장음표시 사용
131쪽
ti enim superior pars elementi aqvie propellit
suo poudere inferiorem , eamque cogit subire spectus δί cauernas , & eleuari in montibus ad
fontium scaturigines fluminum principia, iam
aqua vi stia naturali,non autem Violenter ascendet in montes , non igitur grauia naturaliter de orsium,& leuia sursum ferentur,contra quam si tuat Aristotcles lib. I. de caelo.teX. 9. IO. II.&alibi sepe, vel uni eidemque corpori simplici duo
contrarij motus competent,contra eundem Aristot. ibid.& lib.I.Meteor. c. 2. Conatus est etiam
res podere Franciscus Valesius lib. de sacra Philo
sophia.c.63 .asserens, argumentum omnin o coniau incere,ii supponamus mare quiescere,ac perpe- tub ventis agitari: ob id posse aquam infundomatis protrudi in cavernas terrae, quae deinde emergat in fontes,& ericiat fluminum principia. Sed haud melior est haec Valesiij responsio,quam
fuerit Scaligeri. Illi enim obstant tum argumenta facita contra Scaligerum , quamuis enim agites aquam profundi putei, nunquam facies , ut per rubum sursum ad orificium ascendat: tum,quia aqua solium tant lim ascendit quatum descendit, mare aurem non adeo aestuat,ut altissimos montes transcendat, quod omnino oporteret, si sumina & fontes inde fluunt: tum, quia in fundo maris aut Vix, aut ne Vix quidem agitatur aqua, unde in tempestatibiis pisces ima petiat, Vt quiescant,&agitationem Vitent: tum, quia stippositu moveri δc agitari, cum infiniti sint cauernarum recesius &anfractus,in ipso pene initio cauernarum motus omnis cessabit,dcquiescet aqua: turn, quia si cauernace. v. g. Medoaci excurrunt ab orieEte
132쪽
De natura se incremento Nili. II r
oriente in occidentem Solem,& ob motu maris Adriatici aquae ascendunt in monteS Euganeos ad orificium fontis,cum sabunt Etestiae,aiat Boreas, Africus. vel Libycus,Adriaticu mare in contrarium, aut certe in diuersi fluet; quare haud amplius poterun aquae propelli ad fontem; cese sibit igitur 14 edoaci fluxus:aut certe pro diuersitate agitationis maris variabitur aquaru Aledoaci copia & fluxus, quod tamen non fit. itemque cum saepe mare pariatur malaciam, Vel certe non semper ibidem agitetur , non agitato mari ubi sunt specus initia fluminum, per Valesium flumina non fluent. quod repugnat quotidianae expetientiae. Frustra denique tentauit argumentum soluere Plato in Phaedone in fin. Plinius lib. a .cap. 3 6.& D Basilius Homil. 4. in Hexamer. dicentes, oriri quidem flumina ὀ Tartaro,aut mari,sed spiritu flatuve interius mouente aquam sirsum impelii ad scaturiginem : tum, quia quae disputat Aristoteles lib. a. Meteor. de fluxu fluminum e Tartaro fluctuante, valent etiam contra huiussi in odi flatus impulsiimetum, quia mirum videtur
si ab hoc spiritu impelluntur aquς,cur si ponatur fis ula,quae ex fand o maris superemineat, similis spiritus non impellat etiam aquam sursum, vel si
scopulum excaves usque ad fundum maris, vel fodias puteum, non statim oriatur flumen. tum,
quia si fontes a spiritu fiunt, aprica & calidiora loca aquis maxime gbundarent, & egerent f igbdiora.Cum enim spiritus a calore Solis fiant, ut
133쪽
actione Solis augerentur. & tamen , Ut norat D.
Gregoritis Nyssienus in Hexam. & alij, loca Sep tentrioni proxima & frigidiora aquis magis abundant. Signum est igitur frigiditatem,& non exhalationem leu spiritum esse fontium & fluaminum efficientem causam : tum, quin si aqua a spiritu impulsa a mari ascenderet ad fontem,
non solum teperet,verum etiam Vehementer c
teret , & ferueret, uti euenit aquis thermalibus Aponitanis S. Helenae, & aliis in agro Patauino suoterraneis ignibus calefactis. Si enim ille spiritus sit remisse calidus in egressit e cauernis,non habebit tantam vim,ut possit aquas per se graues
Accedit vi nihil dicam de frigidis cauern rum lateribus, ac fornice aquas sua frigiditate
debere impetum sese efferentium exhalationum retundere potius eas secum trahere, quam ab ipsis impelli & trahi. Nam etiam eXhalatio materia ventorum frigefacta a media aeris regione deorsem fertur , nedum euehit ulterius stitium aliud seipsa grauius. tum, quia in mari deprehenderentur ex retortis aquis, & vorticibus hiatus δc loca , ubi aquae cauernas montium subirent,vi accidit Scyllae dc Charybdi, 11cut disputat Aristoteles Sech. a. 3.Probi. s. Dan bio,& aliis fluminibus . tum, quia aestate augerentur flumina , Cum ob calorem vehementiorem Solis huiusm odi satus & spiritus subterranei roborari &multiplicari debeant: eademque vicissitudo deprehenderetur in reliquo anni spatio pro Varietate temporum. tum, quia hic spiritus deprehenderetur ex ebullitione etiam in mari,ipsique fon
134쪽
De natura es incremento Nili. II 3
fontes in ampullas surgerent, ut accidit in dolio musti, quod non videmus. tium,quia ille spiritus& exhalatio cum aqua eructaret quicquid infundo maris adesset prope caueritas fluminum principia, non secus atque fat in fonte Marsyae, de quo Plinius lib. : i . cap 2. tum, quia aqua fontium δί fluminum esset salsa, quippe quae ex falso mari a spiritu impellatur. Dices percolari nosecus ac si demittas obturatum fgulinum vas nouum in fundum maris , quod repletur aqua dulci.Sed huic rei obstat, tum, quia retundetur impetus spiritus impellentis sursum aquas ex opinione aduerseriorum: tum , quia meatibus
paulatim patefactis humor salsus salsugine sua
fontis aquas omnes inficeret, iuxta doctrinana Aristotelis,dum Sect. 13.Probl.37.qimit, cur siquis fodiat in littore maris , prius aqua dulcis emanet, mox salse essiciatur ξ & ex iam relicta falsedine in cauernis meatus essent falsi, clim ea sit aquae natura,vt facile saporem contrahat ter rae , quam lambit , ut docet Plato in Phaedone; Aristoteles lib. a. Meteor. Plinitis lib. I. cap. q, Vitruvius lita 8. c. s. & constat experientia aqua'
rum sulphurearum, & fluminis Himene in Sicilia, quod a fonte progressiim bipartito alueo diuiditur, S ramus ille qui versus Ennam prO- fluit per terram dulcem, dulcis est,alter, qui perirerrasti ea qua foditur sal, decurrit, falsiis est,unde iam mutato nomine Salia dicitur. quare omnes fontes veherent aquam falsam. Tum denique,quia fontes & fumina, praeue1 tim maxima,
potius in planitie, quam in montibus oti etati in
135쪽
quippe quae minuS a mari, ex qcto per aduersarios fluunt,remota,& spiritus uberior futurus sit,& impetus vehementior, nec adeo sublime cogatur euehere aquain. At accidir Oppolitum, ut praeter Aristotelem docet experientia: Indus enim e Caucaso,Tanais in Sarmatia e Rifieo, Araxas e
Periarde in Armenia , Padus in Alpibus Italiae e Vesuuio , Danubius in Germania ex Arnobia, Rhenus, Rhodanus & Isara ex Alpiu iugo fluiit,
idemque de caeteris, quae tantsim e magnis montibus oriuntur eo quod in his solum magni spe .ctis esse possint , an quibus copiosus vapor in aquam concrescat. ad sit Pyramus ex planitie fuere videtur, id euenit quod in Tauri cauermis concretus vapor in aquam ibi primum exitum nanciscatur:ut etiam idem accidere vidi in agro Veronensi prope Montorium in villa,quae Scali gerorum Principum fuerat,magno impetu erumoentibus in planitie : sed in Alpibus genitis aquis
1 deo copiosis,ut triplicem alueum repleant,quorum unus Veronam ducitur , alter ad oppidum S. Martini, & tertius irrigandis agris vi tie ad Athesim deseruit ciuibus : adeo ut, si in unum aquae omnes simul confluant, non exiguum sint e Isecturae flumen.Necesse est igitu i conclud mus cum Aristotele lib. I. Meteor sum. . c. I. s lib.de plantis. c. s. Plutarctio in AEmilio, Auerrogni Meteotis, S ibidem Alexandro, Philopono, Olyrnpiodoro , Buccaferro, Vicomercaro , Ga
briele Falopio lib. de aquis medie. c. Agricola lib. de his quae fluunt e terra, Gregor.Nyseno in Heaeam. caeterisque Peripiaeticis ; quicquid in
136쪽
contrarium senserit Homerus lib. 2ialiad. dum ait ;--profundi potentia Oceani,
Ex quo omnes'uiny,9 totum mare,
Et omnes fontes,s putei alti suum. quem sequuti sunt Lucretius lib. 6. seneca lib.
J.nat. qq. c. I s. Plinius lib. a. c.61.Philo lib.de Opificio mundi Alberius lib. 2. Meteor.tr. 2.c.II. Iandanus tr. .c. I .Scaliger,& Valesius locis cita
tis, & Andreas Baccius lib. I. de aquis. c.Α.& 3. non posse flumina per terrae cuniculos e mari prouenire: sed inde tantum fieri quod vapor, ut Pontani in Meteoris verbis utar, --montana rigens ut reo sensit,
Instillo abit, ct longo fuit agmine multus
Desuper ima petens donec iam Oirom auctis Erumpit vallo, in campos turgidus exit. Quod si primo obiicias. Cum aestate cauernae in quibus , ex Aristotele, vapores coguntur in aquam, sint frigidiores, fontes & flumina magis tunc aquis abundarent,& tamen accidit oppost tum. Respondeo , id omnino futurum filisse, si caetera essent paria,at secus res se habet,tum,quia in aestate imbres,quibus valde augentur flumina, rarius fiunt, quam in hyeme: tum, quia aestate vehementi actione Solis multi resoluuntur vapo res,vnde etiam fit,ut tunc in media aeris regione pluuiae rarius fiant,quam hyeme. Si secundo obiicias, Eccl c. 1. omnia flumina oriri a mari,ideo mare non redundare, licet in illud influant flumina. Respondeo primδ,torre tes intelligi, qui fiunt ex vaporibus in pluuiam 'Ι r. densa
137쪽
de insatis,a mari praecipue eleuatis, in mare de- cruTunt; via de redeunt ad principium a quo prodierunt. Explicatio harc authorem habet D. Hie- Ionymum inc ommentariis secim dum moralem sensiim, ubi diffutia illud accomino dat hominibus,notatque dici tor rentes, . ia non flumin i, eo quod Cito praetereant , sicut torrentes cito deli cimi Eodemque modo Septuaginta non fltimina, sed torrentes sunt interpretati. Aut borem item Olympiodoriam, qui ut praecipuam sechin . dium litteram praesensis loci intelligentiam ponnit:atque ad hoc idem propositum adducit 'illii di A mos Prophetae c. f. vocat aquas fundit si per facion tenas. Loquitur enim de pluuia, teste etiam D. Hieronymo,& Gregor. Nysseno in Hexam.post medium. Ideo etiam praemisit Propheta Orionem, es conueri eutem in mane tenebras,st diem in no teni x tantem.
Sunt enim stelli e , quae solent pili Laias igignoro, an iure de Otione dixit Aristoteles lib. a. M teorisum. r.c. 2 cerius autem molestris Urion esse vitae, tur, occumbens, oriens . pila in transmutatione et 'oris accidit occasiis 2 orsus , astate,aut hyeme. de Virgilius lib. i. AEneid. p.
&de Arcturo idem lib. i. Eneid. ita A, Turam plumasi 'adrigeminosii friones.& in Rudente Plautus eundem Arcturum italo, squentem facit. Increpui
138쪽
Increpui hybernum,ctflictim moui maritimos. i& Plinius lik i 8. e. 18. de ambobus,ω firmi de Hoedis.ligaec ait,tempestates,grandines,prbcellae ab horridis 1 deribin exeunt , ut sepius A mus, velati Arm/ra,Orione,m risu Videndus hac eadem de re Columella lib. 1 . c. .Respondeo si cundo,, poste pariter inteli igi summa ipsa, quae non immird --
te,sed mediate exeant a mari, eo quod Vapores, qui intra terrae caueritas in aquam distillant, de fontes ac sumina esticiunt, eleuantur ab auua,
quae vel ex mari in imas cauernas penetrat , Scactione Solis versa in vapores ad fornices es lar ra caueruarum ascendit, ibique agente frigore iterum in aquae fomam transit vel a mari eleuati in cavernas terrae propelluntur. Quo fit, teste etiam Aristotele lib. a. Meteor. c. r. Jc Lucretio lib. 6 .ut mare non redundet, quia non maior vis aquarum id ingrediatur,quam ex eo actione Solis mediis vaporibus siteleuata,& frigoris vi,aut mediae aeris regionis in pluuias,aut montium ca-uemarum,ex quibus flumina oriuntur in .stillas
abierit Quod autem initio capitis dicebatur, Vi' sum aliquando Nilum aquam marinam detulis se ; existimamus primo fabulam esse non abiimilem multis aliis quae de aquis reseruntur. V. g. quod ab eodeni Euthymene Massilies eum quo . hoc capite disputamus,asseritur Atlanticum mare esse dulce , ita. ri: ait apud Senecam lib. O .nat. qq c. o. Sed dato id aliquando visuna, non ius -- lubilem habet dissicultatem, quan viis Nilus Orse . sinem non habeat a mari. Etenim non omnis
Llsedo a mari est, alioquin & Hymerae simitus,
139쪽
de quo supra,& flumen apud portas Caspias, cuius silmma densantur in salem,amne reliquo veluti sub gelu fluente, & apud Bactros Ochus MOxus sal1s ramenta deserentes , ex Plinio lib. 3 1.
c.7.aquae thermales, quae continent salem, ut
aquae balnei Aponitani in agro Patavino, balnei montis Catini in agro Pistoriensi, fons salsus in Prouincia Narbonensi , ipsis marinis aquis salsior,ex Pomponio Mela lib. a. c. J.alitas in agro Volaterrano, ex Falopio lib. de aquis thermali.
bus. c. 8. & alis ex Plinio lib. 3I. c. .putei salis in agro Placentino ; sal fossilis apud Halam in Comitatu Tirotis ; item sal croceus translucidus &odoratissamus e ssus in Cappadocia, & qui in Oromeno Indiae monte,&Eylastae in Hispania citeriori,ex Plinio loco cit.& qui,eodem test e,fit ex carbone & lianis, aliique plures , de quibus
Galenus lib. II. simpl. medic. fac. e flent etiam amari:ut omittam aquas pluuias falsas, quae in Bo-.sphoro ter frumenta consumpserunt, ex Plinio lib.3iae. . &Georgio Agricola lib. 3.de his, quae e terraefluxerunt. Respondeo igitur ex Aristotele lib.de sensu & sens .c. .Plinio &Galeno locis cita & Falopio lib. de aquis therm. c. u.non solum in mari salsedinem fieri, verum etiam in lacubus, fluminibus,& terra. , ex admixtione scilicet pamtium terrestrium adustarum cum humido aqueo. Vnde Aristoteles Seeh. 23.Probi. 3 o .hanc vult ecse causem,cur saperiores partes aquarum putealium sint magis Llsat, quam inferiores, tu Plutarchus lib.de causis nai c. s. cum Plinio lib. I. c. q.
ut aestate mare sit magis salsum, & amarum quam hyeme:
140쪽
De n itura se incremento Nise. II9
hyeme: Galenus, ut ex Tragasio lacu,&Plinius loco cit. c. 73t circa Memphim aestate collis gatur sal aquis aestu Solis absumptis & concretis. Notauit autem idem Plinius loco est S ante eum Theophrastus lib. 1.c. .& 8. S lib. s.c.IA. de cau sis plant.omnem locum,in quo reperitur sal,s e rilem esse , nihilque gignere. Sed cur, inquiest Cauta petendae sunt ex Theophrasto loc. cit. qui quaerens cur in plantia sepores omnes praeter salsum reperianturii espondet d fieri,ium,quia sal- dedo ita terrae & germinum vires erodit, ut impediatur generationis & nutritioiiis facultas, unde pisces ,re quae in mari nascuntur, non sine dulcedine aut aliorum saporum qualitate proueniunt. tum, quia humor salsiis ob pondus non possit a Sole aut calore attrahi sed solum quod dulce est vi leue,Vt patet ex mari: cibo igitur minus idorem est, ideoque a nulla planta hauritur; non enim posset illum Arsem elevare, dc crescere.
tum,quia talis humor nullam alterationem, aut
putredinem in plantis necessariam facile capit. Vnde experientia constat , si lignum marinam, aut salitam aquam imbiberit, igne comburi non posse .Hinc fit,ut si aliquibus plantis aliqua salsedo acciderit,ut contingit ciceri, natura illam,v pote alienam , ad putamen dc partes exteriores transmittat , ut fructus interior incolumis custo. diatur. Quod igitur causa in caeteris ne generen , tur,idem nihil ex se generare posse ratio demonstrat. Sed ad rem nostram redeo. Non est igitur mirum,si vapor,aut humor adustus, Solisque radiis perpetuo tostus in arenis lacubus Agypti,