장음표시 사용
61쪽
l NORATO REM reuocauit,non libido ad uoluptatem, non amoenitas ad delectationem, non nobilitas urbis ad cognitionem,non deniq; labor ipse ad quietem.Sunt etiam illae contentiones pulcherrimae: illi libertatem ciuium Romanorum imminuis
tam non tulerant,uos uitam ereptam negligetis eius legationis uerbo uiola tum illi persecuti sunt: uos legatum pop. Rom. omni supplicio interseritum, inultum relinquetis r Tertia exornatio uocatur a Latinis uero similiter desinens, cum pariter extrema terminantur. ut: Quam celeriter Cn.
Pompeio duce belli impetus nauigauit qui Siciliam adiit, Africam explora
ut inde Sardiniam cum classe uenit. item illud: Humanitate iam tanta est, ut dissicile dictu sit, utrum hostes magis uirtutem eius pugnantes timuerint, an mansuetudinem uicti dilexerint. Qtiaria eXornatio dicitur omao πν, cum extrema reserunt eundem in cadendo sonum. Differt a siuperiori, quoniana illa sit quoties eodem modo membra desinunt: haec autem, quoties ijdem casus in membrorum fine ponuntur. itas dicitur a Latinis similiter cadens. ut: Non enim illae sunt solae uirtutes imperatoriae, quae uulgo existimantur,labor in negociis sortitudo in periculi industria in agendo , celeritas in conficiendo, consilium in prouidendo. item illud: Ac primum quanta innocentia de bent cilic imperatores quanta deinde omnibus in rebus temperantia r quan ta side, quanta facilitate, quanto ingenio, quanta humanitater Hae sunt ex Omationes, quibus in demonstrativo genere frequenter utimur. Sed inuetis causis inquit Cicero eis multo rarius ec occultius uti solemus.
In Panathenaico autem, Ita crates ea se studiose consectatum se
tetur. non enim ad iudiciorum certamen, sed ad uoluptatem auria uni scripserat.
Isocrates annos natus nonaginta quatuor orationem seripsit quae Panathenaicus inscribitur: deinde uixit etiam annos quinq; quod in libro de senec' te Cicero scribit. Vixit igitur annos nonaginta nou .Ergo in orationis illia principio dicit, in iuuentute se delectatum fuisse uehementer uarijs oratio
num Ornamentis, quae senili iam aetati non conuenire uidebantur. itaq; notile se amplius illis uti, cum natus annos quatuor& nonaginta ueniret ad P nathenaicum scribendum. Eam uero orationem Panathenaicum inscripsit, quoniam in Panathenaeis erat recitanda. nam Panathenaea ludi erant, & colebritates , quae quinto quoque anno in Palladis honorem Athenis fiebant. quos ludos Theseus ut scribit Plutarchus instituit. liberalis oratio continet
Athenarum encomtum, ec rerum ab Atheniensibus gest in . Non enim. Ratio est cur Isocrates eas exornationes secutus Petit: quoniam nihil aliud, quam aurium delectationem sequebatur.
Haec tractasse Thrasymachum ChaIcedonium primum,&Leontinum ferunt Gorgiam: Theodorum inde Byzantium, multo scyalios, quos Mysti tali rapis appellat in Phaedro Socrates. quorum setis arguta multa sed ut modo primum* nascentia, minuta, &uersiculorum similia quaedam nimiumq; depicta.
Exponit,qui fuerint inuentores harum exornationum in dicendo,quiss genus illud uoi κτικὸν tractarint primi. Tres autem potistimum nominat,qua-uis plures fuerint: Thrasymachum, Gorgiam,Theodorum. Thrasymachus e Chalcedone ciuitate fuit, quae estin Bithyniae, qui primus periodum, siue ambitum uerborum, ec colon, hoc est membrum ostendit,ut Suidas scribit. Discipulus Platonis suit oc Socratis. scripsit artem Rhetoricam, & ludicra quaeda. Gorgias Siculus e Leontina ciuitate, disicipulus Empedoclis fuit, Periclis a tem di Isocratis praeceptor, Herodici medici frater. Hic multa arti Rhetoricae, adiumenta
62쪽
co MMENTAR Vs. x adiumeta contulit. na tropos primus excogitauit hoc est metaphoras, allegorias, periphrases,ironias, caeteram eius eteneris. Vixit annos centu Ec nouem,
multa*c5scripsit opera. Theodorus Byzantius sophista scripsit cotra Thrasybulii ec Andocide,ut ait Suidas. Hunc in Phaedro λογοδα α Socrates appellat, hoc est, in sermone uaria. Fuit alius eode tempore Theodorus Cyrenaicus philosophus, qui αδ γ dictus est eo quod nullii esse deu crederet. de quo Cicero primo detaat. deor. Hi multa inquit,satis argute dixerunt,sed tamen
non admodum laudanda: quonia erant minuta,utpote tunc primum nascen
tia: θc quanda uersiculorum similitudinem habebant,quod in oratione uitio sum est: praeterea nimium depleta, Sc quodammodo fucata uidebantur.
Quo magis sunt Herodotus Thucydides mirabiles: quorum
aetas cum in eorum tempora quos nominau oncidis et, longissime
tamen ipsi a talibus delictis,uel potius ineptqs abfuerunt.
Herodotus 5c Thucydides in historia maxime commendantur a Cicerone, multis in locis. nam Herodotu primo de Legib. patrem historiae uocat: in iscundo de Oratore, principem uocat eoru qui historias scripserunt. De Thucydide superius dic Eim est. Herodotus suit ex Halicarnaso Cariae ciuitate,nobili loco natus: sed Lygdami tyrannide offensus,in Samum insula concessit,ubi suas historias conscripsit. Postqua expulsus fui siet Lygdamus tyrannus,in patriam reuersiis est. Sed cum in multora inuidia incidisset relicta patria Thuria concessit,quae fuit Atheniensium colonia, atm ibi die suum obiit. Laudat autem hos historicos Cicero quod licet eo tempore fuerint,quo Sophistae in precio habebantur,non tamen eorum dicendi genus secuti sunt, nes illas numerorum di figurarum ineptias amplecti uoluerunt.
Alter enim sine ullis salebris quasi sedatus amnis fluit: alter incistatior sertur & de bellicis rebus canit etiam quodammodo bellicu: primis* ab his ut ait Theophrastus historia commota est, ut au deret uberius quam superiores,& ornatius dicere.
Duos nobiles historicos inter se comparat: N Herodotum quidem sedatum ec tranquillu, Thucydidem autem concitatumhuehemente esse ait. Alter enim. Herodore locutio quieta, sine ullis impedimentis, non aliter ais fluuiatis sedatus labitur. Sedatus amnis. Hac similitudine non tam quietu dicendi genus, quam copiam signiscariSaepe enim a Cicerone copia dicedi fluuio comparatur. utyro Marcello, Nullius est tantu flumen ingen 3. 5c 1. de Orat. dixit orationis numen oc uarietatem. in Lucullo sic ait: Veniet illud flumen orationis aureum fundens Aristoteles, qui illum despere dicat. Alter incitatior.) Thucydides Herodoto longe uehementior est,ec ut ait Quintilianus densus & breuis, di semper instans sibi. Canit bellicum. quodammodo ad
arma incitare uidet urinam apud Latinos, canere bellticum est, accendere ad
practium: quonia tuba praelii s ignum dabatur. Significat etiam per translationem animare et adhortari.ut Philippica septima Bellicum me ceciniisse dicsit. Dicitur etia onere classicum,qui diuidium excitat. Contra receptui canere, pro finire ponitur. ut Philippica duodecima: Quis enim reuocate & receptui canente senatu,properet dimicarer Primiso. Theophrasti auctoritate probat, Herodotum et Thucydidem primos fuisse, qui historiam illustratini,cum superiores aridi atq; ieiuni fuissent.
Horum artati successit Isocrates,quipraeter caeteros eiusdem generis, laudatur semper a nobis: nonnunquam Brute leniter, & eru
dite , repugnante te . sed credes mihi fortasse, si quid in eo laudem,
63쪽
Isocrates Atheniens fuit Theodori Pontificis filius, Prodici Ch i5 Gor et
Leontini discipulus septem annis Platone senior: qui quamuis eloquentis stimus ellet tamen a Reip.muneribus abstinuit, cum ob uocis e Nilitatem, tum eistiam quia natura timidus erat docuit autem plurimos ec nobilissimos, qui in eloquentia praestiterunt.Cum autem quidam ab eo petiiser, quomodo posset alios docere publica tra stare,cum ipse loqui publice non auderet crespondit: Elia cotes,quamuis ipsae secare non possint,tamen serru acutu reddunt. quod Horatius in Arte poetica sic mutuatus est:
Reuereqκae serram κήlet, exors ipsi fecindi. Vixit annos nonaginta nouem, ut Cicero testatur.Hunc igitur multis in locis Cicero uel, ementer laudat,ut in Bruto: Isocrates,cuius domus cunctae Griciae quas ludus quidam patuit at* ossicina dicendi,magnus orator, ec perse eius magister. in secundo de Oratore: Ecce tibi exortus est I crates, magi
ster litorum omnium, cuius e ludo tanquam ex equo Troiano innumeri principes eximini. Brutus igitur, contra Ciceronis sententiam niam me laudari, dum I cratem esse censebat. rare causas adfert Cicero, cur existimet magna laude dignum este Isbcratem. Eiusdem genetis. Intestigit sophisias,
quibus omnibus Isocratem praestitisse contendit. Leniter & crudite. mgregie Brutum commendat,quod in contradicendo lenis ec eruditus esset. ne enim conuenit amicis aspere contradicere: ec praeterea turpe est, cum alicui contradicimus,id imperite facere.
Nam cum concisus ei Thrasymachus minutis numeris uidere tur,& Gorgias,qui tamen primi traduntur arte quadam uerba iunxissie: Thucydides autem praefractior,nec satis ut ita dicam rotun diis. primus instituit dilatare uerbis,& m ollioribus numeris explere sententias. Exponit,quid si illud quod in Isocrate lauden nempe uerborum ambitus plenos ac rottidos, 5c molliores ac suauiores numeros. Viderat inquit ea qus Thrasymachus ec Gorgias scripserant, esse minuta, nec satis aures complen tia: Thucydidis autem historias duro quodam oc a ero stylo conscriptas ita que uoluit ipse uerbis dilatare sententias, & mollioribus cas numeris conci dere. Praefractior. asperior 5c durior. Praefractus enim est, qui fleeti non potest, sed potius frangitur: unde pro obstinato ponitur. ut 3. de Ossic. Ego
etiam cum Catonem eo dissensi, nimis praefracte uidebatur aerarium uectiga lias defendere. hinc etiam saetiam est ut homo durus ec inexorabitis dicatur rubo vela fio praefradi ior quoniam rubus cum exaruit,flecti non potest, sed Potius rumpitur. tales homines Graeci uocant M uror. Rotundus. plonus persectus. ut Horatius in Arte Graijs ingenium,Grans dedit Ore rotundo Musa loqui.
In quo cu doceret eos qui partim in dicendo partim in scribendo principes extiterun t. domus eius officina habita est eloquentiae
Duabus de causis ostendit, Iiscratem magnopere esse laudandii. primo,abesse stis: deinde, etiam ab auctoritate Platonis: di quoniam opus, ut uulgo diacunt, artificiu commendat.idcirco ait disdipulos Isecratis alios in dicendo, alia os in scribendo principes extitisse: unde faetiamst, ut praeclarus dlo'uentiae magister haberetur. Plutarchus ait Isecratem centinia a tu amplius distipulos habuisse,&eos quidem nobilissimos. inter quos fuit etiam Timotheus, ononis filius,& Theopompus Chius, & Ephorus Cumaeus. Quod autem ait CD cero, diseipulos I cratis partim in dicendo excesiuisse: notat Isaeum&Hyp rident, qui clari oratores fuerunt, A ut ait Plutarchus Isocratis distipuli. Fuit
64쪽
autem Isaeus in dicendo tam copiosus,ut etiam prouerbio dicatur, Isaeo torrentior: deuehementer copioso. Hyperides autem tam acutus,ut eius acumen celebretur. In scribendo uero praestitere,Theopompus Chius historicus, & Asclepiades, at*Theode fies,Tragici: ec Lactitus legislator Atheniensilii, non nulli alij. Ferunt Isocratem pro mercede mille drachmas exigere selitum,ut totam artem rhetoricam doceret. Demostheneuod cum adhuc esset iuuenis, ad eum accessisse ais disiisse: mille drachmas se non habere quas ei traderet, sed ducentas tantum.itaq; rogabat,ut pro illis quintam artis partem eum do ceret.Tunc Isocrates:Non partimur inquit ὀ Demosthenes,artem nostram, sed tanquam preciosos pisces integram uendimus.
Isaq; ut ego,cum a nostro Catone laudabar, uel reprehendi me ilcaeteris facile patiebar: sic Isocrates uidetur testimonio Platonis, a. liorum iudicia debere contemnere.
Argumentii ab audioritate sumptii. Illa uera laus est, quae a laudato uiro procedit. Qui uero laudatur a prastantibus uiris, non debet iudicia uulgi curare. Sumit autem exemplum a petiona sua, quod tamen Bruto mire gratum sit, Propterea quod Catonem eius auunculum 5c secerum honorifice nominatroc artificiose quidem, in eo quod Bruto contradicturus erat. Multi erant qui res gestas inconsulatu a Cicerone reprehenderent, uerum eas Cato magno pere commendabat. Itaq; Cicero se pluris iudicium Catonis secisse, quam aliorum omnium, ait. Ita, inquit, etiam Isiocrates,cum testimonio Platonis celebretur, alios curare non debet. Testimonio Platonis. Cum praesertim caeteros omnes rhetores ubiq; sere Plato insectetur, aut irrideat, hunc autem unum suspiciati quod certe uir prudentissimus non fecisset, rusi hunc maxime caeteris praestare intellexisset.
Est enim,ut scis quasi in extrema pagina Phaedri, his ipsis uerbis loquens Socrates: Adolestens etiam nunc, d Phaedre,Isocrates est, sed quid de illo augurer lubet dicere. Quid tandem inquit ille. Maiore mihi ingenio uidetur esse, quam ut cum orationibus Lysiae comparetur. Praeterea ad uirtutem maior indoles: ut minimἡ mirii suturum sit, si cum aetate processerit,aut in hoc orationum genere, cui nunc studet, tantum, quantum pueris , reliquis praestet omni bus,qui unquam orationes attigerunt aut si contentus his non fuerit,diuino aliquo animi motu maiora concupisceti inest enim natu
ra philosophia in huius uiri mente quaedam.
Recitat Platonis testimoniu de Isocrate ex dialogo qui Phedrus inscribitura tibi Socrates cum Phae dro loques inducitur,ec ea de Isocrate dicens,quae hoc loco Cicero ad uerbii interpretatus est. Adolescens.) Na septem annis tantumatone natu grandior erat. De illo augurer. le enim adolescens ingentu cognoscentes,possumus defuturo coniectura facere. Licet enim ut esui ex unguibus leone estimare.uerbum aut illud,ab auguribus per trastationem simptu. Maiore mihi ingenio. Eo tepore primas in eloquentia Lysias obtinebat, sed Isociate maiorem futurii Socrates auguratus est: quae opinio illum non fefellit nam superiores omnes oratores longo interuallo post se reliquit. Aut si cotentus. Aprum illu etiam uehementer ad philosophiae cognitione ostendit. Inest enim natura. Scientiae cupiditas naturalis est omnibus h
minibus , sed in alijs magis, in aliis minus elucet. Hoc est quod initio primae Philosophiae dixit Aristoteles, Omnes homines naturaliter scire desideranti Idem Aristoteles in Ethicis duo uirtutum genera ponit, quorum alterum e s in
65쪽
IN ORATOREM in ratione st, alterum more persciatur. quod autem more perscitur, id non in natura esse. sed in uoluntate tantum: quod uero est in ratione, ingenerari quidem a natura, sed tamen magna ex parte a do strina accessionem habere. Cum igitur prudentia ec sapientia in ratione posita sit, non mirum est, si dixit So. crates,in mente Isocratis natura quandain fuisse philosophiam.
Haec de adolescentet socrate Socrates auguratur. at ea de seniore seribit Plato:& scribit aequalis,& quidem exagitator omnium rho
torum hunc miratur unum. Confirmat Platonis testimonium ab adiunctis,ut srmum ac stabile esse ostendat. Induxit quidem,ait, Socratem Plato de Isocrate adolescente uerba ta et entem: uerum cum haec ipse scriberet, iam senior erat Isocrates. Duobus autem modis amplificat hoc testimonium. primo, quod aequalis Plato esset Isocrati: 5 inter aequales fere semper est inuidia. deinde,quod alios Rhetores omnes Plato soleret exagitare. quod etiam de Isocrate fecisset, nisi illum longe caeteros antecelluisse iudicasset.
Me autem, qui Isocratem non diligunt, una cum Socrate& Psa,
tone errare patiantur. Sententiam suam Socratis&Platonis auctoritate defendit. Mavult enim ut alibi dicit errare cum Platone, quam cum caeteris bene sentire. Ne in enim turpe est,uiros clarissimos imitari, etiam si fortasse non ab omnibus laudetur. Hoc est quod Ulysses apud Ovidium dicit,cum crimen suu, quod Troianum hellum detrectas let, Achillis exemplo defenditisic enim ait:
H iud timeo, si iam nequeam defendere inmen
Dulce igitur orationis genus, & solutum sc effluens, sententiij argutum, uerbis sonans est in illo epidietico genere, quod diximus, proprium sophistarum, pompae quam pugnae aptius, gymnasiis&palestrie dicatum,spretum de pulsum soro.
Posti cratis laudes reuertitur ad demonstrativum genus .im qirale sit ostendat. ec quoniam ad delectationem sere c5paratur, dulce ait esse debere, quod ita sit auribus gratum, sicuti dulcia sunt palato. est enim metaphora. Sic etiam Holatius praecipit in Arte poetica:
Non sitis est ρκlchra esse poemata ulcia unio,
Et quocuns uolent animum luditoris agunto.
Et solutu. Non quia numeris careat, quos sephistae diligenter consectati
sunt: sed quia non argum entatur,nes contendit, uerum potius perpetuae narrationi simile est,ut etiam Quintilianus affirmat. Ideo uocat etiam emues, hoc est latum ec copiosum: quoniam res quas exponit, omni ratione conatur am plificare. Sentetiis argutu. Hoc ideo fieri necesse est, quia laus res honestas extollit uituperatio turpes insessitatur. Multae sunt in oratione pro lege Mantilia argutae sententiae uel ad laude,uel ad uituperationem. Ad laudem, ut illa:
Fuit profectὀ quibusda summis uiris quaedam ad amplitudinem ec gloria diauinitus adiumsta sertuna. rursus illa: Quo minus certa est hominum, ac minus diuturna uita, hoc magis Resip.dum per deos immortales licet, filii debet summi hominis uita at uirtute. Ad uituperationem, ut illa: Neque enim potest exercitum is continere imperator, qui scipsum non continet: neque seuerus esse in iudicando, qui alios in se severos esse iudices non uult. Verbis nans. Plena debent esse uerba, grauia, consenantia. ut illa: Est haec diuina atq; incredibilis uirtus Imperatoris. Rursus illa: Hic miramur hunc hominem
66쪽
tantum excellere taeteris.&illa: Nunc imperii nostri splendor illis gentibus lucet. Pompae. Hoc genus, inquit , in iudicio locum non habet, ubi seriores agitur, neq; tantum uoluptas quantum fides quaeritur, sed pompae re stentationi accommodatum est. idcirco ualet in concionibus, oc apud i inperitam multitudinem. Vnde panegyrici recitabantur in hoc genere, quoties ali qua celebritas in Graecia fieret. Uicbant etiam orationes in eorum laudem,qui Pro patria mortui suillent: ut 5c illis meritum honorem tribuerent, Oc alios ad eandem gloriam excitarent. Gymnasiis. hoc est, exercitationibus rhetoricis. multum enim prodest,in hoc genere multum exerceri: uel quia uirtutum ec uitiorum magnam cognitionem adfert, uel quia nutrit, oc plurimum auget
eloquentiam. Hoc est quod subiungit Cicero:
Sed quod educata huius nutrimentis eloquentia est, ipsa se po
stea colorat, &roborat: non alienum suit, de oratoris quasi incuna bulis dicere. Verum haec ludorum atqν pompae . nos autem iam in
aciem dii nicationem Q ueniamus.
Ratione adseri,quare degenere demonstra tuo uerba fecerit,quod a serensi maxime diuersum esse uideatur. Quonia,inquit, eloquentia, quasi lacte quodam,ut infantes solent, ab epidictico illo genere nutritum sed postea cibum ualidiorem sumens,st coloratior 5c robustior.Tota metaphora est a pueris sumpta, qui primo lacte,deinde cibis eti1 aliis numuntur. ita perseueras in tranclatione,uocat demonstrativit genus Oratoris incunabula. Sed quia logius potita translatio uidebatur,idcirco non simpliciter dixit incunabula. sed quasi incunabula. Ex hoc loco iuuenes praeceptum illud capiant, opus csic in demonstrativo genere diu multuminuersari, si quis cupit ad iustam eloquentiam peruenire.Vt enim puer sine lacte commode nutriri non potest, ita eloquentia sine demonstrativo genere non potest augeri. Verum haec. Transitio to ta metaphorica,sumpta a militibus, qui multum in ludis gladiatorijs se exeracent, antequam in aciem descendant. Aciem uero ec dimicationem, causas so renses appellat.
Quoniam tria uidenda sunt oratori, quid dicat, & quo quicque ioco εἴ quomodo,dicendum omnino est quid lit optirnu in singulis. Sed aliquanto secus,atin in tradenda arte dici solet. Nulla praece
pta ponemus nessenim id suscepimus: sed excellentis eloquentiae speciem 5c formam adumbrabimus . nec quibus rebus ea paretur exponemus,sed qualis nobis esse uideatur.
. Hactenus,multa esse dicendi genera docuit,& in eris aliquid esse optimum. Epiducticum uero genus esse tanquam incunabula quaeda eloquentiar. Nunc quonia uis oratoris in quino partes distributa est, id est,in inuentione, dispo utionem, elocutionem, memoria, re pronuciationem in singulis quaerit, quid optimum sit. de memoria tamen nihil sibi dicendum ait, alioniam est communis multarum artium. Tria sunt,inquit,quae considerare debet orator: primo quid dicat deinde quo quic* loco, tum quo modo. Primum ad inuentionem pertinet quae partim artificiose est,& a locis sumitur: partim artis expers, 5c assumitur extrinsecus. Secundu addi sipositionem,qus multii ad fide faciendam ualet. Tertium ad elocutionem ecpronunciationem, quae duae res oratoris maxime propriae sunt. Nam inuenire,di onere 3c meminisse, comunia sunt oratori cum multis artificibus eloqui uero& agere, solius est oratoris. Sed aliquanto secus. Explicat ordine,que in hoc opere secutus est. Nem enim rhetorica praecepta persequi uult, sed tantu excelletis eloquetiae forma adumbrare. Sumpsit aut a picitoribus metaphora, qui res adumbrare dicuntur,quonia
67쪽
16 IN ORATOREM in pingendo umbram potissimum sequutur. Dicunt etia ipsam piis ura ab umbra hominis lineis circvducia reperta fuisse, quod Quintilianus libro decimo
his uerbis affirmat: Non esset pictura,nisi quae lineas modo extremas umbrae, quam corpora in sole fecissent, circumscriberet.Est igitur adumbrare, pictoris more aliquam rem ita designare,ut eam sipediatores agnoscere possint. Nee quibus rebus. Hoc enim ia copiose docuerat in libris de Oratore,ut no opus esset eadem repetere. Vult igitur tantum eloquentiae faciem exprimere.
Aeduo breuiter prima.sunt enim no tam insignia ad maximam laude,quam necessaria,& tamen cu multis penὲ communia. Cum tria sibi consideranda proposuisset,quid dicat orator,quo quic* loco,
di quomodo: duo prima se breuiter attingere uelle inquit. & duas adiertra tiones: primo, quia licet necessaria sint oratori, non tamen maximam laudem
adferre possunt: deinde, quod cum multis alijs communia sunt. Sed quid est quod dicit,inuentionem di dispositione esse quidem necessaria non tamen insignem ad maxima laudem Declarat hoc alibi Cicero,nihil esse quod maiore oratori laudem adferat, quam aptam,distinctam,atq; ornata elocutionem ecpronunciasionem. Illud autem insigne ad laudem dicitur, quod non est cum multis commune,sed singulare,di alicuius proprium.
Nam & inuenire, & iudicare quid dicas,magna illa quidemsunt,& tanquam animi instar in corpore,sed propria magis prudentia
quam eloquentiae:quae tamen causa est uacua prudentiar
atione adfert,cur inuentio et dispositio,quamuis necessarie sint, non tameadserant magna laude: Onia,inquit,no eloquentiae, sed prudense propris sunt. Tanqua animi. Tota oratio,in quasi corpus quodda:res et sententis, quae inueniuntur & disiponuntur,sunt quasi animus: elocutio uerὀ, uestimenii instar est,quae extrinsecus apparet. Ergo ita accidit, ut quemadmodu homine uidentes,non eum admiramur,quod corpus S animu habeat, sed si laetit preciosis uestibus indutus, & uariis rebus ornariis,tunc eum miramurrita oratio nem nemo laudat, quod res di sententias in se habeat, sed quod si grauis,omata,copiosa. Quae tamen causa. Prudentia in omnibus rebus,& maxime in causis est necessaria. itam cum inuenire ec disponere prudentiae propria sint, sequitur, ut etiam in causis sint necessaria.
Nouerit igitur hic quidem orator,quem summum esse uolumus,
argumentorum & rationum locos. De inuensione primo uerba facit, cuius rationem orator habere debetiato illud primum est,ut argumentorum 8c rationum locos intelligat. Sunt autem loci sedes argumentorum, quorum triplex est genus. uel enim communiter ad omnem disputationem pertinent,atq; ij diale mei sunt, &in ea parte Di lecticae traduntur quae Topica dicitur: quorum tamen cognitio necessaria est oratori,quemadmodu 5c in 1. de Orati in Partionib. 5c in Topicis ipse Cicero docet. uel ad quaestiones siue constitutiones reseruntur, hoc est ad coniecturalem, definitivam, iuridicialem: quarum unaquae proprios habet locos. ues deniq; ad ipsa causarum genera spectant: quoniam aliis locis in demonstrati uo,aliis in deliberatino,aliis in iudiciali uti oportet. Quorum omni u plenam cognitionem habere debet orator, ut in omni disputatione rationes se arguis
Nam quonia quicquid est quod in controuersia aut in contentio.
ne uersetur,in eo aut sit ne aut quid sit,aut quale siliqueritur: sit ne,
signis: quid sit,definitionibus: quale si rediti praui ue partibus.
68쪽
eo MMENT AF vs. e Constitutiones causerum breuiter enumerat,ut ostendat qua ratione pos Octus orator eis uti debeat. na cum aliquis in iudiciu uocatur,aut factum esse negat a se id cuius arguitur:& tunc nascitur quaestio,Sit ne que coniecturalis uocatur constitutio aut fictum quidem concedit,sed id alio nomine uocari censet oportere: unde quaestio nascitur, iid sit qiuae desinitiva constitutio nominatur. aut deniq; sectum oc nomen facti concedit,sed iure a se heri potuisse defendit: ex quo nascitur quaestio, Quale sit quae iuridicialis constitutio nuncupatur. Prima igitur quaestio signis explicatur, secunda definitionibus, tertia recti praui* partibus.
Quibus ut uti possit orator,non ille uulgaris, sed hic excellens, a propriis personis& temporibus semperat potest, avocat contro
Nunc docet, quomodo quaestionibus uti per civis orator soleat. Verum sciendu est, aliquas esse questiones,quae proprias personas oc tepora cotineant. quae causae 5c controuersiae nominantur: ut, Milo Clodiu interfecit aliquas autem,quae propriis personis oc temporibus carent, scd c omuniter de omnibus Personis et temporibus dicuntur quae uocantur proposita, uel consultationes, uel quaestioes infinitae,seu generales: ut insidiator iure potest intersci. lic cnim intelligitur,quicunt suerit insidiator,ec quocum tempore. id ergo Solet inquit orator, quotiescunt potest,a proprijs personis oc temporibus auocare controuersiam, ut comuniter potius ec generatim disputet, quam proprie et singulariter. Verum adiunxit Si potest: quonia in coiecturis saepe iit, ut in causa consistendum sit nem possit orator ad generalem quaestionem accedere. ut
Roscius Amerinus parricidii accusatur, Cicero defensor iactu negat hic ne cesse est in causa consistere,ec de periona uoscii uerba iacere. Quamuis huic iam causae semper seneralis quaestio cohaereat:hoc est,non a probis re seuere educaus filiis sed a perditis & consceleraus parricidia committi solere. A
que haec quaestio totam causim sere continet.
Latius enim de genere, quana de parte, disceptare licet, ut quod in uniuerso sit probatum,id in parte sit probari necesse.
Ratio quare debeat orator a propriis personis auocare controuersia: quoni. am longe copiosius de toto genere disputare pollumus, tuam de una tantum
parte: oc quod de genere dictu fuerit, id etia parsi coueniet. Genus aut Cicero
Voca omne comune generalel uocabulu, etiamsi tantii indiuidua numerojsolo differentia coplectaturina apud rhetores id est genus, quod apud gramma ficos nomen appellativis. Partem alit hoc loco uocat Cicero, quod Grammatici proprium nomen appellant. Debemus igitur a propriis nominibus ad communia transire,si copia orationis quaerimus.ut ecce pro Murena Cicero,
comparat ipsum Murena belli ducem, cum Seruio Iurisconsulto: Ac probare eontendit, Murenam esse utiliore R ei p. quam sit Servius Sulpitius. quid ergo iacit Relinquit proprias Murenae Serus il personas, re comuniter belli duces cum Iurisconsultis comparat: atq; ostendit, multo utiliores csse Resp. quam iurisconsultos. Sic enim, quod in genere probatu est,id etiam in parte probari necessse est hoc modo: Belli duces in Rep. sunt utiliores quam iurisconsulti: Murena est dux belli Servius est iurisconuultus: ergo utilior est Reip. Murona, quam Seruius quod argumentandi genus mulio firmissimum est. Sic pro Milone: Insidiatori uero et latroni que potest in serri iniusta nex probat enim, omnem insidiatorem iure interfici posse: quo probatur etiam,Clodium, qui struxit insidias, iure intersectum.
Haec igitur quaestio a propriis personis Sc temporibus ad unia
uersi generis orati oncm tradu fia,appellatur thesis.
69쪽
13 IN ORATOREM In Topicis life fusius explicat, ubi duo quaestionum genera dicit esse: alterii infinitum,alteru definitum. Definitu est,inquit,quod υφλσ1μ Graeci, nos cauissam: infinitum,quod Amsi illi appellant,nos propositum possumus nominare. Quoties igitur quaestio proprias persenas oc tempora continet hypothesis et causa dicetum quoties autem ad uniuersi generis orationem traducitur, di propriis personis α temporibus caret, thesis ec propositum uocabitur.
In hac Aristoteles adolescentes,non ad philosophorum morem tenuiter disserendi sed ad copiam rhetorum in utran partem, ut ornatius,& uberius dici possit,exercuit.
Aristoteles motus I cratis gloria, cuius domus, ut supra dictum est, elo
quentiae quasi quaedam osscina uidebatur, coepit in oratoria facultate iuuenes exercere,dicens,ι σον Mam , hi-ὲ λαγώ: ut Quintilianus audiorest. Has autem oratorias scholas pomeridianis tantum horis exercebat, τψικάρ λοουρ uocabat,omnesq; iuuenes sine discrimine admittebat. nam matu tino tempore naturalibus rebus operam dabat,et eas disputationes ἀκμα erita: λογουe appellabat: tantum illos admittebat,quos ingenio piaestare intellia geret. Ad philosophorum morem. Solebant enim philosophi tenuiter oclubuliter disserere net admodum copia uerboru delectari quonia rebus m iis quam uerbis studerent: quod etia hoc nostro tempore ficiunt. ideo primo e Finib.Cicero dixit: A' philosopho,si afferat eloquentiam, non asperner: si non habeat non admodum flagitem. Sed Aristoteles de rebus tantum probabilibus non autem necessitiis,docuit in utran* partem disputare: quam deinde consuetudinem etiam reliqui Peripatetici secuti sunt.
Idens locos sic enim appellat quasi argumentorum notas modidit unde omnis in utran* partem traheretur oratio. Conscripsit octo libros Topicorum Aristoteles, in quibus argumentorum locos etsedes copiosissime docuit: quin etia uiam at* ratione ex eis locis argumenta ducendi patefecit. que imitatus Cicero,adTrebatia iurisconsultu Topica conscripsit, ingeniose quide N eleganter, ut omnia sed non satis tamen plene, nem aperte. multa enim praetermisit eorum quae ad artis persectionem attinent:& exemplis iurisconsultorum usus, opus illud multo dissicilius effecit. 'De eadem materia patrum nostrorum memoria Rhodolphus Agricola comscripsit,iam ingeniost,tamq; diducide, ut meo quidem iudicio nes Cicero,ni,nem Aristoteli sit in hac parte postponendus.
Facile igitur hic noster non enim declamatore aliquem de Iudo. aut rabulam de foro,sed do stissimum,& persectissimu quaerimus
quoniam loci certi traduntur, percurret omnes, utetur aptis gen ratim,discet ex quo emanant,etiam qui communes appellantur Ioci: nec uero utetur imprudenter hac copia, sed omnia expendet.
. De inuentione, qua perseelus orator utatur,breuiter aginque ait oportere locos omnes argumentorii dili eter habere cognitos, ut possit ex eis eligere, quos ei cau*.qua tractaturus eii aptos esse intellexerit. Hic noster. que imformandu suscepimus, qui doctissimus et persectissimus st. non aut declamator aliquis, qui iustas tantum causas in scholis agat: neque rabula hoc est causidicus quispiam, qui uociferando serum perturbet, quales mula reperiuntur.
Loci certi traduntur. Cicero in Topicis, & in Partitionibus, locos artia ficiosos ita distribuit , ut alij sint in toto, alii in iis rebus quae quodammodo
70쪽
co MMENTARIV s. ryasseci ae sunt ad totum. In toto tres sunt loci: hoc est, desinitio, paruum enumeratio, notatio uerbi. iii ijs rebus quae assectae sunt ad totum, tredecim loci
numerantur: hoc est, coniugata, genus, forma, similitudo, differentia, contraria , adiuncta, antecedentia, consequentia, repugnantia causae, eiseeta, comparationes maiorum, aut parium, aut minorum. Hi sunt certi loci, ex quibus in utranque partem argumenta sumuntur, quos Omnes Percurrere debet orator. Vtetur aptis. Non enim aequaliter apti sunt omnes, in omni causa: sed alii magis coniecturae conueniunt, alij definitioni, alii qualitati. Coniecturae magis quam alii conueniunt, causae, estedia, adiundia. Desinitioni primo conuenit ipse desinitio, tum antecedentia, repugnantia, cauta, partes, effecta. Qualitati conuenit genus, forma, similitudo, comparatio. nonnunquam etiam omnes loci concurrunt in una causa. Verum nos de De quentiori usu loquimur. Erit igitur oraturis iudicium, ut generatim, hoc est: in unoquoque genere, aptis locis utatur. Communes loci. Aphthonius in progymnasmatis tuis communem locum ita definit: Γοινορ ni Tor , λ γγ των προσόντων πνι νολι ν,α id cst, Communis locus est o ratio quae amplificat ea quae sunt in aliqua re bona,vel mala. Sunt autem de uis niuerso genere: ut si quis de Repub. benemerentes extollat, hostes patriae detestetur. Crassus apud Ciceronem tertio de Oratore sic ait: Consequentur etiam illi loci, qui quanquam propriss causarum, di inhaerentes in earum neruis esse debent, tamen quia de uniuersa re traeiari solent, communes a ueteribus nominati sunt. quorum partim habent uitiorum N peccatorum acrem quandam cum amplificatione incusationem, aut querelam, contra quam nihil dici solet, nec potest: ut in depeculatorem, in proditorem, in par ricidam,quibus uti confirmares criminibus oportet: aliter enim sunt ieiuni, atque inanes. alij autem habent deprecationem, aut miserationem: alij uero ancipites disputationes, in quibus de uniuerso genere in utran* partem dic seri copiose licet. Ergo sicuti tria genera rerum lunt, hoc est, bona, mala, modia: uirtutes enim, ta earum effecta, bona sunt: uiua uero, mala: diuitiae, no-hilitas, caeteras eius generis media sunt, hoc est, neque bona neque mala, sed utensium moribus accommodantur) ita etiam locorum communium
tria sunt genera. nam bona communiter laudamus,mala uituperamus de me
diis in utranque partem disserimus. A bonis igitur, & malis, & mediis rebus
emanant communes loci: quibus orator Peuectus prudenter utetur ,ec ad
Non enim semper, nec in omnibus causis ex iusdem eadem arguinmentorum momenta sunt, iudicium ergo adhibebit: nec inueniet
solum quid dicatsed etiam expendet.
Ratio est, cur omnia expendere atque seligere debeat orator: Quoniam inquit non omnibus cautis omnia argumenta conueniunt. itaque iudicio opus est ad inueniendi rationem. Hoc est, quod Quintilianus ait, iudicium cum inuentione connexum esse debere. Neque enim inuenisse dici potest, qui non iudicarit. Nec inueniet solum. Non fatis est inuenire multa quae dicamus,sed oportet etiam expendere oc considerare,utrum causae conueniant, necne: et leuia reiicere, communia prstetire,ec qiis non necessaria uideantur.
Nihil enim feracius ingeniis, his praesertim quae disciplinis ex
eulta sunt. Sententia haec est uerissima. Missi enim dic EI,quam multa illis ex tempore siccurrant, qui in studiis bonaru artiti multu dius ueclati sunt. Sed no omnia quae in bucca ut dici solet)ueniunt, in oratione ponenda sunt: uerit delectus est adlubcdus, ut quae ad propositu faciunt admittamus, quae ues aliena sunt