장음표시 사용
121쪽
ro 6 DE CONSCRIB HIs T. iure ab omnibus reprehendetur,s vix ab aliquo,
nisi barbaro, s admodum agresti intelligi pote
rit. Quare in re non misses pulchra,quam nec
faria, futuris historicis aperienda ,sedulo laboremus;ut certumsibi orationis genui, quod fine floi macho in historia legi, ac intelligi psit facile consequantur. Nei enim musica dulcior, aut iucu-dior auribus, aut mente illa percipi potest, qua aqualis oratio, aqualisi, sonus, qui apta eterboris, s sententiarum coniunctione constiterit. Inhramula vocum igitur coniuctione magnopere laborand si in Verho est, non enim quaevis dictio eleganter, s propriectis , ob alteri verbo potest adiungi, dare alicui eterba face seruari re verba Citio etertere, si dicas, latine loqueris sid*hςy Cero dixeris,dare dolum alicui, agere eterba, et 'rori etertere: quiduis te potius sacere, qua latine loqui putabo: Sic etiam prarrumpere aciem , facere sivi copia, instruere aciem, colligere diecta d, mittere copias, eleganter,s latine dicitur frangere acie,dare sui copiam,ordinare aciem, compilare dicta dimittere seuos milites,barbare dici sentiemus. Debent hocstudiosi Bartholomeo Γicio, qui eos, libro illo de hermonis latini apparatu, amferrima barbariesseruitute tiberauit. Debent id etiam Adriani Cardinalis diligentia, ut ii ro
122쪽
LIBER PRIMUS io 7 de lingua lati sermonis proprietate indicauit er omnium maxime eoru labori, qui thesauru Ciceronis collegeruntur.Enthetorum quoi electis adhiberi e It,ne magis,aut minus rei entheto tri buamus,quam eius natu postat, ne ve impropria sumatur, aut crebra frequetatione oratio affectetur. Eum ego meliorem epitheto usum, quideo,qua eu,que studiose 'ppeditabunt Petri Ioannis Numnes j sollega olim mei Parcinone, posita certe aurea. Dictio etia non in locoposita,elegatia vitiat, Qt illis laudauit homine,eligater dicitur,ilia laudauit mortale no nisi barbare Bi si dicetur. EM ergo copositispropria, concinna,msitio quan iucunditate numerosa Cerbora, costructis,
tui beneficio aqualis , seu modulis suauiter hi '
si otio: Costat numero,co metatione,concis constet nita ,s certa quadaperiori mesiuratusim to h' si i ta copositionis ars laqua Diffinibus terminatur. sitio n
Dequibus priusquamsigillatim agamuri; illa I RV si ς serua luest Soloecismi etitia totis ecopositione
peruertere. aut e Soloeci uspartiis orationis quotmo
intersi ne gramatica connexione discordia. aut, P ' ut flevtit apud Gel Asinius sapito, impar in oratiocoueniens partit; orationis copositio. Uecutio in 'i' pq i quis Cicero,incoi Ictione verbor erusidae ne Inpa generi- 9 si
123쪽
generibus,numeris,temporibus, persenis, casibus perturbetur oratio.Nam eti in simplicibus,merbis, quod non est latinum,sic in contaritis, quod non est consequens, vituperandum est. VitasAmus igitur soloecismi vitium, si diligenter cauea rius, ne genus progeaere, caseus pro casia, tem' pus pro tempore,modus pro modo, numerus pro numero, adverbium pro adverbio, prapositio pro praepositione,in oratione ponatur in quorum aliquosi peccauerimus, in soloecismi mitium inciauili, demus. Copula igitur s connexus verborum v vxu quiambitus, circuitus, comprehensio,continuakMTr tis,consecutio,circumscriptio a Cicerone dici sobora in let latinussit, purus, tersus, nitidus sempers hct*ν δ' oratorio similis,Foetico vero nuquam; qui q*UFoeticus nexus cum bonus dormitet Homerus)aliquando reprehenditur in Livio : qualis ille fuit: eas, uti rata scirent fore, nu leva manu ' i' ' isaei assilire retinens, si falleret Iouem cateria1 p/ecatus deos ta se mactarent,quemadmodum ipse agnum mactasset, s secundum precationem caput pecudis saxo elisit. Qua merborucollocatisne quid farius 8 quid ea structura δε- terius,aut delicatis auribus insolentius 8 Sed iaad primam compositionis partem,qua in nume-
124쪽
LIBER PRIMVs Io ro versatur, veniamus,non enim istis est dictiones proprias,orationems latinam esse, mi historia laudetur: sed ntimeris absolutam suis, concentu oratorio sonantem,ac numerosam ideos habenda quos ratio est numerorum, non quide omnium nunquam enim Foetici, oratorij aliquot eorum,qui adforensera causas apti sunt,decent sed historia conuenientium,qui, ut ait sicero,redigant omnes in quadrum, numerumi sententias quis, laxe, oes e, non incis, membratimi procurrant ut orationem Isocratico mo- refluentem reddant. Est sane hac numeroru forma demonstrativo,ais ideo historicogeneri orationis accommodata,no illa contentiosa,ardens,
s concitata, qua causis forensibus liberius adaptatur. feram viri j orationis exemplum, ut qui hictoriam numeri qui ue forensis causas deceant, planius intelligatur. Liuius e nniba lis in obsie, uando Romanorum exercitu ad Trebiam diligentiam describens coit leuiter,at stamist merito lacteo eloquentia fonte manare eius oratio videatur. 3Annibal inquit)cu quid optimum foret hosti cerneret,vix ulla pem habebat, temere ais improvide consules acturos: Sed cum altius ingenium fama pr ius, deinde recognse
125쪽
DE CONSCRIB HIs cognitum,percitum,acfero ciret esseserotin factum ex pro pero cum pria toribus suis certamine crederet adesseger eda rei fortunam haud dissidebat; cuius ne quod prκtermiseret tempus, selicitusq; s intentus erat, dum Tyro hostium esset miles,dum meliorem ex ducibus inuisiilem πulnus faceret,ia Gallorum animi migerent: quorum ingeniem multitudinem siciebat segnius securatam,quanto longius ab domo tra
heretur: uuam hic late, quam ampis Liui uitoratior quam tardegrauiterq; longis pe/ iodis procedit Etenim Liuij oratio ut est copiosa re
gratiis, ita mire longiori contextu, s maiori orbe connexa; creberrimisi ambitibus, scircunductionibus cohaerens , quas historicas periodos, mel historia flexus vocare poterimus. Est nim historica periodus, oratio prolixior,ex pluribus commatibus, mel articulis oe membris ita composita, ut nonselum eandem rem copiose esserat,sed etiam in eandem siententiam,s constr uctionem plures res complectatur atq; connectat. At Cicero in oratione pro Ligario in eo Geplo, de quo egimus supra, quanto coracitatior feruentoir, astrictior,quantis veluti aculeis interrogationibus Tuberonem pungis, acFrget hoc modo:
126쪽
LIBER PRIMVs. Irrguid enim Nubero , tuus ille districtus in acie Pharsalica gladius agebatZ cuius latus mucroide petebat Z qui sensus erat armorum tuorumpqua tua mens,oculi, manus, ardor animi pquid
cupiebas uid optabas Zquanto vero illi numeriistis acrioribus ardentiores , refusiores sunt,
tant osunt historia accomodatiores,qua non rapi
deferri,incitari sed pote ipsa leuiter sitiere debet. Vndegenus orationis em,conexum,oecontinuu tanquapropriuCicero, 3 Quintilianus hi Cice lib. storicis tribuerunt. Lam verὰ, quid de numeris α' sentiendum, qui sin eis seruandumsitelenius Persee.' praecipiamus. 2 sin est numerus, ut inquit Stre beus as temtia de qua agitur,vore ipsa verba, liri''no cocinnitates s r figurae,nois,qui tropi nomina Lib- - λι r,nora pedes s eoru tepora,non incisa,aut mὸ 'ς ς'φbra,aut ambitus se edum ordinepositoru quia bonda pulcher incessur,sveluti quada orationis expolitis N palectra.Sit tauquam palectra, quoniadecenter mouet oratione sit expolitio, quia excolit elocutione sit quidam modus propterea quod mensura quada continetursit modulatio ου quada musica,quad ruide obscuro cocentu delectat au/ es sit vinculu verboru,eo quod eligat aliconnectat dictionispartessit ornamentis,quovestita senten
127쪽
it, DE CONSCRIB HIsrsententia, non expeditior modo, s accinctis maQuid sit ris,sed pulchrior,at menustior habeatur. Di
'μ ης ' niamus ergo numerum aptam orationis modula- primus tionemυ mensiuram ex breuium , elongartim fuςr xΠvinitabarum et arietate. Inveniri autem numerum inuEtor in oratione confirmant Theodectes,Aristoteles sv reophrastus, qui aliquot de numeris Oratoriis
scripta reliquerunt,confirmant nostri Ciceronis scripta qui plura quam meterum quisquam denumeris literis mandauit. Ostendit Dionysius
licarnaseus, cuius opus extat de numeris Ormiorum. Numerorum etero Isocrates fertur pri-
De Ora mus a ctor extitisse: de quos loquitur Vcera: ad dru, extitit igitur iamperibur illis, quor paulo ante ' diximuι , Isocrates cuius domus cunctae iratia quasi ludus quidam patuit, at s officina dicendi
massnus orator, spersectus magisteri quanquam forensi luce caruit intrat parietes aluit eam ploriam,quam nemo quidem meo iudicio est ρcstea consecutus. Is scri it multa practare doctiit alios,s cum caetera melius tum primus intellexit etiam insoluta oratione, dum versum εἴ eres,modum tamen, s numerum quendism oportereseruari ante hunc enim verboru cluasistructura, ei' quadam ad numerum conclusio nulla
128쪽
LIBER P RIM V s erat,aus quando erat,non apparebat,eam dedita opera esse qua sitam, qu/forsita laus sit: eterm
iam e natura magis,tu casu nonnunquam, quam
aut ratione aliqua, aut ob eruationes ebat: ipsa enim natura circunscriptione quada verboru coprehendit,concludiis stententia: quacu aptis constricta querbis est, cadit et iaporu umerose. μ
ου aures ipsa quid plenii, quid inane si dissertis
me se nitur,m spiritus quasi necessitate aliqua et erboru copreheso terminatur jnquo no mori deficere sed etia laborare turpe est uuauis ante Isocrate iam ora macus in arte quadam numeripracepta reuocasset,lame id no ita perfectepra stitit,eti non Mocrati ostia industria indigeret, quis augeret minuta illa versiculorum similia, nismium i depicta, quae πω Imacus prodisset, ac persesedula obseruatione,acstudio adseummaperfectionem evexisset. Nam it ide testatur Cicero:
barentur primus in Histiis dilatare eterbis,smollioribus numeris explere sient et ias. Numeri; ergo in oratione reperiri,ex bis,qua disseruimus, fatis supers costabit. Numeri aute et oratoriis,sPoeticis pedibus accomodatur,translata per similitudine quanda a canticis musicoru. Na quem-H admo-
129쪽
admodum musici harmonia aliconcentu sua calica modulantur parietia ratione Oratores sFoetasuas orationes pedibus rediat ouauiores. Vine duplex oritur disserentia numeri alter niserictior est, metru seu mensura vocatur, qui Poetis tribuitum, alter aliquanto liberior, qui numerus oratorius soleta Rhetoribus nominari, soluta orationi conuenit,sad oratores ressertur.
Disserunt Oratorij pedes a Poeticis,quod oratorij pro orationis marietate modo hi, modo illi ab oratoribus usurpentur ii paucis i numero, Poetici Cero heper sede repetantur, quousqgenus eter*u: quod Poeta caper iis absoluat unlq,prope infiniti. Vnde oratori; oratio soluta dicitur,no quod reuera si res acri quodam quo expendtitur omnia subtilius iudicio expedatur,numero care at,ssed quodsoluta quodamodo debet iudicari, si cu astrictiori Poetari; oratione coferatur;versus cum certu habeat quendam ordine refinita spatia,quibus qua Vnibus terminat um oratoria collocatio nihil magis,quam ea tata angustia detestatur. Debet igitur numerosa oratio nec omnis
no esse astricta,nec libera omnino ed me diu que In Ora. dammoda retinere 2uod secer Dicauit his φ φ' merbis: neq; steteres emus reprehe*Mesebem
130쪽
LIBER PRIMVS ir sper iisdempedibus eteremur quia nec numero
essem poema; nes extra numeru, ut sermo vulgi est,debet esse oratio. Numeri iam oratorijsimplicessunt,aut copositi: simplices vero ut disi Ilabisvnt,aut Tribilabi Dissilabi quatuor. Choreus cossat duabus ollabis prima longa specu breui, eti verba, saxa. Pyrrichius duabus filabis breuibus vitDeur,bene;Sporius duabin logis, ut audi,domis; ambus duabus breui re toga etidari,ves. Vmissaltibistini octo Tiocheus costat tribuu syllabis breuibin;τt docuit Molosus tribus logis,ut Romanis mactylus prima toga,re duabus breuibiis ivt tepora , Bacchius prima breui oeduabus longis,eti amicis; Creticus prima longa, sicula breui,s tertia longa; ut iudices; Anapastur exprimis breuibus f etltima longa,eti fabula, Amphibrachuserima toga,fecunda breui, πtertia toga;vt probaret, Antibachius prima π secuda Agis,pοI, ema breui,ut legabat. Qui ex hiscopoΠuntur pedes quatuors liabis constant sunt quifreque lius asicerone usurpatur terdecim, Troceleumaticus,qui coctat quatuor flabis logis, Paean primus p=ima longa,reliquis breuibus Paeansecudus pirma breui, secuda longa, tertia breu/,quarta ista ira n tertius prima ssisida H a breui-