장음표시 사용
351쪽
quod dici solet, absumatur, de domestica familiaritate coniugare illas, de perpetuo stabilire contubernio possis. Hoc quippe Salis modio, non solum longa temporis cunctatio qua ille absumitur,sed praecipue
mutui amoris igniculi,qui inter conuictitantes ex communi Sale acceduntur, permire declarantur. Vnde ingenui homines, qui Salis modium inter se absumpserunt, usqueadeo firmas, atque altas amicitiae radices egisse putantur: ut qui ab ea, absumpto modio defecerint,no solum infulsitatis, sed proditionis quammaxime insimulari soleant. Ita A namq; Hispani. de nonnullis exterae, sed tame finitimae gentis hominibus fere seruituti natis, quos habent in famulatu, atque ad vindictam, o de proditionem propensos norunt, dicere inter se solent. SACCUM
Sed quia de Salis modio: deque iusti, aquiq; facultatibus, paulo supra
dictum est satis, nunc ad fortitudinis virtutem, nobilistimum, tametsi asperum animi medicamentum,quod etiam repositum est in Sale,tra
XLVIII Est autemsertitudo, propter fatuum eius medicadi animi modum. membrorum amputationi quae maioris vitandi mali caussa in corpore fieri solet, comparanda : Sim tale medicamentum sine summa ani- Bmi fortitudine adniberi,admitti ue non posiit: ob idque Sali fit in medendo persimile. Nam quemadmodum nimius falsorum usius crudos corporis humores, quos aliquando neq; vi sua extenuare, neque acrimonia coercere valet; temperatus quidem ipse, seu penitus aegrotis interdictus, aut fanat, aut illis sanadis locum dat: sic fortis animus rebel. lantes appetitus cupiditates, quas ratione refrenare nequit ; sola abstinentia,atque suga a voluptatibus.illas, ne dominentur,praecidit. Qua-obrem Salem, cum ob eas caussas, quas pomeridiano sermone fuse e-- numerauimus tum ob id praecipue fortissimum appellabimus,quod ei Cinnius fuerit honos a fortistimis quibusque in mensa delatust tam ingens reuerentia adhibita; ut religio fuerit, ipsum digitis e Salino exci- re. Quam plane obseruantiam, olim inter Hispanos usitatissimam fuisse,prouerbio apud eosdem vulgatissimo pri clare significatur dum
Occi DER I si Ita quippe obi jcitur ijs, quiSalem e Salino, aut digitis,
352쪽
aut offa capiunt. Quod tametsi per iocum nunc ab Hispanis inter epulas adducitur; a plerisque tamen,ad antiquissimum eorundem robur, frequentissimamque armorum tractationem, Sc magnum in bello usum, reuocari solet. Non enim Hispanorum antiqui, ac inueteratiritust quin mores,& quae vulgo etiam serutur de ipsis prouerbia,adeo barbara, siue insula putanda sunt, ut sua honesta laudabilique, ac peculiari aliqua ratione careant. Cum Hispani quidem non a barbaris, ignotisue aboriginibus, sed a Graecis primum; deinde a Romanis; tua pugnacissimis Carthaginiensiu ducibus: postremo a bellicosissima AGothorum geld dc suum ipsi genus duxerint, Sc ab eis nunqua, quod attinet ad rem bellicam, ulla in parte degenerarint. Et qui ab eisdem
ipsis tum mores ; tum maxime a Romanis vernaculum sermonem, qualem nunc magna ex parte retinent, nec obseure proferunt, multis
antea seculis ex ceperint. Proverbium igitur, quoci ad nobilissimam Hispanorum firmitudinem exprimendam spectat, bifariam refertur. Alij enim sic finiunt, MANU UIRUM. Alij vero, qua alia
PRUM, NON OccI DERIS, dicere solent. Priorem ortam serunt
ab eo tempore, quo Hispani, tot, tantisque armorum incursionibus Ba Romanis agitabantur. Nam cum hos illi neque bellandi arte superare, neque moenibus suas ipsi urbes ab eorundem Romanorum madchinis defendere valerent; cunctam belligerandi vim, de peritiam,no solum in virtute ,& lacertoso corporis robore, sed praecipue is contunuo armorum usu& exercitatione posuerunt. Atque ut promptius utque expeditius, in quovis telorum usu se exercerent; domi, forisque ex communi voto Omnes pro patria armati semper incedebant. Quevsum, ad nostram usque aetatem, bellicosissimos Hispanorum Cantabros retinuisse vidimus. His enim iter agentibus mos erat, nonsolum hastatos, scutatosaue; sed etiam ense, ac pugione praecinctos, tum ga- ψlea atque lorica in gutos, singulos incedere. At vero nunc uniuersa arma illa pro uno fere esclopeio deposuerunt. Hac itaque exercit tione , Sc familiaritate armorum Hispani olim usqueadeo in bello proficiebant,ut id cautissime animaduertentes. M. Portius Cato,alij-que Romani duces, qui tunc Hispani et praerant, publico edicto, Hispanis ad unum omni armorum genere interdixerint. Quod illi quidem
353쪽
dem tam grauiter, atque iniquo animo tulerunt ;ri permulti fuerint, qui prae dolore, non antea arma deponerent, quam mortem cum ipsismet armis sibi concisceret. Exaggerate sic Liuio, Feror gens,nulum
x Lix Itaque Hispani bellicit virtutii comparandae gratia, aut soris con tinua proelia, aut domi singularia certamina lcmper committebant. Neque enim capitale tunc erat, immo laurea dignissimum, si quis vel prouocatus ,vel ipse prouocans, hostem, tametii ciuem, aut gentilem
suum, strenue occidisseti quod isinde bello fieret aptior, atque a d di- Amicandum pro patria iudicaretur habilior: suis ue subinde honoribus, de muneribus in Repub. fungeretur . Cum igitur, quod ad Salem attinet, Hispani tunc, vel quod sanandis in ptoelio vulneribus
nullum Sale promptius medicamen inuenirent: vel quod ad bellum salsorum commeatus cunctis alijs escis praeferrent: vel potius quod inclusum in Sale numen aliquod agnoscerenti magnas ubique Sali gratias, sed in meos a maximas, ac religionis plenissimas habebant. Nuhil enim execrabilius apud eos erat, quam Salem e salino, non gla- dio, sed digitis, aut otia intinctu excipere. I que non aliis, ut verisi- smile est, rationibus adducti, quam quod ea consuetudine excipiendi illum gladio,discumbentes admonerentur, Salem esse tutissimu pr rasidium. atque remedium contra sanguinarium gladi ictum, eiusque mortiferum venenum: ide0que per Salem gladio vectum,nihil aliud, quam ipsummet unicum morbo antidotum Mihostrari. Vel potius quod gladio qui Salem non acciperet , tanquam inermis, nec ad bellu
promptus repertus; is impie, nec impune, co tra comm u ne patriae νο- tum egisse videretur. Ex quo,ecesse erat,vnuquemq, in mesa,aut ma' nulli abca Salis contrςctatione retrahere ; aut probare quidem, se,ceteros .iuxta prouerbium belIica virtute&aimis anteire: Neque Gnimi in eum modum pecc*nsualitura conuictorum contumelia &conuiti jHiberari poterat, quam vhi probasset;stiam sua manu virum in pugna occidisse. Vnde quasi accisone forti,& strenua, se aliis virtute praetulisset, & manus suas pro patria consectasset; licere sibi deinde, rma ponere,& sine gladio Salem tam ossa, quam digitis uti cosecratiscontingere. At vero posterior prouerbi illaesus, qui pro Viro
354쪽
Maurum habet, ab eode ipso Jmbolo duci, atque ex sim ilibus prope caussis ortum habuisse fertur. Etenim succedente post in Hispania Christiana religione , quae in uniuersum prohibet homicidia fieri; fuit illud quidem antiquum patriae iussum, alioqui seuerissimum, ex parte moderatum; atque in ipsos religionis hostes Mauros tantumodo per zia aemissum. Idque ab eo tempore, quo Machometani prouinciae Mauritaniae, quae in Africa est, uniuerta fere Hispania ab eisdem occupata, inuictas Christianorum reliquias in angustias, de munitissima Pyrinae si orum iuga compulerunt. Ε nuibus Christiani rursum, refectis viri. Abus prodeuntes, quo animosius Mauritanis resisterent. atque a suis sinibus expellerent; decreto contra Mauros iam tum edito addiderui; ut sicuti is, qui Maurum occidisset ciuica corona, atque alijs in Repub. muneribus donabatur: ita contra inglorius, & ignobilis perpetuo maneret, quicunque aut spoliati, aut interempti a se Mauri arma nondum in templa retulisset: ideoq, ut frequentiore,atq; maiore quotidie ignominia afficeretur; omniu nouissimus, ac despicatisiimus habebatur inter conuiuas. Ac sicut nullus ei pene locus erat ad dicendu. de re bellica: ita neque permittebatur, ex vetere illa obseruantia, Sa- Blem ossi, seu digitis e salino, nisi Maureo sanguine delibutis capere. Quamobrem meliore, atque religiosiore capta a prouerbio occasione; se quisque nostrum reputet ignauissimum; non qui virum, Mau- minue non occiderit: sed qui forti animo, pro caelesti recuperanda patria, proque diuini Regni, quod intra nos est, defensione minime depugnauerit: ac neque quotidianum suum hostem, seu cacodaemone, seu effrenem appetitum, pro diuino regustando Sale, superando contriuerit.
L Atqui post enarratum sortitudinis prouerbium, aliud Salis *m- cibolum, ad illud etiam spectans, vice prouerbij occurrit explicandum . Quo nonsolum fortitudo; sed sobrij quidem animi virtus,
una cum eius comite parcitate, mire commendantur. Ita quippe prouerbio dicitur, sis L E ET AcETO . His enim duobus potetissimis rerum domitoribus succis fortissima quaque perrumpi colliquari solent. Nam de aurum metallorum temperatissimum, atque fortissimum, nonne ab eisdem , ut supra ostenuimus, colliquatur, atque
355쪽
atque mollescit, ut fiat potabile, ac vi summa qu dam ad propagadam
vitam medicina propinetur mortalibusΘVnde,iux ta extremum illud, atque seuerissimum medicorum praeceptum , quo prascribitur, eXtr mis morbis extrema quoque remedia esse a dhibedai fit hoc ipsum fortissimum medendi animi genus,per Salem & acetum signi hcatum si mile caustico,hoc est,aduuioni, omnium acerbissimae curationi; qu fieri solet in membris,alijs remedijs no proficientibus. Vt scilicet, quas ab amicorum animis prauitates,aut inueterata odia, neque bladis uasi nibus,neque salutaribus monitis, neque acribus obiurgationibus, acerbitate de contumelia vacantibus, depellere valemus; naec Sale S aceto demu,utpote ardentibus contumeliae,atque iniuriae facibus exuramus.
Quem percelebrem prouerbij usum,ortum habuisse serut,ab eodem, de quo supra Annibale Carthaginiensiu duce,qui iussu,ac experimento suo, Salis & aceti vires omnibus longe acriores, atque seueriores es se demonstrauit. Idque eo maxime tempore,quo ex Hispania,supera ta atque deleta Sagunto, innumerabiles copias in Italiam transmisi rus , inuitis Gallis, ad summas iam Alpes peruenerat. Vbi dum pra celsorum montium,atque immanissimarum rupium obiectu, transitu nprohiberetur exercitus conuersi ad illum duces, Qua vi, inquiunt, aut potentia, iter,quod neque ferro possumus,ateriemus SALE ET cgTo, respodit. Quod rei euetus felicissime ostedit. Na Sale de aceto cospersis, accolli quatis saxis atque pri ruptis motibus no solum peditibus, sed uniuerso equitatui, de armamentis,quin S elephantis,iter apertum fuit. Quae res non modo tanti ducis constantiam,sed totius qui de
exercitus sobriam parcitatem,quam etiam prouerbium innuit, mirum in modum commendat.Cum Salis Sc aceti quae sunt esculentorum tenuissima tam magnus fuerit apud eos inuentus commeatus, ut ad col. Cliquandos montes,tatos&tam immanes,suppetierit. Immouero hae
ipsa usus parcitate frugalitateque idem Imperator, una cum pugnacissimo Asto simul Sc Hispano milite, ad Cannensem pugnam progres sus; nonne ipsos tunc altissimos,atque summos mundi vertices, Romanos Consules, eorumque exercitus potentissimos de validissime constrauit, de Romanorum Rempub. in extremam prope sortunam assiduxit et Verunt
356쪽
per illa intelligi; praesertim per Salem,per quem, ut supra suit dictum. no minus 'lendida, quam frugalis etiam mensa significata est. Quam uneque frugalissimam efficiet cyminum, cum tantulum sit semen, ut musae lolum appositu, pro familiaritate risum ς, pro cibo aute nihil prater inane gustu movere,haud satiare possit. Quapropter germanior mihi certe videretur sensus si perSalem silauia,Optimeque condita per cyminum vero,sobria,atque salutaria esculenta,qualia sunt amicis apponenda. intelligeremus. Neque enim est,qui Sali codimentum; cymino autem, ex eius utique vi,& natura, salutem no asseribat. Est enim cyminuherba hortensis,cuius magnus est in medicina usius ad frigidos,inter a- otiosivitandos stomachi morbos,qui plerunque e frequenti crapula j-gni solent. Quam herbam etiam Plinius,tum ad h Gallaque morboruremedia tum praecipue ad salubria ciborii condimenta refert: Propterea quod cyminum tantum fauet ebrijs,ut si sumptum,ebrietatem vitare non possidiaciat tamen suffitu suo,ne illa vultu prodatur colore scilicet in pallore mutato. Ne igitur a familiaritate discedant mutua amicorum conuiuia, sed una cum sitauitate sobria fiant iSale & cymino i nus sunt adhibenda. Quod ipsum nouo etiam fanationis modo a corporeis sumpto ad animum applicari potest. Nam ut febris,quam Mea n
dici vocant ephimeram, quae a celeri spirituum inflammatione ortu habet,atq; uno die terminatur,corpus suo impetu minime t dit neque ei occurrendum est medicamentis Sc cui rursium,si diutius afflixerit, atq; in aliam speciem abierit,protinus mederi oportelaitaeetiam amicorum
animis, subiti, sed sobria cum teperatione adhibiti Sales, etsi quandoq; austeri,sanant tamen atque etiam delectat: si vero festiui nimium tum frequentes,atque inopportuniivitandi sunniquod ultra cyminum, & lalem id est,ultra sobriam & siuauem mensam fiant. Cii Siquidem sobria in mensa, probi ac modesti couiuae magnopere distinguuntur ab improbis,& impudetibus; quibus modicum, atque insuaue est in mensa quidquid non est immodicum, valdeque sumptuosum,ac praeter modum redundans: quod ipsis de more sit, ut quamuis appositis epulis ventrem expleuerint ; adhuc etiam inhient apponedis. Quorum prosecto ingluuies, atque improbitas, neque facetius, neque argutius exprimi mini visa est, quam veteri, vulsatissimoque apud
357쪽
Hispanos prouerbio. IUDAEUM OUO DONES SALEM PETET. aperialso quodam stomate utuntur Hispani in huiusmodi voraces, atque impudentes homines, quos non inepte assimilant Iud is, Romae praesertim habitantibus: quibus mos est, ab innata genti impudentia dcauaritia ut postquam precibus, atque importuno verborum lenocinio,& assentantiun culis, quae petierant eStorserunt; amplius, atque plura petant, quasi nulla acceperint. Non quidem contenti patella, si operculum retinueris . nullam habentes tibi gratiam pro donato sibi
equo, nisi phaleras, & ephippia dederis. Quo improbissimo imp A
' dentiae morbo laborantes, plane sunt similes hydropicis, atque eos uti hydropicos sanare oportet. Nam quemadmodum hi, tametsi ven. tre lacuno sint, atque humore redundanti, usqueadeo tamen, in. grauescente morbo sitiunt, atque insaturabiliter bibunt, ac si omnino exsiccato illo essent: haud secus illi, cum tot male partis rebus affluant. despiciunt haec quidem, prae ijs, quae denuo concupiscunt. Vnde sicuti hydropicis nulla est salubrior medicina quam perpetuo eos potu interdicere, quoad superfluentem, ac vitiolum ventris humorem natura necestitate ducta consumpserit: sic eiusmodi impudentibus, ae v prae auaritia, aliena sitientibus, nulla sunt cocedenda, ut ad ea ipsarius intus male parta retinent, distribuenda conuertantur. LΠι Cui praeterea prouerbio no insuauiter succedit aliud,quo oportere dicitur, SALE DEF RIcARE. Ex Horatianis quidem ipsu depropium sermonibus, ubi ait, - - idem, quod Sale multo
Vrbem defricuit, charta laudatur eadem.
Quod sime de reprehendendi, Se expurgandi, de suscitandi animi mo dum, atque formam indicat. Nam ut Salsua frictione est enim ad cfrictionem, quae in balneis fit per strigilem, non infimus Salis usus
tum pungendi, atque absumendi; tum abstergendi, poliendique; tu maxime luscitandi vim habet in corpore: quemadmodum supra nonnullos in morbo Tetano , frictione Salis suscitatos fuisse ostendimus sic item sapientes, dum vitia reprehendunt; Sc peracutis, dentatisque scommatum strigilibus ; de persalsis cauillationum morsibus, desides. ac sopitos animos excitare;& nimis excrescentes, valdeq; deturpantes amicor
358쪽
deformitates corrodere, delereque omnino debent. Vt hinc colligamus,non minlis ad animi,quam ad corporis sanationem,else vali dam, immo longe salubriorem medicinam, frictionem, quae pollu sponte, atque proprio quasi Marte fit , quam quae aliunde adhibetur. Nam corpoream quidem, si quis summo mane eulgilans, supinusque ambabus manibus exerceat; atque in primis caput diligenter scalpat deinde brachia & ventrez undiq; tu crura a summo femore in genua, conatu prope aliquo incumbens, adusque modicum quasi animi deli- uuium perfricet; pedibus interim sese mutuo confricantibus: magnam is profecto, ex quotidiano frictionis usu, salutem sibi comparabit. Idque propterea quam maxim quod calor intimus, sicuti iri cito ne ad membra euocatus.& concoctiones, quae in his hunt, perficit; dc alimentum, ut probe distribuatur, attrahit; dc redundantem pituitam cohibet; & cum a cruditate subinde asseratur ventriculus mollis, quae protinus sequi solet, ventris leuatio, optimam corporis habitudinem in perfricante vigere indicat: ita plane in animo , antequam aliorum
morsibus quispiam subi jciatur, vim ipse sibi quasi inferre debet. Si primum quidem siummoquoque mane, de torpore vitae eulgilans, ac celestia suspiciens, supplices, atque gratiarum plenas manus ad caput nOstrum,quod est Christus, tendat: deinde ijsdem vitaque brachio, hoc est, proximis, & egenis benigne subueniat post autem ventri, nempe sibi ipsi necessaria subministrans occurrat: tum ambobus cruribus, religioni scilicet, ac communi utilitati, praecipuis Reipub columnis totum se dedani atque pro ipsarum conseruatione vitam, ii necesse tu rit, impendat: modo interim, pedibus, id est, priuatis atque honestis suis ipse actionibus in virtute proficiat. Qui enim hunc in modum leo, Tetit, is intimo diuinitatis igniculo, qui nobis inest, calestis gratiae se bale excitato , mentem simul ac corpus inflammans, eXsuscitansque,& actiones, quae ab utroque sunt, perficiet; & ijsdem, ut de superna fi-bi ipse Repub. benemereri possit, attinget;& amplius seperuacanea,
atque redundantia, quae plane nocent, respuet ; M cum nulla interius opprimatur auaritiae cruditate, facilis Inde in pauperes , de inopes subsequuta beneficentia atque largitas,& pergratum hunc Deo fore demonstrabit; Sc diuinis , caelestibusque eiusmodi, irata pro-Z iii uerbium
359쪽
uerbium, desticatus Salibus, ab omni prorsus inquinamento manebit expurgatus.
Ex quibus aliud no inelegas emergit prouerbiu, quod affert Arist.
in Rhetoricis, SALEM ET OLEUM COEMERE OPORTETQuod mire nos ad temperanda ubique bonis permixta mala, eaque, ne perturbetur animus, in melius semper com mutanda, ac boni con .sulenda adhortatur. Neque dissimile est ab illa Medicinae parte, quae a Graecis dicitur: cuius munus, inter alia est, medicamenta pr parare. Haec enim ex contrariis, conuenientibus tamen interie ad temperandum, &permiscendum, rebus componi solet. Nam limplicium medicamentorum facultates, etsi nonnullae sibi inuicem repugnantes sunt, mensura tamen, & pondere remittuntur: atque ita in unum conueniunt ad constituendum medicamentum, ut propotatione commiXtae, commodius quam per se separa ad expellendos morbos aptentur. Id,quod ex Sale & oleo manifesto colligiturichinea sat vis Salis ut plane mordeat, dc siccet; oleum comta ,&leniat, Schumectet. Medici tamen oleum Sali addunt,ne plus satis erodat; si que contrarias utriusque facultates cum proportione permiscentes temperant. Similibus ergo medicamentis a temperantia praeparatis, quae per Salis & olei mixtionem significantur, purgatur animus, cum admonitionis, siue reprehensionis acrimonia pungitur. Haec Gnim ieiune oblata,plus satis odiosa est; verborum autem lenitate atu urbanitatis oleo attemperata mitescit: sicque cum gustu sumpta sapit
quidem, atque falutem animi operatur. Quamuis ab ea quidem permixtione, qua falsa veris quandoque inuolui, atque pro his illa supponi solent perinde ac si cum amaro, aut salsissimo dulce commisceas; valde abhorret aliud prouerbium, quod ex catholica diui Iacobi Gpiitola colligitur in hunc sensum, NEQUE EODEM ORE FONS
ET DULCEM et M PROFERRE POTEST, NEVE S SAM DULCEM FACE Ri. Iactum in bis 'gues seu potius, ut i in dixerim, bicordes: qui nec sibi constant, atque modo alunt, modo negant. Quod plane derivari videtur ab eo etiam, quod prouerbio dici solet, Ex eodem ore calidum&frigidum. Nam ut fonti amaram, seu persalsiam scaturienti, dulcis, ac pura licet admisceatur aqua, utraque impurior, atque insuauior euadit: ita
360쪽
qui prauos, venenatosque suos animi conceptus alijs occulte infigere ι ideoque dulcibus, ac perblandis sermonibus inuolutos propinare student : hi cum omnium impurissimi sunt: tum ut ficti, ac versipelles, ab omnibus etiam cauendi. Quoniam iuxta Prophetam, & duplici corde, de labijs scelestis sunt, & in occulto illo, ancipitique versamur morbo, qui similis est febri, quam vocant Elicam, qua Medicis quandoque cognitu sit perdifficilis. Haec enim usqueadeo intima est corpori,
ac soliciis eius partibus affixa, ut extimas vix attingere videatur . Quinimmo membris omnibus, ac corporis facultatibus munus suum recte, ut apparet,obeuntibus; nihilominus morbus intus alitur, & aeger febri, tametsi in speciem lenta, continua tamen, minimeque despicuenda corripitur. Quare sicuti ad hanesanandam praecipua cura esset. ardore illum imis infixu visceribus extra emittere, ac per totu corpus
disiundere quo fieret ille Medicis apertior, & ad sanandu facilior: sic, qui praua, atq; iniqua in alios corde machinatur, ingenue, quod intus habet ore proferre debent; ut huic prauae intentionis veneno protinus atq, in tepore, praesentissimo illo occurri possit antidoto, quod Christus, una cum Iacobo Apost. omnibus porrigit, his verbis, FERM o B
VESTER SIT, EST EST, NON NON. Vtpote quod corde vel affirmamus, vel negamus; id ipsum quidem ore, vel assirmantes, vel negantes aperte proferamus. Nam patefacta subinde occulta illa, falsa forte, animi persuasione,facile iam erit amicis, qui veri sunt amicorum mediuo, amicos ab hoc morbo sanare: modo amarum, adeoq; salsum, cum dulci, iuxta prouerbium, hoc est, falsa cum veris minime commisceri sinant. Proptereaquod ea, quae ratione omnino inter se distant, ratione velle connectere, perinde est, atque, quod dici soletis L si M IN
INs CL so QUAE R ERE. Vel potius quod est insulsum omnino, si. Une Sale edere
dod ipsum sanctus ille Iob, persimili adhuc prouerbio cohrmat,
his verbis, NUMQUID POTEST INSULSUM ABS EisALEE D 1' Quod scilicet,nemo sanus sit, qui esculentum, cui proprium est
congruo Sale condiri,comedat insulsum. In eos vere dictum. qui aut debitos ab humana consiletudine Sales ableganti aut nimios in agecio adhibent; neque medio,quod veru est rerum condimentu, uti volunt. by c,