장음표시 사용
131쪽
ean. Σ'. num. alios pro se citat Diana
resol.37.de irregulari Tum quia portae dignitatum non patent infamibus 87. in 6. & ira intelligenda sunt iura, quae passim reseruntur, ita quod depo filio de se non inserat inhabilitatem,nisi re periatur aliquo iure inducta , cum sit
ena,quae non asseritur sine iure illam amponente . Vide Abbatem in cap.
Accusatum de smaon. Quare cap. SII pereo Ia. de elect. cap. Omnipotens'. cap. Super his I 6.de accusat:& alia,m quibus repellitur etiam accaseiqs delicto probato,ae proindὰ a Britori repellendus est iam ab ossicio priuarus,& depositus; huiusmodi iura intel-Ηgenda sunt, quando accusat prohata,& depositio sequuta proneniunt a delicto inducente infamiam,irreginlaritatem seu inhabilitatem, alites non, ut stella colligipotest excitatis iuribus, & Doctori, de ea tractantib. Collige' hinc, non esse inhabilem,
neque inel sibilem illum Religiosum, qui ab officio depositus fuit , quia
omittit facere aliquid, ad quod tenebatur sub poena priuationis sui officis, Ut quia noli procurauit recitari cliuia ni officium de nocte , legi casus
conscientiae, &c. Qui autem omisit Iectionem Decretorum de celebrati ne hissam infitem Bullarum S. In quia sitionis; item Decretorum de eiectis,& Apostatis; item Bullae,& Decreti de largitione munerum, non solum est
priuatus ipso iure sui officij, sed etiam
voce activa, &passiua,& inhabilis, ut expresso dicitur in illis . Ideo sine dispensatione promoueri non potest , Obnserenda a; sitis Superioribus, cum non resernetur dispensatio in dictis Bullis,& Decretis, respeetia omitte etiam illorum .etectionem . Ad actualem autem incursionem poenarum in illis expressarum requiritur Iudicis sententia,ut alibi probaui; & in specie de inhabilitate docent Nauar. tom. y. de Datis num. 3I.&qq. SancheElib. I. disp. II. initio Portellus illos citans v. Inhabilitas num. 3.
An negligens legere neereta de Electis,
. ' σ Apostatis incurrat au- .i se quas poenas c.
NVllas alicurric, quia ibi non emprimuntur contra Superiores non procurantes, ut legantur; neq;o,
statissa clausula: Si quis vere ipsorum aduersus es, qua 'perius prsscripta sunt, vel eorum aliquid quoquo modo D-cere . vel moliri praesumpserit , is facto
penas iamrrat, Oe. quia pinnae infliguntur contis facientes, & molientes aliquid, ac proinde actione positiva smoliri enim idem est, quod facem is glosin extr.de orim ine fals sed negligentes lectionein illorum Decret rum non dicuntur faceremeq; moliri ,
re . Confirmatur; m quia facere, S omittere se habent ,-ucut peccata
commissionis,& omissionis, quae inter se specie differuntkex quo unum aliud non includit,& ita sub factione non includitur omisso. Tuni quia in alijs Decretis, & Bullis proxime exprimis
eur poena contra non procurantes ea
rum lectionem , non autem hic, ubi contingere possunt aliae transgressi nes, & inobseruantiae illorum Deo torum,ergo inserendum e dictas pe-MaS non osse extendendas ad negligentes illorum lectumem. i. ii
132쪽
DECISIO CIV. in unica missa pluribus satisfieri posite AFfirmativam docui ingratim
quorumdam Amicorum Sacerdotum tam Acularium, quam Regesarium resolut.24.q.7. Priino,quando offerens eleemosimam expreste cintentatur,si non sit executor alieni v
luntatis , quod adhuc sustineo, quia nulli fit iniuria,neq; proinde id prolibbetur. Secundo,si Sacerdos propriam applicet portione danti stipem, quod
pluribus ibi approbaui sub q.8. & post
Decretum de celebratione Missar. Idem docent Faustus lib. a. de Euchar. . 8.& I 8. quem citat contra is Diana pari. tract. Iq. Te sol. 6 . atq; Marchinus de omine tract. 3. pari. a. Cap. I 6. num.7. apud dictum Dianam part.6aract.6.re I. 8. Tertio median-re Altari priuilegiato , seu megdalea benedicta liberantibus animam do Purgatorio q. 9. Nunc autem re melius perpeia pro salute animae,3c eorum,pro quIbus offerendum est, & ad euitandum auar, tiar vitium,me declaro,& prsdicta a mitto,quando offerens stipem volu tarie, di non obligatus, & sponte contentus,quod Sacerdos sic applice 'alia ter reprobo, & detestor eam opinionem , quam semper tenui cum praedicta limitationeint patet legenti totam quaestionem octauam in fine g. Pr dicta, & in fine q.9.ad quae non videtur respexisse Letana v. Missa num. I9.lo
quendo de Altari priuilegiam .. Me igitur ita latius declaraui, ne deinceps aliqua ratione particeps fiam iniust, tiae, & auaritiae Sacerdotum Missarum stipendia quaerentium , & cumulantium, non habita ratione illius limitationis ; praeterquamquod quemdam
Sacerdotem in extremis laborantem ,.qui hanc meam sequutus fuerat sen tentiain, audiui scrupulis vehement, bus valde agitari,cx quo me consulente statim tot stipendia obtulit diuersis. Sacerdotibus, ut pro se satisfacerent quot promiserat celebrare Missas, tacito applicandi modo illa offerentia
bus; o mirabiis dictui stipendijs a se
abductis, statim cspit conualescere,. quia febris mentalis multum vexabat
An confessarius sub mortali teneatur imperrogare psnitentem ζ
CO sessarius regulariter non. te netur interrogare poenitentem;
Ratio est, quia ad petnitentem spectat
confiteri peccata sua, ut ex sacris scripturis deducitur . Prouerb. cap. I 8. num .r7. Iustus prior en accusatorsui. Et in Psalmo 3 I. num. s. Dixi: Confitebor aduersιm me iniustitiam meo Domino , O tu remisisti impietatem peccati mei .. Officium igitur Consessari; non est interrogare,sed audire peccata, de quibus poenitens debet se accusare, siquidem Consessio non est formaliter interrogatio,sed spiritualis accusatio suorum peccatorum. Ita Solus iaq. dist. I 8. q.2. artM. fine,& alij communiter apud Bonac. disp. s. de S cra M.q. s. se 2.2. p. 2. S.I-in fine. D, xliregularitἐr, quia sub mortali tenetur interrogare in tribus casibus. Primo, quando poenitens exprimit peccatum in genere, e. g. accusando se peccasso
133쪽
carnaliter , se percussisse, dic. debet tunc interrogari de specie peccati, an sit adulterium, Sacrilegium, &c. Secundo quando audit infirmum perbculosum, debet enim ex charitate i Ium adiuuare, ne illius anima in a te num pereat , quando Consessarius aduertit illum non bene , & exacte confiteri attenta qualitate personae, idi temporis, quo non fuit Consessus. Tertio , ignari, rustici , & pueri, ut plurimum, interrogandi sunt, potius ut edoceantur modum confitendi, quam aliter,maxime si raro confitentur . Qui singulis mensibus, & saepius confitentur nullatenus. Videntur interrogandi, nisi deficiant in primo, de secundo casu. Vide Angelum,&Sylvestrum v. Consessor. Sciant Coi1- fessarij celebres praedicati, ex crebri&laterrogationibus,a viris prudentibus non laudari, quia hac ratione poenitentes sunt negligentes in examiuatione conscientiae, di praeparatione, dicentcs ; susscit mihi quaevis praeparatio , quia habeo bonum non dicunti rudentcm 9 Confessarium ,. qui me de pluribus interrogat. Hi sunt ignorantes, & ideo non eficiunt discipulos scientes poenitentes, qui nesciunt explicare species peccatorum , qui duobus, aut tribus vocabulis peccata confundunt ad pedes Consusvij, qui. si est doctus , & prudens , taedio affectus raro se exponit huic OG
Sed quanta interrogatio in dictis
casibus necessaria est ex parte Confessarij , ut peccatum huius negligentiae, seu omissionis evitet λ Dico, suo muneri satisfacit, si poenitentem interroget super decem prςcepta Deca. logi, quia haec sunt lumina totius Iegis diuinae. Adde praeeeptaEcclesiae, praesertim Missae, α Ieiuniorum.
auis prior immunitatem clericis eoinsemauit, Papa, an Imperatorῆ
o Ico, eonfirma vit , quia certissi- D mum est, hanc immediate Clericis concessam fuisse a Deo, unde &de iure diuino dicitur esse, di id asseritur in cap. Quamquam de censibus illis verbis: Eceus , EcclesiaRicaque persona, O res inorum non solom iure humano, quin immo, ct diuino a Iacularium perbonarum exactionibus sentimmunes. Et in Tridentino sess. as. cap. ao. Scribitur. Immutntas hae Dei ordinatione, O canοηicis Ianinionibus insit ut a en. Iure diuino id deducitux ex cap.67. Genesis a nu. 2 o. Emit uiatgr Ioseph omnem terram in Uti ve
dentibus segulis possessones suas pramagnitudine famιs ; subiecitque eam Tharaoni, o cunctos populos eius ὰ nο-hisbmis terminis M'Uti Wque ad e trimos fines eius , praeter terram Sacem dotum , qua is Rige tradita fucrat eis. Cur Ioseph in tam urgentissima necessitate terram Sacerdotum non subiecit Pharaoni, maxime cum illis
ab eodem Pharaone tradita sectet nisi, quia cum iam affecta esset sub Dominio Sacerdotum, di acquisisset
iura immunitatis,. non poterat subibci, propter exemptionem a Deo concessiam , contra cuius ordinationem
nullus homo,quiuis ille sit,aliquid st
tuere potest. Alias auctoritates h ius immunitatis collige ex libr. Numer. cap. 3. sub num.Io. & 43. item caP.8. num. 13. In primo libro Esdraecar δε
134쪽
Tap.7. Hae immunitas de iure diuino clare exprimitur nu.1 . Uobis quoque
notam facimus de umuersis Saeerdotib. in Leuitis , o cantoribus, ct Ianitor bus , Nathinais, O Mnsris Domus Dei fi huius , ut vectigal, O tributum , oe annonas non habeatis potestatem imponendi super eos. Haec scripsit Artaxerses Rex Persarum Custodibus suis, ne re-ψjs oneribus subijcerent Sacerdotes,& reliquos Dei Ministros, illis causam huius prohibitionis notam faciens,in eo consistentem , quod non
habent potestatem super his, quia Deus ipse illos hoc dotauit priuilegio ab origine mundi figurato in Abel
Genes cap.q. num. 2. Fuit autem Abel
pastor ovium , O Cain agricola. Factum est autem post multos dies , ut serrat Cain defractibus terra munera Dominu ; ebet quoque obtulit de primogeritis gregii sui, o de adipibus eorum, oe respexit Dominμs ad Abel, σ ad munera eius; ad Cain vero, O ad munera illius non respexit. S. Hieronymus relat cap. Duo sunt T. I a. q.I. refert duo
genera Christianorum, sub primo po- 3nit Clericos, sub secundo te lares,& Laicos; Clerici significati sunt per Abel, qui erat Pastor ovium, & inter Clericos Sacerdos praecipue vocatur Pastoriquia verbo Dei, & Sacramen- qtis h bet educare, & pascere fideles , qui illius oves sunt secundum Spiritum, unde de S. Petro dicitur: Tu es Pastor euium. Laici vero figurati sunt per Cain, qui erat agricola, & cultor
agrorum , cuius exercitium, di lab rem imitantur Laici, quia in saeculoribus negotias, & rebus terrenis Occupantur. Deus non respexit ad mun
ra Cain, hoc est, illa non benedixit, neque speciali deputatione sibi reser
munera Abel, α singulari priuilegio an
dedicauit, ac proinde exemit a quocumque usu Laico, immo declarauit immunes esse ex natura rei a quocumque onere Laico, neq; enim Deo 'semel dicata prophanis usibus applicari possimi, c. Ecclesiae φ.de immun. Hinc est,quod hoc priuilegium scientius vocatur immunitas, idest sine ullo munere, M onere debitis Laicis, quam exemptio , quod verbum signi-ncat exemptum aliquando subiectvitisivsse , bona autem Ecclesiastica, ut talia,& quamdiu inca perunt esse tolia nunquam de iure fuerunt sub D minio tributario Regum Principum, id quod importat verbum Immunitas . Hanc sententiam uti vςrio rem docent quamplures, quos pro se
citat Diana par. I. tract. a. ae immunis
resol. I. & communem inter Theologosδε Canonistas eam vocat Cabedo pari. a. decis 83.num. I o. Et Merlinus in una Albanenfis Gabella: 28 Iunij I 63 o. rem hanc peregregiae tractat. Immo audeo dicere, hanc proposi-tronem censeri posse, pxobabiliter esse de fide, ex adductis auctoritatibus Sacrae Scripturae.Sed resolitamus propositam quaestionem.
Summi Pontifices priores luerunt in confirmanda immunitate suis Clericis , quam Reges , & Imperatores, nam Caius Papa I. in Epistola ad F licem anno et 83. haec scribite Nemo umqucrn Episcopum apud Ihdices Saeculares,aut alios cierisoraceufane audeat.
Marcellinus, qui ei successit de anno 296. haec habet r clericum euiuslibet ordinis absque Ponti is sui permi nnullus praesumat ad saeviare iudicium trabere, nec Laico quemlibet Cleric m
135쪽
aecusare Iieeat lates Imperatores , qui primo Catholicae Eccleta det Ierunt , primus Qit ConstantinM , quis in Concilio Nic no anno 3 2 S. editos
hanc immunitatem confirmauit, dum nonnullis Sacerdotibus eorum causas, lites coram ipso decidendas offere-eibus respondit haec aurea verba . Deus vos constituit Sacerdotes , O pote--statem vobis dedit de nobis quoq; iudi eandi , ideo nos a vobis rem luteamur; vos antem non potestis ab hominibus iudieari, propter quod Dei solius intis vos' expectare iudicium, ut oe vestra iurgia qyscumq; sunt, ad illud diuinum referventur examemVos enim nobis a Deo da- ei diis Dis,conueniens non est,ut homo i
dieet Deos,sed ille Dius, de quo scriptum UiDeuistetit in synagoga Deorum,in metito autem Deos vij cernit ;σ ideo his o--ss, alia, qua ad fidem Dei pertinent absq; vlla animorum eontentione diDucite. Haec Carran Ea in summa Concit. ad Concilium Nicq num. Ex quibus patet immunitas de iure diuino concessa Clericis, & primo confirmata a constantino pijssimo Imperatore, ad
cuius imitationem , & exemplum subiequentes corroborauerunt suis comstitutioitibus , nimirum Ualentinia rus, & Theodosius relatis cap. Conti nua q. II .q.ἔ .de anno 387. item Martianum de anno que 3. l. Cum Clericis,
de Epist.& Cler.& alibi plurib. Igitur
mperatores proprie non concesse runt clericis immunitatem.sed a Deo iam concessa procurauerunt suis constitutionibus, ut obseruaretur.
An notas immunitatem cleriestrum terinuerit esbe de iure imperatoris e
P Aulus Comitolus societatis Iesii
lib. I.Respon.morat. q. 93. asserit Scotum fuisse huius opinionis illis verbis . Graviter errauit Scotus in q. sent. disi. I 3. q. a. qui priuilegium exemptionis ὰDrotaιco in ea a sanguιnis,cit, Eeele sile datum esse ὀ constantino. Sed --rius errat ipse Comitolus, qui corticem verborum legit, & non quod intus latet. Audi ipsum ic discurre tem. Si etiam obgritur de degradato , quod non maneat Sacerdos,quia spoliatur priuilegio clerieali, O traditur curiae pentari. Respondeo non est essentiale oris dinem habere illud priuilegium concinnians , quod fatis persuadetur, quia istud priuilegium videtur concessum ab IN ratore constantino, ordo non . Aliquan do etiam Sacerdos erat sine tali priuil gio, cilicet ante concessionem; hoc tamen posset esse νηum brocarduum iuristis,
quia illud priuilegium consistit in hae, quod non possit iudicari in causa sanguinis,nisi a Iudice Ecclesiastico . Sed se P pa exuit aliquem priuilegio Eeel ameo
commendans eum curia Dculari, Iudex
heularis est minister, veι executor Iudiris Ecclesiastici; nullus autem alius d Ι-dice Ecelesianico potest eum committere Iudici steulari,eetd non est pos biis,quod eommittatur sibi, nisi sicut ministro Iudi-dieis Ecclesiasti ei , Oper eonsequens non Doliatur priuι legio, quia dum manet priuilegium , potess aliquis facularis in eum esse minister Iudicis Ecclesiastici. Haec Scotus,ex quibus colligitur,ipsum dupliciter respondisse prs satae obiecti
nι primo quidem, idud priuilegiuaria
136쪽
non esse de essentia ordinis, ea ratione , quia datum fuit a Constanti no , &ordo a Deo, & non ab Imperatore, &ideo ordo stat sine priuilegio. Haec autem responsio illi non placet, ne faueat iuristis,& ali fasserentibus,Ecclesiasticam immunitatem esse de iuro humano, quod costat,tum quia dicit , 1 hanc responsionem esse poste unum brocardicum Iuristis; tum quia utitur verbo, videtur, quod non importat a se sertionem, sed dubitationem, RotaVOl.3 .lib.2. decis. 13. num. 3. Surd. decis. 4 93. num. I 3. Seraphin. de cis Saa.. num. 2. tum quia aliam affert responsionem, nimirum per dcgradationem non amitti priuilegium consistens in et hoc,quod Clericus non potest iudicari in causa sanguinis, ni si a Iudice Ecqeleliastico, unde carnifex est minister Ridicis Ecclesiastici, non Laici Iudi. cis, cuius esset, ii priuilegium Clericis fuisset concessum ab Imperatore, per
libam enim degradationem restitue retur antiquae,& connaturali subiectioni;igitur clim minister dicatur Ila cie stallici Iu dicis, non Laici ire sententia Scoti, clare infertur reuera illius opinionis non fuisse. Confirmatur, quia ex pluribus responsionibus Doctor centetur tenere posteriorem ex doctrina allata a Naido v. Doctor nu. 8. quem pro se resert Sayr. lib. I. Cla-
tus respondendo duplici, ter ad obiectionem
plectitur posteriorem, priori reiecta o
en Prior cogere possit suos subditos ad. curam infirmi Laiei extra i
DV o Capucini recusauerunt obe , dire suo Guardiano in hoc casu, humiliter se excusantes non tenerii in hoc obedire, quia potestaS, quam .habet Superior supra subditum ratione voti obedientiar,non se extendit adi hunc casum, nam obedientia, quam profitens promittit Superiori Regulari, est secundum Regulam., quam Nouitius profitetur; in Regula autemi Capucinorum id non exprimitur , quod professores illius teneantur curixare infirmos, qui sunt extra Conuen tum. Confirmatur id , quia cap. sis eiusdem Regulae de cura infirmorum Fratrum tantum dicitur .. Et si quis eorum in infirmitatem inciderit,ali, Fratres debent ei seruire, sicut vellent sibi
seruiri. Et cap. Io. Scribitur. F - . tres vero,qvi Iunisubditi, recordentur, quod propter Deum abnegauerami proeprias voluntates: unde Armitti prscipio e rivi obediantsuis lassinistris In omnιbus, qua promiserunt Domino obseruare, O . non Iunt contraria amm Iisa, ct Regu- 'la nostra. Sed Capucini non promiserunt curam infirmorum extranein rum, ergo non tenentur obedire inta
hoc suo Guardiano ia Demum Rclis giosius. tenetur obedire suo Superiori praecipienti secundum Regulam , ex
communi Doctorum cum V. Thomaa. a. q. I 86. art. 9. & in a. dist.-. ΦΣ.art. 3. Sanch. lib. 6. cap.2. num. λ. ubi
aliquid pertinere potest ad Regulam
dupliciter, expresse, quia in ea exprNmitur,& implicite,nam licet in Regula
137쪽
la non scribatur, quia tamen necessarium est ad obseruantiam regularem, ideo dicitur in Regula contineri vim tualiter,ac proinde esse secundum Regulam,& secundum utrumq; Religio sus obedire tenetur suo Superiori excommuni Doctorum; modo cura infirmorum extraneorum in Regula non exprimitur, neque virtualiter, Scimplicite continetur, quia non facit ad conseruandam regularem obser-l uantiam , quae sine cura infirmorum
huiusnodi custodiri potest, ut de se
patet, ergo Capuccinus in hoc Obedire non tenetur , cum sit supra, &praeter Regula m suam. In ijs autem , quae sunt iupra Regulam nullus tenetur obedire, Ita D. Bonau. in a. dist. qq. arisi. q.2. N ali; communiter , quos adducit Sanchea lib.6. c. a. n. I S. Valde tamen urgent verba , quibuSS. Pater primat suae Regulae initium dedit. Regula, o vita minorum Fratrum baec Hir scilicet, Domini Niliri Ie1u Christi Sanctum Euangelium obseruare. Quod replicatur in fine eiusdem Regulae, quae terminatur his verbis. Et Sanctum Euangelium Domini Ndira Iesu brassi, quod firmiter promisimus, observemus. Sed visitare infirmos , quod inter opera misericordiae corporalia annumeratur, exprimitur in Sancto Euangelio, & praecipitur Mat
ciscanus sub prima Regula militans tenetur obedire in hoc suo Superiori. Sed respondetur cum Nicolao Papa III. Cap. Exi)t 3. de verta signis. in 6. Franciscanos teneri seruare Iesu Christi Euangelium non ab Elute, sed cum quadam modificatione, hoc est,
ad obseruantiam Euangelia per ipsam Regulam in tribus votis modificatam , determinatam, & specificatam. Quare cum Sanctum Euangelium, quod ad curam infirmori mismodificetur quo ad Fratres,ideo non est obseruandum quo ad sarculares ex vi voti obedientiar, & Regulae. Dico ex vi horum, quia ex virtute misericordiae , quae d.ctat proximi miseriam esse subleuandam , aliquando Religiosus tenetur visitare infirmos
extrane S, quando nimirum sunt positi in extrema necessitate in qua censentur , cum Parochus abest , in eo enim casu Capuccinus tenetur consolare infirmum colloquias spiritualiabus. Scias benigne lector, quod iste casus sormatus in persona Capuccini, est tantum speculativus, quia missias
ad hoc charitatis opus, prompte, dc deuote obediuit.
An eircumstantia matris, O filia eo
cussita aperienda sit in confessiones N Equ quam , quia non est circumstantia specialis, sed tantum aggravans; sed aggravantes necessario non sunt exprimendae ex communissima opinione Doctorum, cum S. Thoma in q. dist. I 6.q.3.art.2. q. I . quos refert nu. 38. Diana pari. I. tract.7. de circumstant. resol. I. qui alios lex enumerat pari. . tractat. Issia
resolui. so. in fine;& id clare deducitur ex Concilio sess. Iq. cap. s. duinibi dicitur, quod in Confessione ex plicandae sunt illa: circumstantiae, qua mutant speciem, ergo aliae, qua non mutant speciem,necessario aperiende
138쪽
hon sunt consessario , cum ibi id non praescribatur de alijs , & tamen ibi
exacte tractatur de Sacramento CO- fessionis . Probandum est, quod desiderans luxuriari cum duabus sceminis, quarum una est mater, & altera eius filia, non consanguineae, aut amnes concupiscenti, non addat circum stantiam specialem , quia si adderetur, maxime ex incestu, sed hoc verum non est, quia peccatum incestus contrahitur solum, quando quis concupiscit, vel copulam habet cum muliere iam ante sibi consanguinea, vel amne, supponit enim parentelam inter peccantes,ex qua denominatur incestus,desiderium, vel copula, cum debeat causa praecedere suum effectum, parentela enim est causa, cur peccatum dicatur incestus . Quare cum iste desiderans luxuriari cum illis duabus sceminis inter se sanguine coniunctis in primo gradu, non sit illis cognatus, nullatenus incestum mentale , neque externum cum illis primo committere potest.
An actus externus addat bonitatem, malitiam actui interno, cnmquo coniungiture
QVaestio procedit respectu eiu
dem suppositi, obiecti,& temporis , Ut patet ex titulo propositae
dissicultatis . Additio autem guplex
est, secundum intensionem, & secundum cxtensionem . Dissicultas non eth de additione intensiua , quia malitia, seu bonitas actus interni intenditur causaliter , aut occasionaliter ab actu externo, ratione cuius magis
perficitur in bonitate , seu maIitia Consistit ergo quinio in additione
extensiua,& quantitativa, an s.Actus exterior habeat propriam bonitatem, seu malitiam distinctam a malitia, seu bonitate actus interni, cumuo est coniunctus, & illam addat ei-em actui interiori, vel nullam habeat , ita quod si actus interior impediatur, ne exeat in actum externum, tantam habeat bonitatem, vel malitiam actus interio sine actu externo,
quantam haberet, si exiret in actum3 Exemplum pono in Martyrio S.Fraucisci, qui suit martyr desilerio, ut habet Antiphona ad Benedictus , ac proinde talis suit secundum actum internum. S.Stephanus non solum desiderio, & actu interno, sed etiam externo per carnis suae lapidationem Martyrium subui. Dissicultas est, an haec externa lapidatio habuerit propriam bonitatem , & illam commit-nicauerit, & addiderit actui interno desideria ; si id negamus , insertur, Martyrium S.Stephani non fuisse persectilis, nec melius Martyrio S.Patris, qui solo mentis incendio patiendi Martyr dicitur, hoc autem falsum est, quia ratione Martyria S. Franciscus parificandus non est D. Stephano.Quare in hoc magis meruit, & magis
laudatur S. StephaliuS, quam S.Franciscus, ex eo, quod Martyrium exte
num suam specialem honitatem addit Martyrio interno. Accipe exemplum respectu malitiae. Magis peccat, qui suratur, seu luxuriatur, quam si
haec tantum desiderat facere, ut ominnes docent, consequenter executio
desiderij habet propriam malitiam , quam super addit desiderio. Quare.
Dicendum est, actum externum habere
139쪽
habere propriam bonitatem, vel ma- 3 deficiat. Ex quibus deducitur acturi
litiam distinctam a bonitate, & mali. dici bonum, vel malum ex tribus, extia actus interni per eam aucti. Pro obiecto, circumstantia , & fine , a qu, intelligentia,& probatione . hus sumit suam bonitatem, vel mali- Notandum est , quod actus du- tiam, cum ea differentia, quod ratio plex est, unus naturalis , seu phym obiectiva est illi intrinseca Mimmu-ciis, alter mora Iis; ille dicitur esse i
genere entis; seu naturae; hic in genere
moris; & de hoc secundo hic agimus Actus igitur moralis est id, quod pro-
a uenit a voluntate libere operante ci
ea obiectum sibi a ratione propositum, nam voluntarium est in agente
libero cognoscente singula, in quibus est actio. Igitur actus in genere mo ris specificatur a voliantate,& ratione, ab ea dupliciter procedere dicitur , uno modo elicitive in quantum a voluntate immediate producitur, & is
vocatur actus elicitus internus, & immanens , quia manet in potentia eliciente; altero modo imperative, quatenus a voluntate imperatur alteri
potentiae, ut illum eliciat, & producatin esse; & is vocatur respectu voluntatis actus imperatus,& externus, atque complementum actus interioris.Ute que autem actus,tam internias, quam externus habet hoc commune, quod
vocatur bonus, si sit volitus, seu factus secundum omnia sua requisita; malus vero,si illis deficit omnibus,aut aliquo illorum, iuxta illud tritum axiomar Bonum ex int ra causa,malum ex singu- qiis defectibus, v.g. Oratio est actus bonus, si fiat cum attentione, distincta prolatione, & eleuatione mentis ad
Deum,&c. erit vero actus malus,si fiat 'sine illis,aut aliquo illorum . Item cOpula, si fiat inter coniuges cum ordine
ad generatiore .n , aut ad extinguentabilis, quia eius est essentia, circumstantiae vero, & finis sunt illius accidentia,ac proindὸ actum variant causantes illum bonum,quando exit cum
omnibus suis requisitis sibi debitis, vetmalum, quando exit sine illis. Res
exemplo declaratur in oratione, quae ut ex obiecto, circumstantijs.& fine sit bona, requirit, ut fiat ex verbis honestis, respectu quorum dicitur bona ex obiecto,& materia; ut fiat cum attentione, deuotione, distinctione verborum, &c. respectu quorum dicitur bona ex circumstantiis; ut fiat ad lauda-dum Deum, vel ad petendum ab eo honesta, &c. respectu quorum dicitur bona ex fine. Eadem oratio ex obiecto bona, redditur mala ex circumis stantijs, si fiat sine attentione, confusa prolatione, ridendo, &c. ex fine si fiat ob vanam gloriam, &c. Item furtum ex obiecto est malum; ex circumstat
iijs, si fiat occisione alicuius, damnificatione diruptionis muri, capis, &c. ex fine , ad luxuriandum, ad obtinendum simoniace beneficium, &c. Concluditur ex his, illum actum dici bonum, qui fit secundum rectam rationem;eius enim bonitas est conuenientia,& consorinitas cum recta ratione,& lege exigente, ut actus appetatur,&fiat cum sua plenitudine,persectione , & integritate requisitis. Illum vero dici malum , qui fit contra rectam ra
tionem,St Dei legem; eius enim maliqdam libidinem, modo debito,&c. bo- tia est disconuenientia,& difformitas,
na est; mala vero, si in aliquo illorum seu priuatio rectitudinis debitae actui
140쪽
et ex ratione,& lage . Quare ille actus: dicitur bonus , qui est conueniens, &: Consormis rectae rationi, & lagi. M 1 Itis vero, qui est disconueniens, & de - formis legi. Itaq; actus non dicitur I bonus,vel malus,quia est voluntarius, .sed quia est conformis, vel deformis
crationi,& legi. Voluntas libera so-6..tum hoc tribuit actui, quod illum de-- nominat meritorium, vel demerit
. rium, laudabilem, vel vituperabilem, si est bonus, vel malus; in actu enim . prior est qualitas bonitatis, vel mali-ιtiae, posterior vero denominatio im- sputationis meriti,vel demeriti, laudis,
aut vituperi ; actus enim laudatur, quia est bonus, vituperatur, quia malus . Debet igitur voluntas esse liberarin. Operari, Yt actus denominau possit
meritorius,vel demeritorius, quia inta naturalibus, & necessarijs, neq, meremur,neqademeremur.
- Probatur ex his aliam esse bonita-- tem,vel malitiam actus intem Laliam actus externi, ac proinde bonitatem, -seu malitiam externi acius aliquid si-7 peraddere actui interno. Prim), quia .actus interior dicitur elicitus a voluntate non imperatus ab eadem, sicut exterior, qui dicitur imperatus non , elicitus a voluntate ,ergo sicut sunt inter se distincti in suis entitatibus per distinctas potentias , nam eliciti sunt a voluntate, imperati vero ab alijs potenti , ira dc distinctas habent malitias , de bonitates . . Secundo, voluntaS potest velle pςr actum internum. alia quid honum, aut malum, in cuius potestate quandoque non est illud exequi;v.g. Vellem audire Missam, vel occidere inimicum,tamen, quia sum in
carcere constitutus, non possum exequi, quod volo, ergo actus internus . tunc propriam habet malitiam. Econtra quandoq; exequor per actum
exteriorem,quod forsan tunc nollem, . e. g. priuideo ex ebrietate futura , vel in vigilia delibero, me occisurum in:- micum, vel furaturum, aut luxuriati -'rum,&c.& in ebrietate, aut in somnis . praecisum, seu deliberatum exequor, c extum est, huiusmodi actum extem num esse alium ab actu interno volito
in priuisione, seu deliberatione, quia
. siue illo committitur,immo in vigilia, seu sine ebrietate forsan non commit--teretur,& nihilominus malus est, ergo i propria malitia, & non aliena T -tio,iartum, homicidium,&c. factum a
stulto, seu penitus ebrio, de se malum -est in genere moris, & non imputatur
- ad peccatum, quia voluntarius non
est cum sit a principio ignorantG,
i quod facit, ergo actus euerior pro-
priam habet malitiam , Idem dic de . actu bono facto ab eodem, qu mx se. suam habet bonitatem sine ullo ordi-
ne ad potentiam voluntatis. Quarto. - actus elicitus est immediate a volun-- tate , ab eadem vero imperatus, &exercitus se tenet ex parte aliarum: potentiarum consequenter obie-
ictum proximum actus eliciti est io. quod appetitur, ut ieiunium, furtum,&c. obiectum vero proximum actus imperati est motio aliarum potentia-- rum ad exequutionem actus voliti, ita
quod actus imperatus est medium ad obtinendum,seu faciendum obiectum desideratum per actum elicitum . Quare cum diuersi sint actus , diueris quoq; eorum erunt circumstantiae, α conditiones, ex quibus deducitur diuersa bonitas , seu malitia illorum. Quintδ, actus elicitus, & imperatus, licet idem dictatum rationis respicia ,