Isagoge ad omnes Pauli epistolas, exceptâ ad Hebræos autore Laurentio Edingero

41쪽

ut apparet X: ξανο αξ- in Christeid. p. 1 6. Fuit haecepistola ordine cmporis tanquam centrum posta in medio sex priorum extra- Romanarum,& septem posteriorum e Roma ibidem paulo ante scripta est,cum Apostolus in Graecia tres menses commoratus prius non poterat denuo Corinthum visitavit. Ach. 2 o. v. 3. Subscribit huic calculo post Origenena Baronius ad annum 18 46. Theodoretus in praefatione ad omnes Pauli epistolas Ultima omnium, quae ex Asia& Macedonia& Achsamis a sunt, scripta est ad Romanos, clocum habet septimum Phara videnumero . de epistolis Paulinis in genere. Quaeritur cur Epistola haec primo loco inter Paulinas posita sit te Resp Factum est hoc propter exactam Omnis generis doctrinam, quae in hac epistola tractaturi Argumentum enim hujus epistola non solum dignitate oravitate aliis omnibus praeponderat, sed ipsa quoque christianae institutionis ac pietatis prima rudimenta , quibus omnis nostra religio innititur, tradit commendat nobis gratuitam Dei misericordiam, meritum Christi& fidem, quae est fundamentum , sine qua impossibile

est placere Deo. IJinc merito clavis Theologiae, armamentarium & catechesis Christianorum audit. Lutherus hanc epistolam vocat principalem summam .

lium. Sunt, qui ob prae eminentiam Romanae Ecclesia eam primo loco. postam volunt. Sed 2Enea Sylvio teste antesconcilium Nicenum cXiguus cspcchiis habebatur ad c cclesiam Romanam. Quidam statu

42쪽

majestatem , nam penes Romanos tum summa imperii totius versabatur. Sed humilitas Christi non uarat majestatem: gloriam mundi.

VI. LOCUS. Glosa interlin. Romili eam Athenis scriptam statuit , in qua sententia etiam Haymonem fuisse testitur glossa ordin ad Rom. Origenes in praefatione rectius statuit Corinthi eam csie scriptam.

I. Quia commendat Romanis Phoeben , quam vocat ministram ecclesiae quae est in Cenchris Rom. I 6. V. I. Cenchris aute est portus Corinthi sicut pyraeum Athenarum ubi Paulus votu solvit Act. I 8. v. 18.2. Quia salutat ipsos nomine cujusda Caii hospitis sui, non Derbaei. Act 2 o. v. . non Maccdoni S. cap. 9 v. 29. sed Corinthii, quem ipse ibi bapti Zaverat I. COr. I. V. I . Salutat ipsos nominc Erasti Oeconomi civitati S. Om. I 6. V. 23. quem Corinthi remansisse scribit 2. Tim. i. 2O.

. Idem testatur annexa subscriptio Gerh. in hanc epist. p. I. VII SUMMA Apostolus summam doct7mnae Christianae tradit, praesertim vero articulum gratuitae justificationis ex professi, tractat, de quidem per αε ni 93 i. Per Wri ν docet, in quo non consistat vera Iustitia, nempe non in operibus luminis naturae aut viri bos humanis, nec in operibus legis moralis vel ceremonialis. Pericii monstrat , justitiam hanc consister in fide, qua nobis meritum gratiae per filium Dei parta impu

tatur.

IIX PARTITIO. Non unus est omnibus divi

dendi modus Brentius tres facit hujus epistolae principales partes, juxta tres principales virtutes Christi

anas, Fidem, Spem, Charitatem Capite primo dicit

43쪽

tractari de fide. Inde ad duodecimum usque deripe. Denique quod superest de Charitate. Ali juxta tres

parte SconversioniS, quae sunt contritio fides, nova obedientia Quidam per analogiam ad partes Medicinae eam distribrant, quod in ea ostendatur morbus, videlicet injustitia hominis cap. I. 2 8 Part. I. C. 3. 2. Remedium contra istud malum. Cap. 3. 4. qq. . Diaeta, quam observare debent tanto malo liberati, contrarii boni participes facti C. 2. I 3. I . NOS constare dicimus prooemio , tractatione ipse epilogo. Tractatio constat tum legali gentium Iudaeorum accusatione, quod utrique peccato sint obnoXii , tum Evangelica informatione , de gratuita per fidem in Clinitum justificatione, S consequente iustificationis, vitae novitate V et duas sed iones habet. Una est de operibus Legis , rationis, gratiae ad cap. i Altera est de exercitio virtutum Christianarum, ad cap. I 6.L UOUS. Haec epistola generalem doctrinamonanibus ecclesiis ex aequo neces artam S communem continet, ii initiora fine quaedam nomina propria personarum Sc locorum millent mutata, non multum retulisso ad quam sicclesiam quo tempore mi illa fuisset ideoque ratione O trinae etiam nobis a Xime necessa adiutilis est. Danham insJOd Om. Spirit. Calv. Ausim dicere phirimos Romae etiam Germanos fui sic , ut adeo nihil impediat, quindica nausi ac vi stolam ad Germanos etiam exaratam, tanto magis nobis cordi habe hilam. Sed specialissimus h. lJus cpii , , laeusus est , Arcani dium ccclest is curiaercvelatio, de novissimorum prae primi in tena pCre ac in rcgii gratiae, electione gratuita, de qua Christus

Matr

44쪽

CAP. SUMMARIUM.

I. Epistolae ἐπιγρα phisi ευχή. Lumem gratiari naturae. Catalogus scelerum contra Legem. IL Iudaei, Gentes coram Deo ex aequo Peccatores.llI. Omnis Judaeorum praerogativam Dei misericordia sita est .

IV. Fides Abrahae ciustificatio non egoperibus, sed la fide. V Abundans gratia Christi adversus peccata hominum collatio Adami primi secundi. VI. Mortificatio veteris hominis, vivificatio novi. VII Exemplo ex conjugii lege docet Paulus, quid sit non esse amplius sub lege Lucta carnisvi Spi

VIII. Vires Spiritus & gratiae Christi adversus L

J Judaei es, male habitam Dei grariam Uecti

vi s sunt,3c in illorum locum recepti sunt gentiles.

AI. . . .

NIL Cultus Deo gratus ostenditur: dilectio minu-corum praecipitur.

XIII. Magistratui obediendum proximus diligendus opera injustitiae fugienda. XIV. Infirmi in fide tolerandi sunt libertas Chri

45쪽

EPISTOLA I.

AD CORINTHIOS.

OMEN a Corinthiis habet. Fuit autem Corinthus nobilissima civitas Achaiae sita

in Isthmo,in totius Peloponnesi clavis, lumeni decus totius Graeciae, ut Cicero ait, ae Ionio, AEgaeo mari imperabat , eo gloriae provecta , ut Romam orbis Dominam prae se contemneret. Sed ager Corinthiorum , urbis amplissimae, opulentissim . sive viros innumeros ad civile regimen peritissimos , sive eximias opificum artes animo vertas, unde Graeciae emporium dicta est o formam non consequebatur linc Strabo libr. Geogr. 8. scribit, Corinthios opibus,&artibus, ingeniis praecelluisse, caeterum regionem illorum non admodum suis e fer cena,quod inaequalis esset, aspera, petricosa Inde

m et Corinthus, alibi cava est seu quod idem Corinthus&collibus surgit, vallibus deprimitur. Sisyphus, qui fuit avus Ulysiis Ithacae Regis, primus eam

condidit. Ephyram nominavit ut Eusebius refert, nimirum temporibus Iosiae apud Hebraeos vel etiam Deborae, tali sentiunt Corinthus autem a Corintho Orestis Q uJovis filio dicta est Claruit aere laudatissimo, quo vasa fiebant admodum pretiosa, unde Seneca Pretiosi iaciat aera Corinthi: Corinthia opera olim laudatissima suerunt , primae nobilitatis: hinc Cicero in orat pro Roscio. Domus reserta, sis Corinthiis& Deliacis Strabo lib. d. aryali in prae-

46쪽

pretio aestimata fuerunt cum vasis Corinthiis Addit Lucci Hortis. Eris notam pretiosiorem fecit opulentissimae urbis Corinthi injuria, quia incendio perustis plurimis statuis atque simulachris, eris,auri, argentique venae in commune fluxerunt. Habuit hic conus Dea templum magnificum , adeoque locupletatum, ut plus milie puellas haberet, quas Corinthii Veneri consecrarant, ut inhonorem ejus prostarent. Itaque harum gratia frequens in urbem multitudo undique confluebat, unde civitas majorem in modum ditabatur, quin etiam negociatores, hospites & nautae Propter urbis luxum deliciasque immoderatos sumptus facientes exhauriebantur. Corinthios maximescortationi deditos fuisse coli igitur etiam ex I. Cor. s.

thiae, quae , reserente Cornelio Agrippa, cum Perses CX peditionem in Graeciam faceret , delectae sunt, ut pro salute Graeciae in templo Veneris supplicarent: nam is mos erat apud Corinthios, ut de re magna supplicatur Veneri, meretricibus id Committeretur. At quamvis haec civitas ceteris fuerit corruptior,

tamen lex erat opposita sumptuosius , quam pro rei familiaris modo viventibus uti videre est apud Athenaeum lib. VI.

Hoc lcge sancitum est hic apud Corinthios: Si juempiam obsonare semper splendide

Videmus. hunc rogamus unde vivat, &Quid faciat operis. Si facultate habet, Ut reditus harum solvere expensas queat,

Perpetimur illum perfrui bonis suis.

47쪽

Sin sorte sumptus superat ea, quae possidet, Prohibemus huic, ne faciat hoc in posterum. Ni pareatjam plectitur mulcta gravi. Sin sumptuose vivitis, qui nihil habet, Tradunt eum tortoribus. Proh Hercules. Nec enim licet vitam absq; malo ullo degere Talem scias, Sed est necesse aut noctibus Abigere praedam, aut fodere muros aedium. Aut haec patrantum jungier commercio, Aut in soro agere Sycophantam, aut perfidum

Praebere testem. Nos genus hoc mortalium Fjicimus hac ex urbe velut purgamina. Legatos Romanorum violabant cives , unde factum est , ut =Romani cum eXercitu mitterent Consulem Mummium, qui urbem cepit, funditus delevit, viros omnes trucidavit, foeminasi pueros vendidit. Diruta autem est Corinthus cum D annis stetisset. Epitome Livij. Restauravit eam Julius Caesar, donec rursum cruci clitate Alanorum Gothorum vastaretur,quorum Rex erat Alaricus,ut Zosimus refert.Tandem Mahomeres Sullanus Turcarum suo imperio adjecit, adhuc cum Graecia sustinet jugum Barbarorum in hac urbe Paulus sesqui annum docuit sermonem Dei. Ach. I v. II erat enim ad Christum multus populus in ea urbe convertenduS. V. Io.

s II AUCTORITAS. ut in praecedenti ad Romanos. Sunt qui Paulum ad Corinthios, aliam' sque epistolam,quae hodie non extat, scripsisse colligunt , ex I. Cor. b. V.9. . I. X antithesi illa λ ἔνια α' Lucas Osander, Hunnius, Beza, in h. l. Bellar minus lib. .

a de

48쪽

36. de V. . . . probat ex defectu hujus epistolae aer, ditionum necessitatem .scripturae imperfectionem. sed contrarium rectius existimant , Chrysostomus,

Photius, plures alii, qui volunt,quod haec ipsa episto-Ia intelligatur , dicit enim in Graeco textu θραψα εντη, ireλ' scripsi in hac epistola , ubi articulus praepositivus est emphaticus. Vid. Glast Philol. lib. 3 p. Iro.&respicit V. a. 6. o. cap. . necantithesis illa v. II. necessario convincit ipsum de alia epistola loqui, nam particula nunc exponi potest,quasi dicat,et tamen, vel, interim tamen nihilominus tamen , ut particula nunc non notet tempus , sed sit adversativa Piscator in hunc locum. Priorem autem hanc epistolam quae hodie extat disgnari a Cor. I. v. 8. omnes agnoscunt.

IV. OCCASIO. Docuerat Apostolus Corinthi

per integrum annum&semestre Act I 8. v. I. II. sed

post discesssum Apostoli dissidia naevi, schismata in

ecclesia Corinthiaca excreverunt. Rem omnem rescivit Apostolus πο τῶν iis, qui erant de familia Chloes . Cor. i. V. PI quae procul dubio religiosa matrona filii Nam neque ullus in eo tractu locus commemoratur hoc nomine, neque si locus significaretur, praetermissa fuisset praepositio , ut recte obse vavit Erasmus. Ali censent nomen se viri, sed pas sim apud Graecos hoc nomen mulieribus tribuitur. Ob varia doctrinae& morum exorta scandala, Eccles a non suit admodum pura. In doctrina erant seductores, qui traditiones ab Apostolis cceteris acceptas latio jactabant, Pauli auctoritatem convellere studebant, multas dubia hyaestione movebant de coe- liba

49쪽

libatu,de nuptiis de Idolothytis, de quibus Corinthii

peculiari epistola Paulum consulebant cap. 7. V. I. ad quam rescribendum& respondendum ossicii causa fuit Apostolo Non ulli etiam religionis fundamentum, resurrectionem mortuorum negabant capos V 23. 3s in moribus regnabant ambitio, discordia, luXuria, avaritia, contentiones & schismata. . Cor. L. V. LI. ia. Alius cum noverca detestandum matrimonium iniit c. s. alii coram judicibus scandalos litigabant&c.c. o. alii libertate Christianari ipsis spiritualibus donis abutebantur. c. 8.-12. quando congregaban

tur, ονκεις τοκρεῖ βον,αλ ε τόητ ον conveniebant de profana symposia Dominicae caenae permistebant. v. II. C. II.

trique malo Apostolus in praesenti epistola occurrit,& disciplinam ecclesiasticam Corinthi redintegrare

cupit.

v. TEMPUS&LOCUS. Scripta est Ephesi. Paulus enim dicit se mansurum Ephesi usque ad Pentecosten 1. Cor. 16. v.x8. Scin fine dicit, salutant vos ecclesiae Asiae is inter illas etiam nominat Aquilam Priscillam , quos Ephesi Ach. I9. Paulus reliquerat. Alii scriptam volunt, dum Philippis in Macedonia ageret Paulus, ut subscriptio Epistolae commonesecit, quae in Graeco&Syriaco invenitur, sed in vulgata Latina omittitur. Sed Bega ex a Cor. a. v. 12 elicithanc epistolam non esis datam Philippis, sed Ephesi,&quidem ante Demetrii seditionem : nam alioquin recessas et a Corinthiis veniens Philippis Troada, nec dixisset, veni, sed redii in Macedoniam Idem elicit ex I. Cor bue v. s. collato cum Ach: I9. . a I.&. z. Cor. I. 3 V .is

50쪽

v. 1 . id annotationes Begae locis citatis Plura videlaum .de epistolis Pauli in genere. v I SUMMA Continet varias variorum vitior uin atque abusuum , qui in Ecclesiam Corinthiacam irrepserant, reprehensiones secorrectiones. VII PARTITIO. Constat prooemio, tractatio ne ipsa, epilogo Tractio habet duas partes Una est λεγύικη, qua arguit vitia adversus primamri secundam tabulam Decalogi , cap. I. seqq. ad 8 Altera est. ιγ ικη, qua ostendit usum libertatis Christianae, ministeri sacri, probat resurrectionem mortuorum c. 8 seqqadfinem.

VIII. USUS hujus epistola cum reliquis Scripturae partibus Canonicus & generalis est: in principio statim deprehenditur Paulum hujus epistolae usum

non tantum voluisse conferre in necessitatem Exclesiae Corinthiacae , sed communem esse velle ex aequo omnibus vocatis sanctis, qui invocant nomen Domini nostri Jesu Christi in omni Ioco pirunai nostro. cap. V. . Underi nobis hanc Epistolam non minusquam illis scriptam putem US.

CAP. SUMMARIUM.

I. Arguit schismata ob praecellentiam octorum male intellectoamnata Christus cruci si Xus Judaeis scandalum, gelitibus stultitia, credentibus sapientiadustitia,sanct ificatiori redemptio. II. Pauli praedicatio coram mundo quidem abjecta , spiritus tamen virtute insignisci Carnis judicio Evangeli praedicatio non potest aestimari. III. Resumit schisimatum correctionem, .unio