장음표시 사용
501쪽
soriae in dieium, rem eodem modo a pluribus seribi se' ait Ioseph. lib. i. coni. Apio. ueritati nainq; amica simplicitas, ut ait Pind . N alij. γε hist. speciebuδ. cap. 2.AVlus Gellius lib. s. c. I 8. historiae eonstituit differentias.
annales,ephemerides. Annales sali ,cum res geliae plurium annorum,obseruato colus ue anni ordine, deinceps coponuntur. Cum uero non per annos, sed per dies singulos res gestae scribuntur, ea hiltoria, ερα χαρὰ Giaecis et , nobis diarm. Cicero a.de orato .Erat, inqui .hii toria scilice Romanis, nihil aliud nis annalium confecti a ; cuius rei memori- quc reistinendae eausa, ab initio rerum Roma tiarum usque a. i l Mutium Pontificem Maximuiri , res omnes sing .l min annoIamandabat literis Ponti. Maxi. efferebatque in album, & proponebat tabula domi, ut esset potestas populo cogo ostendi, ij qui etiam tiunc annales maximi nominantur. Hanc similitudinem scribendi multi secuti sunt, qui sine ullis oro amentis monumenta temporu i ,hommuna, locorum, geltarumqὲ rerum reliquerunt. Accedit Cornel. Tacitus lib. 4 da de annalinus agit Romanorum; ingentia, inqui , illi an uale, bella,expugnationes urbium,fusos captosqNe reges, aut ii quan-po ad interna peruerterent, distordias consulum aduellus tribunos, agrarias, frumentaria que leges, plebis & optimatum certamina,libero egressu memorabant. facit Limus tib .6. deisca. I. Caeterum serius nec perpetuo apud pontifices illa potestas scribed et Historiae fuit,ut scribit Flau. Vospicus in Tacito. Historia viii ιαει. cap. 3. HIstoriae utilitates plures sunt Plutar.de curiositate,unam tradit ad satiandos malis,quq in his adserutur curiosos,
ne noua amoliantur ptentare. Liuius in proce. Historiae, Hoc
illud est praecipuum ita cognitione rerum salubre ac Ggi serum, omnis te exempli documenta in illustri posita mon mento intueri, unde tibi tuaeque Reipub. quod imittere ea pias:unde faedum incoeptu, Dedum exitu quid uites. Polybius Megalopolitanus in i.illa tradit quoq;utilitat c,qd aliolum periculis,qui legunt.cautiores redduntur, δἰ czΠC, FHis quem facium alisna pericula cautum: Melius est enim uidere experta,quam experiri mala Et idcirco Historia a Diodoro Siculo li. i. dicitur cocinere doctrina
502쪽
omnium periculorum expertem, ex cognitione alienarum alamitatum,uel scelicium secessuum. Suntque, ut ait Plutata historia bellaria, quod in heroum illustriumque uirorum co- uiuij nihil secundas mensas exhilaret magis,quam ueterum exemplorum recitatio. Dionysius Alex. IIalicarnass. In lii storiis.inquit,ueritatem ac prudentiae sapientiaeque principia recodita omnes credimus. Herodotus in initio eo animo se ad
historiam seribendam transtulisse dicit, ne praeclare gesta,iniuria temporum obliterenturm e sama & admiratione digna facinora,in obscuro sine gloria delitescant. De ariescribenda bisoriae,seu de praeceptis quibusdam cap. q. LEges tres potissimum obseruare oportet uolenti histoti
uere contexere: prima, ut narratio fiat prout res gesta fuit, uel est.
Σ. Vt chorographia loci ubi gesta est.uel ubi est,dicat uere.
3. Vt tempus circumscribat proprium. In veritate narranda non oportet scriptorem mouere assectus legentibus, nec oratione ad id aptas perquirere, non calamitates mortalium insectari, quod Tragoediarum scriptores faciut: sed dicta factaque hominum uere referre, etiam si mediocria suerint,ut ait Polybius lib. 1. histor. Nihil falsi subtexendum,nihil fingendu, nihil ueri tacendam, sit liber ab omni perturbatione & affectu in alteram uis partem, aut hor. nihil amore uel odio ductus scribat,laudet laudanda, contraria uituperet. Idque breuiter. Immorari namque in his non historiographi,sed declamatoris partes sunt. Quamobrem Pausanias I .li. in Atticis improbat Hieronymum Cardianum historiographum,ut familiarem nimium, ei de quo scripserat: quia inquit,qui cum uiro principe familiariter uiuit, necesse habet ad fauorem eius,omnia scripta accommodare.Chorographia seu descriptio loci multum conducit,ad lucem gestorum, ut inuictoria consequenda,&aciebus instructis loei oportunitas, moresque regionis,addunt quaedam aliter incredibilia.Tempus quoque adiectum certum,sin gula distinguit& ad memoriam & ad cognitionem certiore pertinet, dc ad rerum peristases ins gnes.Sed & exigitur historias scribenti, uel referenti, nomina propria seu hominis, seu loci, seu temporis tenere & adiicere. SYNis
503쪽
LIBER XXI. In quo agitur de politica, .
nactatisnis ratio. cap. r. Ostulabat orgo a nobis praestitutus,ut deiuria speciebus loqueremur post historiae & aliarsi speculatiuarum artium e xplicationem, c te rum quia in nostra iuris epito me de illis proprio loco agitur, in illis non immorabimur, ne cogamur legum,& capitum citationes,&authiaritates hie inculcare, a quibus,quoad potuimus,semper abstinuimus. Ideo illa tractatione praetermissa,ad praeticas artes csiuertitur calamus,quas in activas& factitias diuidimus rActiuas,in politicam,ethicam, & oeconomicam : factitias in mechanicas. De politica itaque suo Occurrete ordine agatur.
si id puli a. cap. a. Ρolitia apud Aristot).polit.eap. . est, legitima ordinatio
ciuitatis, uel regni,secundum quam alii prasutar, alij parent. Isocrates autem orat. lo. quae Areopagiticus dicitur, est anima eluitatis, inquit, nihil aliud quam politia , tantam uim ae potestatem habens,quantum in corpore quidem prudentia uel mens: ea enim est,quae de omnibus consultat,bo-
504쪽
xin conseruans, noxia declinans. Et quanquam a ciuitate tantum haec scientia ciuilis dicatur,tamen &reip. administi adae cuiusuis ratio, ad hanc appellationem pertinet, & ad regni quo cl. regimen. sie q. etiam Socrates,apud Xenoph. li. . coisment. de dictis eius, dixit, πολιτειαν esse morsae Ἐν λυτιλικην,κeti ταῖς βασιλεον, politiam, scientiam esse regiam, & regum. Nec mihi alio modo regni,& ciuitatis administratio, differre uidetur, quam quod in eo plures,in hae pauciores sint;utriusque quippe finis,commune bonum, & in utraq. administratione, leges condere,& exequi,ut q. ciuitas ciuiu unitas,sic regnum regnicolarum,& ciuitatum unitas. Imo & ipse uniuersus mundus ciuitas una, nosq. omnes cuiuscunq. nationis cociues .Et Athenienses ab initio regnu, in administrarida ciuitate usurparui,ut ait Heraclides in prin. lib.politiaru . Romulus a ciuitatis quoq. suae administratione, regnum exorsus pud Halicarn. Liu.&Plut. Deloces ab oppidorii optima administratione,ad Medorum imperium euectys,& dignus regno habitus,apud Herodotum in t . omitto reliquOS. De speciebus rerum publie. cap. 3.
AD ministrationis rerum publicarum tres sunt praee uespecieS, nempe unius,paucorum,& multorum, ut tracti Plat. lib. de regno,&dial. . derepta Arist. 3.pol. s. Isocra. M. 3 .ad Nicoclem. Eschines contra Timarchum,& DIog. Laer.
in Plat.lib.3 Platonem tradit politiam,in species quinque distinxisse, uberius explicans tres praedictas, aliam popularem Ponens,aliam quam optimates exerceant,tertiam qu et diffundatur in paucos,regiam quartam, quintam tyranicam. Inter quas tamen optimarum, & paucorum unam speciem facere possunt.Tyrannica autem improba est,cum ui impulsi,& adacti ciues ab aliquo reguntur,potest & ad unius administrationem referri. Polyb. autem lib. 6. epito. sex politiarum genera, ab una monarchia, ut pr cipua administratione, per gradus minoris perfectionis, declinare sic ostendit, sex politiarum inquit genera. Monarchia,quae natura constat. Neque tamen quaelibet monarchia regnum dici debet, sed eaduntaxat , quae uoluntario subdi torum consensu conceditur, &magis pro animi sententia regitur, ac gubern tur, quam timorς , & uiolentia. Ex monarchia regnum nascituriubi uero regnum in malum connatum, scilicet, in tyrannidem
mutatur, rursum ex horum destructione Aristocratia , id est,
505쪽
e'optimatum gubernatio, prouenit,quae tamen natura quadam in oligarch iam, hoc est paucorum administratione;tras mutatur. Cum uero multitudo iniustitia eoru , qui praesenti ira percita ulciscitur, nascitur Democratia,id est, populi ad ministratio .Rursu, coge te plebis contumelia & iniquitate itemporis successia, ochlocratia, id est, plebis aud cia x inbperium,ezurgit. si getio admini badonis melior. cap. 4. DE hae quaesione uariae proditae sunt sen tentiae, &sarinior pars unius administrationem magis probat,quam
pluriu uel paucioru ,uel populi. Et populi quidem seu democratiae principatus, in repub. speciosum nomen habet, vide. turq; ex legia aequalitate non plus uni, quam alteri tribueret uerum re ipsa comprobatur, ni bit ei cum sua appellatione c5mune esse. At contra monarchiae nomen auditu difficile,penes unum tamen summam esse reipub. conducibile omnium axi md est:& facilius unus quispiam uir bonus reperitur.&si illum inuentu dissicilem quis putet, necesse est fateatur, plures inueniri, esse dissicilius,ut scribit Dion. Cassius lib. 44. historiae. Non possiimus connivere bene cessisse aliquando democratiam ut apud Athenienses,Romanos,& aliosmi. terdum & Aristo cratiam,ut & ex his mixtam, videmus in tegram consei uari Venetorum Rempubl. Quamobrem, ut quod sentio,dicam,per se unius imperi u boni uiri de prinei. pis, silicius puto,at tale perpetuo non possie eonustere seu ti& in corpore humano, optimu cum ratione ista mεbroru &passionum rempubl. temperarii uerum id non possiimus seni per assequi,ut uideantur omnes rerum publicarum constitu tiones morti semper fuisse obnoxias, secundum Xenophan. lib. 2. rerum Graeca .unde Flaui. Vopisc. in Caio Caesarei sata rempubl. regi dicere ausus est,eamq; nunc ad sumuin cuch nuc ad minima retrahi,quod docet ereptis mutationis Rei, bul. Romanae. Hoe pluribus se cofirmasse existimauit, Peuceis rus lib.de diuinatio. generib. tribues uitae tatu imperi js quia gentos annos,ad summu septingen tos, ad quos tamen dimidiatos uix pleraque peruenerunt. QRod in ego salo n5 tribuo sed mutationi reru, & dispari administrationi,vel lyra nidi. Et lateor quideresna & imperiailuas aetates dire, & una, sed
506쪽
ex can sis pluribus quam fatalibus. uel diuidi, uel languese
re,uel transferri,uel extingui. Fere autem res Omnis per quascunque caulas nascitur,pei eas se contrarias uel dissutas dissoluitur. Atq; si agamus de regno ui occupato, id ut retineri debellat quia nullum uiolentum perpetuum, nec illud quoque durare potest,cum non sint solida fundamenta,ut docet Demoliti. 2 olynthia. Res postquam ad summum peruenerue gradum, cum res in eodem statu non permaneat sub hae coeli magna &coni inua ratione, in deterius descendat oportet. Sic
prsitantissimis imperatoribus,ueluti ad culmen & fastigium uirtutis & perfectionis humanae conscensis,fili j nati ut pleruque semper suere impij,& omnino dissimiles. Tales Heli a.
Ieg. c. 2.& Samuelii. reg.c. 8. Salomoni, cui contigit Roboa3.reg.c. I 2 .&c. Marco antonio Philosopho C sari, Xiphil1nus iii Commodo & in M. Antonio. Herodianus. Scipioni
Africano, Fabio Max imo, & aliis v aler. Mart. lib. 3. cap. s . Sol, ubi supra hemisph riu ad meridionale punctiim perue
, nec este est decidat in occidentem:& homo a uirili aetate in senectute,urres remittit. Diuidutur imperia mortuo patre per filios,& uirtus minor diuisa & robur, qua quado unita nispares artes filiis in retinendo, noli par reueretia subditorum in suce effores,ac priores, maior tributorii essi agitatio in se ce sic Libus, uua in prae ni ut iris,uiuendi mores alii utrisq; , hinc rebelliones, tumultus,bella, principii alioru petita a rebellib. auxilia. Hinc usurpationes, incursiones, populationes,& transatior es imperiorum de regnorit. Tarquinium Superbum pepulit tegno uiolata Lucretiae pudicitia Livius in I.& r. Dio. Halic. l .sia siti l it ea de ro de Romae decemviros. Llmus, Dio. Hati c. li i i. Hadericus Meronei filius Galliae rex pulsus ob libidine: Annonius, Reuch linus in breuiario hili. Frae. Paul. 9Emit .m i Greg.Turon ii. r. histo .c. ix. postea tame regno restitutus. Sci ut omnes quare tapin regno successit, ex Reuch lino in d. Breuiario hic.Franc. P. Emil. in Childer.3 .Gaguino. Annomo .Et ex Iuliano in l. quare Arbactus impertu Assyrioru in Medos transtulerit. Nec omittam transferri reges & regna sipe a Deo.ob iniustitias,ob uitia populi,ob duras eius Myrincipu ceruices,Eccles. c. Io. Daniel. 2. Agg i. i succidit uel abstuli t regna ab iisde quos elegerat,vel a successorib.eorum propter scelera eoru de.Vt I. Reg.c. I S. 28.& 2. Ieg.3.& 3.reg.
c. I. I . I. PaIaliPO .c. I O.&c. Sic Deus lascitarii contra populum
507쪽
tum Gaditanum Ruben & M nassem,qui eum reliquerant idolis seruiebat, spiritu Phulis regis Assyriorum & Theglatia. Phalnasaris, regis Assiir, qui eos a propriis in sua transtulerunt ditione I .parati p. c. s EZechiae eade de causa Dei permissu, regnum ad emptum per Nabuchodonosorem. .Leg. 24. &Ad haec obseruaui Deu optimu maximu & Omnipotentem. dum eo mala excreuerat ut regulos quoque occuparet & subditos,aliquem semper Tyrannum barbaru suscitasse , qui ex curreret imperia Sc regna, eaque subiugaret & affligeret.Om itam, quae de Cyro ipse Deus loquitur Isaiae 4 s . propona tantii
Alex. Magni & Romanoru excursiones uulgatissi inas, Scytharum.Gotthorum, Hunnoru. Vandalorum excursione i quo tepore abundabat iniquitas. ut Carocus rex Vandalor si , anno
Domini 4 Io .secundum Tritem. in bieuiario histor. Pra c. ab insulis Scanaianis leu Gotthicis egressus, per Germaniam de Saxoniae fines, Rheno transmisso, Mongunt iam, Vormalia, Spiram subuertit, & Cimocelana,Treuironam Metense. Dii Alaricus Visigothoru rex,aliunde Italiam subuertebar,Gallis populatis in Hispaniam transgressiis, atque dum ab i stis se putarent impetrasse regionu incolae pacem, statim Attila rex Hunnord,Sc Vual mirus res Ostrogothor i Ardaricus rex Gepicorsi,&alij gentes Aquilonares in unum conspirames, Pannoniae finib. egressi, anno 4s 3. cum infinita mulιitudine
Gallias & Imperi si Romanum aggress sunt. Nee ςst quod de Turcis aliud subiiciam exemptu, qui cum Christiani impie M
turpiter in oriente uiuerent,& mutuis dissidus ex cadescerς ζ. impertu Dei iudicio, multis annis orientale flagellarunt, tandemq; subegerunt & fidem Christianam sustulerunt. Dignetur autem Deus gentis illius iugum excutere; sin minus,finib. quos habent continere: uereiadum enim est, ne nos pariter qui non meliores, sed deteriores sumus patribus nostris, nisi Deus misereatur,ob blaspemias & nostra scelera, carnificis illius flagella experiamur. Delicta quippe,potissit num conteiriptu religionis. prouocant iram Dei,& bella inuehuiri, siqnim Sc ςecinit Hora .L .car, odς suae in vulni administraιione requiran ur. eap. s. Nhmo ambigit Rempub. omnem, unum quoddam coropus conficere, M in eo principem caput elle magi stri-
metus mcbra pretcipua populum di plebem subditos,impera
508쪽
ta ab illis accipe te . Atque ficuti nec in corpore membra omnia habent similem functionem, similiter nec in Repu.uel ea uitat ,qui ibi degunt.ut dicebat Aglippa Menenius Lanat apud Dion. Halicar.li. 6. Quam ob te scut in corpore hum no optima crass& te peramen tu & mebri cuiusq; conseruata functio iv. icat sanu illud e sse;& contra si aliquod membru, pori, limum principaliu,morbidu sit uel munus suu non exequatur,pra dicit corpus illud,uel cor iuptu uel proxime interiturum, eoq; celerius,quo magis a proprio temperamento discedit: se in corpore Reipublicet, ut si princeps, qui caput est, aegrotet ab quo insigni uitio, uita principis aliorum censura erit, eaQ; perpetua; ad hanc enim dirigimur, ad hanc conuertimus. Nec tam imperio lut ait Plin. Iunior in Panegyr. Τraiam, nobis opus est, quam exemplo, & claudia.
Humanos,edicta ualent,quam uita regentis.
Μι bile mutatur semper cum principe uulgus.
De magistratibus, qui pro mente & consilio, & mediis ad regendu sunt, ea tem dicere par est. Vt itaq; salus populi contineatur,quae suprema lex uel finis admini ii rationis politicae est, necessariu est prospicere ne respubI. in proxima sbi & assinia uitia, incidat. Quemadmodu enim, tu scribit Polyb. se
tu rubigo,ligno uermiculi ac teredones ad nascetes perniciε adserunt,3c quanquam externa cuncta nocumenta effugiat, ab istis tamen quae adnata sint,absumuntur; hoc pacto& rei publi. cuilibet pro natura ipsius, quidam ad nascitur & adhaeret peculiaris malitia;ut pote regno , Tyrannis: Aristocratiar,
oligarchia; Democratiae,bestialis ochlocratia,i.plebis seditio. Da ο io principis. cap. 6.SIt pius, Deum colancor enim regis in manu Dei,®es
in ip s impertu est Iouis leu Dei,ut ait Horat.ode. q.IL
Dis te minorem quod geris imperas. Πue exitum omnem huc princvium refer . .
Hoc praeceptum Isocratis orat. de regno Agapeti ad Iustinia.Nec dignus regis nomine uidetur,qui secundu mandata Dei se& sbi subditos colemnit regere,ut ait Angeigonus itali. q.reg.c. 1q.Ieges bene agant,na ut ait Horatius in Epist St .
509쪽
, pueri ludentes rex eris aiunt. si recte facies. Male imperando inquit P. Mimertus Cimmum imperium amittitur.Rex sapiesi populi stabilimen tu sapi.6 & rex insipiens perdet populu, ec, eles c. Io. Multiplex & multisormis debet esse princeps.aliusi in bello,alius in pace,alius erga hostes. alius erga subditos, ut scribit Philo Iud us li .de Ioseph. Addit Plutar formula optimi administratoris inpoliti. Mores uulgi benigne tractet,nec
repente eos muteCabstineat a comessationib.& compotationib., sit tardo gre situ, oratione leui. uultu constatimna uia soru & curia adeat,ut solebat Pericles, caueat a leuiorib eciam. uitiis,quia in eu omni u intenti oculi: unde minima principis uitia animaduertuntur & reprehenduntur. ut Cy moni uinum exprobrarui Athenienses:Scipioni somnolentia Romani,& Popeio mollitiem, quod unico digito se scalperet. non oportet omnem noctem dormire reipub. consulente. Recordetur rex & princeps omnis,duoria: primo, oportere aliquando eum reddere rationem populi sibi commissi coram Deo. Secundo eum moriturum ac subditos. Hodie rex est, & cras morietur, Eccl.c. l o .unus est interitus regum , & subditorii m&una natiuitas,sap. 7.Vtatur princeps optimis consultoribus, colligat omnium sententias, mente euoluat, quid istius uideatur, ponderet consilia, quae cooc perit, non detegat, nisi Cum oportet,& quibus oportet: ut Tiberius apud Dio Cassi lib. ν histo. Etenim sacramentum res abscondere bonum est.Tob.cap. 12. Ne patiatur uulgus esse in iuruim , sterneret enim uiam ad rebellionem. Leges bonas & sine dubio propo nat,quςstii & negotiationes imuitas exterminet; sic enim dc apud exteras nationes, commeantibus apud se negotiat tibiis, nome suum honorabile & amicum reddet.Caute agat de premediate, nee multum nec omnibus, nec semper i quatur. Haec enim ad consilium & maiestatem, pertinent i omnes tamen audiat aequo animo: sic subditorum animosi conciliabit , qui contemnat interdum aegre ferentes, contra
principem praua moliuntur sipe,etsi uiles sint personae, an tequam detegantur & puniantur Estq; conseruandi imper ij facilis modus, amari a subditis; hoeq; ipsum securitate citra, custodiam parit:fideles existimet, non qui eum laudent, sed, errante honelie admonet & corrigui. Iratus nihil statuat,ira impedit animum ne uerum cernat. rantum fieri poterit, mi: nus a subditis eatorqueat,& recordetur populum suum pecus
510쪽
esse, quod quando libuerit, poterit tondere, nec ita oporteat de glubere,ut dicebat Tiberius Cetiar apud Dio.Cass.li. s . histor. quod boni pastoris id non est e pastor autem sit populorum , ut vocat regem Agamemnonem Homer. iliad. 1ς. Malos principes faciunt, nimia licentia usi irpata, rerum
copia, amici improbi , satellites detestandi, eunuchi auariCsmi,auli ei uel stulti uel detestabiles, & quod negari non potest, rerum publicarum gerendarum ignorantia, ut ait Flau. Vopi l. in Aureliano. D. August. lib. s. De ciuitate, c. 24 Delites reges fore ait, si iuste imperent, si honoribus & obsequi non extollantur, si se esse homines meminerint, si ad Dei maiestatem & laudem agant, si eum collant, si tardius uindiflieant, facile ignoscant, icilicet non ad odium, nec ad impunitatem iniquitatis, sed spe correctionis, si sint luxuria castipatiores , quanto possunt esse liberiores, si imperent suis caviditatibus. Tradidimus alia & nos de instinitione principis,li. a. Pret ludio. Opi. Iuris c. .
D. Magiaratibul. eap. 7. MAgistratibus, eligantur uiri sapientes, timentes Deum
qui oderint auaritiam, Exod. c. i8. Sint uitet incontaminat , quales se esse profitebantur candidis uestibus, qui magistratus petebant, authore Liuio, li. . deca. 2. Et qui habeant, non tantum manus sed etiam oculos contidentes, ut Sophoetes monuit Pericle apud Cicero. I. de ossici Non promoueantur cu negotiatione pecuni . Nam sicuti Alexander Seuer. di-tebat apud AEl1um Lamprid. in eius ui ta, Necesse est, ut qui honorem iuris& gladii emit, vendat ;& ego non patiar, inquit, mercatores, potestatum I quos si patiar, damnare non possia m. Erubesseo enim punire hominem qui emit & uendit. Recidet & inde aliud damnu rei p. ut qui rerum experientia Ialcnt, qui ue probi sed pauperes iunt, cum nec pecunias habeant ad mercandum magistratiim, uel si habeant, nolint laborem, quem tamen Obire deberent coacti,mercari, non sint in gabernaculis reipub. Non enim qui pondus administrationis reipub norunt, Iicitudinem ambiunt magistratus,si probi sunt pauperes; multo minus si probi & diuites, sua sorte e tra aleam tanti curae,con tenti. Quo fit ut hodie uix reperianzur , qui serio multum in legibus pertractandis N perdia