장음표시 사용
281쪽
tum, & ignorantiae asylum elle. Sed diuerso modo hanc sententiam explicant praedicti Doctores , ut infra reseram.
Probari potest testimonio Aristotelis, qui nullam aliam qualitatem, vel rationem agendi praeter lucem concessit corporibus faelestibus in tota sua Philosophia,ergo praeter mentem eiu S est,aliam ponere. Probatur consequentia, quia si eam dari sentiret, aliquo verbo eam insinuaret. Probatur citam ratione, quianeino agnouit talem qualitatem , nec ex effectu ali'
quo necessario colligitur, sed pro omnibus cffectibus lux sufficit, non est ergo multiplicanda alia qu litas sine urgenti necessitate. Antecedens probatur, quia eum lux, & calor caelestis sint qualitates superioris
ordinis caeteras omnes qualitates inferioris mundi sua virtute ,& eminentia continebunt, & ex consequenti eas producere poterunt,quare non est alia procis producendis multiplicanda. . ISecunda sententia praeter lucem ponit in corporibus caelestibus alias qualitates , tanquam rationes agendi,per quas effectus alios, siue qualitates a calore distinctas producunt, quas influentias vocare solent. Haec est communis iam in schola, & fuit Platoni propria, ut D. Damascenus festatur in libro de consolatio nomedicin . quam tenueruns antiquiores.&grauiores scholastici, Diuus Thomas secundo lib. de caelo, lectione io.&in 2.distinctas.quaest. I. arti c. 2.ad F. Albertus Magnus,quaest. I. Bonau. dist. I 4. quaest. penultima , Richardus ibidem , circa tertium principale, quaest. s.ad s. ibidem etiam maior quaest .F. Feprariensis .contra gentes ad caput 8 . Abulensis io 3 lib. Regum,cap. t 7 quaest. 9. Pater Toletus 2. lib. de generatione,quaest.2. conclusione 4. & Patres Con imbri
censes, 2. lib.de caelo,cap. . quaest. 3. cum caeteris Om- nibus
282쪽
nibus recentioribus, & haec nobis tanquam vera placet. Probatur primo, quia corpora caelestia generant in ultimis terrae visceribus quae non potest lux perqmeare, nec caelestis motus omnino attingereὶ aurum& argentum, & caetera metalla, urgo necesse est eis aliam virtutem,aut influenti asia concedere,per quam
talem effectum producere valeant. i Anaecedens pro bo,quia in visceribus terrae nulla poteti dari , nec exutogitari qualitas, vel virdiis sufficiens ad hos effectus producendos longe perfectiores ipsam et terra aliis qualitatibus constantes, qyibus eadem terra prorsus carer,ergo neque ab ea produci possunt ', sed neq; aliaeausa inferior excogitabilis est,a qua producantur ut per se est manifestu)erto a solis corporibus cfestibus generari possunt.Qu'd vero non possit eos attingere lux,nec motus probatur, quia impossibile est, tam
ingeiatem terrae crassiratem peruadere, aut penerrare
lucis radios. Quod vero ii quibusdam dieitur lueem
quidem non penetrare densitate illam magnam,bene tamen eatorem ab eadem cum Sole multiplicarum per terrae meatus, friuolum in , quia lux producta ita superficie terrae, vel extensa ad aliquam eius prosun ditatem , valde limitatam habet sphaeram activitatis, ad quam possit extendere 'effectum caloris , &Calon quem intra hane sphaeram producit, non habet ran tam intensionem, ut possit tam vastam molem. pene trare,prasertim cum maximo sit ei impedimento intensa frigiditas terrae in densissimo corpore residens.& haee omnia manifesta sunt experientia explorata, ergo insufficiens causa hocum effectuum redditur, nisi ad eaelestem influentiam alumine,& motu & distinctam confugiamus. m οἱ
' Secundo probatur duplici experientia, priori quidem , quia notum est,acum attritu magnetis conseb
283쪽
Lib. II. Cap. III. E UZII. a s s
catam trahi a caesi partibus polo vicinis, quam attractionem a luce non fieri manifestum est . quia nemo concessit luci vim attrahendi. Praeterea talis attractio fit plane densa caligine, de acu ipsa in tenebroso loco polita, ut euidens negantiu experientia docet. Ex quo plane colligitur, non soluin a luce non fieri, sed nec fieri necessat io ex interuenientie, aut deserente talem virtutem,& proinde nece ilario ponendam esse aliam a luce distinctam in astris. Experientia posterior est fluxus, & rcfluxus Occeani ex communi consensu Philosophorum a Luna procedentes,qui effectus, Ut docet experientia , duobus temporibus fit, quibus a luce eius procedere repugnat,videlicet in intellunio, quando eiusdem Lunae facies, quae mare respicit, lumine de ili tuta est, & Luna etiam in altero hemisphaerio existente,nec propterea talis motus aquae his temporibus remittiturisignum igitur est, non a luce,
sed ab alia eius virtute, aut influentia a luce distincta
Probatur tandem, quia receptum cst etiam ab autoribus,oppositae sententiae, corpora caelestia , atque influxus astrorum producere,in inserioribus corporibus, non solum calorem, sed frigiditatem , & caeteras qualitates primas,cum mixta, quae eis constant,per se
ab eis generentur , sed per solam lucem non possint
eas producere : ergo alia est necessario excogitanda qualitas,quae sit eis ratio eas producendi. Huic essi- Caci argumento tribus modis respondent aduersarii: nam Picus Mirandulanus per lucem solum calorem produci allerit, hunc vero calorem , quia caelestem,
caeteras omnes qualitates primas eminenter continere , & ideo eas producere. Itaque lumen remotam causam earum esse censet. Haec tamen solutio salsa
probatur primo,qui aeuidens est, locem a qua proce-
284쪽
dii calor, maioris e ite virtutis, quam calorem, eum eum producat tauquam causa aequivoca, a qua alii etiam effectus a calore diuersi procedunt, sed lux non potest producere omnes qualitates primas, sed solutu
lorem,neque eas proinde eminenter continet, ergo sine fundamento dicitur,calorem eas continere CProducere posscIectando calor elementaris est eiusdem speciei cum calore producto a luce, sed nec ille commet, nec producere poteit caeteras qualitates primas:ergo neque ist Euidens est consequentia, Sca recedens probatur, qvia calor elementa is intendi-rur a calore Solis sve probat experientia in in aere calefacto a Sole, ergo sunt, eiusdem speciei ; nam quod specie differt ab alio ton potest ab eo intend cum sit diuersae naturae,& conditiariis. Er. urgeri potest argumentum,quia qualitares istae sunt limitatae persectionis:ergo nulla earum potest producere effectus contrarios,scili enim Deo , tanquam via uessalissimae cause,in qua omnia continentur,id concedi potest. Propterea alio modo respondet Agricola, videlicet iam lucem. in quantum est virius unius Plan rae,ut Solis,causare calorem, & in quantum virtus alterius frigiditatem; & pariter caeteras, ut est virtus aliorum. Sed non e it minus falsa haec solutio. Piimo, quia de auro,& argento probauimus non posse a luce produci ullo modo in tetrae viscelibus, quia nat raliter est impossibila, lucem peruadere profundi ratem terrae densissimam; quibus argumentis codem modo conuincitur, id non posse essicere, siue accipi tur pro ut est virtus unius, vel alterius astricum eadem se repugnantia ut per se est manifestum. Secundo,quia nullum est fundamentum,ad diit inguenduin specie lumen diuersorum astrorum , etiam, si nec tatum,nec partem eius a Sole emendicent,ut ex aliis es
285쪽
sectibus ciusdem rationis alumine omnium causatis conitat. Ergo falsum erit eidem lumini tribuere enfectus specie diuersos,prout virtus diuersorum astrorum. Accedit teli imonium Aristotelis . lib. de partibus animal inm,capit. s. is medio asserentis, plenilunii noctes calidiores cile propter pleniorcm lucem. Quod verum cile non poteti nisi talis excessiis caloris a luce Lunae , aliorumve astrorum producatur; quare falsum est, quod lux tantum iit productiva caloris, ut est virtus Solis aliarumve qualitatum , ut est
virtus aliorum astrorum. Nec tandem minus est talia solutio commentatoris 2. lib. de caelo, commento 42. & alio tum, qui eum sequuntur : nempe , caelestia corpora per se tantum producere calorem; frigiditatem veto,& caeteras san-rum per absentiam lucis , quod est per accidens eas producere. Probatur vero falsa. Primo, quia non minus per se pertinet ad uniuersalcm causam rcru corporearum, caeteIas qualitates primas producere,quam calorem , cum omnes sint dispositiones per se ordinatae a natura ad introductionem formarum materialium , & compositorum g norationem : ergo absur dum est,dicere, hunc tantum per influxum, illas vero per absentiam producere, aut per accidens. Secundo, quia communis est Omnium Philosopliorum senten-ria , caelestia corpora sua virtutu, atque cminentia elementa contincre, ergo. continen L primas omnes qualitates corum: quare per se possitiat omnes producere, & cum non possint per solam lucem ut probauimus; necesse est, aliam virtutem a luce eas concedcre, per quam OperCmur.
Ad testimonium Aristotclis respondeo, quod licet expreste non secerit mentionem alterius qualitatis a luce,ex his tamen, quae de influxu caelestium corpO
286쪽
rum docuit, colligitur,eam tanquam necessariam posuisse, vi ex testimonio super i nobis allato constar. Ad argumentum concedimus luci excellentiam super caeteras qualitates: sed non tantam, ut sua virtute contineat omnes qualitates primas, hoc enim repugnat accidenti alicui determinato, quare repugnae etiam eas producere: immo cuicunque alteri quali rati necessario ponendae in astris repugnat continere omnes,sed plures ponendae sunt in diuersis astris, pro his , caetcrisque effectibus diuersis producendis inmundo inferiori, quas concedimus nobis esse occulatas, & solum per effectus cognosci a posteriori, sicutulam tem magnetis . & alias horum inferiorum corporum cognoscimus per estectus ,& modus iste cognoscendi susticientissimus est, ad eas ponendas, eoque conuicti posuerunt eas omnes fere Philos'phi. Quae omnia sic intelligenda sunt, ut pro effectibus accidentalibus producendis lux, aliaeque influentiae occultae ponantur, a quibus , tanquam a praecipuis causis, atque proximis procedant; nam substantiales effectus, quos cael citia corpora in mundo inferiori producunt, solum ab his qualitatibus , tanquam ab
instrumentis eoru producuntur; substantiis vero eo. rum, tanquam a causis praecipuis, mediis formis sub statialibus.tanquam rationibus, aut virtutibusagendi.
An motus circularis Mi sis ei ratio agendi in inferiorem mundum, Isolum conditio.
Ostendimus lucem, di alias 'occultas qualitates quas influentias vocant esse caelo rationes
agundi, sed an sint rationes agendi sufficientes Per Ic,
287쪽
Lib. II. CV. Iuditis. IV et sy
& ideo completae, vcl compleantur, de suessicientes fiant per motum 8c ita motus sit quasi partialis virtus, seu ratio agendi, aut solum sit conditio applicans easdem rationes agendi per se stam cientes ad corpora,
circa quq operaturae sum, non est certum,& propterea vertitur in quaestionem. Prior igitur sententia tenet , esse quidem motum rationem seu virtutem agendi caelo, saltem partialem, ita ut ex ea , de luce, siue alia occulta virtute, vel influentia,fiat una ratio,aut virtus agendi totalis, & noesse solam conditionem,lic Banes χ.li .de generatione cap. IO.quaest. I .conclusione 4.& videtur idem sentire
D.Thomas, & complures alij ex eius discipulis, quaestione sequenti referendi. Probatur testimonio Ari- .stotelis multis locis,praesertim 8. lib. Physicorum tex.
3. docentis , Omnes motus inferiores reducendos esse ad motum caeli,tanquam ad primum, qui est caeterorum causa: osse autem causam plus dicit,quam esse conditionem, & idem est,ac esse rationem, seu virtutem agendi 8, ergo censet ita se haberi respectu caeli: sed specialius,& expressius 2.libro de cado, cap . t X. h. ubi 'haec verba legimus: Calor autem ab Esis, cr lumen generatur attrito aere ab illorum latione , nam natura
aptus est motus ignire Cr ligna , ct lapides, ct ferrum;
quibus aperte docet, motum caeli aliquando igni re lapidem , & serrum, dum per aerem mouentur , vel ira eo atteruntur:quod non potest esse verum, ni si sit
Latio, aut virtus agendi Caeso: nam ignire , vel calefacere, solum dicitur illud , quod igncm , vel calorem producit, de solum producere dicitur, quod causa ignis geniti, vel caloris est, non quod est sola conditio . Sentit ergo Aristoteles . motum caesi non essἰ iolam conditionem , sed causam, vel causandi rationcm. Es probatur ratione satis essicaci ex elidem
288쪽
verbis AZstotelis elicita, hoc modo: motus est causa
caloris in corporibus calidis,quae eo ipso, ac mouentur, incalescunt ut euidens experientia docet sed non
potest excogitari alia causa, vel virtus agendi, a qua
producatur talis calor praeter motum; ergo non potest negari,quod si r ratio agendi non solum caelo, sed aliis corporibus inferioribus. Probatur minor , nam dum per aerem quantumlibet frigidum,sagitta proiicitur, vel nos ambulamus,illa,& nos incalescimus, &causae noui caloris producti non potest eta calor aeris, cum praesupponatur nimis frigidus,sed nec calor proprij corporis moti potest nouum calorem in se causere, quia calor non potest se ipsum intendere virtute propria, alioquin operaretur vltra propria persectionem se perficiendo. Relinquitur ergo,non dari aliam
causam noui caloris producti praeter motum, quare necesse est,fateti esse rationem seu virtutem agendi,&non sitam conditionem.Et urgeo argumentum,quia caetnm est quasi instrumentum intelligentiae: instrumentum vero non operatur, nisi per per motum,quo mouetur a praecipuo agente,& saepe locali,ut patet de serra, & aliis instrumentis arris: ergo non habentaliam rationem agendi praeter motum,quae erit ratio agendi caelo. Et rette si motui caeli denegetur esse rarionem causandi .nec potest esse maioris virtutis, nec pollunt inseriora corpora magis dependere ab ipso, quam a motu aliorum corporum in seriorum, quod absurdum est.
Nihilominus plobabilior longe sententia negat,
motum caesi esse ei intionem agendi totalem, vel partialem & solum concedit,esse conditionem applicaritem virtutem activam caelorum ad diuersa loca, recorpora horum inferiorum. Ita vallesius de sacra Philosophia,cap. 3a . pagin. 263. & lib. q. controuersiarum
289쪽
Lib. II. Cap. III. Eu . III. 26 I
ed .cap. 3. Toletus 2.libr.de generationC, quaest i a. fundamento I. & omnes recentiores fere. Probatur
primo, quia caelum, etiam si non moueatur, est ens Completum, habens virtutes operativas , sicut habent Caetera corpora completa inferiora, ut ignis, vel aqua, immo longe esticaciores , sed inferiora corpora non stum capax intra propriam Sphaeram activitatis exi- stolas, ut experimento constat s ergo nec caelum indigebit.
Secundo,quia motus localis,quicumque ille sit,solum habet elle viam ad acquirendam localem prς sentiam,vel modum eius,sed constat, localem praesentia activam non esse, sicut extensio localis, vel quantitas activa non est, nec ideo posse effectum aliquem producere;ergo nec motus localis,qui est quasi fieri eius, x vllam potest virtutem habere producendi effectum aliquem circa corpora.Et urgeri poscit argumcntum, quia effectus debet contineti aliquo modo in virtute causae: sed qualitates, aux effectus alios productos per lumen, aut caeteras influentias non potest continere motus localis, cum sit res im persecti ssima ; ergo necesse rationem, seu viriti tem eos producondi. Probatur tandem, quia certum est , Solem quiescentem in , bello Iosue,atque etiam post diein iudicii, illumina Lse,& illuminaturum inferiora corpora,& consequenter,tunc eadem calefecisse, & calefacturum:ergo non
habet motum pro ratione agendi totasti, vel pari tali: nam si haberet, non posset sine illo effectum aliquem producere. Accedit, probabilem esse & D. Thomae expressam sententiam ut mox videbimus)asserentem, caelum Empyreum influere in inferiora corpora, aliquem effectum in ea producendo, quod tamen im-
indigent motu,pro ratione, seu virtute agendi etian
partiali,sed sine illo possunt agere in quodlibet subie
290쪽
261 De Calo ,o Mundo. mobile esse ab omnibus ipsum ponentibus assieritur:
ergo motus non est ei ratio agendi, nec proinde caeteris corporibus caelestibus. ivltimo argumeuro respondere oportet, nam pro soluendis caeteris infra ad cap. 7. specialis controuersia erit agitandaὶ & primo negandum est, caelum esse instrumentum proprium intelligentiae,quia quidquid caeleste corpus in haec inferiora producit,sive ut praecipua causa ,sine solum disponendo subiectum, ad recipiendum effectum ab altera, propriae virtuti eius, ut luci, vel alteri influentiae proportionatum est, ut de calore, quem media luce, & aliis qualitatibus, quas mediis aliis astrorum virtutibus causar, manifestum est, quia in eisdem virtutibus continentur, quare nec eas excedunt, neque ideo respectu earum, instrumentum intelligentiae esse potest caelum, aut motus illius. Deinde etiam si esset instrumentum, non deseruiret ei motus, ab intelligentia caulatus, pro ratione agendi, sicut sorte contingit in instrumentis artis, sed solum pro conditione applicante, cum eκ se habeat caelum sussicientem virtutem ad eos esse eius. Unde non est maioris virtutis motus caelestis. quam aliorum corporum inseriorum, nec habent maiorem dependentiam inferiora corpora ab eo,
quam a motu caeterorum, tanquam 1 virtute, seu rarione agendi , quia neuter est rario agendi, tanquam a conditione vero multo magis dependent, quia maiores,acillustriores virtu- ites affert, & a quibus magis depen dent,& hac ratione maioris i