장음표시 사용
541쪽
lla, ut via rideatur. In ea tria consideranda. Primum, ordo rerum : deinde, verborum et orationis tollocatio : tertio . Praecepta brevitatis. Ordinem rerum historicum csse oportet; in quo rerum et temporum observandi gradus : ita, ut unumquodque primum exponatur, uti primum gustum est; idque in vir quo narrationis genere, tum in vero, tum etiam in seto. Ita OIlocatione quatuor vitanda, Barbarismus, Π er ton, Ambiguitas, NoMitas. narbarismus, partim in Orthographia, ut quo prosodia consistit, partim in etymologia, si accidentia orationis. Partium Perturbautur, et in grammaticorum Peccatur regulas,
nco Latina servatur constructio; nam omnis perturbatio obscuritatem parit, quao perspicuitati est contraria: quoniam orati nem reddit impuram. Hyperbaton, quum quid cou torto, atquis implicate dicitur ; quod lit, verborum, quae coniungi debuis
aeni., transpositiove, et nou Decessariorum interpositione. Ambiguitas, veI quum verba multiplicem sigili sicundi potestatem
holiant. vel in coti secutionc : ut, Aio te Aeacida Romauos vin re posse. Verba etini nova tu narratione vitanda: quoniam
iutalligentiam et nitentionum impediunt: quod est contra nar-xaliouis finem , ut auditor doceatur. Praecepta brevitatis repetetida sunt, ut Durratio sint perspicua: quidquid enim prolixum, obscuritatum pat ii; ideoque in Partitiouibus Cicero sub Persμι- euitate brevitatem comprehendit. Tria igitur Ponit, Di Osλ-nes, et tratisitus. sugicu los ; NE nι ab ulcimo revelamus; μ- extremum persequamur. Quibus addit, Ne quid ,. quod act
siue εaι Ot, ut Quinctilianus ita luit, narremus: qui Sallustianam brevi tem in narratione , ita udiuu docet, quoniam satius esse putat, aliquid Darrationi superesse, quam deesse; tu eo cui inest brevitas, non ut minua, sed ue plus dicatur, quam oporteat Iu sine concludit, Praucupta brevitatis esse repetenda. Couclusioni addit rationem : quoniam brevitas et dilucidam reicidit uarrabonem . Et cognita facilem. si ut quisitiu) Si ordiuum rerum obscrvabimus. Ordia tunc optimo servabitur, t te uuinctiliano, Muin Darratio urit distincta rebus, personis, lamporibus, lins, causis: ut alterum tumetur ab altero, non consutidatur : dicit cui tu elegantur uuiu-
542쪽
num. Ad quam rem maxime facit perspIeuitas: undo Quis etiliati P cam vocat orationum dilucidam , quae exposim au --s propriis et significantibus, et non Uruiuis, nec tamen exqui- allis , Oel ab usu remotis : ut rer non tam narrari, quam geri Mideatur; aliquo Pronunciationem in hoc accommodari, ut iuuet. ae dicuntur, quam facillime ac fiat; non esse Gam amiti hι ἔnon Mociferatione, tumultu famam circumstantium viation udam; nec lascitare insolenti gestu, ne sicut actio placet, ista causa non intelli Itur.
Verisimilis γ Credibilis Quinetiliano . Probabilis Cicoroni do
quum in ea videntur inesso. quae sol ut fpparere in veritate. Dicuui igitur praeceptum habet, ut rationes habeat ara nexas,quao cum ex aliis rebus, tum Ex rerum attributis maximu su- muutur: Persona, ro, causa, loco, tempore, modo, facultatibus. Addit, morem , Opiuionem, naturum: it m consiliorum rationes. Qui haec nota Obscrvat, is nβrrationem reddet parado xam; sunt enim eiu inodi, ut contra illa mitiinali licent dicere. Eadem scro, et eodem prope modo libro I de In v. Cicero pra cipit r quae cum his conserantur. In Partitionibus adiuugit to-stimonia, quae sunt aut singulorum, aut otii nium, aut maioris partis, aut melioris, aut legum, aut religi ouis: itum τὸ ἀλή, quod maxime reddit narrationem prohabilem : it, quum pr Litas, antiquitas, memoria, fides narrantis significatur. Permusni autem refert, honusne sit, et multarum rerum usum habeat, et meruorium, is, qui utiquam causam suscipit, orator. Si Vatia ton orum Id est , si rerum attributa Maloe o servabit: facile enim pracsumitur contra iuvenum, qui noctu iu- gressus in domum puellae, crastino matutino exierit. Presonarum iligni rates . Quum a diguitato accusatoris pruvinitur reus, ves a dignitate rei repellitur accusator. Pcrsoua est auctor roi. nesertur ad Quis. Consiliorum rationes Λογω υ:: dissicile autem est, eos ex arte , cx industria colligetc. llulertur ad Cur. Locorum Oimortianitates Sic Vlysscs crcuitus interscelliso Aia Comi nempe solitarium , in loco deserto , in silva, ubi nuino vel timori, vel impedimetito csse poterat. nc sertur ad Vbi. Aut temρoris parum fuisse Vt si dicas, primo tu ingrcssum , vix sumtis poeulo abiisse. Aut causam nullam uuae res Milonem descDdcrat, quod uulla ui causa erat, cur iusidias strueret.
543쪽
Aiat locum idoneum Quum quis accusatur metum Inixeisso alicui iti ei vitate Principis, in manifesta luce, in medio pvulo. tibi adest magistratus, copia iudicis. Aut homines ipsos scere Vt si causetur dives so a pau-Pere oppressum, potens ab inope , vel impolante, senex a iu- vehe, vel contra; ct ita de similibus. Facerer quod illis saeuitas nulla suerit. Aut non Pati Potuisse γ Propter eorum probitatem; nam pra sumitur, eum non Passurum committi iniuriam cuiquam, qui ipso rectus sit, dexter et integor. Sic Cato Vticensis non praesumebatur passurus urbem Romam servire sub Caesare: quod cognoscitur ex luculentissima oratione Bruti et Catonis, apud
Causarum dioisio Ποια--ευῆ. qnae non soIum Caufiam dividit, sed etiam constituit. Habet autem ab una tantum Parte ossicii, hoc est a partiendo, nomen suum apud Latinos. Aςamemnonem γ Hoe verbum magis reddit clytum nostra iudicibus invisam, quam si diceret maritum; nam nomen est regis in ore omnium; quare, quid convcniat, et quid nou, hoc modo docet. Distributione debemus uti Non enim satis est oratori, scira uti una, uisi seiat uti alicra. Distributio est partitio eorum, quae dicturi sumus, ut ordine dicacitur. Ea dioiditur in duas partes Debebat praemitti Expositio rhoc enim rerum ordo exigit, et ita praemittunt caeteri. Qui Ailianus lib. 1 V, cap. 5 non probat hanc doctriuam, qua alligatur partitio ad tria membra r dicit enim , eam rem non esse ulligandam lege, quum causa aliquando possit complura membra desiderarer satetur tamen ad hoc potissimum contundi, ut extra numerum ternarium partitio non esiluat: quod ut ea res tur-het intentionem, obtorqueat momoriam iudicis, ut suciat faciluuxcidi aliqua ex partitis.
544쪽
T- Maxime persecta, vel Tota, quod in nulla aliarum
Partium spes est vincendi; nam exordium reddit benevolum, narratio exponit negotium, partitio dividit causam; sed confirmatio continet argumenta , quibus superatur adversarius.
Confiniatione . Iimrehensionem vocat Cicero in Partitionibus. Causae Controversiae. Alium ordinem servat Cicero de Inv. ubi omnium argumentationum locos quod etiam Quinci Iianus facit cum a personis, tum a negotiis sumtos enumerat ἔquos Lic noster lib. II in Constitutionibus tractat. Quatuor Coniecturae, finitionis, generis, id est qualitatis, netionis; nam, quum contingit de rebus dubitare, primum quaeritur , an sit; postea quid sit, tum quale sit: quod quuin sotc-ximus, sublata est otiiuis dubitatior nisi nodus incidat . qua octione petatur. Vel, coniecturalem , legitimam, desinitivum, iuridicialem.
Tres Coniecturalem, Iegitimam, iuridicialem. Status ut Omittam multa , quae sunt apud Qtimetilianum lib. III est in
quo maxime causa conquiescit, et id, quod est in causa potentissimum, et ita quo cardo negotii vortitur: unde, licet aliqua controversia habeat plures status, idest, iudicationes continentia: tamea a nullo censebitur controversia, nisi a potentiori. Antem quam Bd Status Procedamus, necessatio videndum est, quac sint genera Mystatorum, idest quac sint sine statu; neque eni in
dubium est, complures esse Controversias, quae consistere non
Possunt, id est, ubi adversario non patet campus pugnandi, deficientibus armis, vel propter causae obscuritatem. Duodecim igitur genera sunt Asystatorum, Unisum , Sine circumstantia, Sine Colore, Aequale, Con erit bile, die licabιlo , Non Merisimite, Myossibile, Turpe, Impensum, Erraticum, Praeiudicatum. Unicum, est, quando uti alterutra parte causae tantum consistit, nec ab altera quidquis in idonei in vetiitur. Sine circumstantia , sine peristasi; et haec idco dicitur non consistens
Controversia, quia actor caret comprehensione, id est conte timris, quibus actionem suam tueatur. Sive colore, ἀχρω-v: Conmcernit reum accusatum, qui nullo se colore potest Contegem. Aequale, quum ex utraque Parte Puribus locis uituntur accusa-
545쪽
tor es reus. Coaevi'rtibilo, quum nitio in e ronvcr ituri ni a rusator rei dclansion , rcus actoris propositione vi latur. In xplicabile , quando id, quod proponitur, nec resolutioncm ha bet , nco iudicii finem. Aon xcrisimile, quando nliquid contracipiti ioncm imminuiti accusatur. Impossibile, quod tentatur eontra silcm Nnturae rorum. Turpe, quod prima fronte relicitur, tauquam Spurcum, vel ipso quoque iudicis ossicio, vol parte lacente. impensum, quum ex altera Parte tanta agendi silva assunditur, iit altori parti non sit lania defensio, ct dicitur Impensum, quia impenso ct uchomeriter premit adversarium. Erraticum, quum res, mὐdus, tempus, locus, aliter narrantur, quam verilaa historiao vel roi si tuo se habeat: quod nos dicimus causa cadere, si delinquitur . cducendo. Praeiudicatu in , quod parum ab Imponso dissuri; nam, quum communi opinione hominum circumstantium reus pro damnato habetur, is promitur praeiudicato : quia nnte contra cum iudicat opinione, et sa-ma hominiam. Hace duodecim genera a D. Augustino rodiguntur tu quatuor. Tunc igitur Status dicetur consistere, Et per Iocos prohari, ubi persona certo est, ct res ex utraque parte certa: et nihil eorum occurrit, quae in Asyslatis diximus.
Do scio Vt quum lactum statim negatur; nam in tacto substantia eontinetur. Et d itur coniecturalis, ut eleganter Quinetilianus tradit lib. III, eap. 7. a coniectu, id est quadam dir
etione e scilicet, quum rationis discursu coniicimus ad veritiatem investigandam : unde dicit idem, Coniectores dici, somniorum atque ominum intorpretes: quia, quum factum accusamus, quod reus negat, iam factum ret incertum: quia omnis res negando sit in ria. Dic necesse est uti coniecturis, signis, argumentis, tabulis , quaestionibus, testibus , praeiudiciis etc. ut per Oas coniecturas laetum prohetur. Conioctura autem fit sex modis, ut Fortunatianus docet, i. quum de facto constat et non de per--na a. quum do persona comist, non de facto; 3. quum de
utroquo non constat; 4. quum de sola voluntiate fit quaestio; S. quum do re ipsa quaeritur: 6. quum aliqoi se invicem accusnnia rix De Aiace Sophocles integram comoediam scripsit euititulus est, Atac ρογιν 6:. Ex qua hoc exemplum est desumtum. Postquam Paris intorseeerat Achillem ictu sagittae, orta est inter procores Graecos contentio super armis Achillis. Agamemnon decrevit, iis, qui ement proximi vel iuncti sanguine, et sortos viri, deberi. Conssietabantur simul Vlymes et Aiax Telamonius. Vlysses, tanquam vir facundus, dicendo haec a Disitir . by Corale
546쪽
ma ex it: quo nomine Aiax in insaniam versi . ln castra Vlvssis irrupit, intersciens armentum: crodchat enim Vlumem se intor cisso cum suis militibus: posten reversus nil sanitatem, irinm errorem comperisset, in silvam socedens sese inter em VH ses sorte fortuna con perto facinore, gladium ex corpore Aiacis extraxit, et cadaver se pollit: porro et Teucer, frater Aiacis, quum cum in silva quaesisset, invenit Aiacis cadaver cum Vly-: quare Teucer Vlysscin accusavit homicidii.
Lia nitima constitutio a Hanc Hermogenes inuinη, dicit, qnod
picis 'rivi Matris appellantur, et Iegitimno d. ςceptationes.se ser to Λ scripto dicturi, secundum narrationem Eretu
mem a sumemus: a scriptoris eoi laudatione: u scripti reeitatio-NE : a Per Incintioner se irent ne nMerfnrii id seripstim solus
ira lege, nut is testamento, alit in stipulatione . a x in qnolibet scripto, quod ad eam rem pertineati' Α colintione, quid serimum sit, quid adversarii se feeisse dieant, quid iudieem sequi Conveniat, utrum id quod diliger Per perseriptum sit. an id quod acute sit excogitatum p A contemtione: Si ea sententiis, quae ab adversariis sit excogitata, et scripto attributa, contemnetne es infirmabitur. A quaestione: si quaeretur, quid ei obfuerit. si id voluisset scribere, iit non potuerit perscribere. A senten tia et causa: qnare id seriptor senserit, quod perscripseritὲ et
dona strabitur scrip um osse illud Im vitor os absolute. Ab exem-PIis earum rerum , quae, quum ab ndversariis sententia redde- rcfur i et volantas asserretur, a seripto potius iudicatae sint. Apericulor si ostendetur, qvnm periculosum sit, a scripto rem- de . A loco communi, contra eum, qui quum lateatur, se onfra id, qnod legibus sancitum, aut testamento Perseriptum sit, Dei se, lamen facti quaerni defensionem. In defensione sentcntiae Ioeis utemur: A scriptoris eommodi inin atque hατ dater quod tantum seripserit, quod neeesse fuerit: illud , quod sine scripto intelligi potuerit, non necessario scribendum putarit. A nudulenta interpretatione: si di mus, nodi viri boni, sed on- Iumniatoris esse officium, verba et literas sequi, negligere sen- en in m. Contra scriptum: quum id ostendemus aut non posse seri, aut non Iege, non more, non natura, non bono et aequo
547쪽
posse fieri, quae omnia voluisse scriptorem, quam rectissima fieri nemo dubitet: at ea, quae a nobis facta sunt, iustissimo laeta. A contraria sententia: si aut nullam esse proseremus, aut stultam, aut iniustam, aut noci posse fieri, aut non con- Mare cum superioribus, et inferioribus scntentiis, aut cum iure communi, aut cum nitis legitim communibus, aut cum rebus iudicatis dissentire. Ab cnumeratione exemplorum, Oluntate, et contra scriptum iudicatorum. Ab enumeratione legum et sti putationum brevitcr exemtarum , in quibus intelligatur scripto rum voluntas et expositio. A loco communi, contra cum qui scriptum retinet, et voluntatem scriptoris non intcrpretetur: ut pro Caecina Cicero, quum sententiam contra scriptum defendit. Ex contrariis legibus Graecis ἀυm,ositis. Strictior autem est ea, quae iubet, quam ea, quae permittit, et lex permittens dit iubcnti. Leges contrarias absolvemus, si videbimus, num quae abrogatio aut dcrogatio sit: utra lex ad maiores, hoc est ad utiliores, ad honestiores, ac magis necessarias res pertinent.
IIinc quatuor regulas scriptores praecipiunti Lex inferior cedit superiori. Lox specialis derogat generali. Lex humana cedit
divinae. Leges veteres corriguntur aut abrogantur novis. Considerabimus, num lcges ita dissentiant, ut altera iubeat, altera vetet: an ita, ut altera cogat, altera permittat. Vtemur nostrae legis expositione , recitatione , Collaudatione. Exponemus Contrariae legis voluntatem , et eam trahemus ad nostrae causae commodum. Sumcnius de iuridiciali absoluta rationem iuris, et quaeremus partem iuris, utrum Cum ea iaciat.
Ex ambiguo Amiβολίαι potest esse et in accentu, Graecis, et 'in verbis, Latinis. Testator legavit Titio Taurum. Titius vult Taurum servum: heres vult bovem dare. Quinctilianus lib. VIIait: Testator 1egavit municipio statuam auream hdstam tenentem; ambiguum , an statua sit aurea, an hasta. In ambigui tractatione quaerendum, et ostendendum, sitne ambiguum. Qua in quaestione, si fieri poterit, utraque pars ostendet, non esse ambigue scriptum, propterea quod omnes in consuetudine sermonis, sic uti soleant eo verbo uno pluribusve in ea senteutia ,
in qua is, qui dicet accipiendum esse, demonstrabit. Quando scriptum esset, si id, quod adversarii interpretantur, Ser Ptoc fieri voluisset et quoniam considerato tempore, omnis ambiguitas facile removetur. Id, quod nos interpretemur, et fieri posse, ut honeste, recte, lege , more, natura, hono et aequo fieri posse, quod adversarii interpretentur e contrario. Non Esse ambigue
548쪽
scriptum, quum intelligatur, utra sententia vera sit: illud ambiguum videri debere, cuius sententia an vera sit, dubitetur. Ei definitione Oροci quum in controversia est, quo nominctfactum appelletur: vel, quum aut de vocabuli interpretatiotio ostenditur: aut, quid sit res, quae in disceptationem venit, quaeritur. Des nitione usuri, asseremus vocabuli brevem definiti nem , et ad utilitatem causae accommodatam deseribemus. Co iungemus lactum nostrum cum verbi interpretatione. Besellemus contrariae interpretationis rationem, si aut salsa erit, aut inutilis, aut turpis, aut iniuriosa. Ex translatione) Mε α me, et Net: is te. Iurisconsulti Exceptionem, nominant: in translatione erit quaerendum, num 'ali quis eius rei actionem, petitionem, possessionem, aut exsec tionem habeat, quem non oporteat. Nurn alio modo, tempore, Ioco. Num alia lege. Num alio quaerente, aut agente. Haec autem sere omnia legibus et moribus, aequo et bono reperientur. Aut tempus diderendum, aut ac salorem mulandum, iam iudices mutandos Praeter haec tria, in libris de Inventione Ci. ponit legem, Crimen, poenam et locum... In iure ciuili In iure praetorio. Potest et illud ciuili glossema esse; nam lib. I de Oratore: Qui, inquit, tantummodo in iure, aut in iudiciis possit etc. Et ibidem, aliquanto post: Nam ὐolitare in foro, haerere in iure est. Peculatus Est furtum rei sacrae, vel surtum publicum, dictum a Pecore, quum antiqui nil, praeter pecora, habebant. I. Icum seq. et t. Si quis perforaverit, T. ad L Iuliam peculatus. Inde Peculiati et Depeculati , qui peculatus rei sunt. De loco ρι Dato Tune temporis hoc erat dubium : nunc comstat ἔ Peculatum esse, quocumque ex Ioeo pecunia publica toru
Praetoriae excePlion Nam praetor, exposita causa, acti nis formulam praescribebati
In publicis quaestionibus Maioribus homicidio, furto, adulterio.
549쪽
I si ratiocination Συλλογim iri: quum id, quod Scrἰptum risu est, Cum eo , quod est scriptum , commuitur. In Itali cinatio quaeretur, et demonstrabitur, ecquid in re nis maioribus, auxminoribus, aut similibus, similitor seriptum, aut iudieatum sit. Vtrum ea res similis sit ei rei, de qua mitur, an dissimilis. Virum consulto de ea rescriptum non sit, quod voluerit cavere, an si iod satis cautum putarit propter eneterorum scriptorum similitudinem. Idcirco de hac re nihil esso seripitim , quod quum do illa-.λ essct scriptum, dc hae ro is qui scribebat, dubitat ruria neminem arbitratus sit. Nomincm posse omnes res per seripturam n m socii: sod eum commodissime seribero , qui e
rei, ob quaedam ex quibusdam intelligantur. Aequitas rei , ut . in iuridietati absoluta. Amatorum, ntiliumque Agnati, in parto patris; et dicun- 'tur usqua ad septimum gradum et Gentiles vero, qui ultra illuni
gradum Ciarao γ Cum gallo, vipera ct simiae ex lege Pompeiana.. Culicus autem est saccus corea iis, lupinus, non bovis, non eqvi: nt ex hoc foveritas legis appareat r quae lupi corio, he- 'stiarum omnium rapacissimi, ad boe uteretur. Cicero in oratione pro Roscio Amerino: Outim maiores nostri intelligerent, nihil esse tam sancitim, quod non Diolaret aliquando audacia ,sumlicium in Parricidas excogiωνerunt: in , quos natura retinera in oscio non potuissol, magnitudine monae a malescio summo arcerentur: insui Pomerum in culleum visos, atque ito
in frumen deiici. Certa lex in rem nulla 4 Propria; quia nequo accusatori, neque reo leges illae promorunt, nisi ratiocinalion saeta a simili. Sic Cicero de In v. lib. II: Hic corta lex, quae testamenti faciendi iis, qui in. eo loco sint, adimat Potestatem , nulla P
550쪽
Marum vocat; quia totus sermo constitutionis est do iure, den quo, de hoDO: Don, an facta sit rcs aliqua, non quid sit s clum: nam de ficto constat sed, an factum hon in sit, an nequum, an contra; an iure , an tu iuria; et in qua aequi et iniqui natura, ct praemii, nut Poenae ratio quaeritur. Absoluta A- Ἀπτικὰ , per Sc ἀ-o 1. ic, simplex iacti dolans , rcete, aut luro factum esse: quae adversarii criminationi opponitur. Absolutae paries sunt: Naturae ius, quod eognatio nis, aut pietatis onusa Observatur, quo iure parentes a liberis, ct a parentibus liberi coluntur. Sed naturae quidem iura minus ipsa qui eruntur ad hane controversiam: quod neque in hoo ei vili iuro versantur, et n vulgari intelligentia remotiora sunt; ad similitudinem vero aliquam, aut ad rem ampli sicandam saepe sunt hare inserenda. Legis ius, quod populi iussu sanetium cst: ut, in itis quum o ceris, parcas maris ira tui. Consuetudinis ius , quod sino Iego, nequo ac si legitimum sit, usitatum est: ut, Id, quod argentario obtuleris expensum , a socio eius recter Potas. Iudicatum, de quo nut sentcutin Iala est, aut decretum in torpositum: ea saepe diversa sunt, ut aliud alii iudiei, aut praetori, nut consuli, aut tribuno pl. placitum sit: et si ut de eadem ro sacpo alius aliud deercuerit, aut iudicaverit. Ex nequo et bono ius constat, quod ad veritatem. et utilitat in
communem vidclur portinere r ut, .mnior sexaginta annis, et cui
morbus causa est, cognitorem dct. Ex pacto ius , si quid inter duos, vel pInres con enit: quod iam. ita iustum putatur, ut iuri Praestare dicatur. Assumtiναὶ AHidtrix 1, ἡ προσλη ri . extrinsecus; quum Perso defensio est infirma. In hac Cicero vorsatur, quum, Clodium ex usu totius reip. et interfectoris gloria oppressum, multis a sumentis probat. Concessio ΟΜ πi x et γγροίμη, venialis; quum nobis ignosci Postvlnmus : vel, quum non lactum ipsum improbatur ab reo, sed ut ignoscatur, petiti Fortunam Casum, ut nit Cicero de Inventἱono; quum diei-mus, aliquam sortuuae vim voluntati obstitisse. Loeis his ute-