장음표시 사용
441쪽
39 g COLL. VIII. E QUAEST. PAVLI REGG.
in qua ius de quo quaeritur stare non potest, nisi aliena sit. Et haec quidem ita clare demonstrata distinctaque putor
Qua in re veteres alioquin quoque Iurisconsulti multum lab raii Ere,& ut verum dicam, vix sibi cauere fatis potuerunt: Pa tim, quod CONSTITUT A iam utiliter a nondum constitutis non semper accurate distinxisse videantur : partim quia utiliter cousitisse Sc utiliter CONST TVT Α, non satis accurate semper ab inuicem separaucre: Vtiliter scilicet semel dicuntur conis sistere, quae ii ne vitio ficta transacta sunt: at conisiIura, nonnisi quorum dies cessit : sic ut non ilico quae legitime constitere, de utiliter constituta dici possint. Hinc igitur illa partim iuris diuersitas: parti in disicia sus illi inter Iurisconsultos quos supra notabamus : Ac nominatim ille inter Paulum nostrum, in l. d bitor 81. de legat. a. Sc Papinianum l. s. ad i. kid. er exinde , β. ex contrario, Inp. de legatis , in ea quaestione, utrum lcgatum debiti creditori relictum , cuius dies vel conditio vivo testatore venit seu superuenir, adhuc valeat 8 Paulus inutile esse legatum dicebat : quamquam, inquit, CONSTITERIT ab initio. Papinianus contra: Nec si vivo testatore dies venerit, aut conditio fuerit impleta,fiet irritum quod semel COMPETIIT , vel ut Iustinianus id exprimit, semel CONS T IT i T. Nempe Paulus, connitisse
quidem semel ab initio fatebatur, sed non id eb competiisse vel conuitulum fuisse : Neque satis esse ius illud constitisse, nisi At
constitutum fuerit in persona legatari j, eiusque adeo dies cesserit, qui sane nonnisi a morte testatoris cedit. Idem dicenduna de altera inter v cieres IC. dissensione, sui apparet ex eo quod memorat Paulus,in 1.ga.de 'O. nempe in quaestione, utrum stipulatio viae vel itineris extinguatur, si ante constitutam se uitutem, stipulator decesserit duobus haeredibus relictis: Nam et si Paulus, in El. 2. g. 2. & in l. plurib-pe n. g.vlt.de WO. hanc stipulationem non extingui definiat, attamen idem in priori lege indicat,quosdam hoc casu putasse,extingui stipulationem, quia per singulos adquiri seruitus non potest. Et rectius Paulus, quia stipulatio ex praesenti vires coepit, iusqtae eius constitutum est in persona stipulatoris : ac proinde de haeredes eius eodem iure fiui debent,adquirendae scilicet seruitutis ex stipulatione.
442쪽
De AE et v iTATE , qua res quaeque ιcmperauri es . - g. Quotiens a. Legis 3 s.
Quotiens aequitate ' desideri j naturalis ratio, aut dubitatio iuris moratur, iustis decretis res temperan
. ut vulg. k Haloaud. de quo mox plura.
DE AEQVJτAτε de qua fuit quoque prima huius I. Re
gula, sunt de praeterea tres aliae hoc tit. puta l.66.9O.18s. quatenus ea scilicet quoddam iuris scripti strictique tempera- mentum est, haec prima est Pauli e tribus super eodem hoc titulo Regula: Cuius lectio,dictio, definitio hactenus, ex aequo obscura vel controuersa sunt. Illud equidem prima statim fronte liquet, pugnam seu conflictum quendam hic proponi inter 2EM I T A T E M desiderij, dc rationem naturalem, lurisque dubitationem : Quaenam videlicet in hoc conficta seu commissione partes Iudicis sint 8 Et generaliter definitur , iunis decretis a judice scilicet rem esse temperandam. Haec, inquam, aperta sunt: N que tamen ita res in aperta luce collocatur,sed iusta adhuc interpretatio desideratur. Compendiose omnia tenebimus, si missis aliis thematismis, etiam Graecorum,genuinam semel huius Reg. speciem tenuerimus: Quae sane etiam a Cui acto inter alias ad Pauli Quaestioncs recte adfertur, S familiaris est, & desumenda ex cadcini. i. g.vlt...de excusat.tut. quam supcriori Reg. aptabamus, utpote quae desumpta est ex codem libro 6. Quaestionum Pauli. Vt rem teneamus, ante omnia principium hoc Iuris tenendum est, Iure ita constitutum fuisse, ut trium tutelarum onus a quarta excusationem praestaret: Nunc finge,non tres quidem numero tutelas, v cihm unicam, sed diffusam admodum, nego-gotiosamque & operosam maxime tutelam a me geri, eiusque obtentu desiderare, me excusationem a noua Sane magna haec DE si DARII AEQUITAS mei est, ne videlicet unius graui illinae tutelae mole iam praegrauatus, aduentitio adhuc atre rius tutelae fasce premar. Alenun hanc desideri j mei aequitatem
443쪽
MORA et v si , id c si ossiccre videtur, ne ci locus esse possit, g ' mina ratio..itii mitin Attio naturalis,φυ ιος naturalis ratiocinatio. Neque enim probanda cit Giphanij ientcntia, qui hinc expungebat vocum naruralis, quasi hic ratio & dubitatio iuris pro codem accipiantur. Neq; contra,Cuiacij sententiam amplector, qui ratio In natorulem hic interpretatur, aequitatem naturalem: nam imb in hac Reg. naturalis ratio aequitati opp nitur: Et naturalis ratio hic cst naturalis ratiocinatio. Ut in hoc casu liaec naturalis ratio , quod videlicet humanae naturae vis uniusque hominis solertia curaque, ad plures simul tutelas sese eodem Icmpore explicaru commodo possit. Hoc scilicet sensu passim toto iure naturalis ratio effertur. E muiris haec habe. Ita
ICons. in I.aLὰ I. g. ti m qxis P. ηπ. eadfu.rerdom. Salinus o Casseu maris naturalem ratiovem Gyscere putant,ut qui domiεω ma tria afuerit,idem quoque eius quod ex ea mireri, secZam sit, dominus esset. Ita l. r.ex'. de vμ'.' arum rer. quo SenatusconsulIo non id effectum eis, ut pecuniae usu stucius proprie esset . nec enim naturalis ratio auctor sate Senatus commutari potuit, sed remedio ιntroducro capit Pasi usisse
fructus haberi. Improbanda criam Roberti sentcntia, qui hunClocum ita interpungcbat : Quotiens aequitatem desiderij, naturalis ratio e mora ur item dobitatio ιuris. Ad rem : In casu igitur proposito aequitatem dc sideri j morabatur primo ratio naturalis. Secundo morabatur dubitatro iuris, id est dubium ex iure veniss-mo, quia videlicct ρητως Sc nuncupatis verbis tres tutelae excusationem de iure praestant: vr proinde iuri standum videatur, iv xta doctrinam lir siexit, αν. quι θ a quib. manum, irem iuXral. I. Ide LL. vii lain Judex hic dicere necesse habere vidcatur, Video meliora, proboque, Deteriora siqui Meesse est Lex dura, sed ita scripta : Denique, non magnitudo patrimoni j aut oneris grauitas,sed numerus tute arum spectandus lila videatur : Haec dubitastio itiris est. Et nihilominus tamen Paulus, in M. I. g.vit. δε-s it. putare se recte facturum Praetorem, si etiam unam tutelam susticcre crediderit, si tam distula dc negotiosa sit,ut pro plurib. cedat: Nempe subiecta hac gencrati Reg. pro rationc, Quotiens,&C. IUSTO DECRETO REM TE PERANDAM ESSE. Ait,
decreto remperandam, quomodo pariter dicitur in i Saluius 6. r. se legat. pras . & ferme ι.ls αν de procuraton ab udice scilicor, UN
444쪽
In qua ipsa specie inemoratur quoque Arrestum Parisense 6. Februari j is 67. Ait auso decreto, id est, in aequitatem siexo:ex ipsancmpe legis mente, cum & alioquin Plaetor vitia vox siit lutis Ciuili, ἔα ψυχον, qui rigorem & adspertiatem Iuris Ciuilis ita flectit : .a ijsumpta lcgis mortuae anima, id est, ratione, quae magis afficit rem, demittendo se ad specialia, in quibus aequitas aliqua suadet recedi a lege. Decreti lci licci vox ut in commune de judicis cognitione accipitur , non ad libellum subscriptione,ita hac in re de aequitatis temper*mento proptoa
etiam Papiniano quam usurpat & l. 84.-.de a uir. haere Caelo rum in proposita specie ratio IEquitatis aperta est: Cur, inquam, tres tutelae excusationem praestent, nempe difficultas rationum conficiendarum Sc reddendarum, ael. I. f.vit.inf., t proinde judex,ubi eandem rationem militare videt, idem jus viva voce decernere debeat: Nempe,ut aequitas actiones infringere dicitur a Papiniano l. la.de doli excepi. item , doli exceptio rem temperare, l. 88. g l. Infvir. ad i. Falcid. ita eadem aequitas, quique
aequitatem prae oculis habere debet, judex , duriti cm juris temperat : Quo ctiam pertinet quod ι.6. de legat. praes. contra fabul. Iulianus ait, edictum habere saepe nonnu=- reprehensiones, id est, vitium pati ex aequitate : &subjicit quod huic Reg. conuenientissimum cst decreto tua temperari debere. Huc illud ctiam
quadrat ex l. I . iar. de procurat. Rem a praetore causa cognIta tem
p randum. Huc illud Hadriani apud Licinium Rufinum t. r. Ei in omnibis criminibus hanc disinctionem aut poenam aut iusitiam prouocare iubet aut temperamentam' Atque hoc illud tandem est, decantatum,judicem ante oculos habere oportere aequitarem , non nudam & meram iuris
rationem, ἰ.quodsi Ephes, αν. de eo quod cert.loco. Item illud est quod placu me dicitur in l. placvrι S.Cod. de iudiciu , in omnibus rebus praecipuam esse justitiae aequitatisque quam stricti juris rationem : Hoc illud quod ab eodem Paulo dicitur l.so. ins in omnibus quidem maxime tamen in IV R E aequitatem spectan- desii judici scilicet esse. Hoc illud est, quod Marcellus Jn l. IS 3. Di definit, etsi nihil facile mutandum sit ex solemnibus,tam n bi aequitas euidcns poscit, subueniendum esse : Et valde pio bo,qui aequitatem, cu humanum Politicum hominem, juritanquam Barbaro & exemplo D. Pauli9 ceu spiritum literae
445쪽
mortuae opponunt. Probandaque doctrina interpretum , qui ex causa a Regulis Iuris communis reccdi aiunt. Alioquin nimio plus verum est illud Cella adolescentis, in l. 91. g. I. dero. Pleruntque in quaestione de bono σ arao , sub automate iam scienIiae
Ex his interim apparet, quam alienae sint species hic allatae ab Accultio ex lanterdum, π.de 'O. Sc ex tit.si cui plus quam per t. Falcid Item quam alienae sitiat duae aliae quas Cui acius hic opponit: quarum prior est exi si simus6 I. g. S. - . de funis Ibi enim
aequitas committitur cum maiore aequitate, non cum ratione naturali vel dubitatione iuris. Secunda Culac ij sp. ex l. 2. l . V.
de procurat. non magis huc facit: nam neque ibi ulla commissio aut pugna est inter rationem naturalem vcl dubitationem juris . cum aequitate: et si verum sit, ibi pariter dici, a Praetore causa cognita temperanda quaedam esse: scilicet ut neque pastim admittat , neque destrictc deneget petitionem, de qua ea l. agitur. Propius facit species legis Salvius 6. de legatis praesi. ibi enim aequitate in desiderij juris dubitatio aperte moratur. Aliena etiam est Io. Rami sententia, qui hunc huius Reg. sensum prodidit. Vbi naturalium causarum, id est, honesti Sc utilis con- si ustus aut controuersia ex contrariis aut dissimilibus prudentum sententiis emergens impedimento est, quo minus res decidi possit,aliqua perpetua juris parte, id est, lege vel constitu- έtione finiendam Sc explicanda esse controuersiam : Male, inter caetera, quod Decreti vocem non intellexit. Quae de ipsa propria est in tutoris datione,& excusationibus : ut docet hoC quoque ipso libro 6. Pauli lex si .de excus tutor. sicut de Defideri,
vox in hoc ipso excusationis tutorum argumento. V. l. I9.2 . Coae de excusat. tutor. Superest tollendum semel solemne αε οφ υες ex ael. I.C. deLL.ubi Constantinus M. definit, anter aequitatem Iusque interpositam interpretationem seu Principi se oportere se licere inficere quo spectat dc d. t.prospexit . quι o a quib.maorem. V tum breuissima distinctione rem absolui oportet, aequitatis vi delicet intrinsecae dc extrinsecae : intrinsecam voco , quae in oculos incurrens, legibusque aliis adiuta , Regulam juris it ricticiusque rigorem ex mente legis Sc ex circumstantiis temperat de inflectit, quae ipsi iuri cognata est : 8c huius aequitatis rati nem judex suis decretis habere potest imo debet: Quo etiam
spectat carmen illud Dionysij Catonis. Iasae
446쪽
Ipse etiam leges cupiunt,ut IVRE regantur: iure, id est, ad aequitatis normam : Ius enim ibi accipiendum pro aequo ac bono, pariter ut L N. ηπ.de Iust. Iur. Eodemque non male reseras, quod dicitur d.Lyo. i Maxime in iure aequιetatem spectandam. Extrinsecam aequitatem voco, quae iam obuersa fronte cum jure committitur ; quia videlicet ius olim aequabile aequumque visum, hodie aequum esse desiit, vel potius judex desiisse putat. Et
hanc san E aequitatis rationem sibi Principes reservarunt suique juris secore, ae l. I. C. de LL. θ ael. prospexit: ne alioquin cerebrinae aequitatis obtentu , soluta judicum potestas euaderet, &quantum cuiusque judicis animo sederet, tantum etiam legibus locus esset. Atque huic distinctioni ad primis conuenit, quod de testamentis pariter scriptum extat in I. I 6. ηαν. de condit. o demons. in his quae extra testamentum incurrerent, posserem ex bono & aequo interpretationem capere , ea vero quae ex ipso testamento orirentur, necesse esse secundum juris scripti rationcm expediri. Et haec quidem ad huius Reg. interpretationem suiliciant. Verba tantum construenda sunt. Favero belloe procedunt, si modo pro . Equitate, quod habent Florentinae Pandectae, reponamus QEquitatem,quomodo habet vulgata de Haloandrana editio. Et si fiant qui vocem moratur hic passivo significatu accipiant: Quomodo alias Papinianus in l. s.
g. I. π.ut legatorum nomIne, ex rialit. Et ita etiam veteres nonnulli. Pacuvius Hermiona: Paucis aboluit ne morarer diutius. Velum id
hic admittendum non est : Neque enim AEquitas desideri j quod illa interpretatio desideraret, natural cm rationem vel dubitationem iuris in hac Reg. moratur: verum contra aequitatem desiderij morantur illa. Sane ita quoque Graeci hanc l. e
άμφu λία xHMC- Haec cilin ita sint, valeat iam Graecorum &in his Hermopolitae sententia ad hanc Rc g. difficultatem tolli decreto Iudiciim, imo magis Imperatoria lege. ω 6 μ ω σύμ-
447쪽
Non solet deterior conditio fieri eorum qui litem contestati sunt, quam si non: sed plerunque melior. LXXXVII. IDEM DPaulus libro tertiodecimo stu. honum. Nemo enim in persequendo deteriorem causam sed meliorem facit: Denique post: litem ' contestatam haeredi quoque prospiceretur, ' & haeres tenetur ex omnibus causis.
r IC E LITIS CONTESTATIONE, eiusque vi, potestate M. . t Jeffectu est utraque Pauli Regula, pariter ut duae aliae infra puta lex Is9 inpr. o lex I6 . de litis inquam,contestatione, id est, cius rei qua de controuersia est apud judicem ex vir
que parte facta narratione, t. s. d.delit.contestat. I . g. I. d.de Iudic.ι. L. iupr C. eiureiurervt. ωlumn. Et quaeritur his legibus, utruna per litis contestationcm actotis conditio aut melior aut deterior fiat Et ideo deico quaeritur, quia alioquin litis contestatio cuiusdam nouationis species est, ut docet eiusdem Pauli lib. 24. Quaest .lex aliam causim 29. 3zride novat. Et hac utraque lego . definitur, ut& aliis pluribus, ac nominatim d. l. 19. per liti Scontestationem plerunque meliorem fieri in persequendo seu persequentis d c actoris causam di nunquam vero deteriorem. Adscitis duabus rationibus , quae vulgo non attenduntur, primum ab insolentia juris: Non inquit Icx86. id est ab aequi tale id se motum est , viciun judicia juri suo pcrsequendo pateant,in odium actorum retorqueantur: Haec vis est hi ius se mulae,quae saepe occurrit in Regulis nostris, uti.I9. g. I.,8 .p. I. 9 . m. g. I. ins t. Ab absurdo; Nemo enim, &c. inquis lex 8γ Ecquis cnim alioquin jus suum perscqui in animum induceret
448쪽
sutim,si hac quasi nouatione sequiorem causam suarn futuram metuere deberet, arg. l. o.sup. de petit.hered. EOdcm pertinet quod G. 29.de nouatiomb. dicitur, quod nemo, inquis, iunt. . Melior igitur per litis contestationcm actoris conditio redditur. Quae quidem generalis regula proponitur in prioie l. 86.
pariter ut compluribus aliis, ac nominatim ι. aliam causam 19. Q.denouatombus. Obtinetque,tum respectu rei seu aduersari j, tum aliarum personarum quarundam contemplatu. Huius vero Regulae, potestatisque litis contestatae,caeteris huius tituli
legibus huic concordantibus vacij:& speciales effectus exempla proponuntur. I. Hinc posteriore l. puta l. 87. definitur , post litem contestatam haeredi quoque prospici, de haeredem teneri: Ubi,ut & passim alibi,vox denique idem significat quod proinde: sic ut sit alicuius exempli & forte insignioris vel consequentiae superius dictorum , index, non vero pro postremo, ut alioquin post longam seriem & congeriem , haec vox
pro conclusione apponi solet. 2. Hinc d. l. IJ9. temporariae
actiones semel iudicio inclusae, id est, lite semel contestata, in tutum redigi dicuntur, id est, saluae permanere & perpetuari A Hinc poenalia judicia semel accepta, id est lite semel conia
testata inhaeredes transmitti dicuntur ael. I64. Quo peri noni etiam illa verbis legis 87. ex omnibuι causes , id est etiam in poenalibus causis Sc maleficiis. Et haec quidem interim quatuor de litis contestatione Regularum seu legum hoc titulo con cordantium Synopsis notanda est. Mitto nunc singulares alios ex aliis legibus litis contestatae effectus colligere, qui repeti
Et ei tamen quod dicitur,.meliorem actoris per litis conis testationem conditionem fieri, additur , id ita PLERUM RV Eesse : quo indicatur, non semper meliorem fieri. Et certe climnon est quo melior effici possit, in eodem saltem statu actoris conditio remanet. Ergo plerumque melior efficitur. Atenim deterior nunquam: qua causa in priore l. 86. dicitur, Non solo, deteriorem conditionem fieri : i. nunquam solere : non verb
449쪽
plerumque ut in superiore, verum absolute. De quo etiam de non deterioranda inquam actionis unquam conditionc per litis contestationem, sunt proprie hae duae Regii lae: simi & complures aliae absolutae leges': pura lex l. απ. de tuictΗ .lile IS. . fe
ctione . r. Cod se si s ctriste falione I. liberum i 6. Coae est ius . & similibus pluari Q iri as multa denegantur post litem contestatam, qi te ante ut m coi testatam haud item; haec, inquam, Omnia lid obli in t irine Reg. quia eo spectant haec omnia , ut ita lites suὼ caeptoque in arte decurrant, nevc consilium m tare ampItus suum alterius in iniuriam liceat. Nunc de genuinta Regularum harum duarum speciebus vid armi S. Prior igitur RCgula pertinet ad tractatum de bonoru- sse gione: ut ostendunt caelciae leges cx eodem libro I. Pauli
quaesti omim desumptae puta lex Io. I. r deIIesum.mi 'it . f. .. Leg. v. l. I .de bonor possis strandia f. t. 02. de V. S. Ac speciatim. spectit haec prior Reg. usu lex S6. ad tractarum de Contione Dianoram bi filius emam ipatus bonor tam posscssionem contra tabulas postulas,sua bona in medium conserre tenetur: Qua in roquae S um fuit, utrum filius emancipatus iniuriarum actionem, quae sepe pecuniaria est, conferre teneatui 3 id quod negatur l. 2. DK.υ. decvi M.bonor. qtita haec act: o magis vindictae quam pecuniae per sc tionc m haber. Sed ultra quaesitum fuit , an lite
re tui i Quod dicendiam videbatur hyc di bitandi ratione quia inim harum aes io iam in bonis nolitas computatur piosi litem
coo tollatam, A t discries ni pro in ex flat i iniurasum i8. . de . initiae. Fr id tam cia perno gand D m est, ne a Iloqii in aduersus omnem aequirat in litem conressantis conditio detorior fiati Vnde iam apparet, per litis soni stationem actioncm innit .artim non tolli neque nouari, sed eodem se impcr jure censeri, quo& anica fuit: Deniquo priuiletium cius actionis perdur,re, post litem quoque coinc statam.. Pin
450쪽
Posterioris Reg. seu legis 87. quam propter assinitatem cum
superiore Pandectarum concinnatotes extra agmen suum ordinemque librorum superiori lcgi subieceruntὶ species pertinet proprie ad Privilegia Creditorum seu priuilegiarios creditores in bonis debitorum sius suum persequentes de qua voce . mox iὶ De his enim actum Paulo libro II. Quaestionum,puta. I. de Uxoribusctu de priuilegiis situ e quo pcrtinet ex eo libro
legiis : quo ex eodem libro spectat lex qui nominabis 44. vir de adminifr.tutor. l. defensor 22.de tuteia dr rationibus disrub. s. de Haereditariorum creditorum priuilegiis seu priuilegio separationi honorum defuncti: quo pertinet ex eodem libro l ex si creditores s. ηπ.de siparationib. Quae proinde quatuor leges omnes, quibus plures non extant ex eo libro,huic l. 87. coassandae veniunt. De iisdein sane Dotis & Tuteia inter caeteros creditores priuilegiis, agitur in illa ciusdem Pauli,quam huic l. maxime conuenire dixianus,lege a liam causam 22.de nouationibus. In separationis priuilegio speciem primum ponamus. Separationis priuilegium, commodum, seu beneficium est, quando creditores defunsti alicuius, seu haereditari j, metuentes ne mixtis defuncti
bonii cum haeredis bonis jus suum integrum consequi non possint,a Praetore postulant, ut bona defuncti a bonis heredis
1 e parentur. Nunc finge,ego creditor defuncti,judicium heredi eius distavi ordinaria actione, id est, litem cum eo contestatus suum, postea separationem a Praetore postulo, quaeritur,an ideo quia litem cum herede sum ordinaria actione contestatus, separationem amplius a Plaetore petere impetrare non possim, velut creditor hereditarius ξ Et dc finitur ae l. vis. σν de siparat. posse me nihilominus impetrare; ratione subjecta ex ne cessitate hoc feci id est, quia nouatio haec per judicium non voluntaria est,sed necessaria. Ergo hac parte eius qui litem contestatus est deterior conditio non QSiod & ipsum definitur l. h. Co de bonis auctor. iudi id.σρ 'bonor, Ponamus alter' mexemplum seu alteram speciem in Privilegio pupisti seu tutelae, ex G. 22.de tureiaz rat.is. quam &ipsam huic l. 87. compaginandam ostendimus: Finge,pupillum aducrsus d cfensorem tutoris litem contestatum , & hunc con dcm nasum di quaeritur, utrum adulto non adhuc competat pristina tutelae actio, & sic CCc i