장음표시 사용
501쪽
ex eis abditiores este calidiores, ncquir intelligi, qua ratione internae partes solidorum corporum non vi inuentium de fluidis namque, &viuemibus alia est ratio exteriorum attritu, e centro ad circumfer cui iam euoluantur, cum aliis extimis continuae sint, & eas non possint penetrare ; neque sicut fluidae propriam in corpore positioncm cum aliis mutare: adhuc ergo superest, adaequatam huius effectus causam assignare. Albertus Magnus I. Meteororum tractatu I. capite is . & Zimara in suis Theorematibus propositiora eqs. ciusdem rei causam inucstigantes, eam reddidere,quia scilicet partes corporum, quae colliduntur, rarefiunt, & media rarefactione excitatur calor, ad quem praeuia dispositio est raritas. Verum 1acque hi Doctores quaesiti causam attigeruns, non enim apparet qua ratione inducatur raritas per motum localem in corporibus solidis, nec minori hoc indiget explicatione, quim id, quod in uestigarnus,&saltem non introducitur Ianta raritas , quae ad hoc sussiciat cum sensu non deprehendatur in his corpo 'ribus statim post collisionem .Et ideo Patres Conj mobri censes in hoc cap. 7.quqst. 6 arti c. a. cum aliis, quos ipsi citant, quibus sententia Alberti arridet, addιderunt, per motum non solum raritatem induci in corporibus solidis se percutientibus, scd ctiam, & maxime,in aere intercepto,& alliso,quam raritatem calor consequitur. Sed tamen hoc modo , licet assignetur maior raritas, nondum ostenditur sufficiens causa illius,nedum caloris excitati per lationem, quam quaerimus. quia adhuc dissi ite,& inexplicatum relinquitur,quae nam sit causa raritatis Praeterea, licet raritas assecla sit caloris . tamen non ipsim calor, sed calor mipsa consequitur il xta communem sensum, utpote
502쪽
qualitas secunda ex permixtione caloris , & aliarum primarum qualitatum ortum ducens , quae ut pote qualitas secunda specie distincta a calore,ex eo longe imperfectior,nequit illum producere nec formaliter,
aut eminenter continere,ut constat cx Arist. . Physi. tex. 87.Etsi dicatur cum Patribus Conina b. non sequi calorem ex raritate, vi ex causa, sed ut ex comite: igitur adhuc est superassignanda causa caloris, quae r men ab his non assignatur. Et ulterius calor non solum est comes raritatis,sed illius causa,vel potius habens se ex parte causae,ut dispositio praeuia,igitur non potest esse effectus raritas,aut comes praeuius, alia Cr-go causa inuestiganda superest. Denique D.Thomas hoc loco te st. Io. asserit,ideo
motum localem eam habere praerogatiuam, ut calorem essiciat,quia est omnium motuum primus & auctore Arist. Io.Metaphy. capit. . primum in V noquΟ-que genere est causa reliquorum .Haec tamen Angelici Doctoris coniectura,seu congruentia verissima est,
et si Theorema illud Aristotelis , ut alibi diximus, intelligi debeat de primo in aliquo genere causalitatis, superest tamen explicandum , qua ratione id contingatin ideo alia verba inferius subiunxit Diuus Thomas, quae in veriori huius rei explicatione expendemus. in qua facilius sane est , quid alij dixerint impu-guare,& quae non sit adaequata ratio ostendere,quam proprium sentan, & perspicuam huius rei rationem demonstrare.Vt autem urrumque,quantu fieri potest, de lucide assequamur, aliquot sunt conclusiones subiici cnda . Prima conclusio: motus localis iri animalibus,peculiari ratione. est causa caloris, quatenus occasione lationis maiorspirituum vitalium, & animalium C pia,ad externas animansium partes aduentat. Id quod
503쪽
duplici de causa videtur contingere : primo, quia facultas motrix huiusmodi spirituum ministerio utitur ad motionem exequendam , & ideo uberiorem spirituum copiam tunc temporis attrahit. Secundo mediante motu locali, animantium pori protrahuntur,&liberiorem spiritibus aditum relinquut:ex quo fit, ut prolixiori motu animalia defatigentur, ob spirituum scilicet dispendium. Cum igitur huiusmodi spiritus calidissimi sint, hinc prou nit, ut eorum interuentu partes animalis incalescant. Accedit, quod etiam ad has partes, dum mouentur , plus sanguinis , & spirituum vitalium in se recepit, quae ut in se multum caloris habent, in partes sibi proximas trans
Secunda conclusio : ex mutua corporum sublunarium collisione, tanquam ex conditione, raritas Oc- tum ducit. Hanc conclusionem supponunt communiter Doctores, ut vidimus, reserentes varias sententias , & probat expcrimentum ipsum. Constat enim corporum partes aeris praesertim, mutua at Iritione , nonnihil inter se distrahi, S: maius occupare locum, quod aliter, quam per rarefactionem contingere nequit, cum id eueniat sine additione quantitatis : id quod ex sequenti assertione amplius intestigetur, & roborabitur: Dixi, tanquam ex conditione , quia sicut non pomst latio esse causa , seu causatio propria caloris, sic neque raritatis, cum per te solum tendat ad ubi, tanquam ad proprium terminum qui specie, vel genere a raritate dissidet. Quia igitur motu locali varie agitantur partes mobilis , de maxime corporis medii, ratione cuius agi rationis diuersimode disponuntur in ordine ad primas qualitares exqvibus raritas pullulat, hine fit, ut mcdio motu locali, tanquam conditione consurgat raritas : ex quo fit,
504쪽
priorem esse productionem caloris, quam raritatis, ut diximus, tantum abest, ut raritas sit causa,aut praeuia conditio ad effectionem caloris. Tertia conclusio: motus localis dicitur causa caloris , eo quod modio motu partes minus calidae , &siccae disti aliuntur, relictis calidioribus ,& siccioribus, in quibus proinde intensior calor deprehenditur , de producitur & per quas in corpus contiguum transiuittitur. Quae conclusio prius cxplicanda est , deinde probanda. Pro cuius elucidatione inmemoriam reuocandum est id, quod a. libro de ge- .neratione,diximus aerem elementarem esse calidum, fere in summo gradu,& valde rarum , quamuis continua vaporum, exhalationumque terrcstrium permixtio sie, frigiditatis & densitatis multum imbibat.
Praeterea , cum ex occursu duorum corporum calor,
scit ignis consurgit, aer intercipitur , & attenuatur, quod verum est, siue corpora sinr distincta ab acie, siue sint partes eiusdem actis solidiores. quae mediis tenuioribus se pet motum offendunt. In corporibus item solidis communiter sunt duo gen cra partium, aliae crassiores, in quibus viget frigiditas terrea, aliae minus crassar, & magis Sisecatae, in quibus calor, i siccitas, illius assecla pollent. Licet hoc non eodem modo in omniblis corporibus mixtis reperiatur, &ideo aliqua corpora dicuntur terrea, vel aquea, alia ignea, vel ae Aa : non quia in illis elementorum sormae maneant, ut aliqui decepti putarunt; sed quia alicuius clementi qualitates propriae in aliquibus mixtis , aut in quibusdam eorum partibus magis r lucent , in aliis vero proprietates elementi al
His igitur praelibatis no stra cocluso probatur hac ratione : motus localis est causa caloris; at hoc non
505쪽
potest haberi ullo ex his modis , quo id explicant re late sententiae, bene tamen in sensu nostrae conclusionis: igitur iuxta illam solum verum habere potest propositio illa ab omnibus recepta. Minor quo ad priorem partem liquido constat, ex resutatione aliorum modorum explicandi praedictum axioma. Quoad posteriorem vero probatur primo, quia nulla alia probabilis via superest , hoc cxplicandi, deinde roboratur, ex ipsa rei natura, quia quoties duo cor pora solida sibi inuicem occurrunt media latione,
quo magis approximantur . magis atteritur aer interceptus in hoc cnim contingit, motum esse causam caloris, vel in hoc maximeὶ hoc est, magis segregantur, & expelluntur partes illius crassiores, & aduentitiae, terreae scilicet, & aqueae, & peregrinae impressiones, quae omnes ut pote magis densae, magis impediunt occursum illorum corporum , & sortius ab illis impelluntur, de detrudutur, relictis interim prioribus Sc desecatioribus partibus aeris, sed in his partibus aeris vigui calor prope summus . natura sua, Sc si aliquid caloris ab extrinsecis impressonibus sublatum fuerit, illis remotis in statum pristinum , propria sorma per naturalem emanationem se reducunt: igitur ablatis impedimentis,intense percipietur calor in his partibus purioribus; ac in corporibus ipsis localiter motis similis calor in paulo minori intensione ab aere producetur , & idem est de siccitate calori con- genea,& assecla raritate: quibus mediis accedente contriorum remotione sorma ignis nonnunquam. introducitur in ipsa praesertim materia aeris, qui frequenti exhalationum siccarum appulsu , & commixtione , ab ingenita summa humiditate , qua igni posset resistere . detruditur, & sic in flammam non
506쪽
numquam conuertitur , quae si equentius verus ignis
non est , sed particulae aeris nimis ratae & siccae. Quae quasi segregatio, & euoluito partium optime pote itin aere contingere, cum fluidus sit fluxui , & refluxui obnoxius,cuius aliquae partes praesertim extraneis infectae, habitibus facile resiliunt ,δca corporibus solidis discedunt. In aliis autem corporibus hon ita facile id euenit, ut cuique x idere est: contingit autem facilius caloris immo & flammae generatio ex persecutione aliquoru corporum, ut chalybis, & silicis v. g. quia ea aptiora sunt ob ingenitam duritiem,& angulorum distinctionem , ad praedictam aeris persecutionem,& attritionem, seu attenuationem in puriores, & minores partes. Accedit, quod aliquando ipsa corpora non parum caloris habent in partibus minus crassis, licet immixtum cum nimia densitate, & frigiditate in partibus crassioribus : attritu autem alterius corporis hae partes hebetiores ex parte diuiduntur,cum in illas. ut quae magis illi contrariantur, sortius agat corpus duru,occurrens,manentibus aliis,quς & in se sunt calidioresin ad calorem suscipiendum magis aptae;quae
distractio, & diuisio partium laxiori,& in propria
significatione videtur appellari nonnunquam a Doctoribus raritas, seu rarefactio. In quo sensu possunt benigne interpretari aliqui ex Doctoribus relatis supra , & hanc viam exponendi commune illud axioma manifeste videntur ingressi Aristoteles , & Diuus Thomas , ille in hoc capit. 7.
illis verbis: Calidita, ab ipsis id est, Stellis lumenque adeo sit , quia aer ab illarum motione fricatur ,seu
attrito aere ab eorum latione. Diuus vero Thomas ibidem dicit, hoc contingere per contritionem, compressionem , siue confricationem aeris , non ira
507쪽
Lib. II. Cap. VIII. Textis expositio. q7 3
ut calefactio sagularum v. g. sit caula calefactionis aeris,sed e conti arto,ut Alexander exposuit Aristotelem,cuius rationem reddit sanctus Doctor , quia scilicet aer est propinquior naturae ignis e igitur ex eo aperte putant motum esse causam caloris in aere, quia per illum magis rcli aquitur aer suae naturae vicini/i igni, quod non potest aliter euenire, nisi modo a nobis explicato, satis indicato a D.Thomadc Aristotele. Et quod non proueniat calor ex praecedenti aliqua raritate tradit sanctus Thomas eadem lectione his verbis : Alteratio autem secundum omnes abra qualitates causatur ex alteratione primarum quatuor qualitatum, inter quas dira activa scilicet, calidum, restigidum simi priores. Motus igitur locasis est causa caloris uniuersaliter, per accidens,& ut applicans causam per se, quoties per ipsu partes aeris medit attenuantur,&magis ab extraneis,& crassioribus purgantur intimius applicatis, ut explicuimus, & medio calore in causia est raritatis : in animalibus vero alia praeterea est via concipiendi calorem , ut explicuimus; S hanc rationem explicandi commune doctrina de calore orto ex motu locali subodorati sunt aliqui Doctores ex relatis,ctsi nullus id,quod mete c5 cepit,plane expresserit.
Textus Aristotelis. Cum autem se stella transferre videantur
totum calam,oc. Breuis expolitio teXtu S.IN hoc capite agitat Aristotclcs alteram qta aestionem ad stellas pertinentem,&itatui Γ, eas non mo-
508쪽
ueri pes se, sed i horti suorum orbium circumvehi, id quod tribus rationibus concludit. Et haec est totius
capitis summa. Prima ratio est. stellae, SI caelum circumuoluuntur perpetua conuersione,sed hoc nequit contingere,stella , & orbe quiescentibus, cum id aduersetur manifestae experientiae; neque utroque motum subeunte,quia alias stella, aequa velocitate mo-urretur cum orbe cui coniuncta est,quod probat esse absurdum,quia in naturalibus,quo unumquodque maius est, eo velocius itio tu proprio mouetur , ut in pergrandi saxo comparatione lapilli constat. Deinde haec aequalitas nequit prouenire necessitate naturae, quia si stella minoris orbis in maiori ponatur , Velocior etit,& c contrario neque euenire potest fortuito quia sic non . in omnibus circulis eodem modo seres haberet,& quae casu eueniunt, sunt praeter naturae ordinem. Ncque denique 'rationi congruit, ut orbes quiescant, de moueantur stellae, quod ex eisdem absurdis probat, & quia caelum di ite carent: consequens ergo fit, stellas non cieri proprio motu , sed infixas suis orbibus ab cis circunduci. Secunda ratio sic procedit; si stellae proprio motu
ciere in rur cum sint rotundae,& globosae figurae,ut a Dpectu ipso apparet,& omnes concedunt,aut is motus esset conuersio, hoc est,in eadem parte, in eodemque loco; seu volutatio , id est, in orbem cum mutatione situs totius mobilis, & alternata facie , at neuter est, quia per conuersionem nunquam alio trans serentur contra experientiam , per volutationem non semper eadem facies apparerer,cuin tamen aliter contingat. Quae ratio solum contendit,non moueri stellas orbibus totalibus immotis, non tamen obstat, quominus in si iis epicvclis motu distincto a totali orbe dc Tantur.Deniq; no mouetiatur astra motu progrcssitio,
509쪽
Lib. II. 'uaest. IX. Textus expositio. q77
cum eis ad cum motum organa necessaria non tribuciit natura,cum tamen in neces Iariis hon deficiat,& ad cundem inutilis sit figura globosa,qua praeditae sunt stollar. Superest ergo ut stellae suo orbi sint continuae, de motu illius ferantur.
Ex his autem patet id, quod dictam es a quibusdam, o c.
Breuis expositio textus. Ostendit Aristoteles in hocmapite astrorum la-
lone coracentum aliquem non effci. Diuiditur caput in duas partes: in priori Pythagoreorum dogma cum suis fundamentis refert: in posteriori illud confutat. Placuit itaque Pythagoreis astrorum motu sonum temperatum,& concentum quendam essici;quia apud nos is sonus euenit ex corporibus motis , & eo
maior, quo plura sunt cor pora glandiora,& celerius mora: igitur id eueniet in orbibus caelestibus, licet huiusmodi concentus a nobis non percipiatur,ob asinsuetudinem , illi enim ab ipso ortu assuefacti sumus: sicuti accidit artificibus aeris sonum malleorum non distinguentibu s. Verum inquit Aristoteles, hoc concinne & musice dictum est , non tamen vere & Philos phice, quia praeterquam quod absurdum est asserere.non eiusmodi sonum non percepturos,non posset non haec inferiora vehementer laedere: si quidem minor sonus tonitrui no solum animantia, sed &durissima saxa interdum frangit. Secundo id ipsum cO- arguit,
510쪽
arguit, quia quod in alio fertur & per se non mouetur,sonum non facit,ut patet in partibus nauigij, firmiter cohaerentibus ; at astra ferunFur in sphaeris caelestibus illis affixa,ut supcrius ostenium cst,non ergo efficiunt sonum quem certe efficerent, si aerem , vel ignem suo motu rumperent. Ad naturae tamen prouidentiam spectat, ne detur talis strepitus, qui non posset non omnia apud nos turbare.
Textus Aristotelis. De ordine vero ipserum, quomodo quaque
Breuis expositio textu S. A Comis Aristoteles de stellarum , planetarum
praesertim, orane, situ, &distantia, ad Astrologos horum considerationem remittit , quorum partes sunt, non Philosophi, magnitudines,portiones iu distantiam scrutari. Subiungit breuiter id, quod ad Philosophum spectat , scilicet, quanto Planeta altior est, & primae sphaerae propinquior,
tanto proprium ipsius motum tardiorem esse, minus vero, quo magis distat, inuerso tamen ordine contingit in motu,quo a primasphaera rapiuntur. - Α