장음표시 사용
211쪽
temnant:adeo an 'dest uetus omne poema, ut ait Horatius. oea de te lassi gnatur idem Horatius,his uerbis: Indignor svicquam reprehens,non quia crasPGm 'in alepide ue putetur ei quia mper: Nec uenim oris istia honoremo praemiaposita. Ad quam sententiam allusit Iuvenalis,cum,quenda poetam irridens, inquiu
.ia. imi cedit Homero Propter mille M Oi, e , Cicero autem auctoritatem antiquom seruat,ec tamen aduersarios refellit. scenim subiungit.
Quae quidem apud meipsum ualet plurimum. nec ego id quod deest antiquitati flagito, potius quam laudo quod est: prssertim cu
ea maiora iudicem quae sunt,quam illa quae desunt. plus est enim in uerbis et in sentent as boni, quibus illi excellunt, quam in coctuli
ne sententiarum,quam non habent. Antiquoru auctoritas inquit apud me plurimu ualet,sic iuualere de iliam quicquid boni habuerunt, laudo,nem ab eis flagito quod no habueret.
Nondum enim Catonis Censorij tempore numerus orationis Romae cogni tus erat itam nec Cato,nec caeteri eius aetatis oratores, eo uri potuerunt, seu alias sumnias virtutes oratorias habueru quae maXimepterea quod longe maiores sunt,quam numerus oratorius, qui illis defuit. hundarunt enim uerbis 8c sententiis plurimis N pulcherrimis,in quibus multo plus boni est, quam in certa quadam sententiarum conclusione, S uerborii colligatione,quae in scriptis eorum non reperitur.
Sed habet nome inuidia cum in oratione iudiciali & serensi numerus latine,Vsce Phus inesse dicitur. rumis enim insidiaru ad capiendas aures adhiberi uidetur, si etiam in dicendo numeri ab or
tore quaeruntur. Altera haec est eorum ratio qui numerum oratorium damnant. odiosum enim aiunt esse, cum iudiciales di forenses causas agimus, numeru adhibere: Quonia iudices & auditores nimis insidiarii sibi tendi & fieri arbitrabuntur,lirid tantu rationes ec argumenta,uerum etiam numeri in dicendo ab oratore ouesiti fuerint.quae ratio tantu in serensibus causis numeru improbat,non in diis dictionibus. Ergo in Demonstrativo genere,ati etiam Deliberativo, Der aduersarios numeris uti licebit. Quin in laudando maxime debent appa rere ut grandior di iucundior sit oratio. Quod aut graecs uocabulii adiunx tit Cicero hoc loco,no sine musa fecit,sed ut nominis ambiguitate fugeret. numerus enim apud Latinos aliquando carmen, uel species carminis lignificat. ut in eo Virgilii: Numeros memini,si uerba tenerem: ta tunc graece πιτρον dicitur. at Quando uero pro apta sententiarii 5c periodora coclusione,seu claustula capio iusiut hoc in loco: ec tunc Aiar a Graecis dicitur.Voluit igitur Cicero deci rare,quo de numero sentiat.
Hoc freti isti R ipsi infracta & amputata loquuntur, eos uitu
perant qui apta & finita pronunciant. si inanibus leuibusq; senten-ths, iure: sin probae res edia uerba quid est cur claudicare,aut inistere orationem malint,quam cum sententia pariter excurrere. His rationibus adducti quidam,omnem numerum in oratione repudiant: 5 non tantum ipsi mutila quaedam ec incomposta loquuntur,sed eos etiam uituperant, qui apte numerosein finire sententias elaborant. Intracta αν amputata,
212쪽
amputata, intelligimus interrupta ec mutilata. ut si quis ita diceret: Iudices qusso attendite diligeter, dum uobis expono breuiter rem gesta. Verba qui . dem sunt lecta, sed quia sentetia interrupta est, ei mutilata nullii habere splendore possimi.Itav si quis in sententiis inanibus et leuibus numerorum studiosus esse uellet,lure optimo posset irrideri: sed cum res probae sunt di lecta uerba, quae causa est ut aliquis malit orationem suam esse claudam ec insistente, quam cum sententia pariter excurrentem c In hoc uitio frequentisis imus est beneca,cuius omnis sere oratio claudicat ec insistit.
Hic enim inuidiosus numerus nihil assere aliud nisi ut sit apte uerbis comprehensa sententia: quod fit etiam ab antiquis, sed pie runq; casu,saepe natura: 8c quae ualde laudantur apud illos,ea sere
quia sunt conclusa,laudantur. Duas aduersiariorum rationes breuiter refellit. Dicebant enim illi repuisdiandum ideo numerum esse primo quia ueteres eo non usi sitissent: deinde, quia in oratione serensi inuidiosus esse uideatur. Quibus ita respodet Cicero, ut primo dicat, in hoc numero nullsi odium aut inuidia esse posse: quonia nuhil aliud efiicit in oratione, nisi ut apte uerbis sententia cpmprehendas. Dein
de ueteres etiam numero usos fuisse, quamuis eius artem non haberent. pleraque enim casus di natura solent artem imitari: imo uero ars ipsa ex obserua,tione nata est, quemadmodu Aristoteles initio Rhetoricorum docet, ec de Orat. M. Antonius. Nam Plato in Gorgia scribit, ab expericlia natam esse artem: quod Aristoteles in exordio librorum de Prima Philosophia confirmat. Non est igitur miru,si homines artis expertes,aliquid artificiosum aliquando faciant. haset enim ars a natura semina quaedam, quae experientia ec obseruatione adiuta coalescunt. Veteres igitur Latini oratores plerunm casu, saepe natura,bene sententias claudebant: et quicquid eorum laudatur,nac una sere de causa laudatur, quod sit apte conclusum.
Et apud Graecos quidem iam anni prope quadringenti sunt, cuhoc probatur:nos nuper agnouimus. Ergo Ennio licuit,uetera c5
Uersibu'quos olim Fauni vates Φ canebant. Mihi de antiquis eodem modo non licebit et praesertim eum die ire
rus non sim, Ante hunc, - ut ille,nec quae sequuntur, Nos ausi reserare.
Numerum orationis non esse nouum ostendit, quamuis paulo ante Romam'sit inuectus. Nam apud Graecos,inquit iam prope quadringeti anni fluxerimt,ex quo probari ec laudari coepit. nos autem Romani homines non ita multo ante agnoscere coepimus. Quod autem sibi gloriari liceat hoc nomine, quia numerum orationis perlicerit,probat Ennii poetς ueteris exemplo: qui gloriabatur ante se nullum fuisse poetam Latinum egregium, se uero primum fuisse qui Musarum Heliconem patefecerit,& uiam ad eum muniuerit. dicebat enim Ennius, Homeri animam in suum corpus transmigrasse ais iadeo factum esse poetam.dicebat etiam,se triplex cor habere,eo quod Graece, Latine N Osce loqueretur. i uero praecesserunt Ennium,impoliti et obscuri erant, ec earmina fundebant, qualia solebant olim uates ec 1 auni canere: hoc est,obscura atm oraculorum similia, quod non essent elegantiae studiosi. Locus autem hic ilsustratur ex eo qui est in Bruto,ubi sic ait cicero: Quid nostri ueteres uersus ubi sun
213쪽
Cion nes Musianimi pκlos qui qum superarat, Nec di ti studio us erat. Ante huc.) Ait ipse de se,nec mentit in gloriado. Loquebat ergo de se in tertia persona Ennius, et dicebat ante se nemine scopulos Musarii superasse,nec dicit studiosum fuisse. cid etia Lucretius fates i. libro, ubi ita de Ennio canit:
uis ut noster cecinit, qui primus amorno Detulit ex Helicone perenni fronde coronam Pergentes liatis hominum que clara clueret.
Quin ipse Lucretius multum de se gloriatur, quod primus carmine res philosiphicas complexus sit. ita enim quartum librum exorditur:
Ruta Pieridum peragro loca,nullius ante . Trita solo iuuat integros accedere fontes, Ars haurire iuuati: nouos decerpere fores, In ignemq; meo capiti petere inde coronam, Vnti prius nulli uelarint tempora Mus e.
b.i. Virgilius etiam in Georgicis ita de se canit:
ramus ego in patriam mecum, modo uit versit, Aonio rediens deducam uertice Musas, Primus Idumaeas reseram tibi Mantua palmas.
Ergo inquit Cicero quemadmodum Ennius uetera cotemnit,& de se gloriatur, ita possum etiam ego gloriari: cum praesertim neo ueteres cotemnam, necν eam mihi laudem arrogem, quod primus numerum inuenerim.
Legi enim,audiui in nonnullos, quorum propemodum ab lia te concluderetur oratio: quod qui non possunt, non est eis satis nocontemni,laudari etiam uolunt. Ratio cur non possit gloriari,se primum apud Romanos numerum oratorium inueuisse. Quia nonnullos, inquit, legi & audiui, qui pene perse Ie, ecabsolute sententias concluderent, ita ut apte numeroseu caderent. aristi qui uirtutem eam assequi non possunt,non contenti sunt, quod non contemnantur: sed in hoc ipso quod apte non loquuntur, uolunt etiam laudari, quasi ea contemnentes quae nullius momenti sint.
Ego aut e millos ipsos laudo,id in merito, quorum isti se imitato res elle dicunt, etsi in his aliquid desidero hos uero minime, qui nishil illorum,nisi uitium sequuntur,cum a bonis absint longissime.
Pulchra distinctione utitur, qua probet istos minime esse laudandos, sed
potius uituperandos,qui numerum contemnunt. aiunt enim se ueteres imistari, ut Catonem, Gracchum, et alios. Sed ego inquit,eos quidem laudo, qu rum se isti imitatores profitenturi quia licet in aliqua re defecerint, tamen utitas extulerunt uirtutes oratorias. Hos uero nullo modo laudare possium, qui ueterum uitia tantum imitantur, uirtutes autem imitari non possunt. neque enim graues sententias eorum, net lecta uerba satis exprimunt, infracta uero tantum, et amputata quaedam loquuntur .Hoc genus hominu ueteres Pri Epist. penali. ue imitamium,eleganter irridet Horatius,his ueibis: lib. i. Qv d si quis vultu tomo ferus, . pede nudo, Exiguaes togae simul cor textore Catonem, virtutem ne repraesentet, mores s Catoniss ecpaulo post Decipit exemplar uitiis imitabile. quod si
Pallerem casu, biberent exangue cuminum. O 'mitatores eruumpe s ut mibi saepe Bilem, saepe iocum ueliri mouere tumultus.
Fit enim certe frequete ut alioru potius uiua quam uirtutes imitatorsequax.
214쪽
Qiiod st aures tam inhumanas,tamin agrestes habent, ne doctis
simorum quidem uirorum eos mouebit a uictoritas
Rationibus hactenus cum aduersariis pugnauit: nunc etia auctoritatibus doctissimoru hominu contendit. Sed prius eos qui numeros oratorios aspernantur,inhumanas ec agrestes aures habere dicit, qui orationis dulcedine n5 moueant, cum praesertim rhythmus ut auctor est Aristoteles naturaliter lio mines delectare soleat. Si, inquit, ipsi non sentiunt, quae numeri suavitas sit, nonne salte doctis uiris fidem habebul Nam in primo gradu capiet te locant 3,qui per se quae recta sunt, intelligui in secundo uerὀ, qui sapietibus crediit. Sed quines per se scivi, neq; scientibus fide adhibet, ii nec sibi nec alii utiles habent: queadmodu Hesiodus rectissime cecinit,& Aristoteles approbauit.
Omitto Isocratem, discipulos4 eius Ephorum & Naucratem, quanqua orationis faciendae Sc ornandae auetores locuplitissimi, summi ipsi oratores esse debeat. Sed quis omni udoestior quis acu tior quis in rebus uel inuentedis uel iudicandis acrior Aristotele fuit quih porro Isocrati est aduersatus insensius Is igitur uersum
in oratione uetat esse, numerum iubet. Aristotelis,Theodectis,&Theophrasti maxime auctoritate probat, ora tioni numerum conuenire. Possem, inquit, Isocratem praeceptorem, L phorum 8c Naucratem eius discipulos, in medium adducere: qui cum sium, mi oratores ipsi fuerint, graues haberi debent orationis faciendae ec ornan dae auetores. sed eos omitto, ne uidear oratorum testimonijs uti, quae fortallit possunt esse suspecta. Videamus quid sentiat Aristoteles, summus philoso phus,quo nemo doctior fuit nemo acutior in inueniendo,nemo acrior in iudicando. qui adeo cotrarius Isocrati fuit, ut nemo illi sit aduersatus insensius: qui certe numeros orationis reprehendisset, nisi eos maxime laudabiles esse cognouisset. Is igitur Aristoteles hoc praeceptum tradit,ut uersum quidem in orasione fugiamus, sed tamen numerum sequamur. Hoc autem tertio libro Rhetoricorum docet.
Eius auditor Theodectes in primis ut Aristoteles tape signi
ficat politus scriptor, atque artifex,hoc idem Sc sentiis praecipit. Theophrastus uero eisdem de rebus etiam accuratius. Quis ergo istos serat, qui hos auctores non probant: nisi omnino haec esse ab his praecepta nesciunt. Theodectes, Theodectis Cilicis filius, Aristotelis auditor fuit, & politus
scriptor,aim etiam Rhetor insignis.nam ut Suidas tradit septem libros aratis Rhetoricae scripsit, in quibus orationis numerum maxime commendat. Hunc Theodectem Aristoteles plurimum dilexit. ita* libros artis oratoriae, quos nomine suo ederet,ei donauerat. Postea uero moleste ferens titulit eo,
tum discipulo Theodecti cessisse, proprio uolumine quibusda rebus insistes, planius sibi de iis,in Theodectis libris dictu eisse,adiecit ut eos iterum sibi liishros uindicaret. auctor est Vas Maxisius. Theophrastus, Aristotelis audi- Lib. . tor, de quo fuera dictum est, accurate multa de Rhetorica scripsit: ubi etiam diligentistime docuit, qui numen sint in oratione obseruandi. Ergo inquit Cicero isti qui numerum improbant,uel hos auctores uituperant, uel igno rant haec ab eis esse praecepta. Si tales auctores uituperat, quis eoru con tumaciam ferre poterit: Si autem ignoram haec ab eis esse praecepta, aperte se tentur imis
215쪽
sto et rN ORATOREM tur imperitiam di ignorantiam suam.quare sunt omnino contemnendi.
Quod si ita est, nec ueta aliter existimo, quod ipsi sitis sensibus
non inouentur, nihil ne eis inane uidetur, nihil inconditum, nihil curtum, nihil claudicans,nihil redundans
Credo, inquit,ab ignorantia proscisci, quod isti nesciant,a grauissimis aue oribus de numero oratorio praecepta suis te tradita. Sed fieri nepotest, uti psi suis sensibus non moueantur r ut non sentiant si quid inane sit in oratio
ne, si quid incoditum,si quid curtum, si quid claudicans, si quid redundans
Quinque uitia tangit, quae in ea oratione solent esse,quae numeris careat. mum est,ut non plena sit,sed inanis:numerus enim implet orationem.Secundum est,ut non sit bene sitiusta sed incondita : est enim in numero quaedam e legans uerborum structura. Tertium est, ut sit curta, non perseeia di intim-da: nam quae numerosa est oratio, plenum habet orbem suum. Quartum est, ut sit claudicans & interrupta, no certo ordine continuata facit enim laocn merus,ut aptissime uerba continuentur, nulla uero claudicent. Quintum ecultimum est, ut sit redundans,non ambitu suo contenta: sic enim seiuato in mero finitur oratio,nihil ut superuacaneum adhciatur.Haec uitia qui nonsentit,nihil hominis habere uidetur.
In uersu quidem theatra tota exclamant, sinit una syllaba aut bretrior,aut longior. nec uerd multitudo pedes nouit, nec ullos numeros tenet, nec illud quod ostendit, aut cur, aut in quo ostendat, intelligit:& tamen omnium longitudinum & breuitatum in sonis, sicu t acutarum grauiumQ uocum iudicium,ipsa natura in auribus nostris collocauit.
Probat,numerum orationis homini naturalem quodam modo esse. Quo ties,inquit,accidit,ut aliquis histrio uersum aliquem una syllaba breuiole aut longiorem pronunciet,omnes qui sunt in theatris spe fiandi 5 audiendi gratia,saepe solent exclamare,atcphistrionem eum explodere, ec exibilare. quod certe non fit, quia imperita multitudo pedes noscat, aut quia sciat qua in resterratum: sed quia natura ipsa iudicium longitudinis &breuitatis,ticuti etiam Vocum grauium-acutarum,in auribus nostris collocauit. Ergo etiam imperiti de numero uere iudicare possunt,quamuis eius artem no teneanti Craso sus tertio de Oratore,tradit,Muscos qui erant quondam ijdem etiam poets, duas res machinatos fuisse ad uoluptate,hoe est uerim & cantum: ut & uerabor una numero,& uocum modo,delectatione uinceret aurium satietat Postea uerὁ oratores,haec duo: hoc est uocis moderatione, & uerborum conclusionem, quoad orationis seueritas pati possit, a poetica ad eloquentia trad cenda duxissse. Ital adiungit, nullam esse rem quae magis oratorem ab imperito dicendi,ab ignaro' distin suat, quam numerorum obseruationem. quam non tantum'utilem,sed prope neces latiam esse concludit,cum praesertim eam
magna quaedam suauitas di lepos consequatur. Visne igitur Brute, totum hunc locu accuratius etiam eXplice
mus Q illi ipsi qui & haec&alia uobis tradideruae An hic contenti esse,qus ab illis dicta sunt possumus Sed quid quero uelis neccu li
teris tuis eruditissim scriptis, te id uel maxime uelle perspexerim:
Iam ad propositum redit, Brutumq; interrogat, an uesit hanc tractatio nem de numma accuratius explicati, quam a Graecis ipsis qui auctorea sue
216쪽
runt, explicata fuerit: an illis colentus esse,qus iam ab illis praecepta sunt. D inde correcstione utitur qua se iam Bruti uoluntate cognouisse praedicat. Taiscite igitur ostendit, se melius hanc rem tra stasse, quam ulli Graeci fecerint: quod omnino veru est. Est aute res maxime iucunda,uel augere,uel perficere quae iam ab alijs inuenta fuere: quod Aristoteles primo Rhetoricorum ait.
Primum ergo origo, deinde cause,post natura, tum ad extremuusus ipse explicetur orationis aptae atque numerosae. Totam hanc tractationem in quatuor partes diuidit. primo enim se tradi
re uelle ostendita quibus originem oratorius numerus habueriti deinde,qus causa suerit ut inueniretur: tertio, quae sit eius numeri natura: postremo, quinam sit usus eius in oratione. Cum haec quatuor explicata fuerint,tunc etiam hoc opus erit absolutum. Primo igitur de origine huius oratorii numeri tra elat, Zc eos refellit,qui ab Isocrate inuentum tradunt, cum ante illum Thrasymmachus ec Gorsias eo sintust. nam Thrasymachus primus pedes in clausulis obseruauit: Gorgias autem ea concinnitate uerborum delectatus est, que
sponte sua numerum facit, de qua iam dictum est. Hoc est quod ait Cicero: 'Nam qui Isocratem maximὸ mirantur, hoc in eius summis lau/dibus serunt quod uerbis solutis numeros primus adluxerit. Cum
enim uideret oratores cum seueritate audiri,poetas autem cum uoluptate, tum dicitur numeros secutus, quibus etiam in oratione uteremur, cum iucunditatis causa, tum ut uarietas occurreret sa
tietati. quod ab his uere quadam ex parte,non totum dicitur.
Exponit primo aliorum opinionem de numeri origine, deinde suam asiungit. Sunt quidam, inquit, qui maxime Isocratem propter eius eloquentiam admirantur. hi praeter caeteras laudes, hanc etiam illi tribuunt, quod primus orationi numeros adiunxerit. Vehementer autem ii laudandi sunt, qui rem aliquam egregiam primi excogitarint: ut in Elenchis ait Aristot
les. Hoc autem eum fecisse dicunt, ut iucundiorem eniceret orationem, quae nullam auditoribus satietatem adserret. nam antea' non tam oratores auide, quam poetae, audiri consueuerant: quoniam maior hominum pars volu pratem sequitur. Sed postquam etiam orationi iuncti numeri suerunt tam o ratores quam poetae delectare coeperunt. Hoc autem ait Cicero, quod de Isocrate dicitur,partim quidem uerum est,partim etiam falsum.
Nam neminem in eo genere scientius uersatum Isocrate, consi. tendum est. Sed princeps inueniendi fuit Thrasymachus, cuius o milia nimis etiam extant scripta numerose. Distinctione utitur, qua docet quid Isocrati tribuendum sit, re quid adiamendum. Scientiam igitur & artem numerosae orationis, Isocrates optime tenuit, ut in eo genere nullus unquam scientius eo uersatus fuerit: sed tamenno ipse princeps inueni edi numeri fuit. nam ante illum Thrasymachus Chalcedonius, de quo supra dieiu est, numero usus est in oratione, adeo ut etiam in ea re modum excessisse uideatur.
Nam ut paulo ante dixi,paria paribus adiunctia,& similiter finita,item contrariis relata contraria,que sua sponte etiam si id non agas,cadunt plarunque numerose,Gorgias primus inuenit: sed his
217쪽
est usus intemperant ius. id autem est genus, ut ante dic tum est, ex tribus partibus collocationis alterum.
Ante Isbcratem inuenta suisse omnia quae ad collocationem pertinent, stendit. nam Thrasymachus numeru inuenit: Gorgias aute Leontinus eam uerborum concinnitatem, quae ex comparibus ex similiter finientibus, & ex contrariis constat,excogitauit: quae sere numerose cadere solet, etiam si quis id dedita opera non faciat. Quin etiam in eo Gorgiam reprehendit, quod in uentis suis nimis intemperate usus fuerit. Dicit autem hoc inuentum Gorgie, secundum esse collocationis genus . nam initio totam collocatione tribus partibus constare dixerat,iunctura uerborum,concinnitate uel sono,et numerO-Horum uterque Isbcratem aetate praecurrit, ut eos ille modera tione,iad inuentione uicerit. est enim ut in factedis trans serendis*uerbis tranquillior,sic in ipsis numeris sedatior.
Non potest Isocrates numeroru inventor haberi, cum illam aetate praecesserint Thrasymachus 5c Gorgias, qui numeris usi sunt. at illos Isocrates quideuicit,nd quia inuentor fuerit, sed quia moderatius di scientius numeros usuris pauit. neque enim tam audax est in translationibus 5c fictionibus nominum, quam illi fuerunt, di numerorum ordinem Ionge sedatiorem sequitur.
Gorgias autem auidior est generis eius, & his festiuitatibus ta
enimi ple censet insolentius abutitur: quas Isocrates, cum tamen
audiui stet in Thessalia adolescens senem iam Gorgiam, modera
tius temperauit. Docet quae differetia sit inter Gorgis scripta,& Isberatis. Gorgias,inquit. existimabat uerborum illas concinnitates maxime sestiuas esse, ital illis frequentissimis usus est.at uero Isocrates,quamuis eius discipulus fuerit, quippe qui eum in Thessalia cum esset adolescens iam senem audiuerit: tamen usum eius concinnitatis longe moderatius temperauit. Quod autem longo tempore in Thessalia Gorgias docuerit, ostendit etiam Socrates in eo Dialogo qui Gorgias inscribit: Θc Pluto stratus in Critia, cum de Thessalis meminisset,addidit illud γοργία ορ: id est,Gorgiam complectebantur.
Quin etiam se ipse tantum, quantum aetate procedebat prope enim centum consecit annos) relaxarat a nimia necessitate numerorum: quod declarat in eo libro quem ad Philippii Macedonem scripsit,cum iam admodum esset senex: in quo dicit, sese iam minus seruire numeris,quam solitus esset. ita non modo superiores,sed e tiam se ipse correxit.
De Isocrate Ioquitur,quem ait aliter in iuuetute, aliter in senectute scripsi cle. Cum enim esset iuuenis,quadam numeroru licentia exultabat. postea Paulatim aetate procedes, coepit illam numerosae orationis cura remittere. quod ipsemet affirmat in oratione qua ad Philippii Alexandri Magni patrem solis psit cum armu quartu et nonagesimii ageret postea uixit etiam annos quinoe, Lib. .cq.ν. ut Val. Max. auctor est. Itaq; nonum ec nonagesimum expleuit annum. hoceli quod ait Cicero,eum prope centum annos consecisse.
Quoniam igitur habemus aptae orationis eos principes, aucto rest, quos diximus,& origo inuenta est: causa quaeratur, quae sic aperta
218쪽
aperta est,ut mirer ueteres non esse commotos,praesertim cum ut
fit sortii tib saepe aliquid concluse apteq; dicerent.
Haec est transitio. cum enim quatuor res explicandas proposuerit,& iam de prima dixerit nunc ad secundam transit.Dixi inquit de numeri oratorii origine, quem Thrasymachus ec Gorgias inuenerunt socrates autem perfecit. Sequitur, ut etiam causam quaeramus, quae magnos illos uiros impulerit, ut hanc artem excogitarent: quae quidem causa multo apertissima est, adeo ut mihi ueniat in mentem, mirari cur ueteres Latini,prudentissimi uiri, non commoti fuerint, ad huius rei cognitionem, cum praesertim in dicendo solerent aliquid ,non quidem artificiose, sed fortuito numerose dicere. In homi nis enim natura sunt artici omnium quasi semina quaedam, quae in singulis a- 'ionibus notata Sc obseruata, paulatim artem iniciunt.nascitur enim ars ab
experientia sicuti Plato at Aristoteles docent: ille in Gorgia hic in exordio librorum de Prima philosophia. & nihil aliud est ars,quam recta ratio rerum faciendarum,ut ex Ethicorum sexto percipitur apud Aristotelem. quae ratio. a natura quidem origine habet, sed ex singulis a stionibus colligitur. actio innes enim sunt rerum ungularum, ars uero generalis est, et naturam quantum potest sinitatur.
Quod cum animos hominii, aures in pepulisset, ut intelligi pos set id quod easus effudi sie t,cecidis te iucunde, notandum certe ge nus, atq; ipsi sibi imitandi fuerunt.
Docet quomodo Latini potuissent artem numerorum percipere, nempes diligenter obseruassent,quae iucunde caderent, ec quae insuauiter. na quod apte concluditur,etiam si casu cffundatur, tamen aures ato animum iucunditate quadam mouet,ut eis non admodum difficile fuerit illud notare, ec se ipsos imitari,cum nondum Graecos noscerent.
Aures enim uel animus aurium nuncio,naturalem quandam in se continet vocum omnium mensionem. itaq; Sc longiora,&bre
uiora iudicat,& persecta ac moderata semper expe stat. mutila sen iit quaedam,& quasi decurtata,quibus tanquam debito seaudetur: productiora alia,& quasi immoderatius excurrentia, quae magis etiam aspernantur aures. quod cum in plerisque,tum in hoc gene
re, nimium quod est ostendit uehementius, quam id quod vide.
tur parum. Hoc,inquit,a natura habemus, ut omnium vocum mensionem intelliga mus ,& iudicemus quae longiora ec quae breuiora sint,quae perseela,quae mutila, di quae productiora. quin ipsae aures naturaliter masis etiam amernari solent id quod est nimium,quam quod est parum: suod cum in alijs fere omni-hus rebus fiat,ut nimium quam parum magis ostendat,tum in hoc praecipue genere. Aures enim uel animus. Vtitur correctione,quoniam aures ipsae per se nihil iudicare pollunt sed animus aurium nuncio iudicat. nev enim ullus est sensus in corpore,sed omnes in animo sunt.unde recte dicitur: mens uidet, mens audit. Oculi autem atq; aures sensivum instrumeta sunt, a quibus ad animum ipsum,quasi senestrae quaedam sunt perforatae: ut in Tusculanis do cet Cicero. Non ergo proprium est oculorum, aut aurium, rerum quae aspecituat s auditu percipiuntur,iudicium,sed ipsius animi: qui oculis at*aui . quasi satellitibus re ministris utitur,ad uidendum, re audiendum. animus uero ipse continet in se vocum omnium mensione Ideo dixit Aristoxenus Mus sicus,
219쪽
ros iN ORATOR Triscus eum Iaarmoni1 quandam esse . quod licet Plato non concedat, ait tam Eharmonia quadam temperatum di conditum suisse: atq; ideo nihil magis in
teneraS Puerorum mentes, quam uarios canendi modos influere. Iudicat igi-x tur animus que persedia ac moderata sint, et ea semper expediat. iudicat etia,qus aut longiora quam coueniat aut breuiora proferantur. item P si qua sunt mutila N amputata, quae aures no impleant aut siqua immoderate excurruq&ulti a septa quod aiunt quodammodo transillimi, quae maxime solent aures offendere. Quod autem ait Cicero, magis offendere nimium quam parum adeo uerum est, ut ne in rebus quidem honestis exuperatia laudet. nam ut ait Horatius,
Insiani sapiens nomen erat, usis iniqui,
Ultra quim satis est uirtutem pipetat ipsam. Vt igitur poetica Sc uersus inuentus est terminatione aurium, obseruatione prudentium: sic in oratione animaduersum est multo quidem illud serius,sed eadem natura admonente,esse quosdam
certos cursus,conclusiones P uerborum. Similitudine carminum ait inuentum esse numerum orationis. Quemadmodum inquit ars poetica,& carminum ratio non alia de causa inuenta est, nisi aurium terminatione,& prudentium hominum obseruatione ita etiam in oratione numerus, nisi quod poetica multo ante reperta sui postea ueron rura eadem docuit etiam in oratione, posse quosdam numeros 5c clausulas uerborum fieri. Fuit autem ars poetica omnium sere antiquissima, adeo ut in Lib. r. ipso mundo nata esse uideatur. Plinius tamen existimat,carmen hexametrii ab Apollinis oraculo prose et um. Eusebitis antiquissimos Hebraeorum egre
Lib. ta. de glos suisse Poetas Cassiit. 'uidam tradunt,ab Orpheo erimo fuisse poeticam id Praep. luitiatam. Sed utcun sit, concedunt omnes, longe ante poeticam artem, quam Oratoriam,fuiste. nam qui primus solutam orationem scripserit,Phere cides Syrus,Pythagorae praeceptor fuisse dicitur: cum antea praeclarissimi omnium poetae Homerus & Hesiodus suissent. Hoc est quod ait Cicero, serius
numerum Orationis,quam poeticum,obseruatum fuisse. Fuit igitur haec camsi quae Thrasymachum & Gorgiam mouit ad excogitandum numerum ora tionis,ut apte iucunda: luerba concluderentur.
Quoniam igitur causam quoq; ostendimus,naturam nunc id Onim erat tertium) si placet,explicemus:quae disputatio non huius instituti sermonis est,sed artis intimae.
δε De origine, di de causa numeri iam dictium est,sequitur ut natura etiam Gius explicetur: quoniam hoc est tertium eorum quae proposita su erant. Sed haec disputatio de natura numeri, non proprie pertinet ad hunc institutum sermonem,in quo non praecepta traduntur,sed oratoris perfecit se a decla ratur: uerum potius ad artem intimam oratoriae praeceptionis, de qua multa Aristoteles temo Rhetoricorum. Attamen hoc etiam loco Cicero diligenter hanc rem persequitur,quoniam esse in oratore praecipuam existimat.
Quaeri enim potest, qui sit orationis numerus,& ubi sit positus,& natus ex quo:&is unus ne sit,an duo,an plures: qua* ratione componatur Sc ad quam rem,& quando, quo Ioco,& quemadmodum adhibitus aliquid uoluptatis adferat.
Multa pose quaeri de numeri natura ostendit, quae non omnia sunt hoc loco persequcda. Natura enim cuiu rei genere,proprietate, ais euentis plicatur.
220쪽
e o Mn NY ARi V g. ad blicatur. Genus autem unum quidem est, proprietates uero saepe multae, sed
euenta fere semperinfinita. nam uni naturae pollunt infinita euenire. Quare natura genere proprieta tes declaratur,quoniam haec duo certa sunt. Sed interdum cream euenta ad naturae cognitionem plurimum conducunt,ut priuino de Anima censet Aristoteles.Sed ad rem nostram. Primo inquit Cicero quaeri potest, qui sit numerus orationis: hoc est,in quo genere collocatus. Et Quintilianus quidem in quantitate numerum orationis collocat, quoniam temporum spacio constat,oc tempus est antitas. Nam decipiuntur, qui pedem esse numeri genus putant,cum pes sit numerus quidam. Secundo quaeri potest,ubi sit positus numerus 5c respondetur, in collocatione uerborum,aim in ipsis pedibus: sicuti genera posita sunt in suis formis, ec serinae in indi
uidi iis non enim alibi potest esse numerus orationis,nisi in pedibus ut declarabitur in si a. Tertio quaeritur, ex quo natus sit hoc enim etiam ad naturam eius explicandam pertinet. N respondetur,ab ipsa natura quae sicut ait stupra Ciceroo omnium longitudinum ec breuitatum in sonis,sicuti acutorum grauium* uocum iudicium in auribus nostris collocauit: deinde obseruatione uirorum doctissimorum ad artem deductus est,ut aures oblectaret. Quarto quaeritur,unus ne,anduo,an plures numeri sint oc respondetur, esse plures.
nam unus numerus est e qui potest cum sit genus,& plures sub se species contineat Neq; duo tantis numeri possunt esse, cum sint plurimi pedes in quibus perspicitur numerus.reliquum est igitur,ut plures numeri sint. Quinto quaeritur, qua ratione numerus componaturr &respondetur, esse accommodanda
rebus,de quibus agitur, ut si res leues atq; humiles sint etiam minuti numeri adhibeantur: si mediocres res,numeri sint paulo hilariores &liberiores:siue ro graues ta maximi ponderis res tradientur, etiam grandes 8c sublimes nimeri componantur. Sexto quaeritur,ad quam rem coponatur oc respondetur, ad aut tum uoluptatem,ne nimium seuera, aut etiam odiosa uideatiar ora tio, si nullis numeris suetit colligata. nam ut tertio de Oratore Crassus ait aurium tantu causa in oratione numerus adhibetur. Septimo quaeritur,quando numerus sit adhibendus f 5c respondetur, semper. nam ut ait Quintili nus oratio in omni quidem corpore totoq; traeiu numeris inserta est nes e nimioqui possumus,nisi e syllabis breuibus ac longis,ex quibus pedes fiunt: magis tamen ta desideratur in clausulis,et apparet. in etiam in epistolis rein omni sermone quida numeri esse debet, sed laxiores ec occultiores. Octauo quaeritur, quo loco numerus adhibeatur. ec resipondetur, in tota uerborucontinuatione ne quid hiet aut subsultesiam infractum atq; amputatu sit. Sed initio praecipue periodorum, di in sine, magis etiam in fine quam in principio seruari debere. Postremo quaeritu quemadmodum adhibeatur oc respondetur,ita ut magnam quidem oblectationem auribus aiserat,sed tamen omnino uersum fugiat.nam ut Quintilianus ait uersum in oratione fieri,multo Dedissimum est, totis sicut etiam in parte deforme. Vnde Brutum reprehendit
Quintilianus, qu0d sine exametri usus in clausula suisset, hoc modo: Qvan quam sciunt placuisse Catoni. quod tamen etiam Cicero secit pro Milone,ad
extremum, cum ait Omnes in me meost redundant ex illo fonte dolores. Ita igitur orationi numerus adhibendus, ut uersus non efiiciatur. Sic accidet, ut oc uoluptatem auribus afferat, Nin uiuum nullum incidat.
Sed ut in plerisq; rebus, sic in hac duplex est considerandi uia:
quarum altera est longior,breuior altera,& eadem etiam planior. Est autem longioris prima illa quaestio, sit ne omnino ulla numerosa oratior quibusdam enim non uidetur,quia nihil insit in ea certi, ut in uersibus:&qudd illi qui assirmant etiam esse numeros ins a oratione,