장음표시 사용
511쪽
scen dis inuigilent, pauperes quidem inqua, quod sibi ad tua
dus dignitatum aditum praeolusim uideant; diuites auton
quod certo sciant,cum duabus legibus aut quatuor & aliquo capitulo iuris pontifici j ad psittaci morem pro nunc ratis ut dicunt pro forma, id est pro fuco laruae togat , ductu & auspicio caeci Plutonis, in orchestram se ita tuum&iuridicium se conicenturos, nullo dis rimine qualitatis, uel num senes sint uel iuuenes, quales ut pleruque nunc, qui aura salutationii in 'non tu stitiae Impelluntur; num probi uel impii, uel morio' Des,uel saltatores,de his enim inquisitio sum maria ad nutu conscii expiaturi, num equites,uel plebi j: sed sola numi pro-Datione fucta in pondere, numero, uel mensura ,& materia α tormarat non mirum sit, si in tot fluctus & uortices inciderit reipuolica. Qum enim mirabitur, si nauis ab imperitis nauarch is ducta, in scopulos & pericula incidat. Quod miro trinum tantum, est, cur ex quo coepIt eo modo gubernari, non
funditus fuerit subuersa. Dei hoc unicum opus est, qui semen adhuc an liquum in curiis reliquerat uiuia, quod coercuit lapius. Sed uiderint ipsi nomoth et . Prospiciant quoque magi-nratus circa duo illa fundamenta reipub. circa poenam dc praemum, quibus continetur, ut ait Solon apud Cicero. li. epist.
ad Brutum Is .epist. Ulpi. l. j de iustit.& iur. Sunt&alia praecepra de magi stratuum disciplina antiquorum, de quibus late tractauimus in praeludiis opl. Iurisc. α magistratus libr. 1.s P, s.f. 7. 8. ODesubditorum Oscis . cap. s. Vi priuati sunt a reipub. administratione,non ditiores
led celebriores dii cedunt, Non assistant nec patrocinc- tui; . italis, Regem honorent, magistratibus Obsequantur, Malia observent quς tradit Isocra. 3. orat . ad Nicoclem. Sunt celeberrima uerba Tragoediae quae Rhesus apud Eurip. πείθουία. λει Parendum regi, iubet & id D. Paul.ad Titum, ca 3. D. Ietrus I .cap. 1.Cedendum est irae regis, uiolen ta quippe res ei ira regum , cui si incommode resistas,grauiores excitat tumultus.Εqui feroces, quemadmodum & tonitrua, non ut sed popy mate reguntur, & nautae noli pugnant aduersis tempetratem, sed uel quiete uel obliquis curtibus utentes, expectant caelum commodius; multis modis medetur tempus his qri . nulla
512쪽
hulla ui possis emendare. Res humanae semper quidem suctuanti sed quoties incidit insignis uel fatalium rerum mutatio, multi periclitantur qui non cedunt turbini. Oportet hie imitari morem Siciliae Afranice potissimum in Anaria insula quam incolet Is.lam uocant, seruatum, ubi in se uni rege quamuis hostem transeuiitem,applausti; tubis, tibiis, & simili pratulatione uenerantur,ut ait hiat Panormitaal. 1. de dict.&δεα Alphon. cap. s. Referam sententiam praeclarissimam tuli J Caesaris: is enim ad milites tumultuantes, orationem habens , ait apud Dio. Class lib. 4 i. hiltor. Rom. Ego sane neque alias rectum esse arbitror, ut qui magilliatum gerit , Iubditis sit inferior; neque salutare quicquam agi posse censeo, ubi ij quibus iniunctum est ut dicto sint audientes, imperare ipsi uelineintelligitis enim quam probe sit futura ornata illa domus, in qua natu minoribus, aetate grandiores de- Deictui sunt; aut ludus literarius, ubi discipuli magistros contem itan t. Quae spes sanitatis aegrotis si non per omnia meditis, ob rem peranti quam tuta nauigatio , s nautae gubernato-aeis iussit non pareant λ Ita natura duas res easq; necessarias eo
parauit, in humano genere,ut alii cum imperio essent, alijsubiicerentur. Nihilque est quod absque his esset, ne minimo quidem spatio perdurare possent. Et hic eadem explicat Lu-ean. s. Pharsal. Et Dion. Halicar. lib. i.histor. sempiterna lege naturae tradit esse receptum, inferiores parere praestantiorib. taec moleste ideo homines ferre debere, quod sciant se subditos. vocat autem scriptura sacra rebelles,filios Belial, excutietes iugum,fine iugo, Deuter. i . Iudic. 39.&alibi. Neque si rex impius eis,ad populum pertinet eius castigatio: siquidem it plerun qne causa cui boni principes & boni administratores rei p. tolantur & substrahantur & dentur mali, peccata populi sunt. Sic enim Deus prouocatus malis, dixit, dabo uobis legem in furore meo.Oseae cap. I 3.
De politicis magistratibus. cap. 9.MAgidratus, omnes quidem ciuitati in qua sint,prospiceIe decent,& ideo omnes ea ratione politici dici possent: uerum, cura ciuitatis speciali quadam solicitudine, semper ad proprium aliquem magistratum uel plures,prout cmi
eas marcit mitror . scit. Sic fuerunt Romi & alibi praefini
513쪽
arbi, tribuni plebis, aediles agorano mi, astynomi,magiis stratus municipales,' duumviri, praefecti uigilum, nocturni magistratus, & similes id genus,de quibus in iuris epito- me Deo fauen te. Illis, finis propositas, conseruare ciuitatem, ciues, splendorem aedificiorum, venalibus pretiun sta tuere legitimum, monopolia prohibere, punire delictat incendia praecauere, & curare, blasphemias in Deum, de crimina, & mores ciuium corruptos emendare, fraudes negotiatorum inhibere: annonae prouidere, sanitati prospicere, & ideo cloacas immundas,sterquilinia,porcos, aliaque insalubria in urbe no pati: & reliqua id genus agere,que hodie in Gallia pro modulo iurisdietionis,a rege uel consuetudine concessa, explicant consiles,scabini,iurati, capitoliani,& alij municipales magistratus,& decuriones. In summa ad ciuiles mores informandos, ea considerent. Quae tradit Plautus in Perse,
Perfidia, oepeculatus ex urbe,ct auaritia,si
uuarta inuidi quinta ambitio ,sexta obtrecta
Septimum periurium,octaua indulgentia, Mna iniuria, cimum quodpellimum aggressi scelus.
514쪽
De nomine Sinicae, er morum bonorum sine Vod graeci uocant ό mel ἔδοι,uix latine readi potest,ut notauit Quintilis. libro 1exto, capit. tertio,ηθος, inquit, cuius nomine, ut ego quidem sentio, caret sermo Romanus, mores
appellantur, atque inde ea pars philosophiae, quae moralis est dicta, sed i psam rei naturam spectanti mihi, non tam more ssgnificari uidentur,qua mo 'rum quaedam proprietates : nam ipsi quidem omnes habitus mentis continent. Et postea, mites & com positos, uocatos uoluisse antiquo ut concitatos αναλ . Hinc ethica disciplina, seu moralis nihil aliud praestaret id autem eximium est, quam morum eompo itionem potest: hincque bene agere discimus,& uiram uiro dignam, unde & uirtutes morales, atque olim scelicitas hominis in bene agendo costituta, ut scribit Aristoteles, libro I. polit cap tertio .Qaod tamen,nos qui chriltiaui sumus, non fatemur. Siquidem concedimus,& dicimas aula res ad talicitatem esse iter certissimam, quibas be'
515쪽
ne agere docemur,uerum non ibi is licitatem,nee in no rispulibus actionibus,uel meritis:sed pereas uirtutes, & bona opera,si sequamur mandata Dei, talicitatem a Deo ipso solo
spera i s. Et virtutes Deti arbitramur exercit is, quibus duce Deo, quis uilia prosequitur,ut ait Philo Iudaeus li. deo gri cuitura. Ita singulae uirtutes ramum uelut uiae ad uitam aeterna, non autem illa ,uita aeterna, L ice IcὲLaS, ut ait Greg. Nasan. Idide pauper.amand. De isserentia generali uirtutis moratis , o intecte adis .c p. a.
CAterum hic anima auerten/um est animi duas esse potissimum partes,ut scribit Franciscus Philelphus, lib. septimo. episto. Marco filio;altera est nobis cum Deo communis, qua rata ocinamur,& Ditelligimus; altera communis est nobis cum pecudibiis, qua appetimus, &assicimur.Tradit MAristoteles,libro i Ethic.c. 13.& 2. Et hic. ad Nicoma. c. I. Inde uirtutum du e sp 'cies.intellictuali uin, seu rationalium,& 'moralium. Per intellectualem, seu rationalem, ratione inquarimus quid nos aut sequi,aut sugere oporteat: estque haec vixtus in consultando posita.Cic. q. Academic. quaest. & breuissime, haec uirtus tecta ratio dici potest:cui contrarium vitium, α,ut ipse C cero ait,uitiositas. Et quia uiri efficacia in illa parte rationis uiris uiger,uirtus quoque a uiro dicta non immerito v. letur eidem Cicero. lib 1. quaestio.Τuscula. & apud Plato.dial .4 de iusto, robur animae; contraIium morbum tursitudinem,&imbecillitatem Moralis autem uirtus,circa quaitates est animae appetitiuae; in ea enim mores sunt. Mores siquidem secundum Plutat. lib. de uirtute morum,sunt qualitates animi ratione uacantis; uirtus tamen moribus mixta non
est,sed mores regit,& frenum illis imponit,ab omni materia semota. Intellectuales uti tutes,sapientia, scientia, prudentia,& quae ad illas referuntur. Morales, liberalitas, temperantia , iustitia,&rtitudo,& quae etiam ad illas referuntur. De quibussio loco dum de uirtutibus,Deo iuuante, & uitiis seorsu agemus,& alio loco in uirtutem,eum commentaria Deo faudae in ualiscendentia nostra latata,publicauerimus.
516쪽
cap. 3 INtellectualis uirtvvx doctrina:moralis,ex usi oriturri nulla autem natura nobis ui eli, aliter aeque boni essent, curia nihil contra naturam fieri nascique possit,ipsa natura. Aristoteles i Ethic. cap circa, si quis a teneris annis affueGcat bene agere, magnum habet in ulmite momentum:& coistra in malum consiletudo, uitiorum fit maxime sectatrix, Mita chorus in Iphigenia iii Aulide, actu a. apud Euripidem prDDlta τρο ted Θ' ω πωδουομενα λέγα φερουοτ εἰς αρεταν id λCasta uero &rccta educatio magnum habent momentund uirtutem.& Plato dialogo A. de rrpub. educatio inquit,e ruditioq. bona scitia a, ingema quo l. bona efficit,& dial. 1. de legib. caput disciplinae,recta ii educationem dicimus. Sic Quid 3.dc arte.
BIaius obus mores compo Misseμοι. Et Plautus in Trinummo, Mor es malι,quasi herba irriguasuccreuerunt uberrime .
Docuit exemplo Lycurgus, quod riseri Plutarchus lib. de
Iibe.educ. Is enim, dum Lacede monas, ad parandam uirtuta ingens momentum consuetudinem docere uellet, atque dItsciplinam,doctrinam,& uitae institutionem, duos catulos produxit in medium,iisdem ortos parentibus, quos diuerso mordo nutrierat:& leporcm,& ollam eis apposuri; quorum alter in leporem, alter in ollam erupit impetu docens consuetu dine alterum gulosum,alterum uenatorem euasisse. Idcirco summopere curandum c si cum quibus consuesca inus, ut in Ies sint,quales nos esse uelimus, Nam haec consuetudo,siue in malum,siae in bonum, transfundit mores, & transit in auteram naturam,ut tradi idem Pilitarchus lib. de tuenda bona ualetud. monet & sacer Ecclesia les,cap. 37. cum uir. san
517쪽
cto assiduus esto . Et Dauid PLl. i I. Cum cancto sanctus e ris: cuin peruerso, peru rteri i Et Pa i. i. Corraith is sorrumpunt honos mores collo Ima praua suem docet Euripides in Andromache Cice t. de legimis. Sunt & uersus noti isimi, citati ari Aristo te te Plutarco,N Xenophontem dictis Sociatis,a quibus rogatus socrates, uuid deceret olere senes, re .
spondit probitatem:deinde interrogatus ubi hoc unguemduenderetur,uersus hos protulit Theognidis,
Charodas etiam Thurijs lege praescripsit,ut ciues sui a malorum familiaritate, & consuetudine prohiberetitur: actio. nemque prauae consuetudinis inuenit, & graui eius delicti reis imposita multa, licentiam coeacuit, ut author Diod. Siculus tib ii biblioth prima itaque lex post Dei opera imploratam, ea in bonis obtinendis moribus, uitiosos uitare eum bonis congredi. A ltera, studia qti bi nos red sunt sequi. Tertia. turpia factu, dictu quoque arbitrati. 4 honestatem praeferre utilitati. s. bona a Deo largita in usus, non abusus conuerrere. 6.
Alteri non facere, quod nolimus nobis fieri . . ne quid nimis, alia' uirtutes moralis sequi, uitia fu- , s e.
518쪽
gradum, praeludium ad ciuilem, & politica administratione m; ut contra , indignus illa, qui suet domi nescit praeesse. i.Tlmo.3. Iste. n. administrationes tantum multitudine dissimiles;in reliquis fere partes uice Socrati,apud Xenoph.lib 3 .de dict.& fact.Socr & Plat. libro ciuili Diciturh ee priuata administratio familiae,ceconomia, ita descripta a oeconomia,eo discip lina,ad gubernationem probam rei familiaris,& domesticae pertinens,apud Arist &Xenophon .in CeconomiciS;& Platonem,in oeconom .uel de philoso. ζgraecis,non tantum pro aedificio & domo sed & pro substantia.i. istic,& pro familia accipituriinde οἰκονομος Qui rem familiarem dispensat, paterfamilias,& οἰκονομα , familiaris rei cura,& administratio,proprie, quamuis aliquando ad rerum pub.& regnorum administrationem transferatur appellatio, ut apud Arist 3 .pol. II .ωσπερ ηυ , οἰκοσμικῆscilicet mi οἰγωας ἐπιν,ουτος ήἱ ζασιλεία , -- H,καεθ imς ένος η πλείονος οἰκονομα. . Sic οικον α του λου
dispensatio, seu prouidentia Dei eu . Et frud Architectos ,
519쪽
lectos --α, distribuiso partium, ut ait Vitruvim Iib. I .e. t. α apud alios,pro dispositione aliorum legitima, metaphorichtamen ut apud Cicero. I. de Orato.ad Attica ib.ε. Episto. i. apud in intilia lib. 3 c 3. & lib. s.c 8. Sed nos de propria ag mus appellatione praetermittentes alias, quasiosuit Aristoti
princ. oecono. ut alterius tractationi inempe,iatrapican in giam,praefe ctoriam, & ciuilenia De partisione oeconomiae priuatae, cap. t. A Risto. 3. politie οικ. ομα, inquit, ετερα ανδρο κω γυ ακος,τουμ εν γ καταλυ,τὰς ri φυλαστm εργον ερὶ ceconomia, inquit, altera um,altcra mulieris: viri quidem est aequirere. mulieris autem conseruare opus. Sed latius domesti- eae disciplinae partes sunt qua tuo prior circa coniugem, 2. p
terna, ι. dominica,q. acquisitiua. De singulis. ΡRior eura & disciplina domestica, eircaeo iugem est, qui hea socia diuina: di humanae domus, ut tradunt iurisconsulti,adiutorium homini simile Genes. i . Alterum corpus & ide. Cui adhaerere et iam relicto patre, iussum. Genes i.& 3. Esdrae4. Matth. I9.ad Ephes. s. Eli animal certε ualde imperfectum mulier, ut exacta disciplina egeat, si nolis molest ijs infinitis inuolui: si enim percutis, subsultat: si liriugis,ut anguis manu elabituri. si premis, pungit: si indulgi as, superbe imperat & c5 temnit. Mulieres ut ait Teren .in He cI. sunt ferme, ut pueIta leui. sentientium & iitrium. censen' ιερο e ullam reperire mμberem, qui careaι culpa ela Plautus in Poenulo. . parasia negotium in muliere quantum una est: si uero duae, baismo,maximo uni populo quouluber plin salis uare potat Et iterum, πινι iisnu q-i uolet pararε,nauem O mplierem hae duo sibi
Operari uirorum dc opes congerere,absum autem pleruuisque sumptibus mulierum,scribit Xenophon in Cecono. ,In- 'uit,debet rei familiaris curam sulcipere, quam si prod Egesi sirit, omnia fortunata: sin autem male,ii scelicta .Et PIOucr .c. De uxoria oeconomia.
520쪽
1 . Sapiens mulier aedificat domum suam di insipiens etiam exauctam manibus suis destruet. Quaerenda igitur primum
proba uxor nubere uo len tibus, dehinc, illa regenda. Plato 3 . de legib. uirum 3 s .annorum e ise desiderat, muliere adultam ut mole robustam comparent,secundu Xenophon .li. de rep. Laeed. Probam duci si inueniatur oportet, rara certe auis interris. mulierem enim fortem quis inueniet;&c. Prouerb. 3 I. sin minus, eam quae minus e teris erit imprudens; atque ea
qualiscunque , a Domino expectanda & quodcunque, ostibi contigerit,illud rodendum, ut est in prouerbio Hebraeorum in sententiis ben syra sententia 3 .cuius uerba
est , os quod tibi sorte uel in patiem contingit, rodito. quet uerba explicat ibi eri s piruse, seu expositio, non debet quis curare, si non duxerit uxorem nobili genere ; quia ita sibi de super eoncessum est; nec ideo repudiare. etiam si peior esset uxore Achab Ierabet, uel uxore Kotak, quia propter eam non reus fit iudicio . Quatuor quippe, inquit, sunt hominum genera, qui non ueniunt in iudicium. Nempe qui extrema laborant paupertate, qui patiuntur colicam passione ,
di cui est mala uxor, nec repudiat ea. Haec ibi commentarius Hebraeus. Diuiti et & domus a parentibus,uxor autem a dom no, pro uel b. 19. In nobis autem stum, oculis neue digitis eligamus,quq reprobat Plutar. lib. de libe. educ. in forma per o- culos deceptio: digitis, dos perstringit mentem,utroque au- te modo quis libertatem a se abdicat. Viri leges in guberna. tione mulieris sunt. Prima, meminerit, uxorem suam sibi sociam a Deo datam,ut non uilius ut ancillam habeat,non magnificentius ut dominam:siquidem ex latere, no capite facta. Secunda, seruet uterque toti fidem.Tertia, sit uxori & liberis bene uiuendi exemplum. Quarta, numqua metum incutiat uxoris sine uerecundia & aliqua reuerentia, peccata modica ignoscendo 1 nam pati sine uerecundia,ad meretrices perti- net;& metus cum odio, Tyrannum potius in domo, quam maritum facit. Quinta, Ea praesens uir faciat & dicat, quae eodem absente uxore moneant, multo sibi comodiorem uiro praesentem absente . Sexta, Tria semper abscondat ab uxore maritus, Thesturum uel eius finem: ueneris postr mae impotentiam: consilia rerum non domesticarum: emin. si in promptu cuilibet sunt. Alias leges quoque his uer