장음표시 사용
521쪽
bis adgit Cato de re rustica c. 43. uxor te metuat facito ne sit nimium luxuriosa,vicinis atque mulieribus qua minimuutatur, neue ad eas domum abeat, neue recipiat. Ad coena nequo eat, ne ambulatrix sie rem diuinam ne faciat, neue madet qui pro ea faciat iniussi, domini&c. Plutarchus quoque in praeceptis connubialibus, iubet ne uxor sit dissimilis religi otiis cum marito,neue peregrina sacra recipiat faeiatque. Delegibus uxoris erga domestisos. caep. q.
ΡRobae matrissantilias leges ab Arist. quaedam adserutur
I.Mulier omnibus quae intus sunt,dominetur; eaecepto scilicet marito. - 2.Nullum permittat dolvium ingredi sine pricepto uiri. 3. Non pandat secreta domus. q. Sumptu, uestitu , & apparatu muneri conueniente ut
turis . Filios,filiasque potissimum, instituat, nee uagari permittat,longiusue a latere suo discedere: uel ba omnia impudiea.& cantiones illis prohibeat, nec praecinat. 6. Reipublicae negoti js ne se immiscear. .Nunquam sit otiosa ab opere , nec digiti a colo,aut penso, tela ue snt: neue otiosam patiatur ancillarum filiarumque cohorte; id enim ad augendam rem familiarem pertinet, Manimum ab adulteriis,& uenereis retrahit, quae sese otiosis insinuant sacile. 8. Non sit litigiosa eum domesticis, uel uicinis, non euriosa, non maledica , no pervicax marito, non uinossiti lar,dedita non sordida: non nimium compta. pulchrum enim tunc caeteris spectaculum, miserum marito est. 9. Mulier seum arbitrium omnino exuere debet,ut marito obtemperet, sitque maritus pro corde, occulis, & lingua; rideat ridenti: & compatiatur tristi, non adulatoris modo ,uel
cameleontis, sed ut socia & dimidiatum corpus eius, & cu counus spiritus. De dominita monomia. cap. s.
Dominica pars oeconomi , domino & seruo constat. Serui sunt uel natura,vel lege; natura, si uili animo ut ii ora
522쪽
mancipia de cupiditatu,& qui seruili sunt ingenio, iusino
di homines liberi mercede seruientes, ita & domini naturarqui praestant animo. Lege serui, qui uel captiuitate uel uenindatione,propria uolutate cosetiete, facti tales sunt, uel quia ex seruis nati suun Do mini quoq; lege,qui eos emerunt, Zepatre matIemue eoru in re possident, uel qui impetat, ut aieΑrasto t. I .polit. c. s . qui ratione famillae dc imperatu,esse ratione lubditor u alioru, gubernatione tradit. Leges dominicas quasda in seruo tradit Aristo t. I. cono. cap. s. ne superbo Suel abiectos esse sinat, opificibus cibu abunde, paululta auteuini tribuataria quae debet praeste cibum,opus, castigatione: panis&disciplina,& opus seruo .Eccles. c.33. calligatioperata sit,uerbo & facto. Caveat, ne plures sint praeter neceta statem eiusde offici j,se enim mutuo praepediunt, & segnius
operantur,dum alter alteri fidit,& si neuter fecerit opus, alter in alterum culpam rei jcit.Sic qui unum famulum haber. integrnm habet:qui duos, dimidiatum, qui tres,n ullum. Couenit quoq; domino & bono patrifamilias, sibi subditos be-niniolos habere,bo nox praemijs continere, malos poena bonos reddere , sic utiosque auxiliares&custodes rerum suarureddet. Nunquam patiatur esse otiosos,ornet satis elegantecpro modo offit ij, caueant ab insolentia:con temnetur enim ab liuilitia, evitet tamen crudelitatem, quae tyrannicae potestatis e st signum. In oneribus imponendis& iniuriando , recordetur seruum quoque uel famulum , esse hominem, de Christianum, anima ornatum, & rationis capacem seruum scosatum diligendum, eccles. c. 7. docet & Seneca lib. 2. quemadmodum damnum sit beneficium: Nntilat & curet aegrotos, pariter ac sanos nam alioquin famulitio indigni sunt, si cui & oum domini seruos aegrotos domo extrudentes, ex lege Claudiani, sanati liberi erant,ut ait Dion .CasL lib. 6 o. histo. RDπa . leges autem seruorum & famulorum hae sitnt:Subditi sint dominis & obedientes, ad Colosse n. 3. ad Ephes . .
sit illis rostrum suillum, id est, non siit fastidios palati, sed
quouis cibo contenti snt. Habeant aures as ninas, id eli, patulas non a gre ferentes iras domini, si quid loquatur forte dur us. sit dextra explanata, id est, non iurentur, sintque fidoles: Habeant pedes ceruinos, id est,celeriter exequantur madaia,& ad obediendum aduolent, nec temper expectent do
523쪽
De pater na in liberos oeconomia. cap. s.
Ρ A terna haec ceconomia,constat ex patre & fili j. Pater vlios exemplo dc opere,& aliorum disciplina, si ipse ine pax st,uel non potuerit satisfacere,instituat.Plut.de lib. educan. Castiget errata nec conixi siqui enim parcit uirgit,odit filiu seu, qui aut diligit,instanter erudit. Prouerb.i3.riarsum Eceles ro.Qui diligit filiu suu ,assiduat illi flagella,&e. Alia etiam lex literis aureis scribenda,quia uerissma & quotidiano euentu approbata, Eccles 33 Filio, mulier ista tri, & ami- eo, ne des potestatem super te in uita tua, & ne deflcris ali j possessionem tuam,ne sorte poeniteat te,ne sorte depreceris loco quo ipsi te deprecari debetent. Melius est enim ut fili j tui te rogent, quam te resipicere in manus filiorum tuorum. Filiae tibi sunt, custo ii coryas illarum i & ne ostendas hilaro faciem tuam illis nec si ijs. Trade in matrimonium filiam tuam, & graude opus seceris, homini se nnto da illam. Ecclesiast. capit.septimo . Sunt,& alia leges circa filiam e cle. e. r6. Alia lex D. Paul. ad Eph s 6. ad colosi Patres, noli. te prouocate ad iracundiam filios uestros, ne illi fiant pusillanimes In se inma patris in filios regium debet esse imperiti. non tyrannicum quale erat inter Perses,qui filiis ut seritis utebantur,utait Aristo. 8 Et hic. c 8. Potissma eruditionis Itorum pars & sundamentum , ut patres dent operam filios probe institui pute& sne haeres in religione catholicat incultu & timore Dei,ut Tobias exemplo est.Tue enim imi enitimenti Deum omnia e* uoto succedent, & patri, qui uicarius Dei est, qui pater omnium est, tutic tales in senecta patres experientur in sene cta quales sibi antea formaueriti t. FiIiorum autem legi s erga parentes,ut omnino obediant, nosuccenseant, sed iras-maledicta ut pro eorum emenda io ne prolata,& bono animo ferant,ut dicebat Socra .apud Xγnoph. lib. r. de dich & Dct Socrat. senectit tem & canitiem patris suspiciant, honestri patienter revereantiu & observcnt , rependentes quoad poterunt,bencsicia suscepta. Non enim patres cum fili j paruuli essent & insant f irascebantur, dum desipiebant iuueniliter & stolide loquebantur, uel agebant ut repuerascentibus quoque patribus, ipsi fili j restituere nota grauentur, & antipelargelu, seu um & malὶ moratum patiem
524쪽
tre m uenerentur & observent. Non enim Deus& natiara botios uel malos coniunxit, sed patres fecit Sed de his liticis nus& breuiter dicta sufficiant: etenim in iurisprudentiae epito me late pertractamus, quae ad leges uxorias,dominicas , de
parentu m, S liberorum pertinent, dum post nuptias de horum ogi us potestate. De oeconomia aciniustiti M. cap. 7.
IN omnibus, non progredi regredi est, quamobrem eiici
in paupertatem uel in signem diminutionem labun turpatrimonia, ubi acquirendi nullus est modiis Modi porto sunt plures per diuersas scientias & artes mechanicas oblati,quamobrem & illa pars rei jcitur tractanda in sequentem librum,ubi de artih us sectiti js& mechanicis agitur: iam enim de artibus alijs liberalibus & thematicis dictum , ex quibus quis uiuendi & acquirendi lationem insiluere sibi potest. Plato in Sophista uel de ente,acquistionis duas dicit esse species,unam uiti ruolentes, ql ae est commutatio, dono, emptione, mercede Alteram mancipatic ne, uel opere, uel sermone factam. Maiicipatio duplex, alia qua api r E capi alia quae uenando si cundum diue Istatem animalium, quadrupedum, reptilium quatilium,uolatilium. De lucris Iuris consultoriani & medicolum dicit lxi,Dat Galinus opes & s1- ctio Iustiniana. Ei: h js paleas, ex istis collige grana. Sunt cognita stipendiani am maxime fuerint uiris literatis indultatum docentibus,tum magali ratibus, tum piosi foribus & bene de repub. meritis, ut non opus sit me in illis imi orari quantum rei familiari commodi ex probis studijs accedere possit. Nec enim magnum est ut qui spiritualia seminant & colunt,
piens nullum gratis erudiauit, sed habebat sem. per in ore Epi. charmi illud, Manus manum lauat, dans alia quid,aliquid accipe,ut ait X nocrates libr. de morte. M
525쪽
In quo agitur def. cti uis artilus, O mechanicis.
aeeessit habendi libido, a necessurio uictu, facto in auaritiam gradu. unde, num i & cbi extorquendi causa,tot artes,& tam uariae factivae,ut ait Pcritus in prine. Quis Picas et, docuis nostra uerba conari e Magiper arm ingen I largitor Verter, negatas artifex seiua uocessu d si dot spes resiu*erit nummis coruus poeta , o poeιridas picas, cantat e credra pegaseium melos. Sine arte uix quis uiuere saltem honestε uel ali no potest. Vnde Thespienses, quibus turpe erat artem discere, uel agri. culturet operam dare,pali peres erant,uel plurimum,& Thebanis multa debebant: ut tradit Heraclides in politi is, &eora rep. Ars una omnibus commu0is apud aliquas nationes,agricultura apud ut opienses in suis nos, ea ira quam adhuc unus. quisque propriam eligit, prout est habilis, ut tradit Thomas Morus lib. a. Vio2. Λρud Piscealces Tγrios multitudo uare artes factiva. cap. I. Bominandς neeem talis, amat i stimari eges, &
526쪽
eommorabatur artificum omnium, ut ait Viod. Sicul. libr. x Biblio in anno A. Alexan. Iuuat artes & auget hominis
induli ria,quq nunquam quiescit, tum quicquam uel pulchri uel quod ex ii ii sit, non excogitet, quin inuentis non addat, i itaq; perficiat. nulla quippe est disti pii ita uel ars, quς singulari fuerit simul consummata ingemo, ut ait Cotu. libro. I. cap. s. de remit. sueruntq; artium principia exigua, veste Arist. i. Et echio. nec statim ad consummationem producta. At earum inuentio, ex seminibus hominibus inditis, & edu- artes paulatim in actum uel disquisitione , uel fortuito, prout necessitas uel utilitas,uel uoluptas sese obtulit,& tua sitam Mechanicis. Cap. t. Graeci, machinationem, excogitationem solet tem dixerunt. Illud autem idem est, quod multum pettingere & accendere, compositum ex pui ς, id est. longe &multum & ανων, id est, ascendete, pertingere, & penetrare se eundunt Plato. in Cratylo ἰς, mechanicus, eit,opi sex eorum, quae simul ingem O & manu perficiuntur; unde non qu libet artificia protrita & uulgaria, mechanica dicenda sunt proprie, sed ea latum quς ingenio succurrunt difficul' latibus contingentibus pitter naturam , & sabueniunt utilitati, ut ait Atallo. In princ. quaestio. mechanie. unde Hieron. N Papus numerant inter mechanicas manganariam, per qua pondera immania miniana ui tollutur in altum. item mechanicho poeiticen, per quam facile aqua anthliis extrahitur, Scquae instrumenta bellis accommoda facit, ueluti arietes, te studines, turres ambullatorias, helepoles, sambueas, erostras tollenones, & similia , quque hydraulica per se retonantia faeitue nrortim flatu organa, pilas sponte saltantes, lucernas mirabiles,& similia nervis,Anibus,aequilibris,& reliqua pneumatica, adhibita ratione numerorum, naturae, sederum αει aliorum. uerum mechanicet arti mult u prosunt artes alia maeraria dificatoria, materia , pictoria,&c. D. Ianimis. cap. 3
LAniscij nomine, coli ne tur omne studium & opus, quod
circa lanam uel ex lana fit. parum autem ulteresse arbI
527쪽
tror scire quis hanc arte inuexetit, nu ut Ou. I.dear.Pall.ibi. Quid facit Aeacide,&c. Trubuenda ne Atheniensimis, ut Iuttinus in x. & alii aliis. De his enim & de lanarum differentiis, & inuent ione sulloniae artis & contextus, Plinius tradit li. 8. cap. 8. & lib. 7 c. 36. Polyd. Vergil. lib. 3. c. s. iide&Iilium Gregorium syntagima. I I .de historia Deo. Magna utilitas opificii huius, & negotiationis splendidam lucrum;quamobrem&olim, maxima fuit controuersia inter Brugenses&Εtaneo nares de lanificio faciundo, anno domini iqor.
de qua uidendus Melerus lib. I s. histo. Flandricae. D. diuisione lanificii. cap. 4.
ptato libro ei uili in duas partes lanificii diuidit artem, in
discretoriam &concretoriam. Discretoria eli, carminatio. carminatio in longum latumq; protractio leu di luctio:inde stamen, penso fuso retorto, uel ut nunc, rota. Concretoria,
texturet opus habet, implicatione staminis& subtegmini . Textrina ars, quae subtegmen & stamen implicati diecit Galli stamen, ι'ordisse mem: fila autem subtegminis licia dicuntur, inde pluribus liciis texta lana,& diuersis polymita di hi 3:praetexta si nobilis sit: sin autem ignobilis, praetextati nea Gallis droguet, apud nos turaimine. Hebrae. prohibita Exo . ea. 22.
Alexandriae dicit inuentum pluribus texere lici is, Plin. lib. 8.e tinstrumentum quo ita men & subtegmen iung in turi ostros Tholosatas dicitur lapigine, Latinis radius, Gretc . .. ρρυπιμ . addetur trama qua filia trasseruntur Sc spatha, ad condensandam texturam antiqui quoque duos lapides a stamine dependentes habebant, dictos Agnythun Sc Lean , apud Iul. Pollucem. lib. . cap io ubi de de antio, id est regula textorum, & uiuerra meminit. Deprisca Mun blIchusne, ob tinam, ct de asiti cap. s.
QVae iam hune,uellera ovium praebere nemo est qni amaigat, ut non immerito dicere possimas, hunc pro ue Lum .abulorum illud suisse uellas aureum Colchicum: multi nauis hoc uellere pascuntur, & repente sere ditantur: neq;
528쪽
ubi lanificiam exercetur, uix conspices ociosum uel mendicantem ualidum, ni insigniter improbus& defessit: tantam enim exigit curam & tam uariam , ut nullus cuiusque aetatis uel sexus, uir aut mulier sit , qui non possit operam suam ei praebere: ut desinam mirari, cur antiquis patrimonium omne,a pecudibus,peculium & pecuniam dixerint, ut ait Plin. lib.3 3. cap. 3. &lib. I 8. cap.3 . Iurisconsuli. ll. s. 88. 97. I 78. 212. de uerbor. signifi. lib. so. E. Erat enim in pecudibus potissimum patrimonium, tanquam in rebus nature humanae
omni ex parte necessariis. Nam caseo S lacte illi pascebantur,& lana uel pellibus uestiebantur.Et deus ipse primis paretibus fecit uestes pelliceas, Genes.3 . neque ultu aliud fuit alabra i , euius similitudine se magis uoluerit Deus Dominus noster I E s v s Christus hominibus rudibus declarare, qua arietis & ouis; legimus enim de eo , tanquam ouis ad oeeisonem ductus, non aperiens os suum, nec coram tondente,
nee coram lanione ;& agnus Dei qui tollit peccata mundi, D. Iohan. cap. 3. agnus occisus ab origine mundi, Apocali p. capitu. I 3 . Cuius mysterium an illis primis tunicis pellieeis, quibus induit priores parentes, erat, nam in Genesi mundi capsi. sic scribitur, znκbrim UT admes inum 'inUu i , sic lege, uataguas teli oua, elo him leadam aleistho coteno ignor, valalbiscem , i. & secit dominus Deus Adamo, & uxori eius, uestes corii,uel cutis, id est,pelliceas,&s alii Iegant honoris, uetra Ur x induit eos: quq litere, si inuercantur, faciunt m, v I isu libam, id est, Iesus in corde eoru,
ut annotauit e tiam Franci Venetus lib. I. prolem. sectio. I.
problem .s9. Quare& forsan saltisti patres, ob mystetium Mutilitatem se patiores ovium dicebant, Sc erant Genes. q. M66. 29. 3O .Exod. 3. pastores & i eges alij fuere, qui uel armentis patrimonium auxerunt,ut Mesa rex moab 3. . Rag. 3. uel ipsi met nutriebant. Sic referunt Apollinem matrisse pecora. α pastorem, ut Phornutus ait lib. et εμι τῆς του λων cIυσεως, Ouid. Metam. a. Horat. libi. car.Od.lo. Erat passor Alexander Priami regis filius, ut scribit Homerus& Lucia. in dialog. Helen G, dc reliqui poetae flanilis argumenti belli Troiani. Quamobrem & Philo Iudae. lib. de uita Mosis. tradit pastor Iem artem esse praeludium ad regnum, id est,ad gubernationem hominum,ad regimen gregis mansuetissiim . Quem modum besticosa ita ilia praeexercent se. in uenationibus. Plato
529쪽
PIato quoque iii Itb ciuili olim quoque det mones, seu selices animas strille pastores animalium:& sunt, inquit, hodie quorum natura druinior est,pastores brutorum. De lanasseu uellere diruum. Cap. 6.VEllus ovium, multitudo pilorum est, quia oves meatus
habent tenuiores,& ideo pili eorum quoq. tenuiores, ut ait Arist lib. s. degen .ani.c. 3 .Ouibus expilati moliorpilus subnascitur,nintq; duriores quo prolixiores pili,ut idem au- morait,prob. sect. lo. q. 2 x et s. Sic quadrupedum uelli laneque prolixius adueniente senectute augetur,uerum rarescunt hunt I. pauciores,eodem authore, lib. . de hist. ani. c. ii. molAe uellus erat in agro Mutinens. Stiabo in s . hirtum in Ligiaria,&Mediolanoc mediocre Patauinum. Lana,est uel succida,
uel elota:succida, plura habet salutis remedia,ap'id Pli. li. 29. c. 2. Elota, quae a faecibus, di pinguedine lauatur: Hispania habet & pollentia oves praecipue nigri uelleris:fuluas Tarentia lauas,albas Apulia.
Cap. 7.ΡRimum detonsa lana site cida,lauatur, dehinc siccatur,carim natur; dehinc tingitur seu coloribus inficitur,uel helxine, apud Pli. li 12. c. 17. uelanchusa Pli. li 1o.c. ro.& alijsam cta,iterum lauatur ,& siccatur, & carminatur rudi teripostealuauiori pectine, addito oleo; dehinc penso admota trahitur, tenditur,netur, uel deducitur,uel colo & fuso, uel rota fit fi lu m,uel stamen,politiam, tenue planum. Texitur,pannusq. fit ex rama Iniectione,perductione,& traduction ridum texitur feritur, praemitur,dc condensatur subtegmeis, spathae ictibus, interim pendentibus ad latus lapidibus inter texendum pannum, concluduntur per ora fi mbri 1, ex quadam fili crassioris lanae lpecie, quem uocant Madric Vascones. Pannus dehine ut corpulentior euadat,apud Lutetianos dc fertur,ut olim in alias nationibus, ad fullones, qui pedib.conculcant & terunt.& reuoluunt; apud nos autem & reliquos Tectosages,&Aquitantu fere, malleis in molendinis sullona more luditur.Additur luci apo Luteti crapud alios batyruiuelpiti guedo,ut apud Tolniz. Lemo.
530쪽
Lemonices,dum pannos uulgares factui: Afullone de malleis dehinc exsiccatus panniis, ad concinnatorem l quem uocant apparatorem desertur,qui ei a pertica pendenti pilum extrahit de explicat carduo, crebris pectinationibus leuiter polliε-do,pro carduo quoque,sed rudiori opificio,in istis concitationibus pilorum utuntur pectine carminatoria. Ex ossicina concinnatoris postmodum,ad tonsorem transfertur, qui aequat, dc deprimit pilum panni, ideo dicunt eum, baissa ire, noliri, quod aequando lanuginem eam deprimat. Ab hoc iterum ad apparatorem redit, qui uolsella uocant pinsitiel palearum fostucas in hirentes detrahit punctim. Postmodum ad baiulos,
seu praefectos operi lanificii defertur, qui si pannum probe nouerint consummarum , sigillo ciuitatis, ubi pannus fuit saetus, consignant. De pannorum pertracta tione quos Ipeciei hominum uiuant.
cap. 3. VIuunt de splendida ultra opifices pannorum, ex pannorum quςstu mercatores,dehinc sartores,sarcinatrices,catigarum opifices; qui cum solis forficibus,acu de filo, ingenio uestimenta corpori praeparant: quemadmodum & qui lecto- tum hodie ornamenta consuunt, quibus subministrat acicularis, qui sutoribus, ut pellionibus & pingentibus acu operam cum aliquo uiuendi ingenio, labore proprio subseruit & ope fert.Vivunt quoq; ex lanificio hoe pileari j, qui pilea,galeros, petasos,infulas, tiaras,diademata,& similia contexunt,uellana indurata sormant. Item tapetiarij, qui tapetibus exuarijs coloribus effigies texendo, uel acu pingendo, uarias imponunt ei formas,quiq; lodices Sc puluinaria,& similia exornat. In summa opifices multi uiuunt ex lana, utilitas ex ea moi ma, maximus lanae usus humano generi, ut utrunque proba tur & con flat ex togis, tunicis,palliolis,stragulis,amphilapis, sagis,eblamydibus,praetextis,stolis,capiti js, etonis, mitris,pla gulis,penulis,regun)entis,tapetibus, & alijs,quae insterni,vel Lijei solent,&in coactis uestimentis, qus Eodie stultae uo-
Multae fraudes in paness eommittuntur a mercatoribus ἔnam interdum trochlea extenduntur,ut plurium sint ulnarii:& premuntur, ut appareant melioris lanae, alij alios pro alijs