R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

451쪽

congruit: per Angelos ergo id praestat, cum non persit alia substantia spiritualis completa ad id muniis exequendum. Angelos vero posse propria virtute mouere localiter caelos in consesso apnd omnes est. Sunt enim insignis virtutis, & essicacitatis , dc quibus, ut pote longe perfectioribus , se duntur omnia corpora , saltem quo ad motum localem Concludamus igitur, caelestes orbes , formis extrinsece assistentibus, seu ab intelligentiis localiter

Superest, ut argumenta prioris sententiae diluamus; Ad primum negamus, formam caeli esse frustra, , etiamsi non sit principium essiciens localis motus, plura enim alia munera habet in genere causae sor- malis, & essicientis etiam. Constituit namque simul cum materia compositum caeleste , & est principium essiciens ultem instrumentale naturalium, passionum , & proprietatum caeli , nec non mediis propriis potentiis, & qualitatibus acti uis effective

concurrit ad plures effectus,qui caelo attribuuntur. Ad secundum , concesso antecedenti, neganda est consequentia. Non enim negamus corporibus caeleltibus potentiam internam effectivam motus localis, propter eorum imperfectionem, sed quia naturaliter non possunt non esse in proprio loco; neque ab illo extrahi queunt. Virtus autem motiua maxime in non viventibus , solum potest esse ad adquirendum proprium locum,& alias nunquam esset caelu in stato naturali,sed in violento,ut supra probauimus, necesse

ergo est , ut caelestia corpora tantum moueantur ab

intelligentiis quas formas tum extrinsecas, & eaelo assistentes posuit Aristoteles , ut legenti constabit. Cum quo tamen stat, quod naturaliter moueari tur , quia ut paries uniuersi natuetaliter habent pro-

452쪽

4x o De Cis, se Mundo.

pensionem, ut , potentia naturali persectioris ordinis in bonum interiorem circumuoluantur. Qua inferiorum gubernationem , & exteriorem exequutionem, sphaeris caelestibus Deus commi sit, i pso cum ipsis concurrente, semper tamen internam earundem directionem sibi reseruauit .Quo sensu intelligitar illud Iob 3 3. Quem connituit asium super terram, aut quem possit Aper orbem, quem fabricat in est, cte. Et in eodem sensu loquitur Diuus Gregorius ibi,& BO tius libro 4.de consolatione Philosoph prosa

an quilibet orbis caelesis a Ropria intelliq

gentia moueatur.

QVai iis pr*cedenti quaestione stabilitum sit.

orbes caelestes ab intelligentiis moueri, adhuc sciscitandum relinquitur,an ab una omnes,vel singuli singulis cieantur, quod in praesenti examinandum propunimust. Sed antequam in hac re varias proponamus sententias, nonnulla tanquam certa iam apud omne Praemittenda sunt, ut Aarius postea & inoffenso pedecurramus.Primum statuendum est Deum se solo non mouere aliquod caeleste corpus, quo4 ut certum suin

Ponunt omnes Doetpr. communiter cum Bonaueu- rura in a.distinctione i .articulo Α.quaestione I .& D. Thoma opusculo II. capite i a. in uniuersum asserente, nullum corpus moueri immediate a solo Deo,

quoad motus, qui facultati naturae subduntur. Cuius ratio sumitur ex ordine diuinae sapientiae, & proui-Φutiae,quem supra ex patribus Gregor. Dionys. Augustin.

453쪽

gustin.& aliis ratum, & firmum eise diximus , ut scilicet ima a mediis,id est, corpora sublunaria , caelestiabus,& mediaasummis, hoc est, caelestia ab Angelis

moutantur. Sine fundamento autem ab hoc ordine Primum mobile, aliudve corpus caeleste, exciperetur; maxime cum altiolis Ordi iris munera, qualia sunt,

quae ad intellectum illustrandum,& excirandum vo-iciniatem spectant, ipsis Angelis, immo & hominibus Deus saepe commiserit. Cum igitur possit Deus petAngelum primum mobile rotare , sicut Angelorum opera caeteras sphaeras circumuoluit, si quidem hodrion exce dit virtutem Angelicam , ut supra ex com- uni consensu diximus, sine ullo prorsus fundamento, immo plane contra rationem inficiabitur quis, motum primi mobilis ab Angelo prouenire. Qua Propter in hoc plane errauit Aristoteles, existimans motorem primi mobilis specialem ,& immediatum esse Deum. Vt testatur Pletho. capit. a. libro de iis; quibus Aristotes es a Platone dissidet. Alexander, &Simplicius 8. Physicorum, Diuus Thomas Ιχ. Metari physicae ad textum , 6.& alij, quos citant, de sequuntur Patres Conimbricenses in 1. de caelo capites. quaestione 6. artici.& coiistat ex 8. Physicorum tapite vitiino , ubi docet; Deum in parte supremi globi , quae velocius agitatur, insidere; quia scilicet eiusmodi motus ab eo efficitur. Praeterea apud Atistote lem, primus motor est omnis mutationis expers, quod soli Deo conuenit, deinde 8. Physicorum ex motu primi orbis, primum , sempiternumque moto-tem imittit,& I 2.1leta physicae capit. 8. textu As .inter intelligentias mouentes caelum , Deum recensuit. Non me later, Aut cenam,Bonaventuram, Aureolumiscorum , Heruaeum, & Fertariensem, relaxos a Co-

nimbricensibus, maiori pietate, quam probabilitate

454쪽

ductos asscruisse,Ailitotele motu piimae sphaeri; Deo

adscribere,non vi essicienti immediato, sed tanquam fini, eo quod Ia.Metaphysicae capite 7.textu 38.dixerit, Devin mouere primum orbem, ut id . quod amatur. Verum loca a nobis allata adeo expressa sunt. vontei pretationem non patiantur. Citatus vero ab his Doctoribus adstruit, Deum appeti, ut rerum Omnium finem: quae ratio communis est, respectu Omnium motuum ,& non excludit motionem causae eL

fediricis. Secundo animaduertendum est, suisse sententiam Abulensis ad caput 23. Exodi , quaestione s. existimantis, fieri nequaquam pollo, ut Deus corpus aliquod se solo moueat; ducebatur autem in eam sententiam, quia cum motus localis sit quidpiam imperfectum, ut, pote actus emis in potentia , si immediate, Deo solo procederet, aliqua actio diuina

imperfecta esset, quod est plane absurdum, & -- pium. Et confirmari potest, quia infinita virtus mois uel puncto temporis, teste Aristotele 8. Phys

rum capite Io. textu 78. cum infinita proportione exsuperet quamlibet vim motaicem creatam, at mOtus localis ex sua natura tempus cxigit: implicationem ergo inuoluit, fieri a Deo, sed tamen hanc sententiam erroris nomine coarguit Diuus Thomas r. parte quaestione Ios. articul. 2. & nulla prorsus ratione sustineri valet. Nequit eoim sine errore negari posse Deum per se immediate essicere omnes d terminatos: effectus naturales, quos secundae causae naturales essicienter edunt: cum ipse earum omnium virtutem ἱ & essicuitatem in se exccllentiori modo contineat. Eisi, rationes Abulensis aliquid conuincetent, probarent sane de omnibus quibuscumque muraxionibus, eum omnibus sit intrinseca

L 2 ' imper

455쪽

Lib. II. Cup. V. maest. IX. με

impersectio viae,& tendentiae in terminum; ac proin Z de nihil prorsus Deus extra se unquam produxiiser, Cum nequeat intclligi aliquid produci ii ne aliqua actione,icu mutatione,saltem laxe sumpta.Αc proinde praedictae rationes nullius momenti sunt. Licet enim motus sit quid impei sectum, quia est via,& subiectum constituit in potentia, tamen in suo Aenere persectum est; habens scilicet perfectionem, uiae nat rarae congruentem . & ideo nullam dicit impersectionem in agente,sed in mobili, ut per se patet. Aristoteles item sol uni ibi loquitur de virtute infinita ex

necessitate mouente, ac proinde tota necessario applicatamo de libera exhibente concursum , iuxta exi gentiam effectus producendi. His praemissis fuit quorundam opinio, tesse Fracastorio in suis homocentricis cap. . sectione I. existi mantium , uniuersam caelorum machinam ab eadem intelligentia circumuolui;quae his argumentis potest confirmari.Primo,quia intelligentia mouens caelum,prcstantioris longe naturae est,ut pote totalis,N completa substantia, quam rationalis anima incompleta, & partialis, at una & eadem anima rationalis simul administrationes magis diuersas, qua sint motus cae' testium orbium : ergo faciliori negotio, hos omnes, pariter praestare poterit eadem intelligentia. Minor probatur,quia ipsamet anima rationalis secundu gradum veget adi . coquit cibum in ventriculo, recoquiti in iecore,& venis, di tandem in sebstantiam viventis conuertit. Praeterea eadem,secundu gradum senti edi, sensuu operationes elicit, & corpus localiter m Quer,

ac denique secundum intelligendi gradum spirituales

Operationes appetudi, & intelligedi habetiquae omnia diuerset speciei,& generis sunt. Cu tamen omnes moritus locales cς loru eande sortiantur ratione,&sseclara

456쪽

ab eadem praesentia eodem circulari modo adquisita, emendicatam. Igitur, si illa, quae magis diuersa, & magis. etiam persecta sunt, anima rationalis valet attingere : non est cur intelligentiam persectiorem valde ea , quae minoris persectionis, de disicriminis inter se sunt . exequi poste inficiemur. Quod si intelligentia una id valet essicere , plures ut pote superfluae non sunt, ad id munus desi

gnatae.

Secundo, caelum nulla ratione resistit intelligenistiae mouenti ; ac proinde non plus una, quam plures sphaerae conatui Angeli obsistunt: ergo quaelibet vis motiva sat erit ad caelorum omnium conuersionemessiciendam, ubi enim nullia adest repugnantia, aqualibet virtute etiam minima procedit actio. ΑR-tecedens probatur , quia non apparet, qua ratione possit corpus resistere, nisi per Riauitatem , vel leuitatem, aut etiam per impulsum contrarium, sibi im- prellum. corpora autem caelestia non sunt grauitate. aut leuitate praedita, ut in superioribus diximus, neque impulsum aliunde habent, quam ab intelligentia; ergo ex se non habent, quo resistant virtuti impellenti Angeli, alias defatigaretur intelligentia mouens, quae proinde non potiretur beatitudine, quae secretis malis omnibus, bonorum Omnium comple- xio est. Quod plane est absurdum : concludamus ergo , omnia caelestia corpora ab una eademque intelligentia in orbem cieri. Opposta tamen sententia vera est, & expressa ab Aristotele. in . Metaphysicae capitul. 8. a textu. 47. ubi icst enumerat intelligentias motrices, quot Or- s caelestes. Eandem sententiam supponunt semper Theologi , sequuntur etiam omnes Philosophi. Ratio efficax illius est, quia Angelus habet de

ternui

457쪽

xcrminatam sphaeram spatij, in qua potest esse prae-1em,maiorem, vel minorem, iuxta propriae naturae perfectionem,ut docent Theologi,in i .distinet. 37.&1.par.quaest.32 unde ex eorum,& multorum Patrum

sententia nequit Angelus in caelo simul, & terra elle, ergo non potest idem Angelus simul omnibus cadestibus orbibus,adefie,sed non potest eos impellere,&mouere, nisi eis adiit, ut per se patet. Quamuis enim necessarium non sit Angelum impellentem coniun- istum,& immediatum est e,immediationesuppositi,ut aiunt,omnibus partibus mobilis, sed sussiciat ei coniungi incerto situ,& inde impetum toti sphaerae communicare,tamen nec fieri, nec intelligi potest, ut ab eodem situ omnes orbes simul diuerta modo & pro diuersis motibus compellat , cum stare non possit, quod impetus, seu impulsus corpori distanti imprimatur,quin corpori medio capaci etiam communice-rur, ac proinde illud eodem motu ac aliud distans moueatur, & ideo primum mobile cui intelligentia insidete diceretur,simul cum proprio motu,omnium aliarum sphaerarum motibus agitaretur, quod & in auditum est, & experimento manifesto contrarium. Quod si quis dicat, Angeium , licet eadem praesentia non possit adesse omnibus c testibus sphartis,ac proinde nec eadem existente omnes ad motum impelle re,posse tamen eundem,multiplicatis praesentiis, cuilibet orb.& omnibus simul salte secundum aliquam partem determinatam assistere, de imperum inferre. Si hoc,inquam, dixerit non nemo, facile poterit explodi,quia etiam si aliqui existiment, posse Angelum simul esse in duobus locis, in adaequatis per contactum virtutis,ut ipsi loquuntur, hoc est,ita ut moueat corpora in duabus vltimis, ge oppositis partibus spa-

ij, cui advi , sine eo quod in medio illius spatij viς-

458쪽

tuiem applicet, & moueat;tamen nullus fere hucusque asseruit,nec sustincre licet, posse eundem Ange luna saturaliter simul adesto pluribus spatiis adaequatis suae virtuti,& in eis corpus agitare, M alias nullum illorum esset adaequatum, quandoquidem ultra illud ad aliud se extenderer virtus Angelica:&ideo plures Sancti farres existutiarunt, non posse esse simul Angelum praesentem terrae,& caelo.quod de una,& pluribus praesciariis intellexerunt, lecussi pluribus prae- sentiis adaquatis id pollex contingere naturaliter, non bene inferrent Patres ex eo , quod Angeli intCIra nonnunquam appareant, localiter intelligentiam moueri,quod ipsi intendebant: immo etsi praesentiae distinctae inadaeuuatae essent, extra spatium tamen adaequatum, quia inde etiam sequeretur, per illas posse Angelum limul esse in cflo,& in terra contra Patres, & licet praesentiae inadaequatae diainctae in eodem spatio adaequato continerentur, non posset unus Angelus naturaliter illis astici simul, sicutilaec id habere potest naturae viribus idem corpus ex omnium sententia , uni enim rei una tantum praesentia naturaliter debetur. Ad super naturalem autem virtutem confugere in naturalium rerum dispositione , &administratione, nec licet, nec decet Philosophum. Confirmatur praeterea , quia virtus Angeli finita est,& limitara,vi pote ortum ducens a limitata, & finita natura,& quae non valet quemlibet effectum attingere. Cum igitur tam insignis,& multiplex sit omnium caelestiu sphaeratu motus, non est,cur eidem virtuti adscribatur: maxime,quia licet daremus omnes, vel plures c testes orb2s ab eadem intelligentia simul moupri polle,congruentius tamen naturae est, plures effectus totales,& perfectos,pluribus causis attribuere : Zc ideo magis consonat naturis rerum , VL Deus

459쪽

cuilibet orbi canesti su uin Angelum motorem designauerit,quandoquidem cuilibet homini sirum constituit Deus Angelum Custodem, cum ramen illud uniuersalius bonum sit, ut pote ad plura se extendes, quae est ratio Diui Thomae de spiritualibus creatutis

artic.6. ad 2. Denique seripturae loca , quae adstruere videntui intelligentias motrices caelorum, radi m similiter adstruunt ipsarum pluralitatem. Concludamus igitur, tot esse intelligentias mouentes caelos, quot uuat sphaerae mobiles. Hoc vero duobus modis intelligi potest,aut ita,ut non plures constituamur Angeli, caelorum motores, quam constituuntur orbes,quasi compicti,& torales, octo videlicet i uxta nostram sententiam; seu decem, vel undecim, secundum aliorum placitum;aut potius ita, ut tot adstruamur intelligentiae mouentes, quot designantur orbes quasi partiales ;ecenrrici, scilicet. concentrici,& defetentes.Et priorem partem id confirinal,quod pro uno corpore complero una videtur sussicere virtus motiua,maxime perfectioris,& altioris longe ordinis, sicut ad motum localem totius animalis,etiam secundum diuersas sui partes,satis superque est una,& eadem vis mo trix ipsius. Denique argumenta supra allata, quae inrelligentiarum motricium moltitudinem suadent,non plures, quam rotales orbes conuincunt Vero similius nihilominus mihi apparer,placitum Aristotelis Ιχ. Metaphysicae cap. 8.& aliorum sere omnium Philosophorum,constituentiu singulas intelligentias motrices pro singulis sphς-ris minoribus,seu minus praecipuis conflaiaribus maiores, & principales orbos. Huius asserti fundamentum,praeter Philosophorum, & Astronomorram immo,& Theologorum auctoritatem, illud debet esse,

quia ex eo sphaerae istae ininores,& quasi partiales di-

. . stin

460쪽

i s De Caelo,o Mundo.

stinguuntur, quia diueris percipiuntur situs posticities,aspe stus,& distantiae Astrorum in tet se,& quoad

noS. Haec vero omnia nequeunt nisi in diuersis orbibus constare: scd hoc idem conuincit, has sphaeras minus praecipuas diuersis motibus per se moueri, siquidem per proprios motus diuersos hunc astrorum aspectum diuersum efficiunt. Consequens ergo necessario fit has omnes minores sphaeras propriis motibus,& inter se diuersis cieri:sed non possunt hi motus,& diuersi olbium quas partialium ab eadem intelligetia causari, a qua Olbis totalis circumuoluitur: ergo tot ponendae sunt intelligentiae motrices ἡ quot sphaerae minores constituuntur.Subsumptio haee vlii-ma, in qua tantum potest esse difficultas, efficaciter probatur eadem fere ratione;qua supra stabilitum relinquimus, admittendas esse plures intelligentias caelorum motrices.Quia scilicet huiusmodi effectus distincti distinctas etiaeausas per se eligunt,maxime cavirtus Angeli mouentis suis sit circumscripta cancel- rlis,quae proinde effectus adeo diuersos non valet atringere.Praeterea nequit idem Angelus ι naturae viribus simul esse praesens omnibus minoribus sphaeris conflantibus eundem , totalem & maiorem orbem, neque eadem praesentia cum per hanc tam vasto spatio respondere, & tam ingenti moli adaequari non possit:alias fimul una praesentia caelo & terrae adesset, contra communem se usum patrum, neque distinctis praesentiis,cum has simul eidem rei nullus communi naturae lege concegat. Sed non potest Angelus has

sphaeras simul impellete , nisi cuilibet secundum aliquam saltem partem assistat. Si enim uni mediante alia impetum imprimeret,non pollet non splinae illi

mediae eundem impetum . & motum communicare;

squidem illius capax est i ac pioinde illa eietellit si