De Sallustii, Livii, Taciti digressionibus [microform]

41쪽

pumant aut procurrentibus equis aut term dantibus . . . nec amare diu possunt Diod 34 5 εἰκάνητοι 'υντες καὶ

faciti, ad faciendum quam ad dicendum promptiores Diocl. 31, 1 κατα ὁ τὰς ostiata βραχυλογοι κ ai αἰνιγMaTta . Nec minus Posidonii ingenium et indolem demonstrant quae de Scythis leguntur in epitomae l. II, II. Conferas velim haec: II 4 Plavstris pro domibus tantur: Diocl. 17 3 οἰκουσι ὁ να ταῖς κοιλύσι πέτραις. - 5 Iustitia gentis moniis culta, non DBibvs Sen. XC 4 verba exhibens Posidonii Sed primi mortalium quique . . . naturam incorrupti sequebantur, evndem habebant et ducem et lemm. I 6 Nullam scelus apud eos furto gravius Diod V

42쪽

Hispaniae et Hispanis leguntur osidonii prae se ferunt morem et artem. Initium sumitur apud Iustinum a situ caelo frugibus terrae exponendis neque ut Gallia assiduis ventis fallatur cons. Diocl. V 26, 1 κατα πλειστην

ma a via est, verum et vini, mellis oleique Diod V 26 2:os οἶνον υτ ελaιον φερει. - 4 media inter Africam et Galliam temperato colore Diocl. V 25, 2: θ Γαλατια χευιέ-oto ἐστι a φυχρα διαφεροντcυς. - 6 abStrusorum metallorum felices divitiae . . . amnes plerique divite auro, quod in alucibus vehunt Diocl. V 36, 2 οντ υν χαλκου καὶ

atque, ut noceant, Sed lenes et vineis campisque intimi:

terrestri spiritu praecipua hominibus sanitas redditur Diod.

Variis denique quae Hispaniam incolunt gentibus distinctis aut a Pompeio rogo aut ab auctore eius rem fabulosam ad ventorum Vim pertinentem interpositam esse ex epitoma cognoscitur ventorum Galliam perflantium mirabilem vim laudat Diodorus V 26, . - Apud Gallaecos feminae re domestica agrorumque culturas administrant III T); recorderis velim eorum, quae apud Diodorum de Liguribus feminis in agro perantibu proferuntur. - Idem Gallaeci III 8 nullum telum probant, quod non aut Bibili fluvio aut Chalybe linguatur, quia aquae temperamento ferrum acrius reddi putant; eadem de causa Celtiberos ferrum in terram defodere Diodorus narrat V 33, 4. Mos igitur et ars Posidoniana, qualis exstat apud Diodorum, tam manifesto deprehenditur, tam aperte vel singula

43쪽

- 35 respiciuntur, quae de Gallis Posidonius exhibuit, ut nostro iure videamur concludere Sicut Sallustium ita Pompeium Trogum quoque in descriptionibus instituendis a Posidonii

de aliis gentibus disserenti exemplum se applicuisses'. Sed una servata est in epitoma Iustini expositio, quam non more solum et exemplo Posidonii institutam se ipsam ex historiis eius depromptam esse verisimillimum reddi potest dic eam quae est de Iudaeorum terra l. XXXVI 3, i). Quorum non solum re geSta mores instituta Posidonium explicavisse Diod. l. XXXIV 1 sq. sed etiam terram descripsisse demonstrare licebit. Diodorus enim postquam secutus Hecataeum de Hyperboreis II 47 narravit, Posidonium in manus sumit, ut Arabiam desertam describat c. 8)', id quod ex orationis genere intelleges 48, 1:

44쪽

Iam conferas velim quae Diodorus de balsamis invenerat exposita apud Posidonium in cum Iustino:

Iust. XXXVI, III l. Ope genti ex vecti alibus opobalsami crevere Q, quod in his tantum M re ionibus

Evinitur est namque aliis, quae continuis montibus velut muro quodam ad instar hortorum clavditur I . . . in

Sane quoniam lacus asphallides apud Iustinum brevius perstringitur, perpauca Sunt quae OSSunt comparari Sed Sufficiunt, puto, ad demonstrandum, quae hoc loco a Iustino Servata Sunt, ea ne Scio an medio intercedente scriptore Graeco ' fluxisse ex historiis Posidonii. 6. Cim cli Si O. Pauca habeo quae dicam de certis illis verbis, a quibus Sallustius aliquotiens excursuum initium sumit. Quae una cum digrediendi consuetudine a Posidonio eum mutuatum

bon . . .

η Utrum in hominum moribus et terrarum situ et frugibus describendis ipsius Posidonii an Timagenis, quem auctorem eius putant, vestigia rogum Pompeium presserit certo dijudicari nequit. Verum id mihi videtur notabile, quod Trogus operis quod dicunt de animalibus reliquiis non eius ingenii scriptorem se praebet, ut in historiis ep. IXI, l Philippi et Alexandri comparationem absolutissimam PoSidonii exemplo effecisse eum putemuS.

45쪽

- QT esse etsi neque ex huius hiStoriarum reliquiis neque ex libris Diodori, qui iisdem semper verbis transitum facit, potest effici, tamen id quidem videmus, Polybium, cuiuS historias continuavit ΡOSidoniuS, nonnumquam Similiter incipere. Sed ipse tibi persuadeas velim: Cat. 5 De cuius hominis moribus pauca priu explananda sunt, quam initium narrandi faciam Pol X 2:

φυσιν τανδρος - Iug. 95 Sed quoniam nos tanti viri res admonvit idoneum visum est de natura cultuque eius paucis dicere Pol. IX 22, 7 επεὶ ὁ γ τον τραγματευν δεύθεσις εἰς επέστασιν is at χε περι τῆς Ἀννίβου φυσε υς, Ira Tεi is καέρος δοκεἶ ... - Ιug. 9 Sed quoniam in has re iones per Leptitanorum ne tia enimvS, non dissimum videtur . . . memorare: Ol. XXXI 23 Της ὁ κατα τὸ ν διπλησιν shoδου

Porro Observes velim quod concludit quoque Sallustius nonnulla digressiones aequo modo quo Polybius. Conferas haec: Cat. 19 6 Nos eam rem in medio relinquemuS. desuperiore coniuratione satis dictvm Pol. III 39: φεμενοι δε

δει γησεως. - Iug. 42 Sed de studiis partium et omnis cis talis moribus si sivillatim avt pro amitudine parem disSerere, tempus quam res maturius me aeseret quam Obrem ad inceptum redeo: Ol. II 63, 3 Πολλα δε καὶ τερα

Iug. 19 8 de Africa et eius incolis ad necessitudinem rei

Vides igitur certas illas quibus Polybius utitur verborum formulas similes esse iis, quas Sallustius praeponit quibuS-que ad propositum deflectit. Quam similitudinem ita ex-

46쪽

- 38plicare fortasse licebit, ut non Polybii vestigiis Sallustium inStitisse statuamus, quamquam huius scriptoris historias ei ignotas fuisse non est cur putemus, sed Posidonii auctoritati Polybi parentiS.

Iam vero, ut quae effecimus comprehendamuS, contigisse mihi arbitror, ut demonstrarem Sallustium plerOSque excurSuS

suos Posidonii exemplo institutoque inseruisse. Consentit igitur quod effecimus cum Curtio achsmuth, qui scripsit haec Einteitun in clas Studium de alte Geschichte pag. 6623: Von Posidonius at e die philosophi schen Eln-leiiungen ' die lim gar nichi naturlic et Gesichte stelienun sicli in ei nem letnen rei se erum drehen mi Posidonius uelit die weitausholenden sitienge schichilicheny C. Wagne in dissenatione, quam scripsit de Sallustii prooemiorum fontibus Lipsiae a. 19issi, demonstravit Sallustium et coniurationis Catilinariae et belli Iugu thini prooemii capitibus primo et secundo fontem adhibuisse Posidonii Protrepticum, in quo quae hic

uno contextu tractavisset, illum, ne eadem repeteret, in duas panes divisisse. Quam quaestionem ita absolvit, ut cum Protreptico Galleno, cuius magna pars POSidonio debetur, porro cum iis, quae Vitruvius, Cicero, Seneca, anilius, alii ex hoc Scriptore deprompSerunt, eorum, quae Sallustius praebet, singula compararet. Neque ver sententiaS nonnullas e Posidonio depromere Sallustium satis habuisse se usum eSSe enarrandi ratione quadam simillima ei, quam Posidonius in deliciis habuit, cognosces, si coniurationis Catilinariae prooemii c. 2, 1-2 cume excurSu comparaveris, quem Sallustium illius exemplo instituisse

Supra pag. 20 vidimus:

Cat. c. 2, 1: igitur initio reges . . . divorsi pars ingeniam, alii comia exemcebant

etiam tum vita hominum sine cupiditate agitabatur sua cuiqae satis placebant. Postea ver quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii et Athenienses coepere urbis a

que nationes Subigere . . . Cat. c. 6, 1:

Urbem Romam, sicuti ego

accepi, condidere atque habuere initio 'oviani . . . c. 9 concordia maxuma, μnvm avaritia erat ius Onvmque apud eos non legibus magis

quam natura alebat. c. 10 Sed ubi . . . rege magni

bella domiti, nationes ferae et populi ingentes vi subacti, Cammam, aemula imperi Romani, a stirpe inferiit . . .

47쪽

lysen uno indringende Charakterschil derungen. Verum non auctoritatem solum Posidonii et exemplum in excursibus inserendis Sallustium secutum esse se etiam in rebus narrandis nonnulla ex libris eius deprompSiSSe constat. Luculentissime enim demonstravit . endling Τ verba Caesaris quae in Catilina habentur inde a. c. I, 3 usque ad c 51, 39 Posidonio deberi. Quodsi deinde quae collegit ita complexus: Die Verglei chun lehri, cla8 Sallust direktode indirek - on Poseidonius abhangi i St. . . Varrone medio intercedente ex Graeco fonte illa fluxisse pro certo ponit, iam iis, quae de excursibus Sallustianis disputavimus, nixi ex ipsius Posidonii libris ea derivata esse recte ta- tuemuS, praesertim cum Sallustium, quem Caesaris partibus favisSe constet, Varronian quodam Opere Sum SSe parum sit probabile.

II. De Livii digressionibus.

Iam progrediamur ad Titi Livi qui supersunt libros, quos qui diligenter perscrutatur varii generi digressiones haud ita quidem amplas eoque minus ut in tot libris con- Spicuas sed tamen frequentes deprehendit. Quibus in inserendis et instituendis quam Livius Servaverit normam quatenusque aliorum Scriptorum exemplum reSpexeri nunc inquiramus. Qua in quaestione ita versabimur, ut primum qui ad hominum mores describendi, deinde qui ad res narrandi rationem pertinent excurSus consideremus, denique eos, quibus ipsi narrationi interpositis res a proposito alienae tractantur. l. Qua ratione in moribus designandis Liviussit Su S. Ac primum quidem de virorum natura indole corporis ingeniique facultatibus Livius non excursibu ab argumento

λ in Hermae vol. XXVIII a. 1893 pag. 345.

48쪽

factis sed ita docet, ut afferendo quid alii de his hominibus exhibuerint, quid ipsi dixerint, quid fecerint, nobis de iis iudicare relinquat eo modo de Camillis, Scipionibus quid

existimandum sit ex ipsa narratione cognoscimus. Quod luculentissime demonstravit J. Bruns', qui idem rationem illam a Thucydide institutam annalium scriptores RomanOS

vetere Servavi SSe etsi non evicit tamen non sine veritatis Specie coniecit.

At praebentur apud Livium complures quibus de viri

alicuius insignis virtutibus aut vitiis copiosius agitur loci. Quo Si accurale inspexeris, cum morum descriptionibus absolutis, quibus prima quidem Specie non videntur SSedissimiles, nullo pacto OSSe comparari intelleges. Singulas enim virtutes vel singulas facultates Livius praedicat et eas quidem, quibu quae modo narravit illustret et perspicua reddat: Sque e de universis virorum Oribu et ingeniis non disserit. Comparare licet Thucydidem, qui Ι 8l 2 de Brasidae iustitia commemorat, videlicet ut causam afferat, cur Chalcidenses hunc quem mitterent maxime dignum duxerint. Verum ut pse de hac re tibi persuadeas, Singulos Livii loco breviter recen Sebo: De Valerii quidem explicat comitate et humanitate VII 33 l-43, ex qua militum alacritatis pugnandique studii

cauSam repetit. De C. Terentii Varronis XXII 5, 18)ηὶ

origine et vita Ocet, ut perSpiciamus, quomodo hic unuSanimum potuerit inducere, ut talem legem suaderet. De Hieronymo, Siciliae rege XXIV 5 P 53, ea eduntur, a quibuSexitium eius profectum est. Porro quae de Antiochi Epiphanis moribus XL 20 comperimus, ea simili consilio Livium addidisse etsi, quia ille liber non integer ad nostram aetatem permansit, demon Sirari nequit, tamen licet conicere. Idem de iis, quae de Hannibale leguntur, Statuendum est; nam XX 4, 3-l de istis virtutibus et vitiis Livius monet,

in Quae ab hoc viro docto in libro Personi in de Geschichts-schreibun de Allen, Berol. a. 898, e describendi ratione Liviana cliSputata sunt, ea comprehendisse satis habebo.' Quem locum omisit J. Bruns, . .

49쪽

intellegitur vel eo anno, quo opes eius deminuebantur,mannibalem tantum sui terrorem Romanis inicere potuiSSe, ut eum aggredi non auderent. Luce autem clarius quam longe Livius a morum descriptionibus abhorreat apparet ex

XXVI 9, 3-9, ubi secutus olybium X 2-5 de . Scipione nonnulla praebet. Nam cum Polybius id agat, ut quid de Scipione existimandum sit efficiat, Livius facta

quaedam Subicere Satis habet, ex quibu cognOScatur, qua

de causa Romani Scipioni iuveni admodum, id quo modo rettulit, imperium dederint. Id quoque commemorabo, Thucydidem, quem simili consilio de Brasidae iustitia monuisse supra dixi, ab iisdem fere verbis excurSu initium Sumere, a quibus Livius hic incipit: vit enim Sciyi . . . cons.

narratione possint seiungi vel ex his verbis apparet. Nihilo magis Livius leges quibus se Obstrinxit neglegitiis locis, ubi de virorum quorundam inductorum Origine et moribu pauci monet. Pertinent huc, ut quae brevius aliquotiens dicta sunt omittamus, quae de Quinctio IlIral, 6 et de Marcio XXV 3T 2-3 praefatur. Iterum Si non annalium Scriptores Romanos a certe Thucydidem licet comparare, qui Cleonem III 36 nonnullis verbis inducit, scilicet quo melius quae de hoc narraturus eS intellegantur. Et eodem consilio Livius de Quinctii exponit ferocitate et facundia, de belli peritia ingenioque Marci, quippe qui non

eius sint momenti, ut quid de iis existimandum sit ipsa narratione OSSit doceri. Quare simplicem annalium Scriptorum rationem Livium non tam neglegere quam Supplere

At quid dicamus de compluribus isti locis, quibus virorum aliquorum mortuorum vitam Liviu persequiturPNonne hic a solii ratione discedit Quibus de elogiis quid iudicandum sit priusquam StatuamuS, accuratius ea perscrutemur. Ac primum quidem Occurrit Ι 8 8, ubi

50쪽

- 42 Servium Tullium per quattuor et quadraginta annos bene et moderate rem publicam regendo floruisse comperimus; M. Furium Camillum, ante exilium, in exilio, post exilium patriae Subsidium, reversum patriam restituisse et viginti quinque annos praecipuo habitum honore vixisse legimus VII l, 8 Q. Fabium Maximum, qui duos et exaginta annOS

auguratu fuerit praeditus, proeliorum victoriarumque numero cum patre et avo sit aequandus, cunctando rem publicam

restituisse profert XXX 26, 7 9 P. Scipionem, cuius diversa vitae spatia inter se comparat, praecipuam bello Punico confecto gloriam tulisse praedicat XXXVIII 53,9-il. Maximi autem ad consuetudinem hanc Livianam explicandam O- menti ea Sunt, quae de Attalo rege mortuo XXXIII l,

leguntur. Sequitur enim hoc loco Polybium XVIII li, qui

de eodem viro mortu exponit. Sed hic ingenii morumque eius imaginem effingere Studet, ille, quas res in primis notatu dignas Attalus perfecit, iis commemoratis regii nomini Smagnitudini semper animum eum aequavisse satis habet praedicare adeo quid de rege ipso iudicandum sit non docet. Annumerandum est his Ciceronis illud elogium, quod

ex libris Livianis Seneca deprompsit suas , 223. Cuius

Oratori postquam vitia et virtuteS, fortunam prosperam et re adverSa perpendit, propter Opera immortalia magnum et memorabilem eum Liviu nominat.

Omnium igitur Livii elogiorum id proprium esSe videS,

ut certa quaedam tempora, qui maioris fuerunt momenti. afferantur quaeque in iis gestae sint res summae praedicentur. Quare nec laudatione nec morum descriptiones, immo vero consummationes totius vitae quas Seneca

Suas. 6, 2 vocat ea existimanda esse intellegitur. Nam cum Virorum re gesta in primis memoratu dignas breviter comprehendit, nihil Livius agit nisi ut vita eorum nunc peracta quanti aestimanda sit doceat. Quo dubitari nequitquin faciat annalium scriptorum more, cuiu prima deprehendimus vestigia apud Thucydidem, qui postquam Cleonem et Brasidam mortuos rettulit V 63, vita eorum quantum valuerit pauci adnotat.