장음표시 사용
361쪽
SEPTIMA REGULARUMCollectis , sim Sustema. PAPINIANI REGULAE X.
Totidem legibus comprehensie, puta a lege 74. ad legem 33. inclusive.
MILI I PAPINIANI Regula decemsequuntur.Papiniani, inquam, omnium Iurisconsultorum prudenti mi,maximi, φωτάτου,consultissimi,excelsi,κορυφα ούλου, summi,ingeni acutissimi qua omnia elogia ei tributa quique Iuriserudentia palmam tenuit in quem unum plura olim ornamenta ,plures laudes recte congesti fuerunι, quam in ultimalium Iursconsultorum e videatu altem ex innumeris tesimoniis se elogiis lex vn.Cod.Th.de respons prud. o Spartianis in Seuero, Mi asylum Iuris & legalis doctrinae thesaurum etinat , ct Hieronymus, in ep.ad Fabiolam. Cuius etiam scripta tanti olim habisa, is tertio demum anno iuris Eudiosi ad ea accederent, atque inde, de eiuν aiornrine,Papinianistae iam dicerentur, sinumque diem in ingressu auditores celebrarent. Ae,ut caeteroquin Papinianin summus Iuris Antistes fuit, ita nominatim magnus Regularum artifex extitit; sic is nultas ferme Iurisco sutius tot, tamque absolutas, tam aquaου nobis Regulas conferaι : quod summa illius sapientia se peritia fuisse Cinacius caui nomi Papinianas i e monuit ad i. 38. m. de pactis. Et pasci mastamen quod δε- tendun/Regulas,neque ultra decem,Pandectarum concinnatores hunc in titulum resulere : Euarum se eo facilior nobis interpretatio futura ess, quo luculentiores extant Cuiac' ad Papinianum Recitasiones, etsi ab iis nonunquam recedere fas nobis erit.
362쪽
non debeo,ins ut & voce iniquae ac si dixisset Papinianus, absurdam, imo iniquam omnino rem futuram , dc contra naturae iu- .risque praeceptumoquo alterum laedere vetamur nam ex eo fonte vel matre , ut Accursius aliquis diceret, descendit haec Reg. si aliter comparatum esset,idue liceret. Item ac si dixisset, nullo casu id unquam admittendum esse , perpetuamque adeo hanc Reg. esse. Quod & altera voce uniuersali indicatur, alteri per alterum, id est, quicunque tandem is sit, v. g. litigator,in sip. huius i. quocunque tandem obtentu, etiam iudiciorum : Denique alteri, non consorti tantum,sed & alii cuicum- . que. Ad eandem porro aequitatem pertinet lex χo6. inst. ubi dicitur , Iure naturae aequum csse,neminem cum alterius detri-- mento Sc iniuria fieri locupletiorem. Imo eodem pertinet de lex prox.T .r Genuinam autem huiusce R.sententiam ut ad- sequamur, quae vulgo incondita similium sententiarum congerie , & exemplorum siue specierum sylva obumbratur, in veram eius speciem inquirendum nobis est : quo uno fici, ut MVerborum ipsorum sensum accurate adsequamur,& alienis scu'mρ-we, quibus ea hactenus laborat,liberetur. Igitur obsertandum est, desumptam hanc Reg. e Papiniani libro I. Quaestionum, quo is egerat de Iurisdictione, deque iudicum dato
dem libro primo Quaestionum Papiniani desumptae huic nostrae sociandae seu coassandae sunt. Quare haec species Sc sentcntia huic Reg. aptanda venit: Non posse unam solamque cxpartibus, siue unum ex consionibus υνο κερῶ Magistratus iurisdictionem prorogare, scilicet ut is aduersarium seu consortem ad incompetentem vel peregrinum forte iudicem trahat, Δ sic non posse alteri per alterum iniquam conditionem inferri. Quod certo in tantum verum est, ut ne ex Principis quidem rescripto id fieri possit: quo pertinet lex 9. Cod The. de Iuri II.
Accusat. de Symmachi locus, lib. Io. cap. 6α. de Novella Marciani elegantillima : unico tantum casu cxcepto , extra quam scilicet si miserabilis forte persona aliqua potentiam ad tersari j perhorrescat : Eura hanc casum ex conuentione partium tantum prorogari iurisdictio poecst, leg. I . I i. is. min. de Iuras
363쪽
316 COLL. VII. PAPINIANI REGG.
Et in hac quidem specie, iurisdictionis videt. proroganda ipse adquiesco. Quanquam Cui acius Recit Papin. & post eum
Raeuardus in referendo ab arbitro die, unius ex litigatoribus consensus, speciem ponebant, ars. ael ariaur . ηπ.de Recepi. qui arbit. quae indidem, ex eodem, inquam, Papiniani lib. I. Quaestion. desumpta est,hoc sensu: Quemadmodum non potest iudex, cui certa tempora a Magistratu praestituta sunt, suta Magistratu praestitui solita ostendit lex 2. P. et .sux 2.αν. de Iudic.&Gellius tib. ra. cap. ix) ita neque arbiter Compromissarius,etsi ita sumptus ut diem proferre, id est, prolatare,prodere possit, diem referre contradicentibus litigatoribus id est, neque ex se, neque altero tantum ex litigatoribus volente : Referre diem, id est, anticipare, anteuertere,.iubendo ut partes adsint in illum vel illum dicm anticipatum. Alias species a Culacio allatas ad hanc Reg. in comm .ad hanc ιitulum. nil moror. Nos ad speciem
nostrain reuertamur. Ergo, prorogatione unius ex litigatoribus ad forum incompetens vel peregrinum, nemo alter trahi,
seu iudex incompetens aduersario objici potest. Quomodo ut de hoc exemplum extrinsecus ,& tertio quidem loco, addamus in neque facto alterius alteri potentior aduersarius objici seu opponi potest ; & sic hoc casu iniqua conditio alteri per al
dicitur,Proconsulem id agere,Ne cuius deterior causa far ex aluissem. Causa, inquam, pro quo condisio hic dicitur. Ex his iam patet, Coditionis appellationem in huius I. sp proprie pertinere ad facultatem dc conditionem agendi: Cod rionis nempe vox personalem hic respectum, relationem & P-- habet: quomodo & alias conditionis vox de nexu coniugali& personali usurpatur; & vero in dissoluendi' eo, seu repudio,
legitima haec olim formula erat, conditione tua non utor. Conditio denique est nexus,vis &necessitas quaedam : sic conditi
nem iniquam inserere aliculo alterum necessitati alicui illigare; non vcro proprie damnum in re familiari irrogare, cetii eo quoque sensu alibi CONDITIONI s vox, in hoc argumento, efferatur, ut, is uendo s. de negotgeste' l.α. quodvi aut clam Quare iam ad huius Reg. speciem minus proprie afferuntur, cumque ea confunduntur, etsi ad eandem aequitatem tendant
364쪽
dant tot Reg. illae, tot species, tot leges seu iura concordantia, quibus id e flacitur, iniuriam siue damnum in re familiari ex alterius cuiuscunque, etiam patris domini v e. l. I.Isi parere seq.de his quae ut indignis, ι-IT. de iure patron. fili j seruiue l. s. o l. sitim
Coc de pactis, aut fratris,l a. g. l. ' si quis alius ten. aut procuratoras, 49.de procuratorab. Dcto,siue dolo, culpa,consilio, negligentia, desidia, errore, imperitia, malignitate, alteri inconciliari non posse,non debere de quo sunt lex Nx.T . lex IΠ.2ΟF. insendlsoluendo 39 ηπ. de negoι geius: unde speciem nonnulli hic apponunt : Sinulis sanc regula ibi concinctum. Naturalis inquit simulo ciuilis ratio suasit, alienam CONDITIONEM meliorem quidem etiam ignorantis, ct inutii nos facere posse,isteriorem non posse l.He
uum 4. m. de his quae ut indignis 6. m. de operis nou nunc. l. l.g.
sede, δεσιι, 4. de aqu.θ qu.pisu. l. I. in fiuncta. . 2. ηπ.quod vi auι clam ex qua etiam Cuiacius speciem luc apponebat, nam de Δ ibi dicitur, in aliena potestate esse non debere CONDITIONEM meam nihil delinquentis deseruorem facere l. 3. 23. Cod. de lactis, I. haeredib. 17. Co famil. recisi. leg.ex libris vis. Coaede adquiri rerios hs i. I c, toto t. Coae inter alios: g religiosum, Inti. de rem diuis. Har,
inquam, leges omnes ad eandcm c quidcm aequitatis speciem pertinent cum hac lege,& ex eodem fonte, seu iuris praecepto, quod superius indicauimus, descendunt: pariter ut illud , neminem debete alterius odio praegrauari,de quo est lex I7. ηπ.de iure patron. Item,ncminem sinc culpa puniendum, quae hic alioquin a Decio asseruntur: vel etiam quod poena suos tenere a
ctores debeat. Sed, ut dixi, non inde propriae species ad hanc Reg. apponendae sunt. Quomodo dc exceptiones,quae hic ab Accursio adseruntur magis adhuc ab huius Reg. specie alienae sunt, puta quandoque quem iuste amigi a iudice, vel a priuato,ad sui dcfensionem vel publicam vindictam. Et si id quoque verum sit, & publicitus quandoque iniquam priuatis seu singulis conditionem damnum ve ingeri posse ex iusta S rationabili aliqua causa : publica utilitate id rependente: Zc priuatos defendendo se vel publicam disciplinam, damnum alteri inferre posse, lege iureque permittente.
365쪽
28 De prohibita CoNsi LIi mutatione in alterius iniuriam.
LXXV. IDEM DPapinianusi libro tertio Quaestioram. NEMO potest mutare consilium suum in
alterius iniuriam. CON si LiVM suum alterius in iniuriam seu detrimentum
mutare nemini licere definit Papinianus,hac quae secunda est e Quaestionum eius libris ὶ Regula, Consilium, inquam, suum, . r' 'em,cluod quis videliro se ipso capit,& sic animi semientiam,placitum,propos. um mentis Sc voluntatem propriam, quomodo etiam accipitur l. . quod ramcn ad extra pro ci- sit, non vero consilium at τ' ἔξω,quod alteri datur de quo sane est lex Q. Fup. in qua alioquin homonymia in errorem inducti Bartolus, Decius, aliique,ad hanc l. exempla ponunt in Consilium alteri dante, vel in Principe etiam in quo inconstantia vel etiam fidei semel datae reuocatio improbatur. 2. Mutare, inquam,Vet,ut veteres etiam locutos reperio,consilium minuere. 3. in Iniuriam, inquam, alterius, id est,damnum,fraudem, laesionem,captionem,detrimentum: quo ipso sensu iniuria vox accipitur l.2os.inf& in l.Aquilia. υ.t.F.g. I. π.ω.tis.adi. Aquil.Et nititur haec Regula,eadem qua superior aequitate naturali: Cuius fine educendae magnus artifex fuit Papinianus. Et cum v liis ea similibus excmplis illustrari ; seu comprobari possit, aCnominatim ex isti fund- . g.eleganter, ,. de lege commissoria, ι. . -.de si arat.bonori 9.ηπ.de struitutibuι .s em de legatu l. l.apud Aufidium zo. ..de optione leg. germanis & genuinis speciebus con
Papinianum igitur lib. 3. Quaestionum unde haec lex desimi-pta est de duobus egi se comperio : de Restitutionibus in inte
recept.qui ambit In utroque igitur argumento huius Reg. sp cies poni fidesque spectari potest: Et quidem in argumento de Resuuiis e in integrum sub tribus speciebus. Pruna haec csto,
366쪽
Cum maior x s. annis iustis ex causis aduersus factum suum,vel etiam ob iustam absentiam , denique ob moram necessariam restitui possit: Quaeri potuit, utrum & consilium suum, vel voluntariam moram quandoque in alterius iniuriam seu damianum mutare, minuere possit, Sc sic aduersus consilium suum restitui Ue maiore, inquam, hoc quaeri potuit: Et vero quaesitum id fuit, in specie illa , quae proponitur in l. o. ar. de mInon quae ex eodem Papiniani libro 3. Quaestionum petita est, atque adeo huic coniungenda venit: Finge, Filius emancipatus maior annis r . vel praeteritus,vel immerenter exheredatus, certo consilio legatum agnouit, vel tempore annali petendae posses.sionis exclusus est Non poterit is postea in haeredis iniuriam mutato consilio bonorum possessionem contra tabulas petere: Quae sententia est disgis 3 o. Non alia utique ratione, quam ab hic Reg. petita : Nemo quantumlibet filiusὶ potes mutare consilium suum in ALTERIVS squamlibet extranei InturIam. Secunda species in Restitutionum argumento quod ab aliis iam animaduersum est , etiam ab Accursio, Sc in qua una adquiescit Cia iacius in haec aptari potest ex d l. nonunquam S. tiar. de costation. quae indidem desumpta est, atque adco de ipsa huic Reg. coniungenda venit: Finge, Filius emancipatus maior 2I. annis praeteritus clim posset ab initio caucndo de bonis cons rendis, bonorum posscssionem impetrare, sicu beneficium bonorum possessionis exercere , noluit per contumaciam cauere,& sic excidit beneficio seu commodo bonorum possessionis,
eo quod formam possessionis ut Papinianus ibi loquitur) conse
uare noluit Z Sanc non poterit postea poenitentia ductus consilium mutare suum, cautione oblata,quod hac Reg. conficitur. Et exceptionem ramen singularem ibidem statim subjicit P, pinianus, piae missa hac clcganti sentcntia, Nonnunquam Prator variantem non repedit, ct consilium mutaσIis non asernatur: ubi vox mutantis, mutanda non est , veteri quippe scriptura ibi mutaotis pro mutanteis expressum est. Quod cum Culacius non attenderet, variis locis mutauit id in muIantem i, idque etiam au roritate Basilicorum Graecorum ,το, μα- λο ρον quo nil opus fuit, etsi res eodem redeat. Ait vero Papinianus co loco, Nam nunquam, scilicet ex quadam aequitatis specie, ut in ea quam Proposui: duabus scilicet circumstantiis concurrentibus; puta
367쪽
33o COLL. VII. PAPINIANI REGG.
1i inter fratres de bonis paternis disputetur: item si non sera par-
nitentia , verum intra annum delatae possessionis adhuc consilium mutetur, alioquin voluntariam moram cautionis admisetere difficilius esset: His duobus concurrentibus, ait Papinianus, benigniorem esse sententiam , ut frater hodie cautionem offerens admittatur, & recipiat pristinum ius: squod Zc ipsum alioquin confirmatur l. i. g. Urater Io. απ.eod.t. de costition J Ac si diceret Papinianus,non esse utique semper ad dest itionem hanc seu Neg. qua quis Consilium in alterius iniuriam mutare pr hibetur, recurrendum; non esse proinde ad viuum resecanda ea
de quibus inter fratres disceptatur, ubi praesertim de bonis paternis diuidendis agitur: Quam ipsam aequitatem,nempe quod mitius inter se agere debeant fratres de bonis paternis vel maternis,uidere est in altera specie in LyC.de inopsc.tesiam. 6c apud Paulum lib. sent.de querela ines P. Duabus superioribus speciebus addatur Se Tertia, cui haec Reg. non minus aptari possit, arg. l. 8. ηπ.deflatu homin. quae Scipia ex eodem Papiniani libro descripta est : de quidem ita ut ad sensum contrarium referenda sit: Posse videlicet quemque mutare consilium suum , dummodo ne in alterius iniuriam: veluti si quis volens scripserit ,seruumst esse, non propterea fiet seruus,& consilium ei mutare licebit. Quo pertinet alioquin
cies in materia Restitutionis in integrum huic Reg. aptari probabilibus argumentis possunt. Addatur Sc quarta species ex iisdem quaestionum libris in ιsed Him I 2.ηπ.ad Trebe . At enim δc in argumento de Receptis arbitris seu compromisi seriis, fidem quoque inuenit , seu spectatur haec Reg. arg. δἰ 2I. g. Papinianus, επ.de recepi. qui arbitri quae & ipsa ex eodem l bro desumpta est: Finge casum in Arbitro ipso : finge, inquam, litigatores in me compromisisse,meque arbitrium in me sust pisse ρ Non potero ego arbiter mutato postea conii lio iudicium 5e arbitrium detrectare meque excusare, ι. g. I . tu de recepi. arb. uoniam,inquit Iurisconsultus, non debent decipi,qui me quasi viram bonum disiceptatorem inter se elegerunt: Addit idem, Finge enim ris causam semel atque iιerum tractatam poK nudata virtusque intima secreta AEgoiij aperta, arbunum vel grvita dantem , vel
368쪽
sordibus corruptam,vel alia qua ex causa nesie sententiam dicere, is
quamxe potes negare, aequisiimum esse , ut o cium suum quod in se
recepit,impleat Atque si dieeret Iurisconsultus, quod hac sane Reg. definitur, mutaturum hoc facto arbitrum consilium suum in alterius e litigatoribus iniuriam , quod permittendum non est. Alia adhuc ratione nec mutare sententiam semel dictam
alioquin ad hanc Reg. apponunt Interpretes) sententiam, i quam, definitivam: nam praeparatoriam, qua nemo condemia natur,aut absolvitur, mutare potest exemplo Iudicum publicorum, de quo ad i.prox.
Fingi potest & species in alterutra parte seu litigatore, qui
Compromisit: Neuter scilicet, posteaquam semel compromisiit, mutare amplius consilium potest in alterius detrimentum; quam in rem, v. inter alias isocietatem 76. pro socio. Opponi tamen solet lexsseritu 2 I. g. vis. απ.de MI.empti. Vbi vendita domo, de 1 venditore excepta sibi habiIMione, donee v ueret,aut in singulos annos decem, definitur,quamlibet emptor primo anno decem praestiterit, secundo anno habitarionem praestare posse, & sic deinceps singulis annis alterutrum, mutanda voluntatis potestate ei indulta : Idque ideo, quia in alternat, uis electio est promissoris : atque adeo in hac sp. emptoris, ι.
plerumque IO. g.vit.ηπ. de ture rit. l. 2. f. s. . de eo quod certo loco: Et
nominarim in annuis praestationibus per annos singulos , quia quot sunt res,tot sunt stipulationes. Quod Bariolus restissim Esensit, quidquid contra Fulgosius. Cui etiam nec quicquam Obstat ux76. g. I. in .de, O. quia,quod ibi stipulatio in annos singulos, una stipulatio dicitur, id ideo dicitur, quia morte non finitur. Sic sane & in singulos annos legata, plura legata sunt, tit...de annuse leg. &sic uulla ibi cum alterius iniuria coniuncta est mutatio voluntatis: quandoquidem qui suo iure utitur,nulli iniuriam facit, L 2I. sv.h tit. Idque multo magis etiam obtinet, bi alternatiua talis vertitur, qua semel defungi necesse est: quia licet promissori, quoti cs voluerit mutare sententiam seu Voluntatem in eo quod praestaturus sit, ante litem scilicet con-tcstatam, t. iv,.infest de Ino. cui addatur, species t. I 6. m. eod. Stipulatoris non eadem ratio est,qui sibi electionem sub alternatiua recepte: cum enim semel elegerit, mutare amplius vo-
369쪽
luntatem non poterit: ni fi talis formula interceum: continet enim hic sermo αυ--κο, quid, i. tractum temporis :& ideo donec iudicium dictetur,mutandae voluntatis p testatem habet, L . ..eoaetit. de RO. Speciem ex praxi & nos ad hanc Reg. afferamus. Is cui postulanti Retractus gentilitius semel sententia adiudicatus est,eum repudiare postea mutato consilio non potest: quam in rcm praeter Arrestum Bum degalense,quod memorat Boerius deris. 7. extat & Parisiensede Io. Iulii issi. Ante sententiam sane mutare Consilium posiser, quia ius in rem nondum est illi quaesitum, ut iudicatum fuit altero Senatusconsulto seu decreto LI. Marti j I, 8o. Aliud sane dicendum inst. I. ἄν. de Minoris. quia scit. in ea
Circumuentio aduersarij verritur,quae utique facit,ut consilium mutare cireumuentus possit.
Aliud quoque dicendum in consilii seu animi sententiae
mutatione citra alterius iniuriam : ibi quippe re diligentius perpensa, inspecta, consilium mutari potest: quanquam neque hic eo sensu eo sextim accipitur: hic enim consilium est placi-rum , animi propositum, institutum, voluntas per externum actum solemniter declarata. Sane & ita Iurisconsulti varias dicuntur, Papinianus ipse variasse dicitur,l.ωι.Ctae suxta de ipse
quoque id profitetur,l. 6.g. I. π deseru expon. De Maeciano qu que fidem facit lex Diui Fratres II. απ.de iure patron. Erinter P tres quoque Augustinus Retraetationum libros edidit, & Imp ratos decretum situm mutauit in ι.V7.ἄν. de rure patron. Denique, non est leuitas ab errore discedere,non est turpe cum re mut re consilium,inquit Seneca .debens. e. 18. Quae omnia tamen,
ut dixi, ab hac Reg.aliena sunt,ut 6c quae de Doctore consilium
mutante hic cumulantur. SCIENTIA uera cenaque ubi desideretur.
LXXVI. tDEM Pupinia 3J libro: incensimoquarto Quaestionum. In totum omnia quae animi destinatione agenda non nisi vera & certa scientia perfici possunt.
di nisi ita perficiantur,ipso iure nullasunt: fimilitet I.77er .
370쪽
DE vera certaque scientia in negotiis, ouae animi destinatione seu destinato animo peragenda sunt, requisita, est haec Papiniani regula : quae tertia est e libris eius Quaestionum desumpta. Ea ut intelligatur,videndum prius, quidnam illud sit, quod anisi desinatione agendum dicitur. Anims igitur desinario hic o lyi auia 6 . I.de ture detis. t.eum qui I 8. Cod de aritie iί, t. vlt. αν. de concubinis simpliciter destinatio ι.38.mpndease possg.vit. Ins.de haereae quat. π dus quo & destinandi vox pertinet, ι. Io. ηπ.de ad .haer.ὶ est, quod dicitur iudicium animi, in l. 8 v. OLIM. ij animi propositio ins=.lsu ιium, π.de 'S.ac proinde
tumultuariae Se subitaneae sententiae opposita matura deliberatio, δεας, πιρρα ρεσις, Propositum animi, perpensium consilium,
ad rem aliquam apuὸ se statuendam. Quomodo & desinato animo quis domicilium habere dicitur, de exis asione animi Q.
eius qui 2P. g. Celsus L. ηπ.ad municipes. Sunt scilicet actus hominum quidam qui leuiore sensu, properant ius,incogitantius perficiuntur dc transsiguntur, velut per transennam : alij vero,qui maturo nonnisi, diuque apud se deliberato , perpenso iudicio, peragi solent: imo de iure peragi debent,ut valeant : anImι ut
hic dicitur destinatione AG E N D A sunt, id est , iura legesque
agi volunt, re diligentius explorata, ut de adquirenda haereditate dicitur in l.eum qui si .in f αν. de ad in haereae de quo mox: Consilio: ut ι. 8.ga .creditor, επ.de ad . haereae AC proinde nonnisi vera Ss certa scientia perfici debent. I. Exemplum vulgo ponitur in Nuptiis seu in matrimonio contrahendo, quod indiuiduae consuetudinis voto contrahitur,& in quo animi destinatio spe
uortio de quo sane Papinianus aliquid altero huius libri fragmento egit,in l. si uxor. 2.ων. de iudicissὶ quod etiam non fit, nisi animi iudicio, animi destinatione animoque perpctuam coninstituendi dissensionem .quidquid 48sup.o l. s de diuortiis: quod
exemplum Culacius dc Raeaardus ad hanc leg. apposuere: Pet. Fabro displicuit: 3. Ponitur & in contractibus seu obligati nibus contrahendis. 4. Et in causa Posscssionis , ubi error utrumque illud vitiat,item vis metu suo. S. Ponitur 6c in delictis, de quibus mox. 6. Ponitur Jc in Te menIὼ quae ut solemnes sunt ultimae voluntatis seu tu drcij contestationes, Certaque animi destinatione perficiuntur, ita in his vera dc certa scientia