장음표시 사용
171쪽
nem enim prae lachrymis iam loqui possum. pro lege Man. Sed quid ego lon
ginqua c5memoro in Verre Act. s. Sed quid ego tam uehementer inuehor.
Repetitio alia uerborum,sia rerum. De repetitione uerborum supra diactum est. nunc admonet,ut orator res etia quas dixit,quoties opus est,iteret: quod saepe Cicero in orationibus. uerum mutatis sere semper uerbis,ut qui. uis eade dicat,no tame eodem modo semper dicat. Interdit etia statim repetit,
quod ante dixerat ut Iudices melius recordari possint. quod pro P. Qsatiatio facit: Ostenda inquit primum causam nosuisse, cur a Praetore postulares ut hona P. intin possideres: deinde, ex edicto te possidere no potuisse: postremo no possedisse. Q laeso C. Aquili uos se qui estis in consillio,ut quid pollicitus sim,diligenter memoriae mandetis.Nego fuisse causam cur potat lar nego ex edicito possidere potuisse,nego possedisse. Vt argumentum ratione concludat. Conclusio Ponitur inter exornationes rhetoricas etiam a Comiscis,quae tune praecipue pulcherrima esse solet, cum a repugnantibus ducitur. ut pro Q. Ligario: inorum igitur impunitas Caesar tuae clementiae laus est, eorum ipsorum te ad crudelitatem acuet oratio. N pro Milone: Eius igitur mortis sedetis ultores, cuius uitam si putetis per uos restitui posse,nolitis Et alibi: Non potestis hoc facinus improba iudicare, quin simul iudicetis,omnibus, qui in ta trones inciderint,aut illorum telis,aut uestris sententiis esse pereundum. Vt interrogando urgeat. Quintilianus inter sententiarum figuras interrogationem primo loco poniquerum ostendit non semper esse figuratam.nam aliquando simpliciter in
se suos qui tandem quibus aut uenistis ab oris
Dic mihi Damoeta,c in pecus an Meliboei:
Quoties autem non sciscitandi gratia assiimitur, sed instandi, sigurata est. utr ouss tandem abutere Catilina patientia nostra quam diu nos etiam iste suror tuus eludet quem ad finem effrenata sese iactabit audaciar Valent autem plurimum ad extorquendam ueritatem interrogationes conglobatae. ut pro Roscio Am. Quid si accedit eodem,ut tenuis antea fueris r quid si ut auarus quid si ut audax quid si, ut illius qui occisus est, inimicissimust num quaerenda causa est, quae te ad tantum facinus adduxerit in tiam ad refellendum,mirum quantum ualeant. ut in eadem: Ubi eos conuenitr qui cum locutus est quomodo persuastr precium dedit. cui dedit per quem dedit funde et aut quantum dedit cita enim urgetur aduersarius his in terrogationibus,ut quid respondeat,non habeat.
Vt rursus quas ad interrogata sibi ipse respondeat.
Haec pulchra est,& frequens exornatio,cum orator interrogat,& sbi ipse respondet.uocatur autem Subie 'io quod orator responsionem statim subiiciat.ut pro Archia: Quaeres a nobis Gracche, cur tantopere hoc homine deleetemur quia suppeditat nobis ubi di animus ex hoc sores strepitu resciat,et aures cJuicio defessae conquiescat. pro Milone: Cur igitur ut eius est quia n5 semper uiator a latrone, nonnunΦ etia latro a uiatore occidis.&alibi: Heus in hi Ruscior ubi Casta s Clodius insidias secit Miloni Fecit: certa crux. nullas fecit: sperata libertas. In eade oratione pulcherrima est subiectio, quae uim arogumentationis habet, hoc modo:Diuertit in uillam Pompen: Pompeium ut
uideret: sciebat in Alsiensi esse, procul inde: uillam ut peripiceret: militea
172쪽
in ea suerati quid ergo erat morae,et tergiversationise dum hie uentre locum relinquere noluit.Sed multae sunt huius generis apud Ciceronem.
Vt contra ac dicat, accipi &sentiri uelit. De Ironia quae fit irrisionis gratia, stiperius diximus. Aliquando fit
tiam ironia sine aduersarii irrisione, sed quadam tantum dissimulatione:quo genere Socrates apud Graecos Scipio Africanus apud Latinos Dequeter ute Dantur: unde etiam si me, hoc est dissimulatores dicti sunt. Dissimulamus etiam interdum bona, quae sunt in nobis modestiae gratia. ut Cicero multis in locis deprimit ingenium,oc eloquentiam suam: oc Socrates dicebat, se unum
illud scire, quod nihil sciret. Sed hoc loco genus illud Ironiae intelligimus,in
quo licet aduersarios non irrideamus, tamen aliter accepi ec sentiri uolumus, quam dicamus: ut totum exordium pro Q. Ligatio, sicut existimat Quintilianus .nam Trapezuntius aliter sentit, qui non ei Ie Ironiam putat. tale
Scilicet is veris labor est,ea cura quietos sollicita.
Vt addubitet,quid potius,aut quomodo dicat.
Dubitatio,quae graece et ae, uel διαπαρ, ne dicitur, fiequens est, re multi tum exornat orationem, in ostendit orator senescire quid dicat, aut unde potissimu incipiat.ut pro Roscio Am: Quid primum querar aut unde potissimum exordiar Iudices aut quod, aut a quibus auxiliu petam. pro A. Cluentio:Equidem quod ad me attinet, quo me uena nescio. negem illam suis sie infamiam iiudici j corrupti negem illam rem agitatam in concionibus iactata in iudici js commemoratam in Senatu Contra Sallustium: ino me uertam P. C unde initium sumam: maius enim mihi dicendi onus imponitur, quo notior est uterque nostrum. Aliquado etia orator singit aliquid stibi e memoria excidisse,quod uelit recordari. in Act. Sin Verrem: Canephors ip* uocabantur,sed earu artificem quem nam reei e admones,Polycletum cisse dicebant.
Vt diuidat in partes. Partitio,quae graece μερισμe: dicitur,adhiberi saepe solet illustrandi gratia,
uel exornandi. ut pro lege Man.Ego enim sic existimo,in summo imperato re quatuor has res inesse oportere: scientiam rei militaris,uirtutem, ait 'otitatem felicitatem. Pro Cluentio statim a partitione incipit: Animaduerti Iudi ces. omnem accusatoris orationem in duas diuisam esse partes: quarum altora,5 c. ita etiam pro P. Quinuo: Quae res in ciuitate duae plurimum possunt, hae contra nos ambae faciunt in hoc tempore, summa gratia, ec eloquentia:quarum alteram,rie. Sed partitio aliquado totam causam distribuit.
ut pro lege Man. Primum mihi uidetur de genere belli,deinde de magnitudine tum de Imperatore ad id bellum deligendo eisse dicendum. Aliquando fit etiam in aliqua causae parte, ec tunc a quibusdam subdiuisio uocatur.ut pro lege Man.Potest enim hoe dici belli genus esse ita necessarium, ut sit gerendu: non esse ita magnum,ut sit pertimescendum.
Vt aliquid relinquat,ac negligat.
Occupatio uocatur a Comificio, cum dicimus nos praeterire,aut no scire, aut nolle dicere id quod tunc maxime dicimus. ut pro lege Man. Multa praetereo consulto,sed ea uos conieetura perspicitis. et alibi: Sinite hoc loco Qui rites,sicuti Poetae solent, qui res Romanas scribunt, praeterire me nostram calamitatem, quae tanta fuit, ct c. In Vatinium est huius exornationis exempla
egregium: At* illud tenebri sistimii tempus ineuntis aetatis tuae patiar latere: licet impune poeme parietes in adolescentia persederis, uicinos compila
173쪽
IN ORATOREM ris, matrem uerberaris: habeat hoc praemium tua indignitas, ut adolescent arturpitudo,obscuritate & sordibus tuis obtegatur.Interdu fingit orator, se ne gligere ea quae relinquit. ut pro Roscio Am . Erucij criminatio tota ut arbitror ) dissoluta est: nisi sorte expectatis, ut illa diluam, quae de peculatu, ac
de eiusmodi rebus commentitiis, inaudita nobis ante hoc tempus ac noua obiecit. Vt ante praemuniat. Praemunitio duplex est altera uerborum,altera rerum. Verborum praemi nitio est,cum aliquod uerbum proferre uolumus, sed ueremur ne parum appositusi Lita I quibus daremediis ut ait lintilianus praemuni edii est: ut ita dica, si licet dicere.Cicero ad Brutu: Eum amore, eceuia ut hoc uerbo utar fauorem in costium aduocabo. ad Appium pulchrum:Te hominem non solum sapientem,uerum etiam ut nunc loquuntur urbanum. Prae inunitio re rum est,de qua sentit hoc loco Cicero,cum aliquid mitigamus quod nobis o hesse possiet, priusquam rem aggrediamur. ut prima actione ins errem Cicero causas refert, cur cu antea delendere Pleret, ad accusandu accesserit. 5 pro Archia Poeta, docet,qua de causa nouo dicendi genere utatur. pro Cluentio pulchra est praemunitio de Sassia matre: Nam Sassia mater huius Habiti mater enim a me nominis causi tametsi in hunc hostili odio,& crudelitate est mater inquam appestabitur. nessi unquam illa ita de suo scelere ec immanitate
audiet,ut naturae nomen amittat.
Vt in eo ipso in quo reprchendat, culpam in aducr artu coserat.
Haec dicitur Inuersio, graece uero νωτικα -ορια, cum crimen in adum
rium regerimus.ut Cicero contra Sallustium: id uos si forte offendimini ii stius huic quam mihi succensere debetis,qui initium introduxit. pro Roscio Am.Parricidii crimen totum iii aduersarios consere, ex eo loco: causam ni nullam reperiebas in Sex. Roscio at ego in T. Roscio reperio, dic. Quin illa pro Ligario contra Tuberonem pulchra est Inuersio: Habes igitur Tube
ro, quod est accusatori maxime optandum, confitentem reum : sed tamen hoc ita confitentem, se in ea parte fuiste,qua te Tubero, qua uirum omni lauis
de dignum patrem tuum.itas prius de uestro desicto c5titeamini necet Te est, quam Ligarin ullam culpam reprehendatis. Vt saepe cum iis qui audiunt,nonnunquam etiam cum aduersa
Elegans haec exornatio est, multumq; audientes excitat, cum aut cum cisi aut cum aduersariis quasi deliberamus. Communicatio latine dicitur.graece αἰακά erat,de qua meminit etiam Quintilianus,licet nullum ex Cicerone proserat exemptu, cum tamen multa sint . ut pro P.Sestio: Haec cum uidere, quid agerem ludices:scio enim tum, no mihi uestrii studiu, sed meum prope uestro defuisse. contendere cotra Tribunum plebis priuatus armis uicistent improhos boni,sortes inertes,&CPaulo post: Quid si in prima contentione ui tribunitia uictus in soro,cum multis bonis uiris concidii lem Senatum cosules credo uocassent, quem totu de ciuitate deserant,&c. Ac . prima in Veri cum aduersario quasi delibera Tu Caecisti quid facies, utrii hoc tantii crimcn praeter mittes an Ohijcies et quae sequuntur. paulo post:Tu ipse quemadmodum existimes uide etiam atque etiam, ec tu te collige, & qui sis ec quid facere possis considera. putas' ne te posse de maximis:& caetera multa. Cato: Cedo si uos in eo loco essetis,quid aliud fecissetis. Sed illud frequentissim ii est ut ait inuntilianus quando cum iudicibus quasi deliberamus.ut: Quid igitur suadetur uos interrogo, quid tandem fieri oportuit
174쪽
conMENTA Ova. ἐεVt hominum sermones,mores Q describat. Cornificius Notationem hanc appellat, in qua sermones 3c mores alicuius
describuntur, graeci αῖρπωαν.Ponit autem longum exemptu Cornificius: sed apud Ciceronem multa sunt egregia,quibus 5c mores ec sermones aliquoruimproboru describit: quale est illud in Pissenem:Meministi ne coenum, cuni ad te quinta sere hora cum C. Pi ne uenissem, nescio quo e gurgustiore prodire inuoluto capite soleatum oc cum isto ore foetido teterrimam nobis popinam inhalas Ies,excusatione te uti ualetudinis,quod diceres,uinolentis te quihusdam medicaminibus solere curaris quam nos causam cum accepissemus, quid enim facere poteramus: paulisper stetimus in illo ganearum tuarum ni dore at* sumo, unde tu nos cum improbisiime respondendo, tum turpissime erudiando eiecisti. Idem illo sere biduo productus in concionem,ab eo cui se aequatum praebebas consulatum tuum, messet interrogatus, quid sentires de consulatu meo,grauis au stor,Calatinus credo aliquis,aut Africanus,aut Maximus,& non Caesonius semiplacentinus Calventius, respondes altero ad frontem sublato altero ad mentum depresto supercilio,crudelitatem tibi non placere. pro p. tinuo pulchrum est huius exornationis exemplum: Quid ad haec Naeuius ridet scilicet nostram amentiam, qui in uita sua ratio nem summi officii desideremus,et instituta bonoru uiroru requiramus. ud milii inquit cum ista summa sanctimonia ac diligenti a. uiderint inquit ista officia uiri boni. de me autem ita considerent,non quid habeam,sed quibus rehus inuenerim, quaerant :& quemadmodum natus,ec quo pa 'o educatus . Sed ut dixi plurima sunt apud Ciceronem huius generis exempla.
't muta quaedam eloquentia inducat.
conformatio dicitur a Cornificio, graece προσωπο- ίiae Quintilianus fictionem personarum interpretatur: de qua supra etiam dictum est. In hoc genete deducere deos, ec inferos excitare cocessum est, urbes etiam, populit uoces accipiunt. Cicero in Catilinam,ipsam patriam loquentem inducit. pro Caelio Appium caecu ab inseris excitat, qui cum Clodia sic agat Oc sic loquatur: Mais iter quid tibi cum Caelio quid cum homine adolescentulo quid cum alieno cur aut tam familiaris huic suisti,ut aurum commodares aut tam inimica, ut
uenenum timeres,non patrem tuum uideras octaVt ab eo quod agitur,auertat animos.
Auerso, quae graece dicitur inissis G, in orationibus frequenti simia est, scutilissima, quia iudicum animos ab eo quod agitur,auertit ad adueclarios, uel ad eos quos orator alloquitur.ut pro Ligario: Quid enim tuus ille Tubero districtus in acie Pharsalica gladius agebat cuius latus ille mucro petebat ' ecllione abducit audientem,ut in quarto Aeneidos:
Cuius pulcherrimum est exemplum pro caelio. cum enim mentionem uerineni fecisset, quod dicebatur a Caelio Clodiae praeparatum, statim auertit antimos ad a Metelli mortem: Pro dii immortales, cur interdum in hominum sceleribus maximis,aut conniveus,aut promtis fraudis poenas in diem reseruatis.' Vidi enim,uidhecillum hausi dolorem,oc caetera.
Ut saepe in hilaritatem,risum'ue conuertatio ιvibanis
175쪽
,ca o R A T o R E M ' Vrbanitas &sacetiae plurimum exornant orationem itaq; non mirimi est, si a Cicerone ponuntur inter sententiarum exornasiones. Sed quia secundo
de Oratore Iulius Caesia ec sexto libro Quintilianus, de risu Ac facetiis locuti
sunt copiose: satis erit hoc loco,unum aut alterum urbanitatis exemplum pό-nere. Igitur pro Murena Cicero, ius ciuile facetissime pervellit, ex eo loco: Et quoniam mihi uideris istam scientiam iuris,tanquam filiolam osculari tuam, non patiar te in tanto errore uersari,ut istud nescio quid, quod tantopere di dicisti, praeclarum aliquid esse arbitrere: ec quς sequuntur multa. et alibi. Ita, si mihi homini uehemeter occupato, stomachum moueritis, triduo me iurit consultum esse profitebor. in eadem oratione Stoicorum disciplinam urbantiter eludit,ex eo loco:Fuit enim quida summo ingenio uir Zeno,cuius inuentorum aemuli Stoici nominantur,e c. Vt ante occupet,quod putat opponi. Hanc quidam obiectionem, quidam praeoccupatione uocant,Graece ore κατα ιρ dicitur, cu orator quae possunt ab adueriariis opponi, ante occupat, refellit: quae exornatio frequentissima est,ec acuta. ut pro Archia: Quaeret qui sipia quid illi ipsi summi uir quom uirtutes literis prodiis sunt, ista ne doctrina, quam tu laudibus estos,eruditi fueriit dcci pro Coelio:Dicet aliquis, Haec igitur est tua disciplinar sic tu instituis adolescentes occ. Sexta Aci. in Ver.Dicet aliquis Noli isto modo agere cum Verre, noli eius facta ad anti,qus religionis rationem exquirere. Septima iri eundcim Quid dices an bello fugitiuorum Siciliam uirtute tua liberatam ' magna laus, oc honesta oratio.
Similitudo,quae etiam Collatio dicitur, graece ἔμι ιρ,uel etiam isti a λν, multum illustrat orationem, si commode adhibeaturi in quo praecipue genere felix est Quintilianus.Sed nem Cicero hac laude uacat, qui frequenter hac exornatione utitur.ut pro P. Sestio: Sed ita est Iudices, ut si gladium paratio puero,aut si imbecillo seni,aut debili dederis,ipse impetu suo nemini niceat: sin ad nudum uel fortissimi uiri corpus accesserit, possit acie ipsis ec seni
uitihus uulnerati: ita cu hominibus enervatas atv exanguibus c5sulatus tan
quam gladius esset datus, qui per se pungere nemine unqua potuisset,lii sui rimi imperii nomine armati Remp. cotrucidauerunt. pro Murena: Vt aiunt in Graecis artificibus eos auloedos esse, qui citharoedi fieri non potuersit: sic nos videmus,qui oratores euadere non potuerunt,eos ad iuris studium deuenire. pro eode: Nam ut tepestates saepe certo aliquo coeli signo comouentur, sirpe improuiso,nulla ex certa ratione, obscura aliqua ex causa concitans scin hac
comitiorsi tempestate populari saepe intellisas quo signo commota st: saepe
ita obscura est,ut casu excitata esse uideas. Sunt etiam quaedam similitudineshreues. ut pro P. Sestio: Fuerat ille annus in Reip.magno metu S multorum timore,tanquam intentus arcus in me unum. et in Clodium: o ex iudicio, uerit incendio,nudus effugit.
Vt utatur exemplis. Exemplum apud oratores probationis pars est, quemadmodu apud Dia lecticos inductio, ut primo Rhetoricorinn docet Aristoteles itam frequentis sma sunt apud oratores exempla: quae quomodo tractari debeant, intilianus libro quinto copiose docet. Cicero probat exemplo, sibi licere Calidi nam interficere: An uero inquit uir amplissimus P. Scipio, pontifex Max. Tiberium Gracchum mediocriter labefaciantem staturn Rei p. priuatus interfecit: Catilina uero, orbem terrae caede atis incendi js uastare cupiente, nos Consules perseremus: pro Milon probat existis,licere malos ciues interficere:
176쪽
eo MMENTARIV s. Nem enim potuisset aut Hala ille Seruilius, aut P. Nasso, aut L. Opimius, aut C. Matius, aut me consule Senatus, non nefarius haberi, si sceleratos ciues interimere nefas esset.
Vt aliud alii tribuens, dispertiat. . Distributio est inquit Cornis ictus cum in plures res, aut per nas certas, negocia quaedam disipertiuntur: graece Δανομα dicitur, re frequens est a Iud Ciceronem . ut pro P. Sestio Etenim animus eius uultu, flagitia parieti iis tegebantur.& alibi: Hic cum Senatus sollicitus, uos equites excitati,italia cuncta permota, omnes denique omnium generum ali ordinum ciues, summae Reipublicae a consulibus atque a summo imperio petendum esse auxilium arbitrabantur. pro Roscio Am. Criminis consectione accusator Erucius suscepit audaciae partes Roscin sibi poeoscerun Chrysogonus autem is qui plurimum potest, potentia pugnat. Est distributio etiam illa: rei sim si frigus erit sit mrsiis,m umbra. Vt interpellatorem interpellatus coerceat. Accidebat aliquando, ut uel aduersarii,uel populus dicentem oratore in
terpellaret, quod in oratione de Prouinciis c5sulatibus ostendit Cicero, cum ita ait: Atm illam interpellationem mei familiarissimi, qua paulo ante interr pta est oratio mea,non pertimesca r Iubet igitur hoc loco Cicero,ut orator, uiuerit interpellatus, interpellatorem coerceat. Cuius rei exemplum est in ora tione pro C Rabirio: Quin continetis uocem indicem stultitis uestrae, testem qua pacta est oratio m ea,non pertimesca r Iubet igitur hoc loco Cicero,ut orator, R
titie uel paucitatis. Potest appellari haec figura, interpellatoris correctio.
Reticentia, graece dicitur ἀ: in orae, quae praecidit orationem. 5c non omnia dicit quae ad sensum pertinent. ut pro Milone: An huius ille legis, quam Clodius a se inuentam gloriatur, mentionem facere ausus esset, uiuo Milone, ne dicam Consule De nostra enim omnium,no audeo totum dic
re. Tale est illud Virgilii: Quos ego: sed motos praesta componerefacto. Vt denunciet quid caueat.
Comminatio dicitur, quoties orator aduersario denuntiat, quid cauere de heat: aut etiam iudicibus.ut Act.secunda in Ver.Moneo, praedico, ante denucio, qui aut deponere, aut recipere, aut accipere,aut polliceri aut sequestres, aut interpretes corrumpendi iudicii solent este: quil ad hanc rem,aut potentiam, aut impudentia suam professi sunt,abstineat in hoc iudicio manus, anismosin ab hoc scelere nefario. re non ita multo post: Moneo, praedico , id quod intelligo, tempus opportunissimu uobis hoc diuinitus datii esse, ut o dio, inuidia, infamia, turpitudine, totum ordinem liberetis. pro Roscio Amerino: Habeo etiam dicere, quem contra morem maiorum minorem annis
sexaginta de ponte in Tyberim deiecerit: qui si prodierit, atq; adeo cum prodierit, scio enim proditurum esse,audiet. Vt liberius quid audeat.
Licentia, quae πα κσke dicitur graece, cum orator libere loquitur, etia quae cotra se, aut causam facere uidentur. ut pro Ligario Suscepto bello Caesar, geosto iam etiam ex parte magna nulla ui coaeius,consilio ec uoluntate mea ad ea arma prosectus sum,qus erant cotrate sumpta. et alibi: Quid aut aliud egimus Tubero,nisi ut sid hic potest nos possemus Philipio oetaua libere cosulem Pansam reprehedit Cicero: Confusius hesterno die est acta res, C. Pansa,
177쪽
quatri postulabat insti tutum consulatus tui. Parum mihi uisus est eos, quibus
cedere non soles, sustinere. Vt irascatur etiam. indignatio quae graece dicitur cum se iratum orator ostenis dit, aliqua de re indignati .ut in Caulinam: tempora,d mores. Senatus hoc intelligi consul uidet: hic tamen uiuit. Vivit Imo uero etiam in senatum
uenit fit publiciconsilii particeps. pro Deiotaro: Dij te perdant fugitiue, ita
non modo nequam 5c improbus, sed ec fatuus ec amens est. Vt obiurget aliquando. Obiurgatio,quae λι- me dicitur,aliquando mulium prodest ad elauandam fidem. ut pro Sex. Roscio Amerino: laeso Eruci, ut hoc in bonam par tem accipias.non enim exprobrandi causa, sed commonedi gratia dicam. Si tibi fortuna non dedit, ut patre cereo nascerere, ecci ec alibi: Quid est aliud, iudicio ac Iegibus ae maiestate uestra abuti ad quaestiam atque lihidinem, nisi hoc modo accusare, atque id obiicere, quod planum sacere non modo non possis, uerum ne coneris quidem alibi: Cum hoc modo accusas Eruci, nonne hoc palam dicis: Ego quid acceperim scio, quid dicam nescio r Alia inuehementior obiurgatio, cum aliquem insectamur:ut in Catilinam,in Piasonem,in Antonium.
Vt deprecetur. Deprecatio, que dicitur grice δυσι:,freques est,cum orator Iudices ues auditores orat,ut ubi faueanLut pro Desotaro: Quamobrem hoc nos primum metu C. Caesar, per fidem dc constantia ec clementia tuamIibera, ne residere in te ullam partem iracundiae suspicemur. pei dextra teistam oro, quam regi Deiotaro, hospes hospiti porrexisti. Haec exornatio sere semper in perora tionibus defensiona adhibet. ut pro Milone: Quid restat,nisi ut orem, obtoller* uos Iudices,ut eam misericordia tribuatis sortissimo uiro,quam ipse no piorat pro C io: Conseruate parenti filium, parentem filio. pro Rabirio Post. Vos obsecro Iudices, ut huicoptimo uiro, quo nemo melior un* fuit, nome equitis Rom. 5c usuram huius luci re uestrum conspectu ne eripiatis.
Vt supplicet. Supplicatio dess immortalibus seri solet, deprecatio uero proprie si h
minibus. de supplicationes dictitur publicae preces ad deos, pro comm ni salu te Imperatorum et Rerumpublicaim. In orationibus aliquando sippi Dcatio adhibetur,ut septima Act. in Ver. ad extremu,toga supplicatione utitur ad deos quos Verres offenderat ex eo loco: Nunc te Hippiter optime Max. cuius iste donum regale, &c. Orationem pro L. Murena, incipita supplica tione: Quae precatus sum a dijs immortalibus Iudices: ec quae sequuntur. Vt medeatur. Sicuti medicina uulneribus &morbla adhibe ita orator crimina quae ne gare no potest, ita Eleuat, ut quodammodo eis mederi uideatur. Dicitur haec exornatio 3 ectar ml,latine medesa dici potest.ut pro Roscio Com. Sed hane decisionem uoscii oratione ec opinioe augere licet, reec ueritate mediocre tenuem esse inuenietis. pro Coctio: Detur aliquid aetare, sit adolescentia luberior, non omnia uoluptatibus denegentur, non semper superet uera illa ecdirecta ratio,vincat aliquando cupiditas uoluptasj rationem,ec
Ut a proposito declinet aliquantulum. Digressio
178쪽
corin E N T ARIV s. myDigressio breuior multis fit modis, ut ait Quintilianus: sed multum rescit ec recreat audientium animos. ut pro Milone: Et aspexit me illis quidem oculis, quibus tum solebat, cum omnibus Omnia minabatur. pro Roscio Amerino: Nae tu Eruci accusator esses ridiculus, si illis temporibus natus esses, cum ab aratro arcessebantur, qui Consules fierent f pro P. Quintio: inaeso
C. Aquili, uoss qui estis in consilio, ut quid pollicitus sim,diligenter memoriae mandetis.
Vt optet. Optatio est, cum ea desideramus quae non habemus, aut iam habere non possimus. ut pro lege Man.Vci nam Quirites,uirorum sortium ait innocentium copiam tantam haberetis, ut haec nobis deliberatio difficilis eidet,quem nam potissimum tantis rebus ac tanto bello praeficiendum putaretis. Philip pica nona: Vellem Din immortales secissent P. Qui uiuo potius Ser. Sulpitio gratias ageremus,quam mortuo honores quaereremus. Vt execretur. Execratio, quae dicitur erociae graece,uehemens est in eos quos perditos uintumus. ut pro Deiotaro: Dij te perdant fugitive. oc alibi Cicero: o scelus oportentum in ultimas terras exportandum. prima contra Catilinam, ad extremum: Aeternis supplicijs uiuos momaosque mactabis.
Ut fiat iis apud quos dicet familiaris.
Significatio familiaritatis in exordiis maxime fieri solet ad conciliandam
beneuolentiam. Dicitur haec exornatio συνοικειωσις, quale torum fere exoradium est Actionis secundar in Verrem: Quod erat optandam maxime ludi, ces,& quod unum ad inuidiam uestri ordinis, infamiam j iudiciorum sedaridam maxime pertinebat, id non humano consilio, sed prope diuinitus daciatm oblatum uobis summo Reipublicae tempore uidetur. N paulo pὀst: Ada duxi enim hominem, in quo reconciliare existimationem iudiciorum aminsam, redire in gratiam cum populo Romano: satisfacere caeteris nationibus possetis pro Roscio Amerino: Vide sapientiat uestra fretus, plus oneris sustuli,quam ferre me posse intelligo,&c.
Atque alias etiam dicendi quact uirtutes sequatur, breuitatem si
xes petet. Diligens orator omnes dicendi uirtutes scrutabitur, nihil*praetermittet,
quod ad exornandam orationem pertinere uideatur. interdum etiam cum o pus fuerit, breuitatem sequetur. Nam inter exornationes etiam armo evia numeratur,uel ἱδρου πεur, ut eam Rutilius nominat. Huius exemplum e it pulchrum in secunda oratione contra Catilinaim aero ab inimicis sint ne haeem aestigata, comperta,patefaela, sublat deleta, extincta per me. tale est illud Caesaris de Pharnace: Ueni,vidi,vici.
Saepe etiam rem dicendo subiiciet oculis. Subie 'io sub oculos tum fieri solet ut est Quintilianus cum res non gesta indicatur,sed ut sit gesta ostenditur: haec λrο-etrinxit graece dicitur. ut se ptima in Verrem: Ipse inflammatus scesere ac furore, in forum uenit,ardebat oculi,toto ex ore crudelitas emicabat pro Milone: Res loquitur iudices ipsa, quae semper ualet plurimum. Si haec non gesta audiretis, sed picta uidereus, tame appareret, uteresset insidiator,&αHuius exornationis pulcherrimum
exemplum est in octauo Aeneidos,de Cyclopibus. ubi κentosius ollibus curta Accipiunt,
179쪽
Aera uc gemit impositis incudibus antrin. Illi intres e multa vi brachia tollunt In numer Resait, tenco forci referrum.
Saepe supra seret, quam fieri possit.
Superlatio dicitur,oratio quae ueritatem excedit, quae in Voc graece dicitur,frequens etiam in uulgari sermone. ut cum aliquem dicimus uento uelo. ciorem,aut aliquid niue candidius. sicuti Virgilius:
Qui candore muri anteirent cursibus curas.
Cicero isequeter utitur hac exornatione, ut pro lege Mari. Plura bella gessit, quam caeteri legerunt: plures prouincias confecit, quam alii concupiuerunt. Secunda Philippica: Oceanus medius fidius uix uidetur tot res, tam dissipa tas, tam distantibus in locis positas,tam cito absorbere potuisse. Significatio saepe erit maior quam oratio. Haec dicitur Emphasis,quae altiorem praebet intellectum,quam quem uerba per se ipsa declarant, ut ait Quintilianus. ut pro Ligario: QMod si in tanta tua fortuna,lenitas tanta non esset, quantam tu per te, per te inquam obtines, intelligo quid loquar, acerbissimo luctu redundaret illa ui storia. Habet emphatim illud Virgilii: Demissum lapsi per funem. - sic enim altitudo demonstrant r. 5c illud in tertio: Iacuit j per antrum immensum.-Declarat enim prodigiosum quoddam corpus, Saepe hilaritas. De risu di facet ijs iam supra dictum est. Hoc igitur Ioco non sacellasim telligere debemus, sed quandam orationis quasi laetitiam, quae uehementer animos etiam sine risu exhilarat ut pro lege Man. Pro Din immortales, tanta ne unius hominis incredibilis ac diuina uirtus, tam breui tempore lucem assene Reipublicae potuit oc alibi: Est haec diuina atque incredibilis uirtus Imperatoris: quid caeterae, quas Paulo ante commemorare coeperam, quanta atque quam multae suntrSaepe uitae naturarumq; imitatio. Imago naturae uitars eollationem 5c imitationem repraesentat,graece diacitur ut pro Milone: Ait illam belluam iudicii laqueos declinantem, irretitam tenere in Vatinium: Repente enim te tanquam serpes e latibulis, oculis eminentibus,inflato collo,tumidis ceruicibus intulisti.
Hoc in genere nam quasi syluam uides omnis eluceat Opo tet eloquentiae magnitudo. Sed haec nisi collocata,& quasi stridia,& nexa uerbis, ad eam laudem, quam uolumus, aspirare non possunt. Affirmat, id quod superius proposuerat, omnem eloquentiae magnit
dinem ab hoc genere exornationum pendere, atque in eo elucere : sed in rorum sindigestam materiam. Nihil enim explicuit, sed locos tantum notauit. NII
Ua uero frequenter a Cicerone pro materia ponitur. Sed haec nisi.) Numerorum cognitionem necessatiam esse indicat, sine qua non potest orator ueram laudem adipisci.
180쪽
De quo cum mihi deinceps uiderem esse dicendum, etsi moue bant etiam me illa quae supra dixeram, tamen iis quae sequutur per
turbabar magis. Quoniam deinceps de eollocatione, ec quasi structura uerboru dicturus
est,quae quodammodo uidentur infra dignitatem esse tanti oratorix praemunitione utitur hoc loco, quia respondet aduersariis,& sibi hoc licere oc conuenire ostendit, ut iuuentute erudiat. De quo cum. in elocutione primo considerant figurae uerborum oc sentenuarii, de quibus iam dictum est: deinde copositio uerborum, ait numerus,de quo deinceps est dicendu. Et simo uebant. Sensus est: ei dissicultas, de qua stipra multa dixi,uehementer me quide mouebat: sed tamen uoces aduersarioru me magis perturbabant.Quis enim rem dissicilem aggrediatur, nisi speret aliquam ex ea Iaudem reportare:
Occurrebat enim,posse reperiri non invidos solum,quibus reserta sunt omnia, sed sautores etiam laudum mearum, qui non cense rent eius uiri esse,de cuius meritis tanta Senatus iudicia secisset, c5Probante populo Romano,quanta de nullo,de artificio dicendi, libteris tam multa mandare.
Haec est propositio eorum quae contra dici possim quae ideo proponit, ut
ea deinde refellat. Non tantum,inquit, inuidi, sed etiam amici me fortassere, Prehendent, quod cum tantam gloriam et dignitatem assecutus sim,nunc ita me demittam,ut tanqua ludi magister dicedi artem doceam. Non invidos solum. Nam hi perpetuo maledicut, at* etiam ea reprehendut,quae magna laude digna sunt. Inuidis autem, inquit,reserta sunt omnia, quod etia secudo de Oratore dicit Antonius: Pleri sunt inuidi maximet eu hoc commune uitiam 5c peruagatum.ad Appium ita Cicero: Late patet hoc uitium, et est in multis. Sed fautores etiam. Amici nonnunqua etiam ab amicis dissent iusire eos aegre serunt aliquid infra dignitate suam facere. quae fuerint autem iudicia Senatus de meritis Ciceronis coprobante populo facta, declarat ipse mei Cicero in Pisonem, his uerbis: Me Catulus, princeps huius ordinis, ec auctor publici conssin, frequentissimo Senatu parente patriae nominauit. Mihi hic uir clarissimus qui propter te sedet,L. Gellius his audietibus ciuicam coisronam deberi a Repub. dixit. Mihi togato Senatus,no ut multis bene gestae, sed ut nemini, conseruatae Reipub. singulari genere supplicationis deorum immortalium templa patefecit. De hoc etiam Iuvenalis: Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit. De artificio dicendi. Multa enim opera Rh etorica scripsit Cicero: ut Partitiones graece di latine, tres de Oratore libros, de Claris oratoribus, Topica, ec hunc Oratorem.
Quibus si nihil aliud responderem, nisi me M. Bruto negare ro ganti noluiste, iusta esset excusatio, cum & amicissimo & praestan. tissimo uiro dc recta Sc honesta petenti, satisfacere uoluissem.
Prima ratio excusationis ab ossicio ducitur, quod Bruto roganti satin
facere uoluerit. Ponit autem tres causas, quae singulae magnam habent uim ossicii. Prima est, quod amicissimo uiro, Emme que roganti negare noluerit. Amicis enim, quoad possumus, di quoad patitur aequitas, gratia sicari debemus. imo uero concedunt uiri sapientes, ut amicorum gratia nonnunquam paulum etiam ab aequitate discedamus. Altera causa est, quia Brutus, qui rogat, uir est praestantissimus : cui generi hominum nemo
non studet inseruire . nam saepe fit, ut multo magis praestantia alicuius, quam