장음표시 사용
51쪽
sunt, eis in nullius cedant damnum . s. iao. Ex hactenus dictis quoque eonficitur , quanado tacere conveniat, etsi loquens a veritate seu animi tui sententia non recedas. F. Iar. Verba animi sinceri signa, seu quae a nobis eum in finem proferuntur , ut animi sineeritatem alteri testemur, dicuntur eontestationes. g. Iaa. Cum nihil fieri debeat sine ratione sufficiente; iisdem utendum non est, quamdiu adsuerint rati nes sinceritatem animi in dubium vocatam probandi, vel nemo fuerit, qui eandem dubiam reddat. s. raa. Et si autem iisdem locus sit, quoties de sinceritate animi non constet, v. gr. ubi n amus alio rum calumnias, quarum salsitatem probare non possumus ; haudquaquam tamen majoribus uti fas est , quam necessarium videtur.3. I 24. Inter illas contestationes reserunt Juramen
rum , quod non est, nisi eontestatio cum invocatione Numinis vindicis conjuncta. s. Ias. Iuramentum igitur deserri nequit, nisi illi . qui credit dari Deum, mali ab hominibus perpetrati
vindicem. ' , os. ias. Quodsi alia ratione veritas in aprieum produci nequit, quam tamen in apricum produci multum interest; juramento locum esse nemo sane negabit . nis, qui medium finis obtinendi unicum illicitum prO- , nunciat, quando tamen finem legitimum pronunciat. s. I 27. Reverentia erga Deum obstat, ut eundem in rebus Ievioris momenti appellamus testem, vel quando veritas aliis modis in apricum produci. aut confimmari potest Las. . In his ergo casibus. jurandum non est 3.12 . . . s. ias. Si verbis fgnificat, velle sese, ut alteri male st, is eidem mais dicit. Sed non licet velle, ut at teri sit male N. 79. , adeoque nemini maledicendum est. s. Ias. Sermo, quo alteri significamus, nos in ejus gratiam quidpiam facturos , vel omissuros esse , pr missum appellatur. . s. Iso. Quoniam homini nihil quidquam committen-; dum,
52쪽
naturalis dum, nisi quod naturali conisme; nee omitte dum, nisi quod eidem repugnat g. 26. Phil. pr. univ); alteri promitti nequit, ni liquod eidem consorme, neutiquam vero, quod eidem repugnat. Quia homo obligatur ad actiones legi nat rati consermes 1. 32. Phil. pr. umm) , si quid promisit eidem consentaneum, & minime adversum I promiscum servare tenetur,1.i32. Enimvero quoniam facienda non sunt , quae legi naturali adversantur 1.32. Tibi pr. m. , si quis vel maxime promiserit, quod eidem repugnat, pr
missis tamen stare non tenetur.
Fieri potest, ut in naturae legem injurius sis, sue promissa serves, sive minus, v. gr. ut impingas in ossicia erga te ipsum, si stes promissis, in officia vero erga alios, si eadem non adimpleas. Alterutrum tamen cum fieri par sit; exceptioni locus est N. 47. Onrol. , quae ex circumstantiis singularibus determinanda.
C A P. VI. De o fietis circa pacta. F. II promissum mutuum do iactis sibi
mutuo praestandis. 3. Is s. Cum nemo promittere queat , se facturum, quae lege naturali prohibentur, vel omissurum, quae Vi ejusdem praecipiuntur Ἀ.I3o. ; si utraque vel alterutra paciscentium pars promittat, quae juri naturali adversentur, pacta servanda non sunt. s. 136. Quoniam vero promissis stare tenemur , quae juti naturali minime repugnant F. Isa. ; si alterutrapaciscentium pars promisit eidem consormia, pacta servanda sunt. s. I37. Loquimur hic de obligatione naturali pacta servandi, cui etiam locus foret in statu naturali: quam enimitatus civilis addit, de ea suo dispiciemus loco. Quapropter cum in statu naturali etiam absquep omisso quilibet teneatur praestare alteri, quae ipsi exhibere potest offic
ia; multo piasis iis latisfacere obligabitu, si nova a
53쪽
emerit ratio, nempe promissum , quo quis alteri sese obstrinxit. 1.138. Fieri saepissime solet, ut non obligemur naturaliter hule individuo in singulari, sed indefinite vel hominibus promiscue vel incerto flatu spectatis, tu misque per promissum, de consequenter etiam per pactum
naturalis i ligatio nondum sufficienter determinata , ad hoc individuum restringitur: id quod notasse plurimum refert , ne obligationem ad servanda pista cum naturali minime cohaerentem introducamus. neque tamen ex doctrina pactorum subnaseantur dubia contra dogma generale 3.16. Phil.W.univ. , quod om
nes actiones ii ae , qualescunque tandem sint i per eam determinari possint. s. Nemo obligatur ad praestandum ea , quae suam potestatem eludunt G. 3s. . Idcirco si quis talia promisit alteri ; promissum non tantum in se adimpleta 'impossibile, verum etiam actas promittendi juri natuistrali repugnat. s. Isso. Quamobrem pacta quoqus invalida habentur. si alterutra pars promittit potentem suam transcendentia , atque adeo de alterius partis promissum ceti sat, nec implendum est s. 14 r. Qui eum alinopaei citur, illepromittit se hoe vel istud iacturum, posito, quod alter itidem hoc vel istud faciat G. Ias. I 34. . c. oniam itaque utraque pa-eiscentium pars alterius promissum respicit tanquam actionem f. s. OntOL , aut si mavis, conditionem sui promissi ; apparet sane , utramque consentire in pro missum mutuum. Et eum per pactum obligatio natu ratis indefinita ad certa individua restringatur f. mutuo consensa pacta perfici dubitari nequit. s. rga. Qui metu ad paciscendum inducitur, ille eo
sensum simulat, revera non consentit. Quamobrem cum
pactum non perficiatur nis consensu mutuo J. I I. , Vero scilicet ac sincero , non simulato; s pars alterutra ad paeiscendum metu inducitur, pactum validum non est.
' LIq3. Quodsi quis doli, ad paciscendum inducitur, ille non consentit, nisi sub ea conditione, quam dolose simulat alter. Dolo enim laeusin, quando in errorem
54쪽
adducimur, ut de promisso alterius non ex veritate statuamus. Dum igitur conditio ab eo, qui dolose agit, minime adimpletur; nee alter, qui dolo inductus fuit, ad promissum suum implendum tenetur. Lueu lenter itaque minat, istius modi pactorum in titunaturali nullam esse validitatem s. i q. Aliter sese res habet, si alteruter paciscentium erroris sui causa fuerit ipsemet, Nec damnum ex pacto in eum redundet ab alteros tum enim nulla sua det Tatio, cur pactum, altero invito, si dissolvendum. Etenim si is in pacti dissolutionem consentire' nolit , inde aliquod in ipsum damnum redundare potest o. Is. Quamobrem cum nemini sit damnum dandum cs.96 ) ; a pacto discedere licitum
S. I 3. Pactum mutuo consensit perficitur rq r. . Quocirca utroque paciscentium in d issolutionem pacti consentiente idem dis lui posse tanto minus dubitari potest, quanto evidentius liquet, nullam esse obligationem naturalem, quae paciscentes in individuo ctrinisgat ad praestanda sibi mutuo semel promissa I38. . is. 246. Quoniam vero pactum dissolvi nequit, etiamsi alter per errorem de rpsius conditionibus Italuerit, ipse deceptor sui, altero Nimirum invito .iqvi: multo mi nus dissolvi potest invito altero, si ob rationes alias alterum promissi poeniteat - 147. Neuter paciscentium consentit, misi sub mditione adimplendi promissi alterius ν. I r. . inamobrem si adsint rationes, cur verearis, ne alter promissum adimpleat , ubis tu satisfeceris promita; Aaltero exigere licet, ut pasta ex sua parte ante satisfiiciat ; quam praestetur a te praestandum, vel ubi id fieri nequeat , alterius est moere, ut tibi cautum sit s. 148. Fac , ut alterutri paciscentium parti damnum inferatur , sue pactum servetur, sue minus: idomnino fieri par est , ut damnum transferatur in partem mox iam. Quamobrem nunc servandum, et une res imdendum, prout hac vel ista ratione' damnum x parto
s. IV. .aoniam vero quilibetquoque tenetur damnum
55쪽
a' avertere, quod evitare potest πεμ); antequam quis pactum ineat, singula probe ponderet, cum quae
a se ipso, tum quae ab altero promittuntur. s. I o. Quamprimum utraque pars promissum adinia plevit, pacto satisfactum est, nec altera amplius alteri obligatur 6.r37. . Quodsi una pars consentiat, ut altera promissum suum adimplere intermittat ; perinde est , ae si idem suisset adimpletum, adeoque &in hoc casu obligatio eκspirat.. F. I I. Si pactum fuerit interpretandum, verba accipienda sunt eo in significatu, quem ipsis usus loqnendi tribuit. Cum enim nulla adsit ratio, cur quis a communi loquendi usu recessisse dicatur, imo cum ab eo recedere non liceat, squidem alter mentem tuam assequi debet; in communi significatu utique verba accipienda sunt. Lis a. inod si verba sensum ambiguum fundant; ea ita sumenda sunt, ne verbis claris contradicant, cum nemo sanus sibi contradicere praesumatur. 's. rsa. Et quia unusquisque sini suo consormiter arere praesumitur 6 .Ios. Phil. Pram univo ; ideo interpretatio locum habet, quae eidem respondet.
Da osciis eirea dominia rerum. s. I 14. Um non omnes homines sincero amore sese mutuo prosequantur, nec ossiciis cum erga - se ipsos, tum erga alios vacent, prouti
fieri convenit; ideo fieri haud quaquam potest, ut
omnia, ad vitae necessitatem, & commoditatem n cessaria, sint communia. In hoc enim rerum statu stante communione bonorum saluti omnium in universum hominum prospici nequit. F. Is . Quoniam homo rerum externarum subsidio habet opus, ossiciis suis satisfacturus g.66.6 . , communio autem bonorum subsistere nequit .is .); ideo 'oprietas dominium introducendum erat, quod est jus sive potestas utendi aliqua re, ut alii eandem perinde convertere in suum usum non liceat.
56쪽
Quia eum in finem introducuntur dominia ζne cuiquam desint, se atque alios officio suo convenienter perficiendi instrumenta J.Is J; res usus inexhausti, velut aer, aqua dcc. nemini fiunt propriae, sed in eo
munione relinquuntur. Cessante nimirum ratione, cur dominia sint introducenda, communio autem bonorum
subsistere nequeat I.I J, cessant quoque dominia, &communio bonorum subsistit. I. 117. Cum soli domino sit saeuitas re sua utendi , nulli autem alii idem jus competat 1.I δ; nemo quoque invito ac inscio domino rem alterius auferra vel quomodocunque in rem suam convertere valet. s. I 8. Eodem modo perspicuum est nemini licere alterum impedire , quo minus re sua utatur ad arbitrium e etsi re sua abutentem amice monere queat , ne abutatur s. 79 . . I s. Eum in finem introducuntur dominia , ne deis snt necessaria sese atque alios perficiendi instrumenta s. I s. . Quamobrem cum omnis homo se & alios perficere teneatur, quantum in ipso est 3. 67. Philtri univ.): plura occii pare nemini licet , quando dominia rerum primum introducuntur , quam quae huic scopo
sufficiunt. Singulorum sane in statu naturali idem jus est, nec quisquam sibi prospicere debet, cum neglecta alterius s. 79. .
s. I 6 . Quamvis itaque unicuique incumbit rem suam familiarem pro virili augere ; nemini taman id licet cum detrimento alterius I. sq. I 90. g. 16r. ae igitur adhuc nullius sunt, ea occupare potest , qui iisdem ad suam aliorumque persectionem habet opus: quibus enim ipse minime eget , ea ege tibus relinquenda sunt. s. Isa'. Ab altero omissa, quorumquct dominus ignoratur, pro rebus nullius habentur, adeoque cedunt occupanti, observata tamen conditione modo allata θ. IOI. . I. I63. Quae eκ re proveniunt emolumenta, eadem ad
dominium pertinere ipsa dominii notio loquitur f. Is J;
nec ulla sane ratio est, cur ad alium pertinere dieantur. s. Isq. Finis dominiorum cum sit, ne desint nobis instrumenta, nosmetipsos atque alios perficiendi; eum quoque
57쪽
66 . Institutis uesque nec alium in finem rebus nostris uti licet. Seeuxqui facit, iisdem abutitur.
F. I 6so Rectus adeo bonorum nostrorum usus nostris erga nos & alios officiis convenit: qui vero iisdem repugnat, abusuS censetur. g. 166. Etsi nemo alterum impedire possit, nec d beat, quo minus re sua ad arbitrium utatur is 3. et arbitrium tamen domini absolutum non est, sed peronficia erga nosmetipsos atque alios limitatum I. I 64. . f. i67. Qiando abusus dominii cum detrimento alterius suerit conjunctus, alter eundem ferre minime tenetur, cum damnum avertere Iiceat 199. . Licet autem hic
uti mediis ad impediendum abusum lassicientibus I. io6J LI68. Quoniam fieri nequit, ut ea fiat bonorum divisio, ut quilibet abunde sibi prolaicere valeat ; quin potius unusquisque rebus alterius subinde habeat opus c id quod vel sola experientia clarissime eloquitur et dominia rerum ex uno in alterum transferri possunt, imo debent 3.8o. 169. Enimvero cum unus ab a Itero gratis exigere nequeat, quod sibimet ipsi comparare valet s. 8 r. ;gratis quoque in eum alicujus rei dominium, qua ipse habet opus, transferre non obligatur, quin alter Vicissim suae rei cujusdam dominium in ipsum transferat, hoc est , res parmutamdae sunt. F r . Ut permutatio fieri queat, rebus statuendum est aliquod pretium, hoc est fingenda aliqua quantitas, juxta quam earum ad se invicem ratio determinanda, V. gr. ut avenae dupla quantitas censeatur aequalis simplici secalis quantitati. s. i7r. Ita igitur definienda sunt pretia rerum, ut unusquisque pro virili labore fungens, lucrari polsit ,
quae ad vitae necessitatem, decus atque jucunditatem requiruntur J.6od; minimum, ut laboranti haud d snt, quae vitae necessitas postulat F. 6 I. . g. IIa. Idem quoque, quod rebus statuitur pretium , operis aliorum statuendum. Quoniam enim nemo ab altero exigere potest, quod in sua habet potestate s. 8i. qui rebus alterius indiget, operas suas collocarst tensetur illi, qui iisdem habet opus.
58쪽
Iuris naturalis. s. 373. Pretium operarum mereos appellatur. Quamobrem eum nemo alteri operas suas gratis praestare obligetur g. r7ad; merces promerita extemplo solvenda, praesertim ubi alter eadem indiget ad vitae necessitatatem tolerandam .
. I Tq. Cum nemo sit laedendus I. sI. neminique damnum inserendum F. s6. ; in permutatione pretii
rerum permutandarum servanda aequalitas.
s. i s. Ubi paucorum hominum est societas, qui multo ad vitae necessitatem dc commoditatem apparatu haud quaquam indigent: permutatio ad transferendum dominium lassicit. Neque enim solum pretia rerum fa- cile inter se aequamur, verum etiam dolus, qui cum permutatione faeillime conjungitur, cavetur,umpte ea , quod unus statim alterius opera indiget: ac praeterea rem suam permutaturus haud dissiculter invenitalium, qui eadem habet opus, ct rebus, quae ipsi sunt necessariae abundat. 176. Liquet inde, quod in casu opposito permutatio ad translationem dominii minime lassiciat f. I77. Inventa igitur est pecunia , communis mensura pretiorum, quod statuitur rebus ad vitae necessit tem, commoditatem & jucunditatem necessariis. s. I s. Pecunia ergo conflanda est ex materia durabili, cujus non multus in vita illas, ut&servari, de exiguae quantitati ingens pretium statui queat. Atque ex his rationibus in eum usum adhibentur metalla ,
argentum praesertim atque aurum. s. I7s. Ne moneta adulterari queat cum damno alterutrius partis contrahentium; certum eidem pondus assignatur, certumque signum imprimitur . I 8o. Pretia rerum ita constituenda sunt, ut unucuique acquirere detur, quae ad vitae necessitatem, d
Cus atque jucunditatem requiruntur s. iri.); haud scurum esse potest, quis pecuniae valor conveniat.
59쪽
s. I gr. Contractus sunt pacta , quae circa dominii L , translationem versantur.
F. I82. Contractus igitur ab utraque eonis trahentium parte sunt explendi, nisi cum alterius d mno conjungantur l. v. . I 83. Iidem mutuo consensu perficiuntur s. rq . , minime autem tantum unius I. IMO., s. i8 . Quodsi alter vel metu vel dolo ad contrahen- dum fuerit inductus; contractus validus non est g. Iq2.143. . f. Is s. Inter contractus maxime familiaris ea emtio, venditio , qua quis pro determinata mutuo consensu pecuniae quantitate transfert rei suae dominium in alis
. I86. Quoniam itaque Titius dominium rei suae trans-sert in Maevium sub conditione pecuniae determinatae solvendae ; rem suam Maevio tradera non tenetur , quamdiu pecunia nondum fuit numerata. . Is7. Si nondum numerata pecunia rem suam Maevio tradit , pecuniam debitam eidem mutuo dedisse censetur. s. I88. Quodsi damnum ex mora emergat venditori, si emtor in solvendo eandem nectat; rem suam alteri vendere potest in solvendo promtiori 1.ISa. . . s. I89. Quamprimum vero emtor pecuniam solvit , venditor eidem rem emtam tradere obligatur, eum pecunia numerata res desinat esse venditoris. s. isto. Quod si conventum fuerit, ut emtor certo temporis spatio elapso pretium solvat; venditor ante terminum elapsum idem exigere nequit, nisi consenserit emtor ipsius commodis velificaturus; elapso autem termino, solvendi moras ne nectat emtor s. Isa. . s. I9I. Qyoniam contractus mutuo consensu perficiuntur s.l83d, atque ab utraque parte contrahentium adimplendi sunt , nisi cum alterutrius damno conjunga
60쪽
Juris aratruralis tue .i33. I s quae adjecti emtioni venditioni fuerint conditiones , cum damno alterutrius partis minime conjunistae, quin . singulis satisfieri debeat, dubitandum
g. Icia. Qui in emtione ac venditione damnum dedit alteri . contractu licet adimpleto, damnum restituere
Fac, rem venditam damnum pati casu , anatequam tradatur, contractu utriusque consensit firma to; nemo ignorat, damnum ferre eum , qui traditi ni moras dedit. Cur enim alter idem serat, ratio nutila est. Perinde nimirum est ac si res emta tradita fuisset, sed in securitatem pretii venditori data is . Uterque vero damnum ferre debet, si, uterque fuerit.in mora.
s. 393. Homo alteri debet, quod sibi debet f.8o. . innocuum itaque rei suae usum alteri gratis concedere tenetur, quando alter , non autem ipse eadem habu rit opus f.82. . . 'I96. Qaoniam tamen alteri non conceditur nisi innocuus usus a nullum jus aliud in rem alterius ipsi competit, quod ab hoc usu sit diversum . is. Is . Minime ergo licet rei alterius usum, quom mihi concessit dominus , denuo alteri concedere, nisi ipso consentiente sive expresse, cum consensum ejus x uisiverimus , sive tacite, cum eundem ex ratione sufficiente praesumamus. l . I98. Similiter cum non nisi innocuus usus nobis suerit concessus 1.393. ; rem quoque alterius solicita cura servari convenit, ne nostra culpa aliquid patiatur damni. p is i99. Quodsi acciderit damnum ; illud alteri resarciendum cs. 97. . Laoo. Damnum si fuerit fortuitum, quod evitare in nostra non erat potestate, eadem tenenda sunt, quae in genere de damni restitutione dicta sunt superius J.98. . - .i Ex eadem ratione, quod ex domini consansa mihi non competat, nisi usus rei innocuus N. Isso, liquet, eandem in individuo restituendam esse. dis. zoz. QMdsi vero damnum datum suerit, utres in m. II. D indi-