장음표시 사용
41쪽
IN ORATOREM S in subtili atm uersuto fatis egregie uersati sint. osdam ali fuisse, uerum mnum tantum Demosthenem nominat, qui in diuersis generibus praestiterit.
At Q utina in Latinis talis oratoris simulacru reperire possemus.
esset egregium,non quaerere externa,domesticis esse contentos. Haec est Aisit hoc est deprecatio,qua causam reddit, cur non Latinis exemplis utitur,ad exprimendum aliquod summae eloquentiae simulacru: quia nomo talis adhuc apud Latinos extiret. Simulacrum uoca quod ad perfectae eloquentiae similitudinem formatum sit. sed proprie simulacra sunt uel e marmo re uel aere uel ebore,uel deni* m aliqua materia formatae statuae: ut Iouis O
lvmpii simulacrum,de quo supra: ec Veneris, & Palladis, quae Phidias fecit. Esset egregium. Latinis scilicet. nam,ut Horatius de Poetis ait.
Nec minimum meruere decus uestigia Graeca
Sed ego idem qui in illo sermone nostro qui est expositus in Bru
to muliu tribuerim Latinis, uel ut hortarer alios,uel quod amarem meos, recordor IongE omnibus unum anteferre Demosthenem: qui uim accommodarit ad eam quam sentiam eloquentiam,non ad eam quam in aliquo ipse cognouerim.
Apud Latinos licet in eloquentia multi excelluissent, nullum tamen abs lutae eloquentiae simulacrum unquam extitisse docet: nem sane apud Grscos, praeter unum Demosthenem,qui relictis priorum uesti s , conatus est sum mam eloquentiam exprimere. Illo sermone. quo Latinos omnes oratores recensitit. Vel ut hortarer. Duas adsert causas, quare multu Latinis orato tibus tribuerit,etias non ualde prestantes fuerint. Prima est, ut alios adhorta tetur ec excitaret ad eloquentiam: secunda,quὁd Latinos amaret.tame etiam in illo opere Demosthenem omnibus ec Latinis re Graecis anteposuit. Re cordor anteferre. Notanda locusio, pro eo quod est,recordor me ametulisse. Vim accdmodarito Hoc est,qui non aliquem oratorem imitatus fuerit: sea quam in animo habebat specie eloquentiae secutus, eam uoce reprssentare au lentibus contenderit. Nam qui aliorsi uestigiis insistunt,nunquam excellere possunt. de non sine causa Horatius imitatores appellat seruum pecus: quoniam ut serui non audent uestigia dominorii deserere, ita imitatores ne latum quidem unguem ab eo quem imitatur discedere uolui, sic enim ait Horatius: O imitatorrisienum recus, ut mihi epe Fufium,saepe iocos,uestri movere tumultas.
Hoc nec grauior extitit quinquam,nec callidior, nec temperatior. In omni genere dicendi caeteris omnibus Demosthene praestitisse uult. Nasi dicendi genus sublime spectemus, nemo inquit Demosthene grauior: si
tenue ec preissium, nemo callidior, aut acutior: si mediocre ξc aequabile, nemo temperatior. Nec callidior. Oratores qui in tenui dicendi genere uersantur, modo callidos appellat,modo uersutos,modo subdolos: quoniam acumen in eo genere maxime spectatur,ec causae prssertim pecuniariae tenuiter aguntur, di callide. unde recte Plautus in Truculento dixit: Ad suum quenq; quaestum aequum est esse callidum.
Itaq; nobis monendi sunt ij, quorum sermo imperitus increbuit, qui aut dici se desiderant Atticos, aut ipsi Attice uolunt dicere: ut mirentur hunc maxime,quo Athenas quidem ipsas magis non credo suisse Atticas.
Haec paraenesis quaeda est, quae taene a Demosthenis laudibus non recedit. Verum
42쪽
co ΜMENTARI VS. 3 Verum sciendu est, Ciceronis tempore suisse quocia imperitos homines, qui Cicerone ipsum tanq; Asianu θc nimis redundante uituperarent ut Quintili- .cap. io. anus auctor est ipsi uero quoddam genus dicendi sequerentur aridum et ieiulium,atmid Atticum esse dicerent: quos tamen derisos fuisse, libro Tusicut di. docet ipse Cicero. Hoc igitur loco admonet eos qui se Atticos dici uolunt, ut Demosthenem admirentur: quoniam ille sic Atticam expressit eloquentiam, ut nihil addi posse uideatur. Sermo imperitus. audia longe veritate aberrant ipsi, ait alios in eundem errorem trahere conantur. Attice dicere. Cum quinin sint apud Graecos linguae proprietates,communis, Attica, Dori O,Ionica, Aeolica, longe caeteris lepore oc elegatia dicendi praestat Attica. unde etiam Lepos Atticus, oc Attica eloquentia prouerbio cclebratur. ut Te rentius in Eunucho:Dixin'in hoc Atticam esse eloquentias Athenas quideipias. In quibus nata est,aim alta dicendi facultas ct elegantia. Est aut Hyperbole, ad amplificandas Demosthenis laudes. Primo de Oratore, Athenas appellat omnium do strinarum inuentrices:&ait in eis summam dicendi uim ocinuentam esse, re persectam.
Quid enim sit Atticum discant, eloquentiam que ipsius uiribus, non imbecillitate sua metiantur. Nunc enim tantii quisque laudat, quantum se posse sperat imitari. Sed tamen eos studio optimo iudicio minus firmo praeditos, docere,que fit propria laus Atticorum,
non alienum puto. Haec est ,siue digressio quaedam, qua docere conatur quid sit ADtice dicere. Ac primo inruperat commune uitium eoru,qui ea uituperant quae
ipsi non possunt assequi,& qui res non natura ipsaru,sed imbecillitate sitia definiunt. Quid sit Atticu. Quaestio nominis, quae definitiva nominatur: quoniam Atticu dicendi genus aliis aliud esse uidetur. Sunt enim qui putent Attiaticu,quicquid est tenue atm humile: quod nisum est. alii, quicquid iocosum oc acetum: quod veru est,sed non sol u. Hinc Attici sales,& Attica Musa celebratu de sermone maxime festiuo θί iucundo. Pi utarchus in uita Platonis ait, id uulgo Xenophonti tributu fuisse,ut Attica Musa uocaretur, propter admira hilem in dicendo iucunditate. Vertam Cicero uult Atum esse,quod omnes Gloquentiae partes attingat. Nunc enim tantu. Haec est uulgaris imperitora hominu consuetudo,ut ea damnent,quae ipsi non possunt assequi. Videbis Onim barbaru homine Ciceronis eloquentia irridere: Grecaria literarum imperitum,eos damnare qui illi studio dant opera: ais ita de reliquis. Sed tamen eos. intonia aliqui sunt quino malitia, sed parii firmo iudicio Peccant: eos se docere uelle profitetur Cicero, ut intelligant qua in re praecipue laudentur Attici.Nam qui admonet amice, docendi sunt: qui inimice insectantur, repellen ut ipse Cicero i. de Nat. deoru ait. Studio optimo. Multi enim,cum bene se iacere existiment, propterea quod uere iudicare nesciat,in errores incurrui: quos uenia dignos esse,nemo non intelligit. Nam ea tantu peccata reprehenduntur, quae uel a malitia,uel a negligentia proficiscuntur.
Semper oratorum eloquentiae moderatrix fuit,auditorum pridentia. Omnes enim qui probari uolunt,uoluntatem eorum qui audiunt, intuentur ad eam que,&ad eorum arbitrium& nutum to tos se fingunt,& accommodant. Cum proposuerit se ostendere uelle, quod sit proprie Atticli dicedi genus,
primo declarat quo modo uariata sint dicendi genera, ut aliorum comparatione dignoscatur Ainciam. Necesse est inquit ut orator intelligentiam a ditorum sequatur,si probati uoluerit: necu enim imperita multitudo, docta oratione t* egregie polita delectabitur: neque eruditi auditores, impolitum
43쪽
ec rude dicendi genus approbabunt. Ital audientium nanira quod ait Quintilianus) orationis differentiam facit. nam orator totam orationem suam. ad eorum qui audiunt uoluntatem accommodat. ro sit, ut aliter apud doctos, aliter apud imperitos loquatur. Quintilianus libro iti cap. ao. tradit, Olim a
pud Graecos eloquentiae genera suisse tria: Atticum, Asianum, Rhodium. Attici inquit) limati Nemuncti, nihil inane, aut redundans serebant. Asana gens tumidior alioqui, ec laetantior, uaniore etiam dicendi gloria inflatacst. Tertium mox, qui haec diuidebant, adiecerunt genus, Rhodium: quod
uelut medium est e,aim ex utrol mistium uolunt. net enim Attice pressi, noque Asiane sunt abundantes: ut aliquid habere uideantur gentis, aliquid auctoris. Aeschines enim,qui hunc exilio delegerat locum, intulit eo studia Athenarum,quae uelut sata quaedam coelo terraq; degenerant) saporem illum Atticum peregrino miscuerunt.
Ita Caria,& Phrygia, Mysia,quod minime polite minime p
elegantes sunt,asciuerunt aptum suis auribus, Opimum quoddam,& tanquam adipatae dictionis genus.
Incipit ab eo eloquentiae genere,quod minus ab eruditis probatum est, hoc est ab Asiano: quo Cares, Phryges 5c Mysi delectabant .id erat inquit diacendi genus opimum: hoc est, pingue ec tumidum, nimiSm redundans, quod luxuriare quodam odo uideretur. Caria, oc Phrygia, ec Mysia, sunt regiones
Asiae minoris quae semper indocilitatis di leuitatis nomine male audiuerunt.
quod facete 5c eleganter Cicero pro Flacco declarat his uerbis: Nanq; ut spinor) Asia uestra constat ex Phrygia, Mysia, Caria, Lydia . Vtrum igitur nostrum est, an uestrum hoc uetus prouerbium: Phrygem plagis seri solere meliorem ini id de tota Carias noti ne hoc uestra uoce uulgatum est, si quid cum Iericulo ex periri uelis, in Caria id potissimum esse faciendum c Quid porro in Graeco sermone tam tritum at* celebratum est, quam si quis despiacatui ducitur,ut Mysiorum ultimum esse dicatur Nam quid ego dicam de Lydiar quis unquam Graecus comoediam scripsit, in qua seruiis primarum partium non Lydus esset.' haec Cicero. ae uero citat prouerbia, quonia ad hunc locum rectius intelligendum mire faciunt ea breuiter inplicabimus. Quoniaam igitur Phryges barbari sunt, di seruili ingenio, quoties aliquem Graeci notare uolebant, tanquam indocilem, qui non pudore, sed uerberibus melior redderetur, dicebant: hos σώαρπλκγωρ αμειν uri ea arisuo . quod ita ueristit Erasimus: Verberatus Phryx mclior 8c obsequens erit magis. Quoniam uero Cares tam uili atque abiecto ingenio erant, ut proposita mercede quodvis malum 5 periculum subire non recusarent: factum est, ut Graeci, quotia es ostendere uellent, experientiam periculosam in re uili, re quae parum ad
ferat dispendii, esse faciendam, dicerent:hiure Gνδυνον, in Care pericu lum . Mysi denique, scuti Strabo libro ia. scribit,a reliquis Graecis tantopere contemnebantur, ut quoties aliquem summo despicatui habendum smisi care uellent, eum μυσῶν ἔχατον appellarent. Non est igitur mirum , si hoc Ioco Cicero tradit Cares,Phryges,&Mysos minime politos,minimeq; elegam tes fuisse. Vocat autem opimum dicendi genus, quod redundans quidem est, sed tumidum & crassum. unde etiam pingue vocamus, id quod imperite dieium est: 5 pingui Minerua loqui hoc est, uulgari modo, sine cruditione: sicut etiam crassiore Musa. Sic Horatius de quodam philosopho Stoico:
Rusticus,ser siseres,crassas Minero. Tanquam adipatae. Perstat in metaphora, quonia dixerat opimum. Sunt
qui legant adipale, quod non placet. iniam uis Erasmus in prouerbio, Pontitiscalis coena, dicat alicubi se legisle adipales coenas, ec adipolas: uerum
44쪽
niocum ubi legerit, nullum citat. Ego sane adipatu apud Non. Marcellum ob seruaui. sic enim ait: Adipatum ueteres honeste pro pingui, ec succulento, ocopimo posuerunt. Itas ueterem dictionem eleganter hoc loco Cicero usurpauit Iuvenalis etiam Satyra sexta ad extremum,utitur hac dictione, cum ait:
Liuili stiaterno feruent adipata ueneno.
Adipalis uero quod sciam nusqua apud probatos auctores legitur. Itam euaric adipatae,non autem adipale scribendu est.Adeps uero, pro omni pingit dinis genere ponitur,ati etiam pro summa ignorantia, per translatione: quoniam cui est in prouerbio pinguis uenter no gignit sensum tenuem. Cicero 3. in Catilinam: Hoc prouideba animo Quirites,remoto Catilina non mihi esse P. Lentuli somnia, nec L. Cassii adipe, nec C. Cethegi furiosiam temeritatem Pertimescendam. Mirum auditu, quod Plinius lib.M. cap. t. refert,L. Apronii Consularis uiri filio detractos adipes fuisse, leuatums corpus immobili on re. Adeps in homine uocatur etiam abdomen.Iuuenalis Satyra 4. Montani qκos uenter ades abdomine tardus. Vnde qui gulae uentri dediti simi, eos Cicero vocat abdomini natos. ut in Pisonem: Ille gurges ais helluo,natus abdomini siro,non laudi atq; gloriae. In eundem abdominis uoluptates dixit: Solet in disputationibus suis oculorumat aurium delectationi,abdominis uoluptates anteferre.
Quod eorum uicini non ita lato interiecto mari Rhodii nun qua Probauerunt: Graeci aut multo minus: Athenienses uero funditus repudiauerunt quorum semper fuit prudens, syncerumq; iudici nihil ut possent nisi incorruptum audire,& elegans. Asianum dicendi genus nem a Rhodii nem a Grecis aliis,nedum ab Atheniensibus probatum unquam fidit. Eorum uicini Rhodii. Vicinos resipediu aecorum aliorum appellat. est enim in Lycio mari posita Rhodos insula,&est prima Cycladum,ut ait Plinius. ab altera parte in Carpativum pelagus uergit, quod ex Lucilii uersu patet:
Carpathiam Rhodos in pelagus si inclinat apertum. nrant in hac insula quondam non tantu eloquentiae,sed etiam omnium Iib ralium artium gymnasia .unde cum Aristippus aliquado nauseagiu pastus, ad Rhodiorum littus dei renisset, digeometricas quas da ibi figuras animaduertisset, ad socios conuersus ita exclamauit: Bene speremus, hominu uestigia uideo. auctor Vitruvius libro . Graeci autem multo minus. Distinguit hoc loco Graecos a Rhodijs 5 Asiaticis oratoribus: cum tamen fatis constet, etiam Rhodios ec Asiaticos Graeca lingua uti solitos,& etiam Graecos appella ros, quod cx oratione pro Flacco facile potest intelligi. Verum illud etiam in eadem oratione notauimus quavis multi essent populi qui Graeci uocaretur, tamen tria proprie futile Graecorii genera:hoc est, Athenienses, Dores, Aeo les. Sed Ciceronis uerba praestat audire,qui sic ait: ancilia quis ignorat,qui modo unqua mediocriter res istas scire curauit,quin tria inscom genera sintuere: quom uni sunt Athenienses,quae gens Ionum habebatum Aeoles alteri,
Dores tertii nominabant. Haseincuncta Graecia,qus fama, que gloria,qus do strina,qus plurimis artibus,qus eua imperio oc bellica laude floruit, paruuquendamlocum,ut scius,Europae tenet, semperin tenuit.haec Cicero. Allienienses uero. Praeter caeteros omnes tas cos, Athenienses celebrat in eadem oratione pro Flacco, quando ait: Adsunt Athenienses,unde humanitas, do-
iri rammen terras distributae Dii tanti
a,religi ,fruges,iura,leges ortae,atq; in Omnes terras distributae putant
de Fato ait Cic. ideo acutos fuisse Athenienses, quonia Athenis tenue In lib. de Fato ait Cic. ideo acutos fuisse Athenienses, q- coetu sit ex quo sequie, ut eo, udiciu fiterit prudes ec sinceru,ut ait hoc loco.
Eorum religioni cum seruiret orator,nullii uerbii insolens, nullum odiosum ponere audebat. Haec
45쪽
34 IN ORATOREM Haec est causa eur Attici oratores reliquis longe politiores ta cultiores fue rint, quoniam Atheniensium autibus teretibus ec religiosis placere studebat. Eorum religioni. Religionem uocat eam diligenti qua utebantur Attici, ne quod insolens uerbum aut loquerentur, aut audirent. Nam Caesar dixisse
fertur,non aliter insolens uerbsi in oratione uitandum esse, quam in mari s pulum. Initium enim eloquentiae,uerborum esse delectum.
Itaq; hic quem praestitisse diximus caeteris in illa pro Ctesiphon,
te oratione longe optima, summissius a principio: deinde dum de Legibus disputat,pressius: post sensim incedens, iudices ut uidit ardentes,in reliquis exultauit audacius. Ad Demosthenem reuertitur, atq; ostendit illum in una oratione uario dicendi genere usium sutile, prout ipsa causa postillabat. Cum aut multas habuerit orationes Demosthenes,unam Cicero reliquis anteponit, quae pro Ctesia phonte habita est, di insce παι τερα-,hoc est de corona inscripta est. eam uoto Cicero Latinam secerat,una cum Aeschinis contra Ctesiphonte oratione: sed ambae interierunt. Superest tantum praefatio, docita sane, quae inscribitur De optimo genere oratorum,in qua est etiam argumentu illius orationis pro Ctesiphonte: quod quoniam ad hunc locu illustrandum mire facit,libet adscribere. Cum esset lex Athenis, ne quis populitatum faceret, ut quisquam corona donaretur in magistratu, prius quam rationes retulisset: & altera lex, eos qui a populo donarentur, in concione donari debere: quia in Senatu Demo. sthenes curator muris reficiendis fuit, eost resecit pecunia sua: de hoc igitur Ctesiphontatum fecit, nullis ab ipso rationibus relatis, ut corona aurea donaretur: ea donatio seret in theatro, Populo conuocato, qui locus non est concionis legitimat: atq; ita praedicaretur, eum donari uirtutis ergo, beneis uolentia: φ, quam erga populum Atheniensem haberet. Hunc igitur Ctes, phontem in iudicium adduxit Aeschines, quod contra leges scripsisset, ut ocrationibus non relatis corona donaretur,&ut in theatro, α quod de uirtute eius ec beneuoletia false scripsi isset: quonia Demosthenes nec uir bonus esset, nec benemeritus de ciuitate.hoc iudicium factu est Alexandro iam Asiam tonente licet Aeschines hanc mulctam a Ctesiphonte petiisset quadriennio amte Philippi Macedonis mone. Aiunt ad hoc iudicium e tota Graecia concura sum factum esse. exitus uero iudicii talis ibit, ut Aeschines uictus Athenis diascederet,&Rhodum iret exulatu. Usus est igitur hac arte Demosthene ut in
exordio summisse diceret, paulathnse se erigerendi dum de legibus quas Aoschines a Ctesiphonte uiolatas fuisse dixerat,disputaret, pressita siubtiliter ageret. Sed postquam uidit oratione sua commotos iudices, eo quod acute ratio nes Aeschinis refelli siet, coepit audacius exultare, di eloquentiae uela pande re, ait omni affectuum genere exardescere.
Ac tamen in hoc ipso examinante uerborum omnium pondera,
reprehendit Aeschines quaedam,& exagitat: illudens*,dura, odiosa, intolerabilia esse dicit.
Quamuis,inquit,Demosthenes diligentissimus in deligedis uerbis fuerit, tamen inimici reprehensione non caruit. Illud enim veru est quod prouerbio
fertur, ' ουκ Hsι συνυφα re contra sycophanis morsum nullum est remedium. Neq; enim quicquam tam egregium est, quod calumniatores non aliqua in re uituperare audeant. unde qui rem aliquam excellentissime conssicit, per hyperbolem dicitur Momo satisfacere. Momus enim etiam deorum opera reprehendere non dubitabati Examinante pondera. Met phora a libripende sumpta, qui aurum re argentum examinat, utrum suis sti ponderis ut, necne. Dura,odiosa.) Cicero duobus modis interpretatur
46쪽
id quod Aeschines dixerat μιαρά. namαρος si ad homine reseratur, improbum ac scelestum significat: si ad rem aliquam traducatur,duram,odiosam, et quam omnes uitare debeant. Quae uero Cicero uertit intolerabilia, ea dixit Aeschines ατάθμα hoc est, talia quae nemini persuaderi possint.
Quinetiam quaerit ab ipso, cum quidem eum belluam appellet, utrum illa uerba an portenta sint: ut Aeschini ne Demosthenes quidem uideatur Attice dicere.
Explicat totam illam reprehensionem, qua Aeschines contra Demostheonem usus est. Belluam appellet.) Aeschines Demosthenem Lναῖον uocat. Suidas ait,&,αιρον communiter quidem παυ Θωρίον hoc est omnem feram significare: proprie uero tantum vulpem,quae est astutissima. unde frequenter etiam Αναικὶ pro astuto ponitur, quod idem Suidas reseri, ec Phavorinus ex Aristophane probat. Verba an porteta.)-ου θαυματα dixit Aeschines. δωμα uerὁ dicitur, quicquid in admirationem homines ducit. Vt Aeschini.) QIramuis nemo magis Attice quam Demosthenes unqua dixtile uidea tur, tamen Aeschines eum censuit non plane Attice uerba facere.
Facile est enim uerbum aliquod ardens ut ita dicam notare,id
restinctis iam animoru incendi js, irridere. Itacpse purgans iocatur Demosthenes: negat in eo positas esse fortunas Graeciae, hoc an iblud, huc an illuc manum porrexerit. Demosthenein excusat, iuὀd in seruore ipso dicendi uerba aliqua usurparit, quae non ita essent usitata. Multa enim dicuntur, cu animi uel ira, uel misericordia,uel alio affectu aliquo concitati sunt, ρος traquillo θc quieto animo n5 dicerent. Itaq; facit improbe,qui sedatis animis stridet ea, quo in perturbatio ne dicita fuerat. Restinctis incendi js. Metaphora ab igne sumpta. Sic enim
ctiam animus dicitur inflammatus ira,cupiditate,odio: quoniam ira nihil aliud est quam seruor sanguinis in corde, sicuti censet Aristoteles. N Omnes ais s.ct inta nimi permotiones quodammodo sanguinem incendunt. Iracpse purgans. Saepenumero accidit, ut quae refellere non possumus, iocis & salibus diluamus: ut Tarentini iuuenes,cum apud Pyrrhum accusarentur, quod de illius fama detraxissent: Imo inquit unus ex eis) nisi nos lagena de cistet,occidissomus te. excusans ebrietatem. Ita Demosthenes, cum negare non posset, ea uerba quae notauerat Aeschines, parum esse Attica, dixit, sortunas Graeciae non in eo positas este, hoc an illud ipse dixerit. atq; ut magis etiam Aeschinem irrideret,adiunxit illud: vi δ' ne μα .labet φήνεγκώ.id est, huc anilis luc manum porrexerim. Multum enim refert in dicendi ratione, quo gestu manuum utaris.
Quonam igitur modo audiretur Mysus,aut Phryx Athenis,cum
etiam Demosthenes exagitetur,ut putidus
Argumentum a comparatione maiorum. Nam n praestans orator Athenis exagitatur, multo magis imperitus exagitabitur. ' Mysus, aut Phryx. Qui opimum quoddam, ec tanquam adipatae dictionis genus sequebantur, ut suis pra legimus. Putidus. Proprie est mali odoris, ec idem pene quod ranciadus. ut Plautus: Tanti est, quanti fungus putidus. Transfertur ad sermo nem. putidus tunc dicitur ille, qui orationem assectat: qua re nihil est odio sus. ita oratio putida dicitur ametata quς ita aures offendat, sicuti que putida sunt, nares. Dicitur etia putidus homo, qui nunqua in rebus suis sibi satisfacit.
Cum uero inclinata,ululanti in uoce more Asiatico canere coepisset,qtus eum ferret,aut quis potius non iuberet auferri Non
47쪽
'Ad Atticorum igitur aures teretes δε religioses, quisese accom
Conclusio huiuβp' di i s. . e. Verum aures illae sunt te ex muliud quam 'h2 ς' μ' V di mi nihil ut tolerare possint, hoc est rotund remis dis odos e m. idetur Horatim hunc
a 'Eleganter. uerbis delectiis, di prius. Et Errant quod Blum: quod AtticE. non saliuntur. Istoruin enim iudicio si solum illud est Atticum,ne Pericles quidem dixit Attice,
z: V dbhi ouessa deserebantur:qui si tenui genere utere
tur ii quam ab Aristophane poeta fulgurare, tonare, Permiscere
Graeciam didius esset. Distinguit aduersi pio Vm Ascostendit. lneo, Minyx R . . ι ,-illud nest, aliud ullum essem
48쪽
quentibus, quod hoc modo formatur: Si tenue dicendi genus solum est Attiacum, Pericles, qui non tenuiter dicebat,non erit Atticus. Sed omnes in Attica eloquentia primas partes Pericli deferebant: ergo no solum tenue dicendi genus est Atticum. Primae deserebantur. Desine primas est, concedere alia
quem esse primum in aliqua facultate. Ab Aristophane poeta. Uerba Aristophanis citantur a Plinio libro epistolarum primo:unice , βρώ-Jιω υ τό λα. Ie. hinc facitum est,ut sulmina orationis dicamus, ec eloquio tonare. Virgilius in ii. Proinde tora eloquio solitum tibi. R 'Ioue ducta metaphora,quem tonare ec fulminare credidit antiquitas:licet aliter sentiat Aristoteles.
Dicat igitur Attice uenustissimus ille scriptor,ac politissimus Lysias: quis enim id possit negarer dum intelligamus, hoc esse Atticuin Lysia,non qu3d tenuis si atque inornatus,sed quod nihil habe
at insolens,aut ineptum. Concedit Lysiam Attice quidem dicere: sed eos ait decipi, qui putant ideo
esse Atticum, quia tenuis sit, oc inornatus: quod minime uerum est: sed ideo Atticus est, inquit,quod usitato ait apto sermone utitur. Fuit Lysias genere quidem Syracusanus, et Cephali filius, sed Athenis natus,quoniam pater eius Athenas e Sicilia migrauerat. Cum autem quindecim annos natus esset, cum duobus fratribus Thurios in coloniam Atheniensium commigrauit: deinde cum inde expulsus fuisset, quod Atheniensibus nimis fauere uideretur, Atti nas reuersius est,annum agens septimum ec quadragesimum. scripsit oratio nes supra trecentas, Zc artis rhetorics libros di conciones, ec encomia,& fune-hres orationes, ec epistolas quasdam. haec fere Suidas. Cicero in Bruto, ait huc . in causis forensibus minime uersatum sitisse, sed tamen subtilem atq; elegantem scriptorem. in primo de Oratore, disertissimum oratorem appellat. Hoc loco,isenustissimum ec politissimum,propter uerborum elegantiam, ec Ioc tionis proprietatem, primo uocati deinde, tenuem 5c inornatum, propter diacendi genus pressum ec humile, re propter figuras ec numeros oratorios, qui illi defuerunt. Nihil insolens. Hoc est inusitatum,barbarum, odiosum. Ineptum. iod a suscepta causa abhorreat, quod cum re, de qua agitur,
Ornate uero & grauiter A copiose dicere, aut Atticorum sit:aut ne sit Aeschines, neue Demosthenes Atticus.
Ab absurdo ducstum argumentum,ut magis probare possit, quod intendit: eua Atticos ornatos 5c graues di copiosos esse. alioqui sequeretur, ut Aeschiones ic Demosthenes,qui principes oratorum fuerunt, Attici non essent. Ornate uerὀ0 Tribus epithetis illud sublime dicendi genus, quod Aseni Graeci
uocant,exornat ut sit ornatum, graue,ec copiosum. Aeschines multi sumit:
sed hic de quo loquitur frequeter Cicero, fuit Allieniensis, Atrometi ludi magistri, ec Leucothoae tympanistriae filius. primo fuisse histrio dicitur, deinde
. scriba faetias est, tum orator, postremo etiam legatus Atheniensium. Verum' postea uictus in iudicio, quo Ctesiphontem accusauit, Rhodum in exilium discessit, at i ibi rhetoricam artem docuit. Quintilianus ait, Aeschinem Pim in. e Aio. nium sui sie qui Rhodios ad eloquentiam excitaret. Aiunt aliquado Rhodiis rationem suam, in qua ui Rus a Demosthene suerat recitasti: cum φ illi uehementer eam admirarentur, etiam illam quam contra se Demosthenes habu
rat,legisse magna Θc elata voce. quo facitum est,ut Rhodii omnes obstupescerent. inubus Aeschines inquit, es Avi αἰῶ -λ- λι ρε- ι
Ecce autem aliqui se Thucydidios profitetur, nouum quoddamd imperitorum
49쪽
imperitorum & inauditum genus. Nam qui Lysiam sequutur, causidicum quendam sequuntur, non illum quidem amplum at* grandem subtilem & elegantem tamen, 8c qui in forensibus causis poς sit preclare consistere.Thucydides autem res gestas 5c bella narrat,& praelia, grauiter sane Sc probe: sed nihil ab eo transferri potest ad forensem usum,& publicum.
Aliud genus imitatorum uituperat, qui unum Thucydidem sibi imitandum proposuerant:& hos magis etiam quam priores uituperandos ait. Quoniam illi qui Lysiam imitantur, possunt aliquid ab eo percipere,quod ad causas so renses attineat: at uero ex Thucydide nihil est, inquit,quo possit orator in causis adiuuari. Ecce autem. Asconius ec Valla dicunt,hoc proprium esse Giceronis, ut in rebus improuisis utatur hoc adverbio Ecce, quod quidem ste quentissimum est: sed interdum etiam risiis ec contemptionis gratia ponitur, ut in hoc loco, o ad Atticum libro i. Ecce aliae deliciae equitum uix seriserendae.
Nam qui . Vtitur comparatione, qua ostendat maeis improbandos eos qui Thu didem in dicendi racione, quam qui Lysiam sequuntur. cum Lysiisas orator sit quamuis non sublimis:Thucydides uero, tantii historieus. Causidicum quendam. Qui causas agere possit.sed hoc uocabulo Cicero per co- temptionem utitur,sicut etiam primo de Oratore,cum ait: Non enim causidiacum nescio quem,ncΨ proclamatorem,aut rabulam conquirimus. Inserensibus causis. Atqui Lysiam aiunt in foro no uersatum fuisse, sed orationes eis scribere soli tum qui causam essent dicturi, ut eas edisicerent, εc coram iudicia hus recitarent. quod etiam pro Socrate secit,ut M. Antonius in primo de Oratore teritur. Scripsit enim orationem,quam ad Socratem attulit, ut si ei uide retur edisceret,& ea pro se in iudicio uteretur.Verum Socrates dixit, illa quiadem orationem disertam sibi oc oratoriam uideri,sed sortem 5c uitilem non uideri. Thucydides autem. Thucydidem quidem laudat, quod grauiter ecprobe res gestas narrauerit: sed ait oratorem ab eo nihil adiuuari posse. quod sine mihi mirum uidetur, cum in secundo de Oratore, sub Antonii persona dicat haec uerba:Thucydides omnes dicendi artificio,mea sententia, facile uicit. Quin Halicarnasseus Dionysius tradit,octies a Demosthene descriptas fuisse Thucydidis historias, ut eius stilum ac dicendi rationem imitari posset: quis nihil ab eo fuisset adiutus certe uanus Demosthenis labor sitisset qui totum illud opus mandasse memoriae dicitur. Sed in Bruto Cicero ii ascribit: Thucyligetiones autem quas interposuit multae enim sunt eas ego laudare soleo, imita
ri nem possim, si uelim: nec uelim sortasse,si possim. Fuit igitur ubi* sententia Ciceronis, ab oratore non essit imitandum Thucydidem: quod etiam Quintialianus libro io. p. i. docet.
Ipsae illae conciones ita multas habent obscuras abditasQ senten- . tias,uix ut intelligantur: quod est in oratione ciuili uitium uel ma
Quoniam aliquis obiicere potuisset, in Thucydide multas esse conciones, quae possint oratorem adiuuare: respondet Cicero , valde illas esse obscuras quod ab oratore alienum esse debeti quoniam prima uirtus orationis est per spicuitas, ut Aristoteles oc Quintilianus censent. Vnde Caesar Augustus morito reprehendebat Antonium, quod ea scriberet quae magis mirarentur ho/mines, quam intelligerent. oc Heraclitus Ephesius a multis damnatus est,
50쪽
co MMENTARIVI. 3' quod discipulis suis praecipere solebat,ut orationem obscurarent: quod etiam ipse in scriptis suis faciebat,unde o--Ο- cognomento dictus est. In oratore uero maximum uitium ei si sit obscurus in dicendo.
Quae est autem in hominibus tanta peruersitas, ut inuentis frugibus, glande uescanture an uictus hominum, Atheniensium benen, cio excoli potuit oratio non potuit
inuectio quaedam in eos,qui relictis melioribus auctoribus, deteriores se quuntur. Sumpta metaphora a prisco hominum uictu, qui tantum glandiabus uescebantur, cum nondum fruges essent repertae. Dicunt autem historiisci, Athenienses primos fuisse qui ararint, di fruges inuenerint: quod in ora tione pro Flacco fatetur etiam Cicero. Poetae dicunt,Cererem primam secte quae araret. unde Ovidius:
Prima Ceres inco terram dimovit aratro, Netam. r.
Prima dedit fruges, alimentas mitia tems. Ouidius Fastorum quarto kribit, Triptolemum Atheniensem Caelei filium, a Cerere rationem arandi, ec fruges colligendi percepisse,et hominibus deinde tradidisse.sic enim de Triptolemo: iste quidem mortalis erit=d primus arabit, Et seret,Er multa praemia tollet humo. Sensus est Ciceronis:Sicuti peruerse facerent homines, qui frugibus inuetis, tamen eas repudiarent,&glande potius uesci uellent: ita sunt illi damnandi. qui cum habeant Demosthene & reliquos bonos auctores, quos imitari posis int, tamen illis relictis, malint antiquiores 5 minus idoneos sequi. Glanis de uesicantur. Antequam fruges inuenirentur, pomis tantum S glandibus homines uictitabant sed inuentis frugibus, statim glandes reiecerunt, dicen tes αλιρρο υορ id est. satis quercus. quod dicium in prouerbium deinde abiit, ut qui relicto uictu serdido, ad elegantiorem transeunt, dicant αλις Ουὀ'. Plinius tamen testatur, etiam aetate sua, multas gentes glandibus uictitare li- istas:-apud Hispanos etiam in deliciis fuisse, ita ut loco bellariorum, secundis mensis inferrentur. Hac igitur ratione,qui uetustis auctoribus delectantur, ut apud Graecos Thucydide, Herodoto: apud nos Plauto, Lucretio: meliores autem, ut Demosthenem, Ciceronem, relinquunt: ij merito dici postunt, relictis frugibus glande ueta. An uictus. Argumentum a comis paratione maiorum: Si Athenienses hominum uictum excolere potuerunt, multo magis orationem potuerunt. Nam qui quod dissicilius est,praestaliis Otiam quod facilius est praestabit.
Quis porro unquam Graecorum rhetorum a Thucydide qui quam duxit
Argia mentum ab exemplo, uel auctoritate. Nam quod exemplo fit, id etiaam recte fieri putant,ait Cicero.Sensus est apud Graecos multi fuerunt oratores, quorum nemo unquam Thucydidem non modo non imitatus est, sed ne quicquam quidem ab eo duxit. Ergo multo minus eum Latini oratores imistari debent.
At laudatus est ab omnibus, sateor: sed ita, ut rerum explicator
Prudens, seuerus grauis: non ut in iudicius uersaret causas, sed ut in histor as bella narraret: ita* nunquam est numeratus orator. Nec uero si historiam non scripsisset, nomen eius extaret, cum Praesera
tim fuisset honoratus A nobilis.
Occupatio, qua occurrit aduersiariorimi rationi, qui possent obiicere, summam laudem i a dicendo auecutum fuisse Thu didem, at ideo imitandum.