R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

171쪽

non dicit latitudinem intensii ODis terminatam proprio indivisibili . quomodocunque, sed ita ut ultra illam nihil amplius producein possit , quo pacto sumptam repugnat, produci a potentia non potui-lante intrinsecum wrminum magnitudinis , sed solum extrinsecum : nam de ratione potentiae talem terminum postulantis si daretur in forer, ut data quacumque latitudine ii densionis completae ac terminatae a se producta , maiorem pollet producere, quod patet repugnare potentiae tertia inatae termino magnitudinis intrinseco. Itaque discrimen inter

trumque terminum , ac potentiam , non consistit

in solo indivisibili. sed in latitudine intensionis peteum completa cu tali modo,ut sic eam producere pos. sit potentia,ut non plus possit,quod constat conueniare potentiae postulanti intrinsecum terminum magnitudinis, & omnino repugnare ei, quae extrinisecum tantum postulat. Dari vero potentiam utrumque postulantem,contradictionem implicat, sicut contradictio reperitur in ipsis terminis,quia tantum posse. &non plus, quod ei terminari,Maximo quod lic,& tantum non posse, sed quodcunque minus , quod est terminari minimo quod non, manifestam continec rein pugnantiam,vi consideranti facile patebit.

An necessest corpus naturale adseum centrum naturaliter motum velocius semper

moueri, quo magis ad ipsem appropinquat.

D secundum argumentum supra propositumax respondent Patres Con imbricEses idib.de coe H

lo scapa I.quaest. I .art. 3 .concedendo corpuS naturale motum

172쪽

motum ad suum centrum velocius moueri, quo magis ad ipsum accedit ob augmentum grauitatis , vel leuitatis, non tamen ideo aiunt in crescet velocitas in infinitum infinite protracta distantia centri, sicut nec grauitas ista , vel leuitas , qua perueniente ad certum gradum intensionis sibi imi secum cessabit

intensio, & de caetero motus eadem prorsus uniformi celeritate procedet, quid augmentum grauitatis vocant , grauitatem accidentalem M libro , cap. s. quaest. I. artici 2P id est, impulsum emanantem' acorpore graui, ratione naturalis grauitatis, dum ad proprium centrum mouetur. Alij vero dicunt, corpus; media propria grauitate, & motu , hanc graui ratem accidentalem sibi imprimere , & alij media hac grauitate accidentali docent , ingeni tam , &P prIam grauitatem consortari , verum relati solum inter se disserunt in modo loquendi. Sed utrumque assertum nobis displicet, primum quidem, quia sine aliquo fundamento rationis diiscitur a grauitate naturali emanare accidentalem, seu aduentitiam , cuae a nulla alia qualitate , seup rentia naturali emanet alia similis accidentalis, leui aduentitia, non a calore, nec frigore, nec ab

alia secunda qualwate ut euidenti inductione cuicunque potest coustam in ergo nec ii grauitate, & kuitate emanare potest , cum nulla assignetur specialis ratio ex pari earum talis emanationis , I solum videatur conficta ad reddendam xation m , ob quam motus naturalis sit. velocior in fine, quam in principio & medio. Et potest urgeri hoc argumentum, , quia grauitas haec accidentalis non; st pondus, sicut naturalis, cum constet lapidem non habere plus ponderis , dum eam habet, quam dum est sine illa, si ad trutinam examinetur: solum igitur potest esse im

pulsus

173쪽

pullus , quem sibi imprimit per motum , sed omnes impulsus a quocumque , & quomodocuque impressi

sunt eiusdem speciei, quia omnes pollunt mouere Corpus versus quamlibet differentiam loci,iuxta dire- stionem imprimentis: ergo sequitur impulsus esse eiusdem speciei cum caeteris. Vt cum eo, quem aliquis imprimeret lapidi,dum mouetur deorsum, unde sequitur non posse emanare ab ipso lapide , sed extrinsece tinpressus esse debet a se,uel alio : ab alio ve .ro constat non imprimi, sed nec a se,ut mox probabitur, ergo falla est praedicta sententia. Praeterea,impossibilis probatur talis emanatio grauitatis accidentalis,eo p supposito,quod ab auctoribus huius sententiae dicitur , nempe grauitatem accidentalem non emanare a naturali locundum se, necdum corpus quiescit,sed solum dum mouetur,ex quo

euidenter sequitur,medio motu, Vt minimum,tanquacausa,sine qua no, vel conditione emanare,quare nece IIe est, motum se tenere ex parte agentis, nempe grauitatis naturalis,esseque ut minimum natura prio

rem impulsu, vel grauitate accidentali, eo medio

C manante, & aliquo modo causam, aut causationem

cius. Quemadmodum approximatio agentis ad passum prior natura est effectu producendo , quare repugnat eundem motum elle eitectum ciusdem impulsus, aut grauitatis accidentalis , & natura posteriorem ea in eodem ordine cssicientis caui : sed id sequitur necessuio ex tali doctrina, ergo plane salsa censeri debet. Probatur vero, quia euidens est, motum procedere a grauitate naturali, tanquam a causa effectiva: ergo euidens est, velociorem motum

procedere a tali grauitate accidentalis si datur j se te-DCnte ex parte eiusdem grauitatis naturalis, & ideo cum ea concurrente suo modo effective ad eundem

174쪽

motum celeriorem , & ex consequenti esse natura priorem eo , & tandem non est minus euidens, eundem motum se tenere ex parte grauitatis naturalis ad causandam grauitatem accidentalem, quae non nisi per motum , vel medio motu emanat ab ea iuxta hanc sententiam. Brgo euidens est eundem motum esse cansam , seu causationem eiusdem grauitatis accidentalis proinde natura priorem ea : habet ergo ratione causae, & effectus respectu eius, & est prior natura , atque etiam posterior ea in eodem genere efficientis causae , quod manifestam continet repugnantiam. Argumentum hocessieacissimum solum hae via eludi posset, si diceret ut , non eandem partem motus esse causam , de

effectus grauitatis accidentalis, quia hoc plane repugnat , sed diversam, ita ut media priori parte motus velocioris emanet pars crusdem grauitatis, non quidem concurrens essemile ad eandem partem motus , nec prior natura ea, sed posterior tamquam effectus eius. concurrens vero effective ad partem motus sequentem , quae ab ea procedit tanquam essectus.& natura posterior. Caeterum euasio haec non minus euidenter falsa ostenditur. Primo quidem, quia accidentalis grauitas producitur medio motu, tanquam causa, sine qua non , vel causatione aut conditione: ergo eodem , modo quo incipit morus , incipit productio grauitatis, videlicet per vitimum non esse.Quemadmodum ergo verum est dicere , nunc non est morus , & immediate post erit, ita verum esset diceto, nunc non est productio grauitatis:& ex consequemi gravitas ipsa, immediate post erit. Praeterea Psicut verum est , in toto Iempore immediato esse motum , ita debet necetiario ec

175쪽

se verum , in toto tempore immediato esse grauitatem , ita ut nulla possit dari motus pars , immediate

post cui non respondeat aliqua pars grauitatis ea media emanans : sed ita naturaliter, &nc cessatio procedit velocior motus a grauitate accidentali, & singulae partes eius correspodent singulis partibus grauitatis accidetalis:ergo omnino necessarium cst totu motum futuru immediate post,& omnes eius partes procedere a tota grauitate,& Omnibus eius partibus, &eodem modo totam grauitatem,& omne S eius partes procedere a toto motu,& omnibus eius partibus,& id quidem in eodem genere essicientis causa ,ex quo necessario etiam sequitur,totum motum futuria,& omnes eius partes elle causam totius grauitatis, & omnium partium eius, atque etiam estectu esse priorem natura,ac posteriorem In eodem ordine essici cntis. Secundo vero falsa ostenditur euasio,quia si grauitas accidetalis emanat a naturali medio motu,& ideo emanatio est successiua: ergo necesse est, partem grauitatis accidentalis in eadem duratione existere cum eadem parte motus praecedente, qua media emanat.

Probatur consequentia , quia quilibet effectus debet

coexistere in eade duratione suae causς, vel causatione, aut conditionc actu ea causante,in eade quidem duratione instantanea ,si in instanti opcretur causa,vel fuciscessiva, si operetur successive. Verum igitur est,ac Decessarium,lapide eodem tempore partis motu S pr cedentis habere maiorem grauitate, quam petit eadem pars motus ergo necesse est, tuc velocius moueri, quia ex maiori grauitate sequitur, naturaliter motus velocior, sed eo tempore habet lapis maiorem grauitatem: ergo eodem tempore necellario debet habere morum velociorem. Et urgeri potest idem argumentum,

176쪽

stanti,& eo medio emanaret v Mocitas, in eodem instanti, in quo esset motus,emanaretrita ut verum foret in primo instanti in quo ellit motus, dari etiam primam grauitatem accidentalem, sed in eodem instantum quo est causa naturalis, producit suum esse- hum in instanti producibilem , ergo in eodem instanti sequeretur accidentalis grauitas causata medio motu, quem necessario ipsa producit, & ita motus, eademque grauitas erit prior natura,atque posterior, atque etiam causa, & effectus in eodem ordine effetent S.

Postremum vero, quod asserit eadem sententia, nempe dilatato spatio in infinitum , inter terminos motus grauis , aut leuis corporis per virtutem diuinam, non moueri semper velocius, quo magis appropinquaret ad centrum, seci suetum usque ad certam distantiam: reliquum vero viae usque ad centrum eadem velocitate conficere,falsum nobis etiam videtur, & omnino necessarium, quod celerius semper moueretur , quod sic probo et causa naturalis' grauitatis accidentalis est grauitas naturalis, a qua emanat medio motu, & medio motu velociori emanat intensior grauitas accidentalis, quod constat ex toto motu lapidis . concavo lunae usque ad centrum terraei sed dum lapis suo motu tendit in centrum, adest eadem naturalis causa intensioris grauitatis, nempe eadem grauitas naturalis, & intensior grauitas accidentalis cum velociori motu : ergo natura

liter procedet ab ea intensior effectas, qui est intensior grauitas accidentalis, & eadem est ratio de caeteris partibus motus usque ad centrum , quare semper erit necessarium,celerius moueri lapidem,quo magis ad centrum appropinquat. Et si respondeant, ean- lam esse causam naturalem imεsioris grauitatis accidenta

177쪽

dentalis qua intensior procederec, niti habcrct ex Propria natura intrinsecum terminum suae intensionis,qui vocatur maximum quod sic,& quem excedere non potest naturaliter:in primis solutio haec mani festam cpntinet petitionem principi , tum quia pio ratione reddit illud, de quo est controuersia,nempe, an potentiae,& qualitates habeant terminum intrinsecum suae intensionis versus maximum , tum etiam,

quia praesupponit id,quod probandum est : nam licet

de potentiis,& qualitatibus naturalibus, quae sequuntur naturas rerum, secundum se consideratas, prob tum sit terminum maguitudinis intrinsecum suae 1ntensionis habere,de caeteris vero,quae eas sequuntur, media aliqua causa extrinseca , neque probatum kst, neque probari potest, ut statim ostendemus, & tandem neque in his,neque in illis possibile est naturaliter, quod ex una parte postulent talem terminum, &Cx altera detur naturalis causa, a qua ultra illum intendi possint,quia si essectus est naturaliter impossibilis, impossibilis quoque censenda est naturalitet Causa,vt patet in vivetibus,quod eo ipso,quod postulant terminum intrinsecum magnitudinis, postquam illum pertingunt, nulla potest dari naturalis causa maioris augmenti, sed potentia nutritiua, & augmentatiua , quarumivirtute peruenerunt ad terminum, non possunt iam plus substantiae conuertere , quam deperdetur: immo limitatio harum potentiarum, vel cuiuscumque alterius causae potentissima ratio est eis concedendi intrinsecum terminum. Vnde sequitur,quod si qualitatibus concederetur talis terminus intensionis intrinsecus concedi non possit, quod postquam eum pertingunt, possit dari causa naturalis maioris intensionis earum,& eo ipso, quod dari possit, nequit eis talis terminus concedi.

178쪽

Iso De Glo,o Mundo. Vera igitur solutio illius argumenti hae distinctione explicanda est : Potentiae, & qualitates acti-uae duplices sunt, quaedam namque ex propria natura rebus conueniunt , ut igni calor , & frigus aquae, vera grauitas, & leuitas elementis, ac mixtis. Aliae non quidem ex propria natura eis conueniunt, sed ab extrinseco eis imprimuntur, ut impulsu proiectis, & intensio conuenit illis ex propria natura, a qua procedunt , & propterea limitata esse debet , arque definita per terminum magnitudinis intrinsecum , sicut ipsa natura : caeterae vero qualia rates utpote propriam naturam rerum non consequetites. sed ab extrinseco imprellae in non postu-l- talem terminum intrinsecum, sed extrinsecum tantum, ita ut licet actu infinitam intensionem habere non possint, bene tamen quamlibet finitam, quantumcumque magnam, quia in rebus, quibus ab extrinseco imprimuntur . selum postulant potentiam obedientialem passivam , seu receptiuam, non petentem intrinsecos terminos , & cum impulsus corporibus impressus ad motum huius sit conditionis , caret termino intensionis intrinseco.

Vnde sequitur , quod si imprimatur lapidi deorsum moto, poterit semper de nouo imprimi intensior, per quem celerius semper moueatur , quo magis appropinquat ad centrum , quod verum erit. ac necetiarium , quantumcumque centrum diuina virtute separetur a loco, i quo moueri coepit, ita Vt numquam contingat , immo neque possit contingere , motum eius centro propinquiorem aequaeeleritate fieri, ac magis ab eo distantem , ex quo

nullum incommodum sequi, facile poterit cuique

constare. .

QVAE

179쪽

potentiis activis concedendus sit terminus intrinsecus quoad extensionem suorum effectuum.

SEnsus quaestionis est , an potentiae activae ad quamlibet distantiam spatij effundere possint proprios effectus, ut ignis producere calorem in aquam, quantumlibet a se distantem, vel ad tam magnam, ut non ad maiorem. Et de termino paruitatis, res est certa apud omnes nullum postulare,quia euidens est,

agens non solum posse effectum proprium effundere in passum , vel circa spatium sibi propinquius, sed pessiectius eum effundere, ut ignis fortius calefacit aquam, aut lignu, quo sibi propinquius est ergo impossibile est ad tantam distantiam extendere effectum,quin possit ad minorem, ac minorem in infini-rum , immo quin possit quo minor est, persectius illum extendere, quod est nullum terminum pastuitatis

admittere. i

Sed aduersus hanc veritatem opponi sossunt potentiae sensitivae, de quibus euidens est obiectum ita Proximum organo sensius posse percipere,ut si proximius accedat,non percipiatur,& multo minus, si supra organum ipsum, veI potentiam ponatu quod de sensibus saltem medium externum postulantibus , ut de visa , & au. tu , atque odoratu docet cxperientia. Istae ergo potentiae postulabunt necessivici terminum paruitatis intrinsecum, quo ad extensionem suorum effectuum, vel operationum. Probatur consequentia

ex definitione intrinseci termini paruitatis, qui est tanta distantia ad quam potest produci effectus,ita ut ad minorem non possit, quod expresse videtur asse-

180쪽

Isa De Cis, cst mundo. ruisse Aristoteles lib. de sensu,&sensibili, capite vitimo ad finem hisce verbis: Est itaqu/ aliquid visimum

distantrae nae non videtur, ct primum unde videtur, hocstaque necessa in aeui ibesse, ultra quodque non contingit sentire eximns, circa autem Mosse sintire. Pro salutione adnotare oportet in sensationibus duo reperiri, primum est immutatio potentiae sensitiuae ab obiecto, quae est impressio speciei, & receptio eius in eadem potentia. Secundum operatio ipsa vitalis, quam elicit potentia insormata specie , nym-pe, visio , vel auditio, &impressio quidem speciei non est actio , aut operatio potentiae, sed obiecti in ipsam: ex parte vero eiusdem potentiae sola receptio aut passio: operatio vero est ab ipsa potentia simul,& obiecto media specie concurrente cum illa , tan-

quam ab uno principio, per quam operationem utinagit potetia in obiectum, neque in aliquid aliud, quia non esta ctio transiens ,sed intra se producit per illam specieri expressam,in qua cosistit sensatio, seu perceptio obiecti sens bilis Et ex his soluit ut argumentum oppositu concess' antecedente, quod detur determinata distantiadi qua,& n5 minori possit potetia sentire obiectum : negando tamen ex hoc sequi, quod potentia activa ad tantam distantiam extendat suum esse stu, non ad minorem,quia sensatio non est ensu fio, seu extenso effectus per spatiu, cum costet sensationem,uel specie expressam non produci, vel exte-di circa spatiu. vel usque ad obtestium, d intra poteriam ipsam remanere: postulat vero ad hanc operationem intra se eliciendam certam distat iam obiecti a se tanqua conditionem necessaria, quod constat non esse

terminari quo ad extensionem sui effectus, sed neque sequitur actione obiecti in potetiasquae vere est effusio,seu exiesio sui effectus ad medio,& potetia termi-