti ea quae dignitatis, magistratus,principatus,est
Eaq; uel legitima , a Deo uel alia optima lege definita, uel illicita & usurpata,Deo permittente, qualis Tyrannorum au thoritas, Daemonum obsessio, impiorum gubernatio. Extra naturam potestas dicitur,uel quae contra naturam, uel quae praeter ordinem naturae, uel extra id quod natura licet. Contra naturam, ueluti quando grauia, quae natura deorsum, ut ad centrum proprium tendunt, sursum potestate alia , impelluntur. Tales sunt operationes aliquando miraculo tu uerorum,prodigia,& his similia. Praeter ordine natu-xae potestas, casus est.Εxtra id qd natura licet, uis, abusus,& Latius
66쪽
Latius & significantius, Potestas omnis oritur, uel ex his quae sunt extra nos, uel quae sunt in nobis, uel ex mixtis
ex illis .Quae sunt extra nos, habere causam dicuntur, a Deo, a necessitate, a fato, a natura, a fortuna, a casu , ab homine . A Deo, est substan tia rerum & prouidentia rarum. A necessitate, illa, quae fere semper eodem modo contingunt.Αsato, qu .e ex destination et Dei, quae & necessitati subiacent pro Dei nutu . A natura, generatio, auctio uel incrementum, corruptio: unde Phantae, animalia, metalla & ii milia ex causa determinata . A fortuna sitiat, quae rara sunt , Minsperata, seu non expectata aSenti secundum propositum, cum aliud quam inquiratur , inquirenti euenit,& praeter id quod euenire natum est,uel solet ex eo quod agitur,ut si quis effodiens sepulchrum, thesaurum inueniat.A casu procedunt quae& inanimatas contingere possunt, neque ex determin iis sed praeter propositum, adueniunt. Ab homine,uis& uio-Ientia: quae uel impulsiva, uel expulsiva, uel turbans, uel inquietans,uel metus maior, scilicet mortis, infamiae, morbum, turpitudinis, & similium, dicitur . Potestas quae pendet ex his quae in nobis sunt,est in uoluntate, ex qua principia nostrorum operum,in quibus locum habet cosultatio, &electio, potissimum in adlaphoris& contingentibus, uix uelle, & agere,& desiderare, num uelimus artes addiscere, &his si milia. Potestas ex mixtione eorum quae pendent ex nobis & ali
inde,habet actiones, quae quidem ex nostra fiunt uoluntate, sed quς ui impediuntur extrinseca. Potestas & alia, mixta ex his quae ex nobis non sunt, sed tamen habent occasiones ex his quae ex nobis uel in nobis,quales sunt retributiones actionum nostrarum bonarum uel malarum, in hoc uel alio lacu.r'; nobis contingens ex scelere
nopsis eorum qua potentiam restrant. Repugnant his.
Agere. Authoritas. Dignitas. Diuitiae, Succumbere. Sine authoritate,
67쪽
Dominatio. Facultas. Fortitudo . - Idoneum.
Magi stratus. Pr cipere. Principatus. Patrem esse. Potestas. Robur Vis, omnis uirtus. Violetia,& ea omnia per que Resistentia. vis infertur, ut arma, lapi- des, coactio &c.
x Omne sempiternum abstractum & necessarium, est actus, nec est in potentia passiua . a Potestatum, aliae considerantur, ueluti essicientes in e sectu, sicuti intellectus in intelligibili:alia est in fieri,perquam aliquid fieri possit realiter. 3 Potentia quae actum suum bonum assequitur, pers ctior & melior, quam cum in fieri erat , in In malis, actus malus, ideo & peior eius potentia. s Omnis potestas a Deo est, uel effective, uel permissiuE. 6 Potentiae signum est , tendere uel progredi ad esse: impotentiae autem, ad non esse . et Nulla est in natura potentia passiua, cui no respondeat uel adst alia potestas activa. - s In potestate nostra legitima ea esse non censentur, qui- . bus boni mores,lex,aut constitutio iusta,uel ius,ues aequi . tas firma & recepta , repuguant.
st Nihil potest esse s mul in potentia sormali, & in actusormali, respectu eiusdem : ueluti nihil est eodem teporex eodem modo, actu & potestate calidum: Potest tamen aliquid esse, in actu, lut dicunt virtuali, & in potentia formali simul. D Vnum-
Obedire. Prohibitio essicax, ues impedimentum . Debilitas, timor. Non idoneum .
Semitus. Sine magistratu. Obtemperare. .
Filius. Impotentia. Infirmitas.
68쪽
Io Vnumquodque intelligitur, in quantum est actu, nori inquantum est in potentia; Quia intelligere, est actus, idcirco & id quod intelligiti ir, debet esse in actu; Quod etiam ad
veri & falsi intellectum referendum est. a i Potentia naturalis, aptitudo, & impotentia, qualitatis sunt species.s 1 Quae impossibilia sunt sactu, in eo ipso non admittunt
Ubligationis vel iuris vinculum.
Cognitio, est rei latentis uel ignoratae manifestatio, vel
declaratio. Cognoscimus, come aura,definitione, consecutione,& alijs modis,de quibus in primo libro . Cognitio, alia creata, alia increata. Increata in Deo solo est,haecque sola persecta,ab uno rei extremo, usque ad aliud ,
ex integro permeans. Creata,vel acquisita,uel connata est. Acquiritur autem,uel propria inquilitione, & proprio labore, vel alioru ope. Con nata illa est, quae ex Dei conlii tutione cuique animalium naturae, indita est, ut ea utatur quando orgaua ad eam erunt eaerendam idonea. Creata autem omnis, in intellectualem, rationalem,aestimatiuam,sensualem,& instinctiim diuidetur. Intellectualis, est, quae formatur unico actu , ueluti unico intuitu manifestans; qualis inuenitua in angelis,& hominibus: Dicemus eius generis,scientiam infusam, quando plurium cognitio simul & semel a neo, notionis fit in mentem infusio; non secus ac in arte typographyca, plures orationes & sententiae simul & semel, una praeli depressione, papyro excipiuntur ; eo modo Prophetia,& similia cognoscuntur. Rationalis cognitio, uel opinio uel scientia dicitur. Omnis autem scientia,uel speculativa, uel practica est Speculatiua scietia,uel realis,uel rationalis. Realis speculativa triplex, metaphysica, physica, mathemati ea: prior, de rebus supernaturalibus,secunda, de naturalibus,agit: terti a, de quatuor demis strativis, de astrologia iei astronomia, de mulica, de geome tria, de arithmetica. Rationales splecvl tiuae scientiae, grammatica, dialectica, Ihetorica, poetica, histoi ia: Adde te beet ii is scientiam, & γius species nouem nempe, ius diuiuum, naturale, geutium,
69쪽
pontificium,eiuile,ius consuetudinis, honestatis,necessitatis, α aliud quod ius positivum. Practica, scientia, uel activa vel factiva est. Inter activas,erit.Politica,quae ad tractadas res ciuitatis pertinet; Ethica, quae ad mores: oeconomica,quq ad domestica ptinet. Factiva practica,scientia,cotinet mechanica,ut Ianificium, militiam, nauigationem, agriculturam,medicinam,vcnationem,fabriales & reliquas mechanicas aItes. Estimativa, est cognitio illa quae generatur in parte capitis eius nominis,in aestimatiua inquam,ex distinctione reali,& collatione eorum,quae sensibus comprehenduntur,& haec
adest quibusdam animalibus persectioribus. Sensualis cogn itio est,qn fit per sensus exteriores, & inte liores,ex propria obiecti apprehensione. Instinctus, est quaedam species cognitionis in animalibus omnibus, & in plantis, & alijs inanimatis; per sympatias &antipathias manifesta
cognἰtronem referunt. Ars omnis,liberalis,vel me Temere & sine arte facta. chanica, & arte facta. Certitudo. Incertum. Coniectura. Consilium. Inconsultὸ factum. Distinctio,separatio,diuisio.Confusio. Doctrina. Incoguitum. Ignorantia. Experientia. Fides. Gradus omne quibus sciε-tes ornantur in lignibus; Pr ceptoriatus, Bacchataci Ieatus, prolytatus,vel liceatiatura, magisterium,do
Industria. Intelligentia. Iurisperitia.
Inexperientia. Dubitatio. Sine industria. Ignoranti . Leleges. EiIOI.
70쪽
Imperitia. In cognitum improui dentia.
Mendacium. Imprudentia. Irrationale.
Irregulatum. Stultitia. Insipientia. Obliuio .
Axiomata cognitionis. I Principium scientiae est , demere exanimo se aliquid scire, opinionem .
a Naturalia,non possunt exponi ab homine, expositione perfectar Neque potest studio consequi homo, ut sciatur inquiunt periti, pars principiorum suorum. 3 . Naturalia, sunt rationibus inuestiganda ; moralia, usis comparanda; diuina uero, per oracula sacra intelligenda. Melioris conditionis non debent esse stulti,peritis.s Cui libet naturae intellectuali proprium est, ut intelligat secundum modum suae subitantiae. 6 Scienti, intelligenti& uolenti, non fit iniuria. et Iurisconsulti, in his quq scientiam exigunt, paria existimant scire, & nescire,s utiq; scire quis debuisset & potu i sset. Subnectere&placet, Pauli Ricu , centum conclusiones
Conclusiones quibus resolutiuὲ modo in ficiendi sequimur. Prima Eassis.
I omnes, natura scire desiderant. a Qui natura scire desiderat, id ipsum sine externo admini culo, assequi potest. 3 At quamquam id assequi natura possit, pluribus tamen,
praesertim orbatis oculis, ars ipsa auxiliatur.
4. Ars, modusque sciendi non enim scientia; est ea facultas, quam logicam dicimus. Logica ordo.'
Peritia. Pr destinatio. Pr noscio. Pr scientia. Prognosticatio. Prudentia. Ratio a