Isagoge ad omnes Pauli epistolas, exceptâ ad Hebræos autore Laurentio Edingero

61쪽

accommodari possit, illud obstat, quod ex historia ilibus Synodi apparet , tunc primum Hierosolymitanos cognovisse illius peregrinationis gesta Act I s. v. sic igitur arbitror hoc supputandum tempus, Epistolam hanc scriptam Antiochia mox post reditum cx illa prima peregrinatione Paulivi Barnabae, quum haeresis illa jam quidem coepisset, aemulis illis videlicet Occasionem fortassis ex isto Pauli cum Petro, aliis privato colloquio arripientibus et nec tamen penitus erupissse , nondum ausis nimirum illis Antiochiam ipsam invadere. Sedi illud tempus Lucas videtur

innuere Ach I . v. a 3. sive hos I annos seorsum numeres , sive illos cum triennio illo Arabicae praedicationis comprehendas. Haetenus Bezaci Erant Galatae ad minimum sexennio antequam haec ad eos scriberetur epistola conversi ut Theodoretu annotavit.

Plura vide Num. V. de Epistolis Paul in genere. VI SUMMA. Decepti erant Galatae&Judaismum

una cum religione Christiana servabant, igitur Pauluscos revocat in viam, S libertatis per Christum adeptae commonefacit Proxime accediti e cepistola ad Epistolam ad Romanos , Paulus enim contra ευδο-APO-

stolos defendit articulum justificationis docet, quod homo non justificetur ex operibus legis, sed tantum per fidem in Iesum Christum Bellarin libri de justificat cap. 19 sic disserit. Voluit Apostolus in Epistola ad Romanos is ea quae est ad Galatas demonstrare, neminem pos ejustificari sine fide in Christum& gratuita Dei misericordia Sed Resp. Apostolus non

tantum demonstrare volitit, neminem justificari sine

fide in Christum , sine gratuita Dci misericordia

62쪽

sed etiam gratia Dei, sola Christi merito sol ore sidein Christum sola me operibus hominem justificari, id quod Apostoli verba clarillime vincunt. Ncq ae scribit nondum conversis ad Christum , qui operibus sinc gratia factisjustificari volebant, sed scribit per evangelii praedicationem in Christum credentius Achra s. v. ,ωII. Gal. 2.V. I S. I id. num. V. VII PARTITIO. Partibi constat tribus. In prima auctoritatem sui Apostolatus contrai συδο- Apostolorum calii nanias asserit, cap ,r In secunda principalem quaestionem tractat, justitiam fidei confirmando justitiam operum refellendo. c. 3. 4. In tertia ad studium sanctitatis Galatas hortatur, cum vera viva fides petbona opera se CXCrat.c. f. 6.

VIII. USUS ostenditur ab Apostolo C.6.V. 16 6σοι τῶ

lam, ut vertit atablus, pax super eos S misericordia. Est ergo scriptura norma regula unica&certissima in rebus fidei, cui tuto sidero possumus , sic ut pav&misericordia Dei maneat super nos , quamdiu huic regula insistimus. Nulla solatii felicitas est extra scripturam unde illa Pauli 2. Tim. . v. I 6. Perperam ergo Bella minus lib. . de . D. c. i 2. Finis scripturae praecipuus non est, ut sit regula fidei, sed ut variis documentis, eXemplis, adhortationibus, nunc terrcndo nunc instruendo, nunc minando, nunc consolando,

adjuvet nos in hac peregrinatione. Ex hoc loco scriptura Prophetica& Apostolica vocatur canoni Ca. Nam ea, quae partium regularium,etiam totius est ratio Est vero Canon ab Hebr. t norma, notandum, quod

id quod David dicebatur i Fau, seu Canon Psal 1 9.

63쪽

Si V. . a Paulo vocetur σφΘαγγα seu praedicationis Apostolicae sonus Rom. IO. V. 8. nam hunc sinum, h. edoctrinam Propheticam, Apostolicam inquirat Oportet , cui canon fidei, morum ierae religioniscordi est. Notatio sumitura comparatis. Quemadmodum enim probati artifices aedificium extructuri, ne in hanc aut illam partem tortuose & deformiter inclinet, Ormam seu amussim, vel funiculum mensorium adhibent : Itari libricanonici sunt quasi tutis simus canon amussis certissima planissima, secundum quam omnia alia dicta , scripta&dogmata dijudicanda, rivae cum his congruunt amplectenda quae Vero cum his Pugnant, sunt rejicienda Atque sic certi esse possumus, Deum recte coli, fidem nostram, luntati divinae conformem es e, actiones nostras Deo probari.

CAP. SUMMARIUM.

I. Galatas mutabiles accusat , se evangelium suum ab ipso Christo accepi s. ostendit. II. CongresJus Pauli cum Petro coeteris Apostolis.

III. Abrahae exemplo docet justificationem nostra naesse non ex lege, sed ex fide. IV Christus est finis legis: revocat Galata ad puritatem doctrinae cvangelsi status hominis sub lege& Evangelio, sive sub peccato fratia, per allegoriam Sarae & Agaris ostenditur. V. Usus libertatis Christianae Spiritui obediendum,

carni resistendum.

64쪽

EPISTOL A PAULLA EPHESIO S. AOMEN, habet ab Ephesis Ephesus autem

fuit metropolis Ioniae Ethnicis superstitioni-- . bus Magiae deditissima , quod testantur, quae de literis Ephesiis apud Hesychium clemen

tem Alexandrinum referuntur unde E pGιαγράαααῖα i. e.

Ephesiae literae, quae erant descriptae in pedibus, ZOna corona Dianae Hesychius indicat fuisse priscas quasdam voces pro sacris habitas, quibus impostores

deinde multas addiderunt Priscas putat has fuisse, ασκι, quod interpretatur tenebras κα' κ luen αιξ ipse φααια- μευ , t αραιον verum. His carminibus obscuris,& literis corio vel chartae inscriptis morbos curabat, Diabolos fugabant Gestabant has literas,ut sacramentum Daemonis, quomodo alij παρεδρου, familiares , quos appellant Daemones Apud Athenarum lib. I a. Dypnosoph. Anaxitas Poeta dicitur Ephesia literas pulchras in consulitibus pelliculis gestasse, fortasse in calceo. His Oroe sum structum super rogo comburi non potuis a-junt. Ephesus Luctator apud Suidam , quod literas illas in talo gestaret in Olympiis triginta superabat, demptis illis succumbebat. Vide Erasmi Chiliades adagiorum. Abietiam in incantationibus literis Ephesus utebantur, teste Plutarcho Sympos . lib. 6. quaest. S. 1ibi ait Magos Jubere&praecipere, ut occupatia malis geniis, secum legant de recitent Ephesia nomina, nempe ur e modo liberentur. Ab Amazonibus primum coit ira fuit urbs, test. Volaterano lib. I.Geograph. His eripuerunt Athenienses, quo rursum Amazones je

cerunt,

65쪽

cerunt,4 urbem penitus exusserunt Eusebius Morosus in Chronico Restauravit Andronicus Codri Regis Atheniensium filius, qui etiam fundamenta positit celeberrimi templi Dianae illius, quam omnium animantium nutricem esse credebant Ethnici, ab altera venatrice diltinguunt. Fuit hoc templum, inter septem miracula mundi a Scriptoribu numeratum, totius Asiae studio ducentis& viginti annis architecto Chersiphrone aedificatum, quidem in solo palustri,

ne terrae motus sentiret, aut hiatus timeret. At ne in

lubrico ac instabili fundamenta tantae molis locarentur calcatis ea substravere carbonibus, deinde velleribus lanae Ejus longitudo erat pedum quadringentorum&quinque viginti, latitudo ducentorum&viginti, in illo erant centum viginti septem colit mnae a totidem Regibus erectae admirabilis longitudinis, pulchritudinis , nam ad sexaginta pedum mensuram accedebant , quarum triginta sex fuerunt incredibili artificio is mirifice celatae, cum aptis tanto artificio colit innarum epistyliis Aderant&p1cturae mirificae, p ilcherrimae statuae magnificentiae ejus templi convenientes Pi n. lib. G. c. I . Simulachriani Dianae in templo positum ex vite factum fuisse Plinius tradidit , fortassis ad aemulationem vitis Solymitante, de qua mortis libra. c. f. Hicro lyma Pompejus intravit,in vidit illud grande impiae gentis arcanum patens sub aureo vitem coelo idolum coeliatus fuisse delapsum credebant Ephesii, sicut talia multa habuerunt simul ichra Ethnici quae timet existimabant , quod constat ex Palladio Trojano&ex simulachro matris Deum apud Romanos, quod Herodi- 3 anus

66쪽

ex adytis de occultis fanorum recessibus produxisse

cerone qui lib. s. in Verrem ait, suisse Enna in Sicilia

simulachrum Cereris,quod erat tale, ut homines climViderent, aut ipsam videre se Cererem , aut efiigiem Cereris non humana manu factam , sed coelo delapsam arbitrarentur nimirum non destierunt apud Ethnicosina postores quam plurimi, qui ad stabi hendam siti perstitionem persuadebant populo aliquid de coelo decidisse, ad ipsos delatum, quod studiose di reliziose esset servandum , ut patre ex Ancili Numae, CXastro illo με απε i quod apud Tyrios asservabatur quemadmodum refert Philo Bybinis Sed lic notandum Euripidem Iphig. in Tauri , meminisse etiam simula chri Diana a Jove se e coelo delapsi , quod vocat

g. πίε ίγα λεμα. Vide Ravarael in Biblioth. S. p. 7 r. invoco Jdolum. Templum hoc augustissimum injecto igne combussit He rostratus , eo die , quo natus fuit Alexander Magnus, ut nominis aeternitatem sibi pararet. Sacerdotes vero exinde vaticinati sunt magnum aliquod malum Asiae alicubi natum esse Plutarchus. Breviter post terrae motus ipsam urbem concussit donec ex ruderibus illam vicissim extrueret Arsinoem vocaret Lysimachus Thraciae Regulus. Aliud similiter templum non minus magnificum ab Ephesis constructum fuit rcfectis prioribus columnis, detractis mulieribus aureis ornamentis, multisq; Opibus

publice S privatim undique in unum collatis. Sed de Nerone reser Tacitus lib. I ,'VQd Pretiosia dona

67쪽

&Simulachra omnia inde atque ex Achaicis temptis

omnibiis sustulerit Ascythis templiim hoc direptum, maxima sui parte dirutum esse testis est Strabo lib. I . Geograph. Tandem novissimo fato periit ex incendio Gothorum referente Capitolino inGaIlieno. In

hac urbe Epheso cum tanto profectu Pauliis Christo Ecclesiam plantavit c vide etiam num. IV. ut multi Evangelio crederent , libros superstitios si qui

magno pretio aestimabanturo publice comburerent; Act. 19. v. I9. Habuit autem Paulus h1c mulios adversarios , qui etiam contra ipsum seditionem in urbe CXcitaverunt Ach I9. v. 23 seqq. Imprimis mentiost tumultus a Demetrio Auripabro CXcitati, Ob magnum detrimentum captum in neglccto Dianae Ephesinae cultu , nam fecit aedes argenteas Dianae, Cujus cultus propter ingentem multitudinem ad Dominum conversiam vilescere coepit. Interpretes hunc locum eXponunt varie Lucas Osiander putat Demetriti ex argento multa affabre fecisse , quae ad Ornatum templi Dianae pertinerent. Quidam putant Demetrium in nummis argenteis&aureis imagunculas templi Dianae impressisse , peregrinis adventantibus divendisse. Et hi nummi , quorum effigiem apponit Bega in scholiis

retinuerunt templi nomen, ut apud Graecos alii nummi, boves. testudines,agni, Corvi, a sigura impressa nominabantur Casau bonus, doctiores plurimi dicunt ναψ vocari hoc loco aediculas CX argento vel auro factas, in quas recondebantur parva Dianae simulachra.

quae vulgo ab aliis emebantur, qui Dianam Ephesiam invisebant. Et fortas. referebant istae aediculae templi Ephesini artificium Facere hie videtur, quod Ammi

anus

68쪽

anus Marcellinus lib. a. de Asclapiade Philosopho

meminit , qui Deae caelestis breve figmentum secunicircumferebat. Biblia Norinbergentia: Demetrius

tur etiam Paulus Ephesi pugnasse cum bestiis I. Cor. IS. V. 32. Vod quidam intelligunt de tumultu civide scribitur Ach. 39 ubi cives conversi sunt in bestias, quod se armarint in mutuas coedes , .uod ne Leones quidem facient Piscator inteliuit de disputationibus quas per tres menses habuit Paulus cum incredulis&pertinacibus. Aliis verisimile est , Apostolum fuisse revera bestiis objectum,licet id non eXtet descriptum, in qua sententia fuerunt Crysost Ambrosius, Cornelius a Lapide, Bald vinus, Lucasosander, alij. Citant quidam librum sub titulo Acta Pauli ubi illa sint scripta. Verum librum istum similiter etiam expositionem, velut fabulosa exponit Baronius TOm. I. Annal. Ad A. C. s. Omnino enim si Ephesii tale quid tentavisment, Paulus adjus civitatis provocasset, VOmOdo fecit iacvasit, cum debebat flagellis coedi Ach. r. 6c. c. 6. Non enim licebat civem Romanum bestiis

objicere, sed mancipiorum istud supplicium erat Di- est. Leg. . adlegem Corneliam de Sicariis. Et si

tale quid evenis et Paulo , certe in suo martyrologio a Cor. II .v. 23 seqq. posuisset tum Lucas,qui diligen

69쪽

7 Ephesina narrat, nunquam historiam hanc de γεριομαχία Pauli qua nulla insignior esse potuit, praeteriisset neque dicit Paulus. I. Cor. 33,v. 32. se objectum esse bestiis, sed pugnasse adversus bestias, quae duo maximedis erunt,qui enim pugnabant, armati in arenam prOdibant, ut robore ac virtute sua freti evaderent si possent , nonnulli etiam bestiarii vocati, ad eam rem perinde ac gladiatores instituebantur, cin publicis ludis cum bestiis decertabant, ut inde gloriam Oboris, agilitatis denique fortitudinis consequerentur qui vero bestiis objiciebantur nudi erant non ut Pugnarent, sed ut laniarentur. Sed de neutris hic loquitur Apostolus , bestiis enim non potuit objici per

Romanas immunitates , ut ex antecedentibus patet relicet objici potuisse demus , tamen nunquam certe

eo adduci potuit , ut cum bestiis in theatrum pugnaturus produceretur. Etenim, siquid tale vel coactus admisi siet,quae fuisset ejus deinceps p Ecclesias auctoritas. nec credibile est irritas e feras, qui bestiis praeda est objectus. Sciendum igitur cum Theophylacto, Ans helmo , Baronio siguratam & metaphoricam hic esse phrasin , 4 i dici homines moribus4 feritate bestiis consimiles, quales Demetrius alii Act. I9. Sic bellitam Pisonem vocat Cicero. Demosthenem AEschines. Sic Leo ponitur a. Tim V. 17. ubi Neronem indigitat. Sic Reges tyrannice dominantes comparantur Leonibus, Leaenis, catulisq; I conum EZech. a'. apud Psaltem haec sormula saepe occurrit. Vid.

70쪽

stol ad Ephesios per bestias has intelligit Diabolum, qui Leo rugiens. Haec bestia cum cerneret principem Asiae civitatem ad doctrinam Pauli de faucibus suis erispi, totis satellitum suorum agminibus congregatis eum opprimere nitebatur Expositio haec ferri potest , siquidem Hieron. per Diabolum intestigit, organa illa, quibus usus Diabolus in oppugnando Apostoloci limmines puta praefracti ingenii, quibus cum Apost olomere Ephesi contentiones Eusebius, Nicephorus ali volunt, quod Johannes Evangelista hic Episcopum egerit, Sed hoc non satis liquet.

II. AUCTOR. III. AUCTORITAS ut in

antecedentibus. Est haec Epistola mirabilis atq; profunda Evangelii commendatio , longaque beneficiorum Dei in causa salutis nostrae Commemoratio , censente Hieronymo in initio sui Commentarii, item in capite quarto, inter omnes Pauli epistolas,vel maxime verbis&sensibus involuta est. Quidam perperam colligunt ex Ephes 3. v. 13. Paulum ad Ephesios, aliam scripsis et pistolam, quae perierit, nam in illo loco metio sit non de alia epistola, sed de ejusdem epistolae capitibus prioribus&inprimis respicere videtur Apostolus v. 9. c. I. Episcopo etiam Ephesino atque adeo

Ecclesiae, quae erat Ephesi, scripsit Christus epistolam

tem Episcopum non fuisse Timotheum colligitur ex gravi illa reprehensione, qua Christus in Episcopum Ephesinum utitur. c. a. V. . . id in epist. 1. ad Timoth. plura Num. I. IV. OCCASIO. Per biennium ibi praedicaverat Evangelium Act. β. .i. o. ecclesiam Christo coli