R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

541쪽

Lib. III. Cap. yTII. Ius. I.

quae quidem plane denotat maiorem pei sectio non continentis, ut diximus libro secundo capite quinto quaestione quarta de orbibus caelestibus. Absolute igitur inter elementa idem assi gnari dcbet ordo stus, dc dignitas. ubi animaduertudii est . licet quodlibet cluemcntum contineat, & quasi comprehendat inferius sibi cohaerens, non tamen semper illud magnitudine profunditatis vincere,ut nonnulli putarunt.Nam iuxta probabiliorem Mathematicorum sententiam, teste Patre Clauio ad eap. i.sphaerae,terrae profunditas amplius soro . milliaria continer,& tamen diameter aquς quae loco si perior est, vi in sequentibus dicemus vix ad duo,vel tria milliaria pertingit,ur a nautis compertum est , nemine tamen est certo exploratum. an ma- 'ior,vel minor terrae pars sub aquis lateat, detecta vesit aeris etiam prosunditas, eisdem Mathematicis testantibus, circiter quinquaginta duo milliaribus con-rinctur, ut ex ascensu exhalationum magna cum probabilitate ab ipsis colligitur. Qui tandem igni artribuunt profunditatem milliarium circiter centum viginti mille quingentarum septuagilita octo. Tandem in fine huius quaestionis nonnihil dicendum est de figura elementorum . quam variis modis

sibi finxerunt Plato,& alij antiqui Philosophi. Nostri

tamen Philosophi & Mathematici uno ore elementis globosam tribuunt figuram, aliqua scilicet ex parte, non omnino persecte.& simpliciter, hoc est , non ad norma Mathematici globi. Primu uniuersaliter probatur, quia totum uniuersum globosum est, & aethercus mundus : ergo idem de partibus illius primariis sub caelis contentis, cuiusmodi sunt elementa, fateri necesse est. Et de igne ex parte convexa constat, cum proxime cohaereat superficiei concauae lunaris sphae- α quae speciem globi habet, cx parte tamen concauall, ' super

542쪽

superficiei bene aliqui existimant,non esse ignem per secte sphaericum:quia in partibus Soli propinquioribus, & quae velocius rapiuntur caelesti motu, ut sub aequinoctiali, plus aeris in ignem Conuertitur, & eeontrario,in remotioribus,& tardius circvactis, plus ignis in aerem commutatur, ac proinde profundiotest linis regio sub qquinoctiali,quam sub polis,ec

uerso vero aer,unde neutrum ex hac parte,superficiei scilicet concauae ignis, & conuexae aeris, sphaericam habet figuram,sed Oualem potius. De terra vero, &aqua probatur cile figuret circularis,exeo,quod Orien'rales prius surgentia sydei a vident, quam qui ad occa- . sum habitant, & illis prius dies illucescit, & nox ingruit , quam his: si vero terra, & aqua plana essent, omnibus simul proculdubio astra orirentur:& similissiaccessio reperitur in Lunae,& Solis ecclypsibus;& similiter ob eandem causam aliquae apparent stellς habitantibus ad septentrionem , quae ad Austrum inco lentibus non sunt conspicui, & econtrario, & euno tibus ad Austrum celsitudo Australium stellarum

ntinue excrescit,septentrionalium decrescit; cuius oppositum experivistur,qui contra pergunt.Praeterea, umbra horum corporum circularis est,ast umbra imi ratur figuram corporis,a quo editur,ergo& ipsa globosiam habent figuram. Antecedens probatur euidenter ex Ecclypsi Lunae aecidenti interiectu terrae intellSOlem,& Lunam, quae proculdubio accidit in specie

circuli. Dehique corpora grauia,ita mouentur ad centrum,ut quo magis descendunt,eo inter se magis coniungantur,& conglobentur ergo natura sua exigunt, pretingc re centrum,uel saltem centro undique qua

liter appropinquare. Sed nulla alia siguta pollum fieri centro viciniora,quam sphaerica: ea igitur prae itum est elementum graue, Quae omnia argumenta pariter Prohant

543쪽

Lib. III. Cup. VIII AM'. II. s os

probant de elemento aquae,& terrae, immo clarius de aqua,quarenus experimento compertum est, aquam semper ad humiliora loca defluere, nequit igitur habere partes aliquas a centro remotiores, alque adeo semper in octem componitur , dc perfectius longe, quaru terra, Propterea quod terrae partes ob siccitatem non semper ad inferiora dilabuntur, ut in momtibus videre est.

Nonnulla possent aduersus supradicta obiici , quae quidem facilia sunt, & cuilibet non oscitanti per aha, M ideo breuitati studens omitto. Oportet tamen at pumenta in quaestionis limine adducta soluere, & ad illud, quod contendebat , nullum in rebus dari elem ntum, negamus antecedens:& ad illius confirma tionem respondemus,elementum in eo tantum gen

re esse indivisibile,in quo est elemetum cum igitur sit Elemenuum corporum, debet esse indivisibile in alia corpora specie diuersa, cui nihil obcst diuisibilitas sericundum partes essentiales in alia ver corpora diuidi nequit aliquod ex elementis, quia licet ex materia unius aeris v.g. educatur forma ignis,& aquae,non dicitur aer diuidi in illa, sicut mixtum in elementamam aer non habet in sua materia dispo seiunes aquae, Mignis temperatas, sicut illas habet mixtum. Et ideo, haec non dicuntur esse in aere virtute, sed in sola radi- . cali,& remota potentia materie,ac proinde neque aer dicitur in illa resolui,sicut mixtum in elementa, quo rum virtutes temperatas habet , in quo propterea dicuntur virtute potentia maΠere. Ex quibus constat ad primum eorum,quae quaternarium elementorum numerum euertere conabantur.Est enim hic sermo de elementis corporu, quae iaipsis virtute manent, & in quae caetera corpora diuidunrur, quae partibus conuenire nequit.Que vero pro

544쪽

uero De C. ,s Mundo,

Leucippo,& Platone adduximus, inania sunt, de M. tum indigent assiimpti negatione, eaque per Ocium aconfutauit Aristoteles, hoc tertio libro: ncc maioris momenti sunt conficta ab unius clemcnti assertoribus. Ad primum autem eorum , quae ignem a Lunae' globo detrudere nitebantur, neganda est minor pro positio, cum enim activitas ignis tanta non est in materia valde rara,qualem purus habet,tum etiam, quia illa continuo astrorum, Lunae praesertim, & Saturni influxu compescitur, nec non humoris aerei repugnantia obtunditur, quae in caelo, si igneum esset, io, cum non haberet,ut pater. . Ad secundum dico, ignem egere combustibili ad sui conseruationem extra propriam sphaeram , secus in illa,quia illic ,' non hic contrariorum patet incuriis,& in materia pabuli densiori, & ampliori se melius tuetur: non tamen ascendit terrestris ignis ad Lunae concauum, & si ascendere conetur ob contrariorum interiacentium resistentiam. Aristoteles, autem teste Diuo Thoma ibidem . solum contendit ignem Me mentarem non proprie significari eo Domne,quo inserior ignis appellator , quia scilicet eo nomine aliqua accidentia specialia terrestris iguis deno

tantur. .

Ad vitinium tandem dicendum est, in prima rerum conditione Omnia quatuor elementa simul fuisse in lucem edita, ut tradunt Dinus Damascenus secundo libro fidei orthodoxae capite quinto , Diuus Basilius Homilia secunda de mundi opificio. Et Beda in libro Hexameron , sacrum tamen scriptorem duo

tantummodo elementa inferiora expresse onum erasi

se, quia haec prae aliis rudi populo, ad cuius captum sese essingebat,conspicua sunt;

545쪽

Lib. III. Cap. VIII. M'. II. I II

An terra in medio mund2 sita sit, habeatque

idem centrum magni maenis, Cr - grauitatis. cum Use. O Vanauis Aristoteles de hac re lib. 2. cap. I 3.& I . ex instituto disseruerit, nos tamen illius discus sionem in hunc locum reseruauimus , propter lationem in calce illius libri allatam. Et ideo postquam praecedenti quaestione de elementis in communi, asinter se comparatis,non pauca dixerimus, operae pretium duxi . ad explicandam mentem Aristotelis, de terra instituere disputationem:de terra scilicet, quatenus situm in uniuersi, habet,de quiete enim & motu illius agemus quςstione quarta.Vbi missa facio plura, quae de rerrae magnitudine secundum se,& comparatione caelestium sphaerarum,nec non de illius diuisione per otium differunt Geographi, & Topographi, apud quos, ut pote quae instituti nostri metas exce

dunt,quaerantur. η

Cirea priorem igitur quaestionis partem, praeter- . missis antiquorum Philosophorum placitis,quae citatis locis refert,& reiicit Aristoteles, concors Peripateticae scholae sententia est, terram in medio mundi esse constitutam. Probatur primo ratione Afistotelis capite illo I . quia omnia corpora grauia undecumque dimissa efiiciunt in terra angulos rect os aequales sibi paulatim appropinquando, & non pex lineaῶ parallelas , ita ut nullo existente obice sibi in centro Occurrerent, siquidem quo magis cientur , magis sibi

appropinquant. Hoc viexo nullatenus eueniret,nisi locus naturalis terrae esset centrum mundi, ut omnibω

546쪽

est manifestum: in eo igitur proculdubio, ut in natu rati loco terra sita est. Secundo idem probat, quia ut Astronomicis obseruationibus compertum est , Ecclypses Lunares accidunt , quoties Sol, & Luna per diametrum opponuntur, hoc est illis in punistis sibi aduerss existentibus: ast hoc contingere non posset, nisi terra medium uniuersi obtineret,hoc ergo necessario fatendum est. Minor euidenter demonstratur,quia Ecclypsis Lunaris accidit ex intiniectu terrae inter Lunam,& Solem,

sed impossibile est terram semper intercipi inter haec astra in punctis directe oppositis existentia , nisi ipsa existat in spatio seque distanti ab Omnibus partibus caelestis sphaerae, in hoc ergo iacere dicenda est, id quot naturalis ipsa rerum dispositio suo iure exigebat. ut scilicet elementum infimae sortis infimum sibi vendicaret loeum,& maxime a caelo dissitum, huiusmodi autem est centrum mundi. Cuius ratio , priori est,quia grauitas est principium motus deorsum, &quietis in loco inferiori ; igitur summa grauitas erit

principium motus ad locum omnium infimum, &quietis in ipso: at terra est summe gratiis natura sua, ergo ad infimum locum, qualis est centrum mundi, naturali pondere sertur,& in eo quiescit.Vt enim docet Diuus Thomas 2.2.quo. 23.arr.quarto,eadem est causa,vi corpus moueat ut in locu , & in eo quiescat. Quae veritas exprimitur in Scriptura dum dicitur Psilmo io,.Terra fundata super stabilitatem suam,&ι Deo firmari dicuntur columnae eius,Psalmo 7 . Et terra super nihilum appendia . 16. Hoc est, turalia pondere rern in medio mundi constituitur,sine alterius Corporis adminiculo. Hoc autem intelligi de et de globo ex terra,& aqua conflato, ut rationes prim es probant. Secunda

547쪽

Lib. III. Cap. VIII. I I

Secunda assertio : idem est centrum uniuersi cum

centro grauitatis terrae , non tamen cum centro ma

gnitudinis eiusdem. Probatur conclusio quoad priorem partem , quae communis est Mathematicorum praesertim, quia centrum uniuersi est locus omnium infimus,& luperis maxime distans.Est enim punctus, quo lineae omnes ductae ad circumferentiam primi mobilis sunt aequales: ergo illud ex natura rei occupare exigit corpus graue, & quo grauius est, perfectius,&ideo grauiuimu corpus,perfectissime.Si enim grauitas principiu est seredi deorsum, & quiescedi in loco inferiori,maior grauitas perfectius principiu erit,& maxima perfectivimu. Ast terra est corpus summa prςditu grauitate,ut omnes fatentur,igitur natura sua exigit centru uniuersi perfectissimo modo, quatenus grauis est, obtinere,& id re ipsa consequitur, liquidem nihil naturaliter obest, sed perfectissimus obtinendi modus est,ut centrum uniuersi inrime penetretur,seu identificetur cum centro grauitatis terrae. Hoc ergo necessario fatendum est. Minor haec ultima probatur: quia persectissimε corpus graue, & grauitas illius quiescet, si aeque secundum omnes partes grauitatis, ad centrum accedat, alias si versius anquam partem circumferentis sit excessus grauitatis,fecundum hane partem,ut pote grauiorem conabitur descendere:sed centrum grauitatis est puctus medius Lunae rectae diuidentis corpus in partes graues aeque ; igitur tunc terra,vi pote corpus summe graue, propriam sedem perfectissime obtinebit,cum centrum grauitatis illius idem sit cum cetro totius uniuersi. Cum ergo nullum sit corpus,quod huic tendentiae obesse possit, terram te ipsa hoc situ sibi debito gaudere necesse ost. QuM ratio plane conuincit,non solum de vulgari quadam,&laza penetratione, ut recentiores nonnulli existo

548쪽

marui. Sed de simultate Mathematica ad amussim, Se exacte considerata,falso enim requirunt praedicti adstrictam hanc penetrationem , quod globus sit perfecte circularis,constans ex partibus ςqualis grauitatis: quamuis enim hoc necessarium sit , ut idem sir centrum magnitudinis, A gratuitatis sphaerae inter se,&Cum centro uniuersi, non tamen,ut sit idem centrum

uniuersicum centro grauitatis terrae,quia in partibus inaequalis magnitudinis potest residere aequalis grauitas, ut per se euidens est. Quae ratio probat de centro grauitatis totius globi ex aqua . & terra comflati. Posterior conclusionis pars squam contra Fernelium in sua Cosmotheoria libro primo, capite primo, aliosilue nonnullos, quibus fauent Patres Cois nimbricenses secundo de caelo, cap. I 4. quaestione tertia, articulo secundo, amplectuntur aliqui recentiores in euidenter probatur , quia terra non habet proprie centrum magnitudinis: ergo nec habere potest illud penetratum cuin centrα uniuersi. Euidens est consequentia, antecedens probatur: nam centrum magnitudinis est punctus medius lineae rectae

diuidentis corpus , versius quamlibet partem , in duas magnitudines aequales: sed in globo tςrrae nullus est punctus lineae diuidentis illum in aequales magnitudines , saltem versus quamlibet circumserentiae partem, ita ut ex illo ad quamlibet partem circumferentiae lineae aequales duci possint. Hoc enim nequit reperiri, nisi globus sit perfecte circularis, ut

per se paret: quod centrum est terrae non conu nire propter vallium deprcssiones ,& montium emiis' nentias: nullum igitur est centrum magnitudinis terrae rigorose sumptum. Sed nec datur centrum terrae , sumptum pro puncto lineae, diuidentis corpus m

549쪽

Lib. III. Cap. VIII. Erast. II. J I s

in duas aequales magnitudines Vcrius aliquas partes : licet enim hoc fieri posset , sine fundamento tamen diceretur, in una medietate circumferentiae terrae easdem prorsus esse elationes,& profunditates terrae; ac in alia medietate. Praeterea, etiamsi daretur centrum magnitudinis terrae, probatur conclusio, quia centrum grauitatis terrae est idem cum centro uniuersi,vt probauimus: sed centrum magnitudinis terrς non est idem cum centro grauatatis eiusdem , ergo nec cum centro uniuersi. Euidens est consequentia, minor clucidatur. Nam partes terrestris globi non sunt aequalis grauitatis : ergo non est eadem proportio magnitudinis , & grauitatis earum,& totius globi. Antecedens constat, cum aliquae partes terrae solidiores sint aliis, & prae aliis humiditate, lapidibus, & metallibus refertae, quae inaequalem grauitatem prae se ferunt. Sine fundamento

enim quis fingerer, aequa proportione ea omnia versus omnes circumferentiae partes esse distributa.Tandem probatur : nam vel sermo est de centro magnitudinis solius terrae, vel de centro magnitudinis totius globi ex rerra, & aqua compacti: ast neutrum potest esse idem cum centrri uniuersi. Vera igitur omnino est nostra conclusio. Maior probatur de contro solius terrae: nam rerra ea parte, qua aquis tegitur depressior valde est, ut ex quaestione sequenti constabit : igitur minus habet profundi: atis , ac proinde centrum magnitudinis illius non erit simul

cum centro uniuersi. De centro autem magnitudinis .

totius globi similiter probatur. Primo,quia partes terrae , & aquae inaequalis sunt ponderis : ergo non possunt habere idem cetrum magnitudinis,& grauitatis. Cum igitur habeant idem centrum grauitatis cum centro univcrs,nequeunt habere idem centrum ma-

550쪽

gnitudinis cum ipso. Deinde'in hoc globo,ut quaestione sequeti probabimus, excelsior est terra discooperta , depressor aqua:ergo non aeque distat superficies

convexa utriusque a centro uniuersi, atque adeo non

est idem centrum magnitudinis globi ex utraque corulescentis,& uniuersi. Addendum tamen ςst, praedictas globi inaequalitates prae illius magnitudine parum momenti habere , atque adeo communiter non censeri impedire illius rotunditatem , & ideo vulgari quadam aequalitate dicuntur omnes circumferentiae partes ad ce Irum uniuersi comparari: licet enim Occeani cauis ras amplissima sit quoad longitudinem quoad pro . funditatem vero comparatione totius globi perexigua est, ut diximus questione i.& idem est de montium altitudine, & hac sorte de causa communi iee Mathematici asseruerunt,idem esse centrum magnitudinis & grauitatis, huius sphaerae inter se, & cum centro uniuersi: maxime, quia frequentiu , loquuntur de hoc globo , relati ad stellatos orbes, quorum comparatione instar puncti se habere demonstrant. Si igitur globus integer in hac consideratione, insensibilem habet magnitudinem , illius depressiones, & prominentiae non poterunt plicuius momenti esse, Obiter tamen admonitos velim Philosophos nostros, ne facile moueantur quovis Mathematicorum asserto. Cum diςitur globus terrae , & aquae instar puncti se habere comparatione caeli, non esse id accipiendum absolute, sed quoad nostrum aspectum: absolute enim verum habere nequit, cum diuisibilis sit, de tot regionum spatiis longe, lateque diffusus.& proportionem cum caelo habeat,siquidem aliquoties repetitus caeli magnitudinem adaequabix ; quae puncto conuenire repugnat: intelligitur ergo quo-