장음표시 사용
31쪽
Institutiones et biWobLeC A P. III.
De eon sectandis hominum moribus.
3. I 27. v roluntas nihil appetit, nisi sub ratione bo. V ni, nihil avertatur, nisi subratione mall ν. ΙΑΟ. PDeboc . Homini ergo principia quaedam generalia sunt, secundum quae judicat , hoe vel illud esse bonum vel malum F. 33.3 .Lu. . Nobis iam constitutum est ostendere, quomodo principia ista
investigentur in casibus singularibus. b. I 28. Quoniam affectus ex boni malique repraesenta tione ortum trahunt I. II iao6. Io . Whold; eκ iis in. notescit, quas homo habeat notiones boni atque mali.
Etenim ev specie affectus vi definitionis & seqq. PHehol. , liquet, quod sibi objectum repraesentet tanquam bonum vel malum , & quidem diversimode determinatum. Praesens objecti conditio attendendi manifestat judicium, quod de eodem seri affectus impetu abreptus. Quamobrem cum hoc propositionem minorem , istud conclusionem alicujus syllogismi exhibeat seqq.' Log. , omne negotium huc redit, ut ex data conci usionere propositione minori alicujus syllogismi inveniatur major g. Log. , seu ut enthymemati sua assigne. tur major 6. - . LV. . Nimirum enthymema generale hoc est: Objectum ita est eomparatum, Ergo est b num vel malum . Maior talis: quod ita comparatum
S. I 29. Affect tis ex mutatione vultus , vocis, gestuum
innotescit f. rit. PDehu , & inde quoque ipsam is
ciem discernere liceret, modo theoria non in numero desideratorum adhuc esset , qua ex diversitate vultus , vocis, gestuum in diversis sit bjectis eodem affectu agitatis, quae universalia iniunt, eruenda. Hac vero deficiente, circumstantiarum praesentium cum defini i
nibus affectuum f. it3. de seqq. Hubia. collatio speciem affectus prodit. iso. Dissicultatem saeesset imaginatio, quae, dum ob ea, quae in sensus incurrunt, olim percepta ira m
32쪽
practieae universalis . atmoeiam revocat s. qI. PDcb.L , dubios nos reddit. quodnam sit judicium intuitivum in genesin assctus influens F. I 28. . I. Is r. Plures igitur circa idem subjectum institu triobservationes inter se conserendae sunt , ut in conjectando reddamur certiores , num aliquae S quaenam imaginationi tribuendae sint partes. Quoniam actiones quoque per boni malique repraesentationem determinantur F.i . schold , ex bis eadem ratione, quam de affectibus modo explicatam dedi mus 6.I23. , notiones boni malique eruere lieet, quiabus utitur hic vel iste in bono maloque discernendo. F. III. Habenda vero & hic est ratio imaginationis, dum judicium intuitivum de objecto vel actione
rimamur, ob rationem ante allatam. 16. I3q. Utraque methodus habet etiam in cognitions sui ipsius locum , nec tanta hic occurrit difficultas circa judicium intuitivum ut adeo facilius se, quam alios cognoscere possit, qui distincta cognitions
Fieri potest, ut homo ob rationes singulares agat, cujus contrarium istis deficientibus appetit, vel
etiam omittat, cujus alias contrarium aversatur . In
hoc ergo casu methodus praescripta l. Ira. fallit. Dissensus ille actionis externae & internae di citur fimutatio , quae opponitur Beeritati , consensui
actionis eκternae cum interna. νε. I 37. Ne igitur methodug conjectandi exactionibus aliorum mores sellat F. I s.); opera nobis danda est, ut simulatio detegatur, quae in affectu non tam fac te absconditur, quam in actionibus. 38. ii constantem ideatis in mente & mechanici in corpore sine Psychologiae rationalis pertraistatione eluindentem consensum perpendit, haud aegre concedet, alium esse debere vultum, aliam vocem, alios gestu ,
si actio externa fuerit sincera, quam si simulata fuerit, Differentia nobis ignota, olim perspecta fuit: quale re vide Philosophum in Annotationibus ad Or tia rem de Sinarum Philosophia praetica not. 78.
Dum isti latet, ex assectibus, quois mula-
33쪽
dia tistitutiones Philosophiae. re vix licet g. rri. T--. , & actionibus sinereis in.
vestigentur notiones , quas habet, boni ac mali generales 128. I 2. , ut inde motiva ordinaria appareant
Εκ praesentibus circumstantiis inquiratur in motivum actionis s. 132. . , quod si ordinariis repugnet, litissensum actionis externae cum interna manifestat, adeoque simulationem prodit s. I 36. . s. I o. Praxis haec facilitaretur, si in philosophia pras ctica speciali actionum externarum singula motiva distincte enuelearentur sive locum habeant in animo sincero, sive simulato 1.iqi. Cujus igitur interest, ne a io h mulata dete. gatur; is cavbat, no ex praecipitantia per actionem si ceram aut affectum prodat motivum , cui simulatio contrariatur F. I 36. . Quamobrem ne attentio adacti, lnes suas deficiat, vitanda est nimia cum aliis familibritas, vitanda etiam sunt libera de aliis judicia', omni ibus in meliorem partem versis s. . ΙΑΣ. Qitoniam voluntas hominum ambulatoria ,
notionibus boni di mali mutatis g. rio. seboL , de lalterius simulatione judicaturus , certus esse debet , hinminem mentem suam de eo, quod bonum vel malum est , nondum mutasse jS.Iq3. Constans consensus , ideatis in mente, atqu4s mechanici in corpore, quem Psychologia rationalis pro ldit , haud obscure insinuat , differentiam in structura
corporum observandam convenire differentiae animo. 'irum, ut adeo haec ex ista agnosci possit c Non igitur ratione destituitur ars iudicandi de animo alterius ex indiciis corporis, in consormitate partium, lineamemtis praesestim faciei 'obviis , quam Tissi ignomiam vel
f. Iqq. Quoniam vero hine non nisi inclinationes naturales agnoscimtur f. I 3. , educatione, consuetudinicum aliis, institutione & exercitio mutabiles, eκPerim tia teste: cavendum est, ne in numerum acitonum simulatarum reserantur , quas alter rationi coriωrme
decrevit, quia inclinationi naturali runt adversae. s. rq . Vultus , vestus & vox inclinationibus naturalibus consorines dicuntur istiri; i ta commuriem lc
34쪽
' practicae universatis. quendi modum iisdem repugnantes coacti: ut adeo no-iva exsurgat scieritia conseosos vultus, gestus ac vocis cum inclinationibus naturalibus, quae auue inter desiderata hasetur. 4n ea mna expediendum esset , qu modo vultus, gestus di vox coacti in concordiam cum liberis reducantur, ne coactio displiueat. I 46. Quoniam bruta , praesertim 'serae, quae extra hominum consortium degunt , anclinationibus naturalibus conformiter actiones suas determinant ; corporis humani cum corporibus brutorum dimilitudo haud isve momentum in Physiognomia erit. s. 167. Etsi alutem physiognomiae possibilitatem adstruamus ; hoe tipso tamen minime probamus, quae hucusque sub hoc titulo prostant, sed italia esse judicamus, quae auidiori .examini rubmittenda antequam adulita
35쪽
s. I. π Er Ius . Naturae hic loci intelIlgimus Iegum naturalium scientiam. s. a. Legis naturalis notionem evolutam dedimus u. 19. Phil. r. univ. , Nusque principium demonis stravimus 6.r PHL pr. unim , ut adeo tractatrme generali de lege naturali hic merito supersedeamus. s. 3. Homo potest duplici modo considerari, vel in Mu naturali , in quo actiones pro arbitrio suo dete minat, nullo superiore his in terris libertatem ejus limitante : vel in flatu cisili, in quo actiones suas eNalterius arbitrio dirigere tenetur, qui libertatem ejus limitat. s. q. Duplices itaque habemus leges naturaIes, quarum aliae statui naturali conveniunt; aliae statui eivili . Illae ius naturae ethicam ; hae jus naturae politicam absolvunt.
partes, quarum altera jus naturae ethicum, altera jus naturae politicum pertractat. 6. Quoniam virtus, Ethicae objectum, est habitus dirigendi actiones legi naturali consormiter pr. unim ; jus naturae ethicum theoriam Ethi eae com
7. Similiter jus naturae politicum theoriam Polutitae suppeditat 8. Utrumque patebit evidentius, ubi Ethicae ac P liticae desinitionem suo loco tradiderimus.
36쪽
Da jure naturali ethico. C A P. I. De incris 'bominis erga Deum . s. 1 Fficium dicitur actio ad legem determinata I quatenus ad eam ita determinandam obiu
s. Io. Officium erga Deum vocatur , cujus motiva sunt attributa divina. s. ir. Homo actiones suas per attributa divina deteris
minans, gloriam Dei illustrat g. 66. Phil. pr. unio. rincia igitur erga Deum gloriae divinae illustratioae
s. 12. Homo 'gloriam Dei illustrare tenetur, seu ata tributis divinis tanquam actionum suarum motivis uti 3.66. Phit pr. univ. . Quoniam vero hoc fieri nequit , nisi eadem agnoscat; agnitio Numinis est officium h minis erga Deum I. Io. . s. I 3. Deus cum velit, ut homo actiones suas adlegem naturae componat F. 3 2. Thil. r. univ.) ; homo quoque voluntate divina tanquam actionum suarum motivo uti debet F. 66. PHLyr.unis. . Atque hac ratione omnes suas actiones ad gloriam Dei dirigit id quod alia adhue speciali ratione contingit, si dogmatis de Deo specialibus tanquam actionum specialium votivis utitur. Dabimus insta ejus rei exempla. s. Iq. Qui omnes actiones suas non modo per voluntatem Numinis , sed & attributa ac opera Numinis agnita determinat, is Deo vivere dieitur. Evidens adeo est, quod homo Deo vivere teneatur I. IIJ. 's. I s. Qui perfectiones divinas asnoscit, ex iis via1uptatem percipit F.s . Hisbola atque adeo in am rem Dei fertur Iis. PF id. Quamobrem quia homo ad Deum a scendum obligatur Deum quoque amare tenetur.
37쪽
tistitutisnas s. 16. Cum persectiones divinae persectiones treatum-rum intervallo insnito post se relinquant S. 89. TheoLκat. : qui eas distincte cognoscit, marorem inde voluptatem percipit, . quam ex persectionibus creaturarum f.97. schold, atque adeo majori amore flagrabit erga Deum, quam erga creaturas omnes S. III. IV,cbOD. Quamobrem cum nomo Deum agnoscere teneatur cf. Iad.
eum quoque super omnia diligat necesse est. 6. II. Qui alterum amatis voluptatem percipit ex voluptate ejusdem f. os . cML , ademve ivereturitie quidquam committat, quia eidem displiceat. Quamobrem qui Deum super omnia diligit, is multo magis veret- , ne quidquam,committat, quod voluntati Numinis ad' 'sunt . inoniam itaque homo Deum super
'mnia diligere tenetur, cf. a 6. : maximopere etiam Veretur , ne Ruid minuat, ipsius adversum Committat. . lliptudo, ne sorte quidquarna nobis fiat, quod voluntati Numinis repugnet, metus Hialis dici, ture ut eo appareat, hominis Deum timere s per omnia metu filiali. . . a 3. Metus filialis opponitur ineras Iovili, qui hinformido poenae . Quoniam Deus poenis quoque utito ad homines obligandos o. i.&seqq. Plunonisi et earum formidine teneri dehe homo, con uenter studere, ut eas agnoscat. Sessi h dine poenae non amplius opuS st , quum primum ruus super omnia amatur f. II. ; ideo tum demum metui servili iocus est, ubi di in qua tum si talis descit ν , ia ia4-divinarum magnitudinem Attendit, non Iotest non easdem admirari, Deum & sibi ac rebus omnibiis ceteris praTerr . Atque in ea consstitora vera tia , di simul patet, nostrum e uis μηm Gmnia revereri. firmiter persuasu , Deum unicuique ere turae tantum tersectionis, tantum boni tribuere, qua ri,ii potest, ita ut etiam mala ad bonos fi-yes dirigat S. 83. Theonnat. : is tertiis de bono obtinendo, di mali Vaesentis salutari usu laetatur L D 3. ii Hold , cum , quoa adhuc absens est, tamitam Jam Praesens habeatur , adeoque in Deo fiduciam collocax
38쪽
Iuris naturaiis . di d. 128. PoeboM. Homo itaque qui Deum agnoscere imnetur s. Ia. , in eo quoque fiduciam suam collocare
. et r. Qui persuasus est , Deum omnia dirigere ad b nos fines s.f.8r. Theonnatd; is quoque in ipsius volun- ate constanter acquiescem probat, quae a Deo in mum do fiunt vel permittuntur . Atque in eo consistit ac- quiescentia ia Tluminis voluntate; unde ut ante f.ao. Arspicitur, hominem in voluntate Numinis acquiesce
g. 22. 1mo qui firmiter pertiatus est Deo acceptum ferend0m , quisquid ipsi adest boniis non potest non desiderare , ut, Deus bona ,raesentia
conservet, plura'imposterum conserat atque mala n Tua vel avertat , ii vel ad . bonum sibi sinem dirigat 1. Iqo. 'ebol. b. Atque hisce γκτocatis in- verna absolvrtur. , ut adeo eadem , qua ante, rati die F.2o. constet, Deum, esse 4nvocandum.1. 23. Si quis verbis ore Prolatis ex inait, quae ani mo concipiti, eum D m interiis invocat s orare uia
F. 24. Deus eum lit Umniseius I. I 6. Thee, .naid: invocatio interna lassicere videri poterat F. 2Id. Eni in vero sunt aliae rationes complures, quae orationem is dent. Etenim serio cogitantes bona, in quae ferimur, dum Deum invocamus λχ . , verba animo concipientes , conatum percipimus eadem ore proferendi cui cum non sit ratio, cur resistamus, eadem utique proinferimus. Quamobrem quia invocatio seria praecipitur: eidem quoque jungenda orrito Accedit, ,orati nem dc nobis prodesse dc alteris Ateri prodest , dimi ad imunionem invitature nobis vero, 'quod sc rectius
conservetur attentio , sensu minus occupato alienis
S. 6. sobol. , & affectu prolata eandem conservent , imo intendant . I. as. Qui beneficia divina perpendit, non potest non ex iis percipere Voluptatem g. Ioa.s . νcbol. , a que adeo Deum amat , propterea 'quod benefacit Ii . Tochol. . Amor in benefactorem ob praestita beneficia est id. . quod 'gratitudinem, seu animum gratuin appel-
39쪽
a dissitationestamus 0.I24. IV M. . Eundem igitur testari debet ho
mo actionibus externis , ut eaedem internis consentiant 1. II. FbH. pract. unis. γ, consequenter Deo gratias
F. 26. Gratiaram actio hic loci est oratio, qua Deo gratum animum , ob praestita nobis beneficia testamur
C A P. II. De o iis bominis erga se ipsum. s. 72. ipsum illa sunt . quae homuni respectu sui ipsius praestanda.
f. 28. Alia mentem respiciunt, alia compus, alia denique statum externum. F. 29. Homo obligatur ad istiusmodi actionum suarum directionem, ut tendant ad persectionem sui ipsius g. 2o. 32. . Ut igitur judicare possit, quaenam ad sui persectionem tendant , quaenam vero eidem contrarientur, se ipsum nosse debet, & quidem cum animam,
tum corpus ac statum externum. x
s. 3o. Non cujusvis est ea proprio Marte eruere , aquae ad animae, corporis dc status humani notitiam in genere spectant, dc quae applicata notitiam in singulari pariunt f. 3. Log. . Quamobrem cum homo ali rum persectionem perinde promovere teneatur ac sua m 3.67.PbiI. pr. unis. ; cui facultas est talia eruendi, is quoque eadem praestare obligatur. - 6. 3I. Non absimili modo generaliter demonstrari potest , dari nonnulla, ad quae genus quidem humanum in genere spectatum obligetur, non perinde quodlibet ejus individuum. Obligatio enim in singulari non nisi ad eos spectat, qui eidem satisfacere valent. s. 32. Distinguenda nimirum sunt ea , quae in nostra potestate sunt, ab iis, quae in ea non sunt. In pote- fato nostra sunt , quae virium animi, corporis , & r Tum externarum, veluti opum nostra rum & amicorum -beneficio consequi vel evitare possumus . Iis opposita in potestate nostra non sunt.
s. aa. Intolesus est iacultas possibilia distin te reprae.
40쪽
turis natarassis. asiciniandi εr. PDe OG. Quoniam itaque erebro meris citio habitus cognoscendi comparatur ; nemo non ad ista exercitia adstringitur 1. I 6. Phil. . univ), consequenter intellectum ad majorem persectionis gradum evehe-
f. 3 . Major perfectionis gradus est, si intellectus ad
plura possibilia repraesentanda extenditur , quam si ad pauciora; deinde si majorem possidet notionum distin- harum gradum s. 2II. . Ergo intellectus omni cognitione, quantum datur, imbuendus, Omnisque Op ra adhibenda , ut distincta cognitio in potestatem n seram magisque redigatur.3 s. Quoniam tamen fieri nequit, ut omnium reram cognitioni vacemuse ea omni reliquae praeserenda est, tua in vitae nostrae genere, item in bono maloque discernendo opus habemus.
F., Vitanda ergo omni studio est ignorantia , &quantum in nes,is est, praesertim ignorantia ejus, quod
ianum est atque malum. f. 37. Ignorantia adeo neminem excusat, si eam exiscutere fuerit in potestate; quam vincibisim appellant, scut in casu opposito invincibilem. s. 38. ligamur intestinui majorem persectionis gracdum conciliare s. 33. : adeoque intendenda est alte elo F. 36. i PDebold, augendum est acumen cum pro . funditate s. 6 a. rebon , concilianda est facilitas abstrahendi φ. 66. Pochol.), , ara obserVandi s. TI. Ta.
colenda ratio S. 88. P πω. . . a: ' s. n. voluntas generaliter determinata est ad bonum appetendum, malum vero aversandum φ.IFisebo opera hine danda est, ut ad hanc periectionem eum hamur, ne unquam appetamus nis bona vera , nocaversemur nis ansa vera F. I 6. Phil. pr. unim .
s. M. Qironiam appetitus sensitivus saepissime sertur in honum apparens g. 4os. et os. Psychol.): curandum est, ut idem, consequenter & affinus s. ita. Πγ- cum appetitu rationali constatiant ' ρμα ac