장음표시 사용
321쪽
respondet,aliud putat. V nde dc σωρωικη άmρέα. Denique adauersus has plagas Clanculatias, interrogationum laqueos,& reptilias mutationes, quibus homines incauti facillime a vastis hominibus ά-γν illaqueantur, irretiuntur Ceu praestigiat rum acerabulis Sc calculis, μωκρον ἐρω ram , praemunire contrahentes voluit hac Reg. lulianus, uti discerent caute stipulari,cauld spondere, caute accepto rogare, ferreque : cantE.
inquam,vel sustinendo, de quo illud Perii l. Inuentus Cis sive misinitor acerui, id est acerualis Sy uisi seu soritis: enim est aceruus qui , Chrysippo inuentus diciatur,authore Laertio, in eius v. Nempe ad huiusmodi Amm. κρων ἐρα- πιν, id est difficilem ad resondendam interrogatiooem quod unicum ferme isti rei remedium & Chry sippus norat) η χασμώopus dest sustinendo verbisque ad lancem datis, vel etiam interloquendo , quomodo Seneca s. de bene'. 26. Permiιte me interioqui, ne interrogatione insidiosa capiari seu framgendo, cum ad imum declinant, ut Cicero in Lucusto loquitur, id est ut in singulis interrogationibus insistatur,eiusque vitium
Ait porrci lex, Cavillationis QVAM appellant,&c. Nempe hoc relativo quam cuius vis est, suum antecedens restringere: pariter ut vocis qui in L77.sup.Vocis quos,de quo interpretes lat Ead l.cunctos populos apparet, non omnem hic cauillationem deo cribi, aut cavillationem de sorite proprie dici quod tamea nonnulli volunt) vel quasi serites omnis sit cautilatio 8e viti sus, quod verum non est: nam M legitimus aliquis tape seritis usus est, quo & Stoici passim usi, verum cauillationem tantum soriticam, δε acerualem. Non est scilicet cavillationis genus unum: Coigatio est, quodcunque tandem verborum de syllabarum aucupium,tecta&insidiosa fraus,captiosa ratiocinatio,
fallacia,λεξεις riverba cavillantium. Seneca quoque ep. s. Multum istis temporis verborum CAVILLATIO eripuis, o captiosa DISPUTATIONEI, qua acumen initum exerrent. Ait lexerebrosi in Mutationes: nisi malit quis Mutuituriones, i. in terrogationes de re onsiones mutuas, vel Mutuationes: Eodem
sensu.Sed nil necesse est: breuissimae mutationes sunt,cum aliquid minutatim S gradatim additur aut demitur,ut Cicero,in curio de sic mutatur. Ait lex Dissutatio, paritet ut in
322쪽
vt in superiore Senecae loco, dissutationes. Disputatio significatactum omnem, qui perficitur hinc inde sermones serendo, commutando,perque mutuam interrogationem,ac proinde Scresponsioncm, quod de accepti latione diserte dicitur l. I m .de acceptil. interrogationibus & responsionibus ἐρωτημα κως, lege dialectica, paulatim seu minutatim assurgendo: Dialectica est ψω A n ,ut Aristotel. ait: Disputationi aduersa perpctua Oratio, ut Cicero inquit. Vera iam hac specie & scopo huius i. perspectis, nil moror exempla Soritis alia, quae hic aut affingi aut cumulari solent. Imo vera huius l. lectione perspecta, in qua perperam olim te gebatur. σοφισμω , nil moror eXempla ad hane l. Accursiana, quae ad Sopius matum fraudes pertinent , non vero ad Soriticae cauillationis gradus. Et sic Accutsius, oleum. operam hic omnem perdidis.
Iuis D Eni TOR esse desinat: ct de iusta EXCEPTIO Nisquaesita vi.
L X VI. ID E M Iuliamul librosexagensimo Digestorum. MARCELLVS Desinit debitor esse is,qui nanctus
est exceptionem iustam, nec ab aequitate naturali abhorrentem.
is DEBITOR esse desinat , quaeritur hac quinta e IuIi eis Reg. t seu qua exceptione is uti possit, quaenam ei prosit Z Et distinguitur inter exceptionem iustam S ab aequitate naturali non abhorrentcm, & abhorrentem iniustamque: Nempe qui illam nactus est, desinit debitor esse : non qui hanc obtendit. Est autem haec definitio non Iuliani, verum Morini, qui in ter alios Iurisconsultos ad Iulianum Notas scripserat : quod postremum docet quoquc lex TS ηπ.ώι. Falcid se l. 1. infrin
scilicet huiusce l. lectio S interpunctio est : Manestus scilicet notaι. Deinde.noua sequitur sententia, ipsa scilicet Marcelli
323쪽
nota seu Regula. Quod vulgo tamen aliter malE habet, vel perperam emendatur. sic de alias Iurisconsultorum ad alios Notae efferuntur: veluti,Vlpiaruis, Paulus &c. notat scit. Nunc de ipsa Marcelli nota seu Regula. Huic sane regulae in genere congruit lex creditor II. de V. S. ubi dicitur, credit re m eum demum esse, qui exceptione summoueri non potest: uti retro , nihil interest, actio ipsio iure non competat, an per exceptionem elidatur, Laibιι interes, missia,b.t. Sed tamen peculiaris huius reg. specios est: Quae ut melius intelligatur de ab aliis speciebus, cum quibus Interpretes eam Confundunt, distinguatur, gcnuina primum eius species indaganda venit. Cum igitur lulianus lib. 6o. Digestorum de donationibuου ego
rit, aptanda huic l. species est exl. mortu causa i S. g.DIia 2.-.de mori.caus donat. quae 3c ipsa refertur ex 4o. Iuliani libro, LI. g. 2.... Ee liberat. tegit. denique ad Conuentionem, tacitam quoque,
seu Donationem, referenda est haec Reg. cuiusmodi sane tacita conuentio, donatio, eo post facto exceptionem iustam nec ab aequitate naturali absorrentem debitori tribuit, Ze sic essicit ut donatarius debitor esse omnino desinat : Finge, debitori redditum chirographum 1 creditore,vel iussu creditoris test toris Sane si debitor poste , vel a creditore, vel quod se quentius ab haeredibus creditoris conueniatur,pacti conuenti, seu conuentionis, vel doli mali exceptione eos summouere poterit,d. l. 18. g. 2. Imb dc si seluerit,condicere poterit. Chir grapho scilicci reddito tacitum pactum de non petendo, dc sic plena donatio,inducitur, Sc nomen penitus expungitur, L.
7.C de remi onepigm In quo sane differt pignoris redditio a redditione chirographi,ut ex eodem Iuliano, l. l. f. I. eamdeli, ras leg. refertur: pignore quippe debitori reddito, vel pignore legato, superest adhuc debiti exactio: hac differentiae ratione, quod chirographum substantiam nominis seu debiti assicit, pignus securitatem hactenus. Nolim verd cum Culacio huic
Reg.aptari speciem legis 2.9. . Ole donat. alioquin exeodem Iuliani libro desumpta est Finge, cum existimarem, me tibi aliquid debere,iussu tuo pecuniam alteri spopondi, cui donatam eam volebas, vel cui debere te putabas Vtique errore
324쪽
eomperto, exceptione doli mali lucri me,stipulationemque indebiti condictione reuocare potero. Nolo, inquam, hanc spe Ciem huic Reg. aptari; quia species huius Reg. ponenda est in vero debitore, sed qui facto aliquo postea defini esse debitor, eo quod nactus sit, ex post facto scilicet, iustam aliquam exceptionem. Ab hac pariter Regula separandae sunt seu submouendae
dict. indeb. lex'. infc, Pseqq. ad SC. Macedon. quibus definitur, obligatum naturaliter, etsi ciuiliter non teneatur, solutum repetere non posse : Nam dc hae species ad initium contractus pertinent: neque ibi ex post facto exceptio superuenit. Eademque ratione aliena est ab hac Regula lex I. g.vis.l. . π.de constipecunia. Aliena pariter Regula seu distinctio Marciani lib. . Regularum , inter exceptionem quae eius cum quo agitur causa datur, ut in Senatusconsulto Velleiano : N exceptionem, in odium eius cui debetur, ut in Senatu onsulto Macedoniano, in l. qui exceptionem 4 o. iar.de condict. indeb. nam de ibi agitur de exceptione quae initio contractus competit: non quae superuenit,seu quam debitor ex postfacto nanciscitur. Huius autem Reg. continetur his verbis, Desinit esse debitor, &c. id est, qui debitor reuera erat ita desinit esse dc bitor, ut omnis omnis obligatio expuncta censeatur, etiam natu ratis; de ideo si soluerit tanquam indebitum condicet. Vcrum id intelligendum est de iussa exceptione, deque eo qui nactus cst exceptionem iustam nec ab aequitate naturali abhorrentem; iussam, ut Vocatur quoque, i. I. g. denique,ηπ.quod vi aut clam.& iuila defensio , l. 3. Coaerita qui in pri cred. hXemplum, uti dixi, in chirographo reddito, vel reddi iusso; quae huius i. species est: item si pactum de non petendo secutum fucrit,si debitor iurauerit : de quo v. vel tis.Ins .de septionib. dctit. N. de condict.indeb. Si iudicio absolutus fuerit: vel praescriptio inter-ccsserit, quas species hic Graeci ponunt. His sane casibus omnibus desinit omnino quis debitor esse, sic ut nec naturalis quidem obligatio remaneat. Atque huc iam pertinet,quod dicitur in l. Stichum 9 . g. naIuratis q. . . de solutionibin , naturalem obligationem , ut pecuni e numeratione, ita IVS T O pacto vel jure1xrando
ipse iure rosti: quia vinculum quitatis, quo solo sustinebatur, conuentionis MESSITA TE dissoluitur.
325쪽
Ergo his casibus , indebite solutum condici poterit, ut in commune condictio indebiti ex bono & aequo introducta d citur, ι.hae condictio 66. de tonae indeb. Ae indebiti soluti condiactio,naturalis, l.indebiti is eod. Aliud fuerit, si iniusta sit excepistio,& ab aequitate naturali abhorrens: veluti, ut in eadem de chirographo quod debitor nactus est, specie maneamus, si debitor per errorem creditoris vel haeredum eius,vel dolo vi m tu ve chirographum nanctus sir, aliisve malis artibus, vel pactum aliud subsecutum sit, uti petere liceat. Non ilico scilicet qui chirographum suum nactus est seu recuperauit, vel Cum quo pactum de non petendo initum est, debitor esse desinit: sed qui iuste. Illa denique ex cupito prodest,quae iusta est,quaeque
aequitati naturali conuenit : quaeque iusta replicatione elidi potest: non quae imusta est, quamque ABHORRET aequitas naturalis: nam de illa proprie exceptio est, non ista: quia e Ceptio omnis aequitate nititur. Ex his iam apparet, quam parum huius Reg. lententiam assecutus sit Accursius, & bona interpretum pars. Apparct,hiC DES i N EN D I verbo, designari eum qui reuera, initio contractus Vel negotii, debitor erat,verum qui N A C T v s est ex postfacto iustam quandam excepti nem : & sic qui ante exceptionem natam debitor erat. Haec
enim vis est vocis desimenia ide quo ad i. nox potest videri defiusse-j quamquam Sc improprie quandoque demere dicitur quod
nec coepit . . F. demere I. ηπ. U.qu.-. Eademque vis est v cis Nactus cst. De A Maia VI sermonis interpretatione. .
otiens idem sermo duas sententias exprimit, ea potissimum excipiatur, 'quae rei ge
DE AM si ovi sermonis,quae Graecis ψ-coua, interpretatione seu reiolutione, est haec e Iulianeis postre ma R
326쪽
gula: qua quaeritur,quaenam interpretatio ibi adhibenda sit 3 Et definitur, eam sententiam potissmum excipiendam, i. suscipienda ira. admittendam, a Iudice scit . quae rei gerendae aptior cst. Est, inquam,haec Reg. de Ambiguo, de quo sunt tres aliae praeterea leges, puta l8 . in pn96.I72.b t. Ambiguum est, quoties id c in sermo duas sententias exprimit, ut h. ι. dicitur: ehχὼς log η, quod in duas pluresve sententias trahi potest, ut libro a. ad H rennium , quod duas pluresue res significat: ut Cicero de inuentione n. 27. Nam quae aliae hoc titulo Regulae occurrunt, sunt de aliis obscuri speciebus, pina lex 9. 4. seup. l. II .LIS .g.2.l. 2OP. i M. Atenim haec nostra proprie est de amphibolia & ambiguo sermone, seu ancipiti, duas sententias exprimente. Aliud
est proprie obsturum,aliud ambiguum: vi recte Quintilianus I.7. c. Io. Amphiboliae, inquit is .iis in diuersium trahit: seu amphibolia duares signi stamur,dr quod ad striptum vocemque pertineι in utramque par est partem: In obscuro sermone quaeritur quid dictumst, in ambia suis virum hoc vel iEud : Quamquam & obscuri appellatione venit quoque ambiguitas: De qua singularem olim librum scripserat idem Iulianus: unde supersunt hodienum tres leges,puta lex fn sub tutione, π. de vulgari s pupae. se . lex qui duos mulos 61.de leg. .isi is qui ducenta,etν. de reuem dubιis. Igitur ab hac Reg. separandae sunt species illae obscuri quae ab aliis hic apponuntur, veluti, si cum duo Titii essent, patet familias & filius m.
testator dixit, Tutiu tutor eso filio meo. Et si verum sit utrubique ius idem statuendum esse ; nempe, eam interpretationem seu sententiam potissim im excipiendam , admittendam , ubi vox aut sermo ambiguus vel obscurus est , quae aptior sit gerendae rei; id est, quod innumeris aliis legibus docemur, ut ne actus alioquin inutilis aut frustraneus sit, ut in specie leg. lo 9.αν. deleg.
I. m. de legat. L. Vt actus seu res qua de agitus , m .igis valeat quam pereat, dc in tuto sit, ut in s=.leg. oriens I 2. quae Scipsa Iuliani est in vir de reb.dub.9 leg.esi es verborum ambiguitin LI.
sup.de V.S. &, ut hac R. dicitur,ea sententia excipienda est, quae rei gerendat aptior est : siue de Ambiguitatibus legum agatur, Lin ambigua 29.ηπ.de legibus, ubi dicitur, in ambigua voce legis eam potius accipiendam esse Agminationem, qua VITIO CARET: praesese
327쪽
rim etiam cxm voluntas legis ex hoc coirigi positi di siue de Ambiguitatibus dubioque quaeratur in hominum actibus t iique siue actus iudiciales sint,sive extraiudiciales : Nempe si proponatur ambigua actio vel exceptio , commodissimum est, id est aequissimum , id accipi qud res qua de agitur magis valeat quam per
eat : L quotiens it. Gr. de rebus dubiis: adde dc l. l72. insta. Et haec de actu iudiciali. Spectatur & haec Reg. in actu reve extra iudiciali, veluti in ultimis voluntatibus, de quo v. l. 9. Io 9.de tegat. l. Φ. g. I. de leg. 2. ael. I 6.in princ. adTrebe r in contractibus & stipulationibus: ut in l.ῶι 2I. de reb. dub. ubi Paulus dicit, semper
in dubiis id agendum,ut quam tutissimo loco res sit bona fide
contracta: in Zquotiens 8o. de 'O. ubi Vlpianus pariter ait,commodissimum esse id accipi,quo res qua de agitur in tuto sit. Pertinet autem huius Reg. nostrae species proprie ad Ambiguitatem in Conirambus , ut praebet argumentum libri proxime sequentis 38. Iulian, Digcstorum, qui S ipse de Contractibinest: Nam ex lib.87. unde haec t. desumpta est,nullum argumentum suppetit,cuin unicum hoc exinde fragmentum exter. Ergo si ambiguus sermo, qui scilic. duas sententias expriam it, in contractu aliquo proponatur,ea sententia sequenda est, quae aptior est rei gerendae , id est rei seu negotio dc contractui qui inibatur, eiusque adeo naturae Sc conditioni. Extra hunc
finem ii non agatur de natura Sc conditione contractus, eoque sustinendo, verum ambigua tantum sint pacta & conuentiones quae contractui extrinsecus adjiciuntur, tum aduersus cum qui pactum adiecit interpretatio facienda est, ael.96. 72.insia, h.f.
Duo proinde gradus illi notentur interpretationis adhibendae in ambiguo sermone , vel si ambigua fit intentio seu actio, quod villius est actori accipiendum est,ιLLI71. infra h.t. o leg. 66. de ιud cis . Quintiliani locus hic omittendus non est , lib.
7. cap. 9. ubi resoluendae amphiboliae tres rationes reddit. --ph. bo ja autem omnis in his erit quaesio, aliquando uter sit secun mN ATI RAM magis sermo semper virum fit in VIVS , virum is qui
si sic sit ac dixit sic VOLVERIT. Resolui scilicet ait amphibolia
cx Natura, quomodo hi C & l.IT L. ex re gerenda, ex AEquitate, pariter ut ι.S . l. l92. g.l.&ex coniectura volutatis eius qui scris
psit dixitve, pallicr vi l.96. inst. Rhetores quoque Graeci, & in his Hermogcncs in partitionibus cap.--a CONM I . hac
328쪽
in re δανοιαν - νο, Θέτου, urgeri spectarique scribunt. Facessat hinc proinde iam species quam Graeci hic apponunt in emptore pharmaci: de quo si ambigatur, virum bonum vel malum emptum sit,id aestimandum ex qualitate emptoris Medici
ex variis breuibusque nonnullis trium Iuri L consultorum Pauli, Ulpiani, Ia uolent in libris desumptae, quinque legibus comprehense,
De iure S IN OV LARI : eiusque duabus deciebus.
LXVIII. PAVLus libro singulari is dotis repetitione. In omnibus causis id obseruatur, ut ubi personae conis ditio locum facit beneficio, ibi deficiente ea beneficium quoque deficiat: Ubi velo genus actionis id desiderat, ibi ad quem uis persecutio eius deuenerit, non deficiat ratio auxilij.
E resingulari, seu de BE N E F l CIO,legali scilicet,est hare. Pauli Regula, pariter ut tres aliae, puta lex IAI. in pr. I 62..is6.Quod quidem ius singulare beis cj quoque & auxili, vocabulis hic exprimitur: Et sane singulare Ius non molius definiucris, quam id esse, quod contra tenorem rationis propter aliquem fauorem, siue causis, retiae aut actionis, siue persona rum conditionis , vel propter utilitatem aut necessitatem ali- .
quam) b usicij dc auxilij vice publice tribuitur. A qua defini
329쪽
vione neque ea recedit quae proponitur iii l.iu singula e I6.mriast ea item quae Educitur CX t. l I. . Vincsupra. Modestinus in
Li96. Asia h. t. priuilegia dixit, quae huic gemina germana est.
Dixi,propter fauorem, siue cause rcitae aut actionis quo pertinet haec ι.in s. d. LI. 1.ηπ.in V. I96.inssime personarum conditi nis,ut initio huius ι. vel propter necessitatem, t. l6B.Vel propter utilitatem , L. I6. ubi interim notanda svnopsis aliqua Regularum quae hoc titulo in argumento de iure singulari versantur. Et distinctio in utraque lege, hac inquam , de dict. I96. pr ponitur,inter beneficia Iuris personalia& causae seu actionis. i. Non est igitur haec R. accipienda de Pactu iustorum, etsi verum sit eand cm in iis distinctionem obtinere,puta pacta per
pact. 2. NOnitem spectat ad beneficia Principum singulari tsi verum sit pariter, ea persona deficiente quoque deficere l. i. g. permittitur, vir. de as. pluu. ct aestu. 3. Non item accipienda est de Beneficus Testatorum seu Legatis r de quibus etiam est lex prox. inuito, veluti seruitutis legatae, in quibus & haec distinctio obtinet t. 6. .. deseruit. legat. ubi eleganter, Iegatum, quod rei seu praedio datum est , vocatur plenum Legasam. 4. Tandem non est accipienda de Concessone liberali priuati, etsi de ibi distinctio eadem obtinet t. pen. deseruit. rustis. Quae quidem interim varia beneficiorum genera hic notanda sunt. Quid igitur Est haec R.pariter ut aeι. I96.inst. de jure publico singulari,Mde juris seu Legali beneficio auxilioque: δc quidem circa acti nes exercendas, excipiendaν, ubi duae species Iuris singularis proponuntur. Vnum quod personae datum est, alterum quod generi actionis. Nempe jure compararum est , ut actiones M e ceptiones latius modo, modo strictius pro fauore aliquo singulari exerceantur, excipiantur. In omnibus causis igitur hac l. ita accipiendum est, in omnibus actionum generibus, ut oste
dunt sequentia verba, ubi vaeus a tinxis, item persecutio, &c. Exemplum peti oportet ex actione Rei uxoriae, siue de dum repetitione: quod manifestὸ docet inscriptio huius legis. Est nim ea desumpta ex Pauli libro singulari de dotia repetitione. P namus igitur exemplum geminum in hac actione, ac prim ar. in ea excipienda; quam speciem quoque habet hic Theodorus Hermopolites. Marito scilicet beneficium seu auxilium istud
330쪽
Φρονόμυον tributum est dotis nomine soluto matrimonio conuento, ut in quantum facere potest, non ultra, conueniatur, id
est, sic ut ne prorsus egeat, de quo jam aliquid dictum est ad ι. 28svrh.t.& dicetur adhuc ad ι.I73. in pniast. Alcnim haeredi eius vel fide ui stari post solutum matrimonium dato non idem
praestandum est beneficium, non eadem exceptio,quia personale est, & cum persona extinguitur, t. I L. I . ..sol. mraxim. π l.e cvIIones T. ηπ.de exceptron. Reuerentiae enim maritali id tribuitur, l. . g. cum autem, Cod.de rei uxoract. ne scit . repente inops fiat,qui mulieris olim fuit dominus, ut Harmenop. tib. 4.tis. 9.g. I . vel ut Theodorus Hermopolites ad ad ael. I73. inst. α χυμ τα o νηυς -ρρησὼβ διυρα τη χθἰς κ η απίω σαυκοινονύ- βίου, - ους Σαργυιανύσαι τὸν ιδον αὐεθα : seu ut idem ad hanc legem dicit, τίω Θαλψιν υ τί- α δωρ - πιθος AGO ' το Κ νογκου δὲ δουρν I. Similiter, ut quod de alias personis conceditur, v cluta patii, patrono, socio, donatori: d. I. . de exceptron. l. 26. 2S. Gr. de re iudic.
qui tamen huius i. casus non est, quod Accursius crediditὶ de quo iam quoque adim supr. Alterum exemplum S magis conueniens huic Reg. ponendum est in Muliere ipsa dotem repetente : Notum cit duplex iam olim priuilegium mulieri tributum in dote repetenda; priuilegium, inquam, ordinu, & bcneficium tacitae Ihecaer Illud scilicet , ut creditoribus omnibus personalibus & chirographariis praeferatur . l. 2. ηαν de rum dot. t. τ .g.vit. o P. si ' de reb.autonisae istud. vi in bonis mariti tacitae hypothecae ius habeat, SI a quibuscunque posscssoribus bona mariti vindicare possit: Additum est & post ca tertium priuilegium a Iustiniano,i. astata ου C.qui potior in pign. ut mulier omnibus creditoribus etiam anteriorem hypothecam habentibus praeferatur : Ut haec tria priuilegia mulierum sunt, ita alio atrue alio Iure censentur: Prit ilogium scilicet ordinis ad haere-esnc a transmittitur. Lun. C.de priuil g. rit. σ d. t. iduis, quia personale est. Mulieri enim ideo beneficium istud ordinis de praelationis datum est , ut dote repetita facilius nubere denuo posset, quae ratio in luem de cessat. Secundum priuilegium tacitae hypothecae in bonis mariti non mulieris per nae cohaeret, verum causae tributum est: SI ideo ad haeredes transmittitur l. vn. g. l.C.de rei v orinction. s.fuerar, Insitae action. Postremum
priuilegium singulari Iustiniam beneficio nonnisi ad liberos