장음표시 사용
471쪽
tium Se motimim:lapis durum, & simplex compositum; & siesse similibus. Alij per se nihil significant. sicuti in articulataetioees, sibilius,ut bis bas. & aliae sere syllabae dissut . Rursis insignificantium per se,quidam per se fignificat naturaliter, vehomo,animal;alij ex placito seu cognosensu loquentium secundum uaria regionum idiomata & morem.
Tem ruinRnimaliuorum series. cap. 4. 1 Erminorum fgnificantium species,ut alius eathegoreumaticus,alius syncathegoteumaticus fit ille semper, taseorsum,& eum ali js aliquis indicat. ut homo, lapis; &e. hic autem, per se nihil aliud quam seipsum, at cum alijs significat, ueluti cum nomine substantiuo,aut uerbo,in quantum determinat nomen autuetbu; cuiusmodi sunt,propositiones adverbia,conisiistiones,deriuata cathegoreumaticorum, alii primae,alij secudae intentioni 1rimae intentionis, qui expli. munt rei essentia reale,ut homo,leo:secudae,qui per media, priores referunt,ut genus,species, differetia,singulare. Significationem itaque termini habent,communem, uniuersale, singularem:ita & communis terminus erit,qui ad plura referri,uel de pluribus dici potest, ut homo, lapis, grammaticus di nomen appellativum: uniuersalis, qui habet generis no men,ut animal uel minus uniuersalis,qui ad indiuidua referri potest singula,ut homo. Singulatis qui de uno lo dicit,& individuum ostendit,ut Plato.ostendit autem trifaria, uel ex proprio nomine indiuidui adiecto, ut Sempronius studet. vel x. addito pronomine demonstrativo nomini communi, ut hic, ille,iste homo uigilat. 3.per circumscriptionem rei, ut filius hominis tradetur,id est,dominus noster Iesus Christus. Rursum termini,significant uel in concreto, ut albus, nigeri uel in abstracto,sine subiecto,ut album,nigriim color,sapor,&c In ineomplexo ut in dictione:in complexo,ut oratione: sine tempore,ut homo, lapis: cum temeo re,praesenti,pr terito,uel suturo,ut homo currit,curret,&e. Est & terminus uni locus, quod unice unum genus;uel unam speciem significat unica de difinitione,ut homo,animal rationale. AEquivocas
qui sub distinctis rationibus,& absque ordine, dc immediati,
472쪽
plures naturas significat, distinctas specie:ut ean is,& piscem di lidus,& quadrupes animal refert Analogus,qui subdistinetis rationibus,uel sab una, inaequaliter participata, pluIes n auras Ordine quodam prioris & posterioris significat.
De propositio . cap. sEx terminis,oratio & propositio componuntur:quare de
propositione pauca dicenda. Propositio, est oratio ue sunt uel falsum indicans, Aristo t. hanc I. peri hermenias. in cathegoticam dc hyppotheticam diuidit: prior significae unica oratione & seiuentia, ut tu curtis, ille sedet: altera duas uel plures iungit, ut multi sunt homines, sed non omnes periti. Cathegorica rui sim, aut uela, aut falsa, aut alij cmus,aut nullius quantitatis: quantitatem aut hic intellige. si sit uel uniuersalis ues particularis, uel indefinita, uel singularis. Vniueualis habet terminum communem cum signo uniuersali: ut omnis, nu lus homo &e P rticularis,cuius sebiectum est terminus communis, additus ligno particulari; ut quidam, aliquis homo, &e. In definita,cum terminus communis , sine signo uniuersali est, ut homo est ereatus. Singia laris est cum termino discre to uel communi: ut dominus noster Iesiis Christus est Deus homo, uc l cum pronomine d monstrativo, ut hic homo bonus eli,&c. Propositionum eincurrentium distincra soletes. E. O.
ΡRopositiones,uel omnino separatae, uel pendentes seu
colligatae, uel pugnantes & quae pugnare uidentui, m tuo colla tae, uel contrariae, uel sit bcontrariae, uel contradictoriae , vel subalternae sunt. holum typum sic fingunt, ut sequε ei pagina apparet. Contradictoria affrmatio,reouirit ut sit de eode, & ad idεα eodem tempore. Lex eontrariorum,ut in nulla materia simul possint esse uelae, salsae tamin possint esse in materia G. M a tinea
473쪽
r 84 SYNTAX. ART. MIRAROmnis homo Nullus homo
nuidam homo Subcontrariet. Muidam homo nonen animal. est animal.
ingente. Lex subcontrarium , ut in aliqua materia simul,nopoisint esse fatis; uere tamen possint esse in materia continyente. Lex contradictoriarum,ut in nulla materia posint ense simul uerς,& falset .Lex subalternarum, ut uera uniuersalis sti& eius substerna uera,& non contra.
De his,quae aetatam propositionibuι. cap. 7. A Ccidunt propositionibus, ut sint uel necessari .i. uerae, quς negari non possint:uel possib iles, quet possint scilicet esse ueret,uel falsi;uel eo tingentes.i.cum id effertur, quod natura esse non poterat,sed contingit ita esse ; uel impossibiles,quq referunt,quq neque contingere possunt, nec vera suta Accedit etiam propositionib.consensus,quando consentiunt& concedunt qui disputant,ut ita res habe ruri estq. proposi tio ea tunc ex supposito. De argumentandi μνmulis. cap. 8.Τtitia dialecticae pars,circa argumenta uersitur. Argumc
tum autem dicitur, id quod rei dubit facit fidem. Apud
474쪽
Aristotelem argumentorum quinque species, syllogismus.
consequentia, enthymema, inductio, exemplum . Syllogicmus porro formalis,de quo lib. priorumdemonstrativus, de
quo li. poster. topicus,de quo in topic, sophisticus uel captio de quo in elenchis. ΦDείMugismo formali. cap. s. SYllegismus hie eonstat,maiore,minore,& coclufione bo
na;in maiori & minori medium repetitur 3. id aute est ter . minus qui in maiore facit propo litionem primam,in minore secundam. Medium quippe nunquam ponitur in nclusone. iii a medium id est, per quod coclusio ex alio elicitur.
Syllogismus bonus, constare debet figura , & modo. Modus, est debira ordinatio propo:itionu,in quantitate& qualitate. Figura esl,disposito partium arguine ti& constructio;uel dubita ordinatio termiuorum in subiiciendo & pr dicando. Atque hic termini dicuntur, subiectum & praedicatum:& subiectum,ut clare Ioquamur,est id quod ad aliud reducitur, seu refertur,uel quod alio continetur:praedicatum,quod aliud continet,uel in quo subiectum participat,ut si dico,Petrus bonus .eMPetrus erit subiectum,bonus praedic tum . Vel alio modoe quod de aliis, quam de uno dicitur,praedicatum est, eo quod eum dicas subiectum semper uel speciem dicis,seu ante te dixisse cogitare debes genu uel aliud quod id quod dicis con tineat: ut de silio si loqueris,patrem praesupponi , in modis ollui L cap. IO. Modi breuiter, duobus uersibus eomprehenduntur, in quibus uocales, signant affirmationem x neg tione
in figurarum conceptione. Frii Mnegat e: Γd uniuersaliter ambae; Ueris I. negas o. sedpariuulari;er ambo. i ci. l
De figuris. cap. II. QVia terminorum tripliciter uariari potest ordinatio, erit& triplex figura stilogismi, quarum unaquaeque Occ suos modos. Prima ligura, cum medium quod erat subie
475쪽
subiectum in maiori , est praedicatum in minori , ut omnis homo est animal libi homo subiectum, animal praedic
tu mi at Petrus est homo; ergo Petrus est animal. Esque licefigura eaeteris perfectior.In qua in est id obseruatione dignu, ut nihil sequatur ex ea,si minor fit negat tua: ueluti in hoc exemplo, omnis asinus est animal. Quia tunc concluditur fatissum ex praemissis ueris. Secundo tu hac quoq; annota, quot ex maiori existente indefinita,uel particulati, nihil sequitur et ueluti si dicas, quoddam animal est homo: at, omnis homo est asinus: ergo asinus omnis est homo . Secunda figura est , eum medium pra dicatur in utraque propositione praemissarum,scilicet in maiore & minore, & extremitates 1libijciuntur,ueluti,nullus lapis est animal, at omnis homo animal est, ergo nullus homo eli lapis. Tertia figura, cum medium inutiaque praemissarii in stibi jcitur & non praedicatur, ut quosdam animal non est homo: quoddam animal est substantias ergo quaedam subsancia non est homo. De modis figurarum. cap. 12. Fgurae modos habent, quos complectuntur quatuor, qui sequuntur uersus partim ex lib. pcio. Aristoti collecti,par. tima Theophrasto dc Ludemo additi, ut notat Boet. Itb.des 1llogysmo cathegorico.
Felapion, di famis, Otist, Docardo, ferisin. singuli modi continent tres syllabas, quarum prima mai, rem , altera minorem, tertia conclusionem, indicat: sientinaliae syllabae dictionibus adiectae, existima ad rationem me tri pertinere. Iti his uel sbus, primi dictiones incipiunt a lia teras B.C.D F. ex quibus hoc nota, aliorum uersuum modos, quorum dictiones ab i issem literis incipientes uidebis, posse ad illum quatuor sormarum modum reduci, cuius litera privmam referunt, per quatuor species conuersonas.Ιdeo in caeteris modis,qui in trib. posteriorib.uersibuunt, quive ad quatuor. primos modos reduci fossunt, adduntur quatuor liter aealiae, quae pro sgnificatione pioptra modos conuersonas si- suanta
476쪽
gnantiqui his carminibus notati sunt,
Simpliciter uerti vuti S. P.vero per accidens,
. M. vult ι soni.cler impossibile duci. De conuersione quoque propositionum,tradit Aristo.li. i. res lutiu.priorum,e.2.& 3. Igitur conuersionum notae sunt S.P.M. S. significat eonuersiqnem simplicem,quae fit de subiecto in praedicatum,& conorea de praedicato in subiectum , manente eadem quantitate. ut in modo.
lan At omnis hom a est animal, tes. Ergo nullu/ homo eri lapis,
, Quae conclusio conuertitur simpliciter remanente qualiotate & quantitate,sie, Ergo nullus lapis est homo. P. significat quod ille modus reducitur per conuersionem per accidens. Conuersio autem per accidens, est transpositio praedicati in subiectum, & sibi feti in praedicatum, manente eadem qualitate, sed mutata quantitate, in qua conuertitur assirmativa uniuersalis in particularem amrmativam,& uni, uersalis negativa in negativam particularem,ut in
Ba omne animal e I uiuens ,ra at omnis homo est animal, lip. Ergo quoddam uiuens eri homo. Conuersio, Ergo omnis homo est uiuens.
M.demonstrat modum illum,eui in seritur, debere reduel per transpositionem praemissarum propoli tionum, scilicet maior minor fiat,& minor maior,ut infra Omne animal e Isubsanna, pes μι nullus lapis est animal, . mo. Ergo quaedam substantia non est lapis. conuersio fit inse' Milum anhnal est lapis, tri At quaedanis saviantia est animal, o. Visur eurdam substantia non est latis. C. significat eum modum citi adi, citur, reduei perimpos aut m modus is in alium traducitur,& fit imponibu ut Iu
477쪽
Ita omnis uirtus est laudabilis, ro At auaritia non est laudabilis,
mr omnis virtus est laudabilis, , ba At omnis auaritia uirtus est, . Ergo omnis auaritia laudabilis. Ad primani figuram pertinent duo primi uersus,barbara, eclarent &c. celantes, dabitis,&c. Ad secundam pertinent modi. C sare, tam estres,festino, baroco. Ad tertiam reliqui, de quibus exempla probant apud quosque dialecticos. Obseruanda in optimo ollui p. cap. rOR serua, r. ut medium non si quivocus terminus, uel
analogus. 2. ut neutra praemissarum , scilicet maior uel minor sit hypothetica,sed fit utraque cathegorica. I. ut m ior, minor, & conclusio sint impermixtae, nec replic entur. termini praefati in praemissis,teneantur in conclusione s . non fiat argumentum ex quatuor terminis, nec expresic nec implicite. 6. non fiat transitus a suppositione ad suppositionem. 7.concludatur ex praemissis, non ab extraneis ab illis. Exigi gitur 8. etiam in syllogismo bono,ut aliqua praeminarum sit uniuersalis uel particularis assirmativa negatiua: dehinc 9 .uts aliqua praemissarum si particularis, conclusio sit particularis, & non contra, Io. Quod si conclusio sit negativa, ut aliqua praemissarum si negativa. Nam ex puris negatim et expuris particularibus nihil sequitur. Medium uenati possumus
inueniendo aliquid, in quo quod decreuisti probare, partis eiret. De fidisset mo ex dmon basi,m cap. I SVidas in uerbo αἰ- eudemonstrati
nem,a definitione differre docet. Nam definitio explicat res,per genus & differen rias. Demonstratio autem propria sit, ex his quae per se & primum insunt, & quq ex causis effectus probat, τε 1ριιάδες absoluta demonstratio, dicitur:ut ex illuminatione. Lunae, ostendatur eam esse globolam. ut ex igne sumus. At τεκμηριον argumentum, cum omnino ene
478쪽
- - , LIBER XvII. . . stum eausa sequitur. Et τὸ δευτον signum irresitabiIe, propriὸ argumentum,quod si non omnino quid sequatursgnum quim dicitur sed argumentum no est ri sterio.αa .scribit omnem doctrinam &disciplinam fieri ex prae
quod totum maior sit sua parte, quod circulus, sit figura una
n tiones magis notas..ex qui b. minus notas colligat.Rhetor
iuIGuntq;horu suppositiones,vel assirmatiuae uel negatiuet. Ex quibus demonstratis colligatur. cap. is. DE monstratio omnis esse debet exueris propositionibus
prImis,Immediatis, notioribus,& necessarijs, non aliuncte.Propositio autem necessaria illa dicitur, quae ira uera est,ut nunquam falsa esse possit: utens, non potest non esse ens. Et in hoc a contingente distinguitur, & a possibili. Porro principi)hmus demonstrationis, nulla alia est demonstratio, quia illa est ipsem principiu:saltem in eo ad quod assumitur, Mecundum quid.Et demonstrario est ex his quae sunt per se, adeo illa principia sunt, Arist.i.de anima.Proinde idem Arist. n. .resoluti posterio. e.6.7.& 8. tradit, Demonstratione esse non posse excolingentib.uel ab illis quae se aliter oossunt haDere,1ed ex praemissis necessariis: neque ex his quae fiunt per accidens,quia fortuitoru no est scicntiarr.posterio.c. 2r Neque ab extraneis,nam eum de propriis quis loquitur, nemo modum alterius scientiae quaerit. Neque ex corruptibilibus. quia praemissio debet esse perpetua de invariabilis: tieq; ex principajs communibus: quia alia est inrerrogatio & demonstrario,ratione diuersorum,ut alia medici, geometrae,iurisco lulti,ati ut ait Arist. I .de pari. animal.c. I. Demo tirandi modus,necessitatisq; ratio in naturali scientia diuersa, quam inicientris speculatiuis. utimur tamen interdum generalibus.
g. ubiquζ p ri modo se habere possitnt, ut quod quideli e& non esse, possit. Neque tamen omnium potest Eine demonstratio.Fieret enim in infinitum processiis. ut ait Aristo. MetaP. q. cap. 4. Et ut ea rursum, quae demonstrari pollime, facile
479쪽
facile po ssumus assequi, egemus exercitio ut in caeteris artis. sicut docet Galen .li.s.de decre. Hippo er.& Plato.
Est syllogismus ex antecedente quoque & consequenti'
quando ad positionem antecedentis , nece stario sequitur consequentia.cuius notae sunt,ergo, igitur,&c. Optimam consequentiarum istie quaedam sesectae sunt.1. ab inlatiori ad superius cui directo sub ordinatur,affrmative,ut homo est Mnimal,ergo & est eorpus: homo dormit, ergo animal dormit. 1.ab uniuersali affirmatina & negatiua,ad omnes luas singu Iares, tam collective quam diuisive, bona est consequentia. Collectule,ut omnis homo currit, ergo & hic currit: diuisive, omnis homo currit,ergo & tu curris.quia homo. 3. ab un med si si negatiua,ad quamlibet singularem,semper 3cunnIeriau-ter,recepta consequentia,ut nullus homo est asinus, ergo nec
ille,nec iste. Et haec in uniuersalibus. Simili modo . ex parto indefinitarum particularium & singularium propositionum, sunt receptae consequentiae. Itaque a particulari uel in delinIta,uel a singulari ad uniuersalem non natet quidem coni quentia,ut ex hae propositioncialiquis homo albus est, consequentia non ualeti ergo omnis homo albus eluat a particulari ad suam indefinitam,& contra,affirmative & negative in omni materia,tenet consequentia,ut aliquis homo currit, ergo homo currit:& aliquis homo rationalis,ergo homo rationalis. s. a particulari & indefinita, ad omnes tuas singulares disiunctive sumptas,bona consequentia:ut homo currit,ergo hie uel ille currit. Distinctivae dictiones sunt,uci, aut. Item c. a singularum omnium partium enumeratione, ualet conle quentia ad uniuersalem,utis, ille, iste,& hie albus est,ergo orn. nes albi.7. a contrari js quoque immediate,unum negando terum assirmatur: ut hoc non est rationale, ergo irrationale: non est nox,ergo dies &c. Quod si contraria mediata sint, noutique ualer,ut si quis dicat,hic non est niger, ergo est albus,
consequentia non ualet, quia alia media sunt, quae neque ni gra,nec alba sint, sed uel uiridia, crocea,&c.8. a conuertinii bus ualet consequentia, seruata quantitate conuertibilium, ut Petrus est homo,ergo risibilis, quia conuertuntur, nOIl e homo, ergo nec risibilis.9.ualet ab uno correlativorum ad a
480쪽
urturi ut dicun ', totale,rat pater uel mater est, ergo filius est illis.item xo a definitione ad desinitum. I I. descriptione ad descriptum. I 2. a toto copulato,ad partem copulati, in eo casu copulationis,affirmative non negatiue, ut Plato & Aristo. dicunt,ergo Aristo. dicit, non autem negative,ut Plato & Arist. Ioquuntur,ergo Plato non loquitur.diximus in eo casu copulationibus,valere tantum consequentiam,quia in aliis extra copulationem,& in quibus non copulantur, non ualet,ut Socrates& Plato de aliquo loquuntur, non ualet haec consequotia,ergo loquuntur de rege G lliae. omitto reliqua. De emhymemate. cap. ID
RHetoribiis ἐνδύ υχε dieitur, sententia grauis & aeuta ,
ex cotrari js rationibus collecta,ut scribit Cicero in Topicis. M. Fab. in s Rhodol. Agrico. dein uen.Aristo. lib. r. rhexonad Tneod.c. 22.& 23. pro omni quoque meliori sententia animi,capi potest, sed apud dialecticos, usurpatur pro a gumentacione exuerisimilibus, & signis collecta, cum altera Propositionia,uel maior uel minor deest,ut tradit Rod. Agriacola lib. 2. de inuent. cap. i . Aristo. lib. 2.resoluti u. prior. c. i mpersecta argum etatio. Trahitur autem,uel a uerisimithuel a signo, uel ab isdicio. D. inductio cap. Ig.
Α Lia probationis & argumenti species inductio, apud Cia A. ce. 2.de inuentio ubi & i. de inuent. ea dicitur, enumeratio, qua plaribus rebus expositis,& caeteris infirmatis, una re xeliqua, necessario confirmatur Alio tamen modo ab Aristo. I.tOpic.ca. ID. dicitur a singularibus ad uniuersalia accelsio, hoc est, per enum Gationem particularium, uniuero lis probatio. Fallax autem est & imperfecta, si non omnia enumerentur particularia,uel in genere omnes species non recei Iean- vir, & caei. De paradigmatum exempli. cap. I s.
Xemplum,est quaedam species eomparationis: est enimali quid maius,uel patiues minus, quod ad imita dum uel