장음표시 사용
521쪽
ctus, sed ut amico, cui petenti negare non poterat . cuiusque exemplo nihil negandum esse amicis proponit, satis saceret: ait que praecipuam esse debere exercitationem in hoo negotio adoratoriam facultatem assequendam, quae Rhetoricos a Graecis dicitur, a graeco verbo , quod suo significat, quasi fluxus quidam orationis designetur. Docendae Rhetoricae triplex via est; nam vel tantum necessaria traduntur, ut Cicero iacit in Partitionibus; vel copiosissime docentur, quum multorum opiniones in medium adductae discutiuntur, ut secit Quinctilianus; vel necessaria praecipiuntur, et ea, quae ex necessariis Consequuntur, quod praestitit Auctor in hoc libro. Viae satis Vix abunde, susscienter, commode; et ideo ae eusativum sequitur; nam, etsi aliquando posset studio vacare, non id tamen semper poterat, propter familiaria negotia, quae maximam partem temporis sibi viudicabanti l unc locum Lam-hinus, Suo more, contra veteres omnes libros, aliter legendum putat; deletque vocem otium. Otii ) Abest haec vox a multis vet. lib. et abesse potest, nullo sensus detrimento. Conscriberemus Persecte, et absolute scriberemus, integram artis doctrinam scribendo colligeremus. Tua causa noluisse nos Nam in amicitia idem velle, et idem nolle. Hoc negotium Laboriosum enim Rhetoricam tradere. Commoditas orationis Facultas orationis. Beeta intelligentia In cognoscendo : sapientia. Conquisiserunt Ad doctriuam suam congregaverunt. Vt ars di scilior cognitu putaretur ars alios lateret, propter eam, quam ostendunt inesse, dissicultatem: et ipsi magistri , et sapientes soli videantur, qui eam scirent, et in eam teris praestarenti Sumsimus Non assumsimus, ut Graeci. Sine assiduitate Sine diligenti et assidua exercitatione dicendi ; nam usus artium Pater. Non mullum luseare Parum prodesse; nam sunt praecepta
nuda, quae viam tantum ostendunt. Hanc rationem Praece tionis Hunc rationem, quae est praeceptio; nam consistit in praeceptis, quibus aliquid tacilius lit. Diuitigod by Cooste
522쪽
Oseium oratoris est, dicere de iis rebus, quae pertinent ad
Civilem vitae usum; ethicum, qui spectat ad mores; sive politicum , qui legibus est firmandus. Orator tribus generibus causarum utitur, demonstrativo, deliberatim et iudiciali. Demonstrativum ortum habet ex parte animae rationabili, quum rati nibus probamus, quidquid dicimus, et velut demonstramus, et ob oculos ponimus. Deliberativum oritur ex appetibili parto animae, quum , deliberare volentes, in id incurrimus, quod moverit appetitus persuasus a ratione. Iudiciale oritur ex irascibili, quum vel accusatur, vel excusatur. Dicitur demonstrativum, quia virtutes illo, vitisque demonstrantur; et quod plurimum habeat ostentationis. Sunt, qui Sophioticum appellunt, quoniam ut plurimum illud Sophistae usurpant. Quidam appellant Laudatiotim, a parte meliori; est enim honestius laudare, quam reprehendere; et certe hoc genus in Ioudibus plurimum habet operae. Multi huic generi exornationem tribuunt,
tum quia persona laudando solet exornari, tum quia genera omnia exornationem admittunt. Deliberativum genus dicitur a deliberando: dicitur et Suasorium a suadendo. Iudiciale dicitur a Iudiciis, in quibus exercetur: et nccusationem iu se, aut petitionem cum defensioue habet. In o inuibus autem causis tria maxime Orator considerare debet, finem causae, Proprium Oi scium , et motum, sive delectationem. Finis causae, in demoti
strativo, est honestum, vel inhonestum; in deliberativo, utile, vel inutile; in iudiciali, iustum, v ct iniustum. Proprium officium, in demonstrativo, est laudare, vel vituperare; in deliberativo, suadere res utiles, et dissuadere inutiles; in iudiciali,
defendere, vel accusare. Motus, sive delectatio, in demonstrativo est, delectare, et iudicem in suam opinionem perducere: unde exornationem continet. In deliberativo , spes , et reformi datio: et hoc genus habet consultationem. In iudiciali, clementiam, vel saevitiam introducere: et hoc controversiam in se hu-het. Tria causarum genera Cicero facit: in his enim frequentius oratorcs versantur: sunt tamen et alia: nam querimur, consolamur, mitigamus, concitamus, exhortam Ir, terremus,
confirmamus, et aliae: de quibus vide Quinctil. lib. Ill , c. 4. Constitutae A populo, atque magistrutu. Duiligod by Corale
523쪽
uoad eius fieri poteris Nam, ut finis medici, sanare, nousanitas, qunc in Dei potestate est: ita etiam finis oratoris, persuadere dictione , tametsi aliquando nou Persuadeat. Causarum Civilium , τῶν πραγμα iv. Has caustis Haue tria causarum genera. Rhetorica, quinque partes habet, diuentionem, DisPositionem, Elocutionem, memoriam, et Pronunciationem. Sunt, qui Bd has quinque Rhetoricae partcs, quas Cicero enumerat, addant Iudicium, post Inventionem: quod primum sit invenire, postea iudicare: quod non necesse est: nam ita omnibus partihus Disi iudicium iusit, effrenitas, et immoderatio quaedam accidit, teste vabio. Quae oportet esse in Oratore, sunt nes et Verba. Inventio, ε im:. ab εὐρέ ω, omnium difficillima: nam, ut ait Ausonius, Dimidium habet operis, qui coepit; eius finis est, musam prohibiletu reddere, id est fidem auditori, et asscntationem facere
Rerum verarum Earum, quibus contra dieitur. Verisimilium Quae natura dubia sunt, in quibus est veri similibus opus. Dispositio, sive collocatio, rario. Quinctilianus lib. 1 Il, cap. 6 ait: Dispositioncm esse rerum ordine quam optimo
collocationem. Haec continuationem habet, vel Narietatem. In conlintiatione, ordo est; in variettite, distributio; nam ordinem misceri, ac res φεπι, quia Mariae sunt, ac dioersae , qutidam ratione tran monere necesse est. Dicit igitur ordinem , propter
continuationem, sive rerum, sive qualitatis: Distributionem, Prupter varietatem, atque transpositionem. Elocutio, Aristoteli et Hermogeni Quinctiliano ορατιο, habet verba per excel- sentium quamdam; nam, tametsi et res, et verha invenienda sint, atque collocanda , tamen , proprio, in rebus in enirc. ita verbis eloqui dicitur, ut in Partitionibus ait Ciceror ideo neque in Iuventione, neque in Dispositioiae verba posuit, quae ut rerum notae sunt, ita ad elocutionem proprie pertinent. Sunt autem hi partita, simplicia et coniuncta. Propter simpli-eia dicit Idoneorum Merborum : Coui uticia Senientias vocat, id est senteutiarum figuras, Et ipsa argumenta, quae sunt sententiae , quarum tractatio etiam elocutiouis est. Hanc omnium di
fieillimam voluit esse Antonius ita oratore, et in qua nullus potust fieri linis. Verborum γ Vt sint verba pura, et solecta. mentiarum Ut sentcntiae ex dignitate veniant et pondus habeant. Memoria, μνῆs η, comprcheudit res et verba. Iu l a
524쪽
titionibus Cicero postremum locum tribuit Memoriae, ae caeterorum omnium custodem appellat.
Dispositionis am facile memoramur, si ordinale disposita, quo loco quidque sit dicendum, ingenio fuerimus complexi . Cicero lib. I de Oratore iubet exercendam memoriam, ediscendis ad verbum quam plurimis scriptis et suis et alienis. Nonnulli negaverunt, Memoriam partem esse Rhetorices, testa Fabio lib. III arbitrati, naturae munus esse: ut, artis emo, cognoscitur lib. IV. Pronunciatio sive actio, ut alii, vido Fa-hium γ. υργκtinet. Huic tria tribuit, unum, quod auditur; duo, quae videntur. Pronunciamus ore, gestu, vultu, actu quoda vivam orationem fingentes, quae ficto prouuuciatione mortua est, et iacet. Demosthenes, interrogatus, quid esset optimum in oration , ter repetiit, Pronunciationem. Orator igitur non debet tu mi dum torpentis iacere, nec attolli, Strepere, gesti eulari , ut faciunt furiosi histriones. Ilaec de vi, sive facultato oratoris. Sinuitur, quibus rebus comparanda Sit. Non tantum
igitur refert, quid, quo loco, sed etiam quo modo; quae lieni
Nequeunt, noti adiuvante memoria. Et nulla sunt, si non sit Pronunciatio, vel voce, vel gestu. - . Haec omnia tribus msequi et c. Ars, μεθω ς, καὶ ουῆς. καὶ ωο-
ita. a libris discitur; et, Fabio teste, ex praeceptionibus consentientibus constituitur. Additumque est, nationemque dicen in i quia aliae etiam artes sunt quaedam prueCeptiones, certam viam et rationem, sed non rationem dicendi praescribentes: et in arte Rhetorica extremum est, dicere; nam topiamur subito: et hoc proprium est omnium: disserimus in sermonibus, accuratius aliquanto: dicimus, quum , diligentia quadam ad hi hira , et ornate sensa nostra pronunciamus. Imitatio, Plinio ζηαυ, aliis su remet, ab homi uibus Pro Venit οῦ quum nos, qui natura non possumus similes eSεe bonis; ad alicuius exemplum. qui plurimum in dicendo aleat, accommodamus, et ei tingimus.c Quinctil. lib. X, cap. a. Ita uiuiti oli in deducebantur ad prae stantes in dicendo viros: hodieque viget hic mos; nam . qui imitari pergit, optimos sibi vd e cui plum proponere debet.
quos si vel non assecutus fuerit, Sequitur tamen propius. Inii latio autem est rerum Proeci rarum; duoque praecipua in sohabet, diligentiam atque ration m : nam , hisce duobus nixi, imitari et consequi possumus omnia. imitatio nou susscit sola, ut ait Quinctilianus, nisi et ipsi nos manum Bddamus: nam pigri ingenii essct, his, quae in enta Suut, csse contentum. LE-
525쪽
heo iurisconsultus, teste Agellio, quum optimos imitaretur, tamen per se ipse multa novavit, fretus ingenii fiducia. Capito vero a magistris suis non facile discedebat. Aliquorum similes am omnes imitari non debemusr omnes enim persecti non sunt: et alius alia re praestat; ideoque ab uno unum sumendum est, ab alio aliud. Similis, genitivo iunctum , resertur ad mores et dativo, ad similitudinem. Exercitatio, xxminc. mure . quam alibi diligentiam vocat, I de Oratore, est usus assiduus, consuetudoque dicendi, et agendi ea, quae ad dicendum pertinenti Consistit autem in quatuor rebus, ita seribendo, commentando, dein mando , dicendo. Et, quia magis orator perficitur dicendo, quam aliis tribus, ideo tertium est Exercitatio, nam prius scribimus, postea commentumuP, tum declamamus, demum dicimus, quod praecipuum oratoris ossicium cst, et ad quod omnes cogitationes intenduntur: in quodque conversae sunt omnium mentes, qui persuadere aliquid cupiunt. Vegetius lib. II ait, omnes artes quotidiano et iugi exerritio Projicere. Crassus apud Ciceronem lib. II de orat.
suturum oratorem domestica exercitatione armat, ut scribat assidue, dicatque, nam crebra scribeudi facilitas dicentem adiuvat.
Imentio in sex partes Inventionis sex partes hic dicuntur, in Partitionibus quatuor facit Cicero, Aristotelem secutus: in li-hris de Oratore quinque: quo modo et Fabius, qui Divisionem, seu Partitionem non ponit, frigidis sane rationibus motus. Ego Divisionem puto merito dici partem et Dum in pleraque omni quaestione orator dividit, et prope in tribus Rhetoricae partihus. Dissert autem Divisio a Dispositione, quia orator disponit circa omnes partes Rhetoricae , nunc ordinem hunc, nuncialium faciendo , prout natura causae exigit. Dispositio ergo ordinat corpus, corporis membra distinguit Divisio. Caeterum, quae disposita sunt, divisione aliqua partimur, sicut D essitas et natura causae seret. Aristoteles in Rhetorica post prooemium, Propositionem Narrationi praeposuit : non quod Propositio sit seneralior , quam Narratio . sed quia propositionis non est certa
Iars. Quidam his partibus addiderunt Excessum , Egressionem, urersa, quod Orator in campo Bhetorico exspatiari per plura Duiligod by GOoste
526쪽
aoleat, ut moveat auditorem. Sed Quinctilianus id loco praedicto improbat; illi enim excursus aut sunt extra musam, et non sunt partes causae; aut in causa, et tunc adiutorio, et ornamento sunt: non enim, quidquid in causa est, causae pars est; sic enim affectus, exempla, similitudines, Partes vocarentur. Inventio, prima in ossicio oratoris, est excogitatio rei uitaverarum , aut verisimilium sententiarum, quae in singulis Orationis partibus collocari debent, ut oratio probabilis lint. Exordium , quod et Prooemium, in iudiciali genere magis usurpatur. Qui id audit, vel animi causa avdit; vel disceptator futurarum rerum, et is senator; vel disceptator praeteritarum, et is iudex. Constituitur autem animus auditoris, vel apparatur ἔNam constituimus rem universalem, apparamus partem rei. Nase Tatio διεγη-: καὶ ἔκθννις. est expositio rerum gestarum, id est
quae negari non Possunt, vel constant; vel perinde ut gesta-Tum , qualia apud Homerum multa. Quamvis enim orator ve-Ta narrare tantum debeat, tamen saepe fit, ut sabulosa exempla misceat, vel delectationis, vel confirmationis gratia. Divisio, tyixi in Oratore praecipue. Confirmatio, Aristoteli re te,
aliis κατασκευῆ. expositio argumentorum nostrorum. Cum vehementi alicuius rei comprobatione. Consulatio, αυ-tini , dira Iulio locorum contrariorum. Locum autem voco Brgumentum adversarii: idque duabus de causis r primum enim ex locis a gumenta sumuntur: deinde, adversarii argumenta certis notamus locis. Conclusio, artificiosus terminus orationis, secundum
Praecepta movendorum animorum, Et renova udae memori nagratia laetus. Potissima autem pars est iu Peroratione: ut epilogus ardore, et assectione, et brevitate non careati Consistit autem Conclusio in Repetitione dictionum, et Permotione animi, quae fit amplificando maxime. Possint accommodari am , ut ait Cicero in Partitionibus, oratio est pars Rhetoricae altera, ad quam ossicium oratoris adhibetur. Quibus de rebus Quae voe3ntur κεφάλαια.
Causa Posita Controversia coustituta, et bypothemate, quod si litem inchoando. Genus causae Qualitas causae generalis, quae Perpendeve ex materia rei, de qua agitur. Genσα causarum sunt quatuor Quinque iacit Cicero de In. ventione : Honestum , Admirabile, Immile, Moem, Obscurum :sed obscurum comprehenditur sub dubio. Quinque item genera Dissilired by Cooste
527쪽
ponit Quinctilianus lib. IV, cap. I. Honestum, καλου. AMDv. Et εὐλέου: ut, quum virum bonum defendimus, vel quum malum ac-Cusamus, id facientes rei p. causa. IIonestum definit Cicero Acad. quaest. lib. I, Bonum sola Dirtute instructum , id est munitum. Et lib. II de Fin. Honestum est, quod, detracta omni utilitat per se ψsum iure laudari possit: niam boni Miri Perquam multa faciunt, quia recta sunt, etiam si nullum consequatur emolu
Ab omnibus Nedum ab auditor hus: quod omnibus suscipiendum esse putatur. Turpe, παράοο os: quum impium, mesarium, atque sceleratum defendimus; vel honum virum aE-
Atit, aut Disiunctivae duae copulae vim habent: quum alterum sine altero stare non possit; nec enim honesta res oppugnari potest, nisi defendatur turpis : et e diverso. Dubium , αρα ξου. quod aliquid in se et honestatis et turpitudinis habet Hoc genus Anceps dicitur a Quinctiliano; obscurum in libro de Inventione; quum filius patrem accusat proditionis: nam honesta causa , quia pro patria; turpis quia filii contra patrem;
et similia. Humile, Μοζου, και ταπει- , in quo res leves et contemtae tractantur; ut Luciani Mubca : quum contemta res antefertur, id est extollitur. Ad Omne gemus causae accommodari) Quo modo exordiendum sit tu unaquaque causa, secundum memorata genera, et causarum qualitatem, quae considerandae sunt maxime, quum nos auditoribus, et auditores nobis conciliare velimus; et iuxta illas exordiri, ne offendamus auditores.
Ansinuatis Sive OHiquatio, et in sinu positio, quasi impetus; nam exordium occultum, postea rem, de qua tractandum est, subito aperit, quodam impetu, et improviso. Inde Horatii odon, quod dissimulando accedit ad reprehendendum. Principium Idem tradit Quinctilianus lib. IV, cap. i dicens, nullam aliam esse Principii causam, quam ut auditorem, quo in caeteris partibus ait nobis accommodatior, praeparemus. Id ita sumitur γ Cicero in Partitionibus ait, trium rerum gratia sumi principia, ut amice, ut intelligenter, ut attente audiamur. Duiligod by Coral
528쪽
Si genus causae dultum Tunc enim orator animum auditoris, seu iudicis amicum facere debet, attollereque eam partem, quae honesta est; dissimulata vel oppressa, quoad eius fieri Potest, parte, quae turpitudinem habeat. Dubium autem, non solum ex mistura honesti et turpis, sed etiam ex ipsa causactnatura ambigua. Differtque ab obscuro; nam Dubium dicitur, Cuius utraque pars videtur probabilis; obscurum, cuius neutra Pars recte propter implicationem percipitur.
Sisi humile Quod secit Virgilius in IV:
In tenui labor, at tenuis non gloria, si quem Numina laeva sinunt, auditque vocatus solio. Quamquam , qui potest tenuis esse res illa, cuius in omni vita. et ubique terrarum sumina est utilitas pNisi quid nacti fuerimus 9 Nam optimum genus evadenda.
rei, adversarium vel pari, vel maiori crimine obvolvere. Sin honestum Nam in re honesta prooemium omittere Possumus: quod auditoris animus, nisi improbus sit, honestati ultro succumbit: et in animum honi viri, vel si nuda sit honestas illabitur. Et quemadmodum vino vendibili hedera suspensa opus non est; ita veritas , quo est simplicior, hoc eius oratio est efiicacior. A scriρtura De qua controversia est. Scripturam autem imtellige quamcumque scripturam, sive ex auctoribus allegetur, sive ex alia recepta sententia; n scripturas obligatorias, quod Plerique interpretes volunt. Aut aliquo firmissimo nostrae causae adiumento Nam quid pulcrius in controversiis, quam rationes, quae firmiores sunt, ab initio praeponere' Firmissimo adiumento: ad caput aliquod, indicatis etiam reliquis causae nostrae capitibus.
Principium capere Nam, ubi sola docilitas est, ibi non est vere principium, sed ubi henevolentia est. Quoniam igitur docilem In honesto genere benevoli, in humili attenti, in obscuro dociles sunt faciendi. Quinctilianus lib. IV, cap. I, haec tria in principiis esse potissimum testatur:
nec solum in principiis, sed etiam per totam actionem controversiam esse custodiendam; nam illis animum iudicis aperimus, ut intromittamur; hic sustinemus, ne negligamur.
. Si pollicebimur nos de rebus magnis Virgilius IX :
s, o Callive, Precor, advirate catenti, Et mecum ingentes oras evolvite belli;
529쪽
Cicero pro Sex. Roscio His de rebus tantis, tamque atrocibus non satis commode dicere possumus. Et pro Sextio : Non aggrediar ad illa mαxima , et amplissima , prius quam docuero etc. Herodianus, quum commendaret suam historiam de veritiata rerum, sperat non iniucundam ipsarum cognitiouem, quae magnae sint, qt scitu dignae. Sic Lucret. lib. III: omnia nos itidem depascimur antea dicta.
MMis Terentius prologo Phormionis :Nune quid velim, animum attendite: 'POrto n am idicazomenon quam Mocant comoediam Graeci, Latini Phormionem nominant.
Atque haurire Ανα, noὐosque decemere fores. Inusitatis Nam inusitata Deile miramur: hie Lucretius lib. IV: Avia Pieridum peragro loca, nullius ante ita sols: tuom integros accedere fontes. Novis igitur, et inusitatis non sacile utendum, nisi sint evi denti commendatione digna: nam omnia nova sunt cum periculo, et inusitata detestamur. Aut de iis rebus, quae ad remp. pertinent Cicero pro Flacco: Non ratis rum, et PhrNum, qui huc comPulsi Men runt , sed de oestra re . iudicaturi, de eloitatis statu, de communi salute, et de Ne bonorum omnium. Aut nul eos ipsos, qui audient Cicero pro Muraena precatur, ut beneficium suum eum iudicum, et omnium civium saluto tueri possit. Pro Rabirio : Sic existimare debetis, Quirites, post hominum memoriam rem nullam mutorem , magis peri Maam, magis ab omnibus Mobis prouidendam, ad populum R. esse dein
Aut ad deorum immortalium religionem Cicero pro Domo gua, later alia, ho latur, ut curet, ne deorum religione perdilimogistratus leae arment: alias futurum, in aliae caerimoniad , Disiligod by Coral
530쪽
Hii antistites, alii religionis inter retes sint requirendi. Busus Festus Imus in astra Tm Is: monitus Iouis omine coelum, Et Bois imperio mortalibus aethera pando. Vt attente audiant θ Quod comici faciunt: Adeste, precor , nequo animo: Doete linguis. Et si numero ex onemus Quod poetae iaciunt: ut Virg.
Et Statius :Fraternas acies, cognataque proelia Pando. Et Lucanus I Bella Aer Aemathios plusquam es ilia camyos, Itisque datum sceleri canimus.
1 nostra persona Intelligit non solum personam I; tigantἰs,
sed etiam patroni. Ad eam ipsam rem Cicero pro Flacco praelatur, Aese m ximis y bis Periculis, graoissimo rem. statu, caedem a civi 3,ia liberis, Dastitatem a temρlir, ab I rbe, adiutore Flacco, de Pulisset ut sic speraret, se potius Flacco in honore adiutorem, quam in miseriis deprecatorem futurum. Inopiam Facultatum. Cicero, quum pro Quintio precaretur, tenues eius opes, nullas saeuitates, exiguas amicorum copias exhi huit. Ab aduersariorum Persona Quinctilianus lib. IU ali, non modicum habere momenti, si patronus de se praelatus fuerit. dum tamen pauciora iactitet Et parcius: sic enim vir bonus er detur, et pracsumetur pro causa iustitia. In odium rviemus Si vitia adversariorum ostendemus , et eorum scelera detegemus. Graecis stis R. Spuree γ Spurcities in sermone eum pudore pugnRt. Superbe Superbia in ipsa re, hoc est in facto: et adversa
Persidiose Persidia in violatione silet. Diuitigod by Cooste